توهین نژادپرستانه‌‌ی ضد تورک از موللای شیعی فارس محمد یزدی و چپ ایرانی تورک‌تبار محمد قراگوزلو

توهین نژادپرستانه‌‌ی ضد تورک از موللای شیعی فارس محمد یزدی و چپ ایرانی تورک‌تبار محمد قراگوزلو

 

مئهران باهارلی

موللای[1] شیعی فارس محمد یزدی «تورک» را به عنوان یک تحقیر بکار می‌برد و محمد قراگؤزلو از چپ‌های ایرانی که خود اصلا تورک است از «ایلغار و تهاجم» عرب و مغول و تورک و فرهنگ «والاتر» فارس سخن می‌گوید.

١- محمد یزدی (در جریان دستور به چوماق به‌دست‌ها برای حمله به طرف‌داران شریعتمداری): «گفتم: بچه‌هایت را جمع کن و برو سوراغ این تورک‌هایی که شهر را به آشوب کشیده‌اند و تا آنجا که در توان داری آن‌ها را دست‌گیر کن!»

https://www.dw.com/fa-ir/iran/a-46074114?maca=per-rss-per_politik-4076-xml-mrss

٢-محمد قراگوزلو: «اگر ملت پیروز دارای فرهنگ والاتری از ملت مغلوب باشد، فرهنگ ملت خود را تحمیل می‌کند. لیکن اگر عکس این جریان صادق باشد، ملت مغلوب فرهنگ خود را بر ملت غالب تحمیل می‌کند. مثال و مصداق بارز این فرایند را در جریان تهاجم و ایلغارهای اعراب و موغولان و تورکان به ایران از یک طرف، و مقاومت و غلبه‌ی فرهنگ و زبان فارسی بر فرهنگ مهاجمان می‌توان مشاهده کرد»

http://www.iran-chabar.de/article.jsp?essayId=89587

ايجاد استريوتيپ حيوان‌آزار برای تورکها، گربه‌دزدی فارسی و آئينهای اسلامی خشونت‌آميز

ايجاد استريوتيپ حيوان‌آزار برای تورکها، گربه‌دزدی فارسی، استعمار داخلی و آئينهای اسلامی خشونت‌آميز

مئهران باهارلی

شخصی (ظاهرا یک محقق فارس اسلامگرا در عرصه‌ی ایرانشناسی) در صفحه‌ی خود یک نمونه‌ از حیوان‌آزاری (گربه) که شاهد آن بوده است را گزارش کرده و در آن «آزری‌زبان» بودن این حیوان‌آزار و اینکه «تهرانیان اصیل» حیوان‌آزاری نمی‌کنند را مطرح کرده است.

در بیانات ایشان چند مساله‌ی تامل انگیز وجود دارد:

١-به نظر می‌رسد تاکید ایشان بر «آزری‌زبان» بودن آن شخص حیوان‌آزار، تلاش برای ایجاد یک ایستریوتیپ ضد تورک یعنی وجود رابطه‌ی علت و معلولی بین تورک بودن و فرهنگ خشونت-حیوان‌آزاری باشد. به زبان ساده‌تر این سخنان مصداق توهین و ادبیات نفرت نژادپرستانه است. مخصوصا که محقق محترم آگاهانه به جای «تورک»، حتی نه «آزری»، بلکه «آزری‌زبان» یعنی فرد منسوب به ملت ایران با زبان آزری را بکار برده است. که من غیر مستقیم بیان انکار وجود تورک در ایران با سائقه‌های ناسیونالیسم افراطی فارسی-ایرانی است.

٢-نکته‌ای حاشیه‌ای: آنچه به اسم «گربه‌ی ایرانی-پرشین» در دنیا معروف شده، همان گربه‌های پشمالوی مناطق سردسیری تورک‌نشین در ایران و مخصوصا ناحیه‌ی آزربایجان است. فارسستان با صحراها و کویرهایش منطقا نمی‌توانسته هابیتات (مسکن و زیستگاه طبیعی) گربه‌های پشمالو باشد. یعنی علاوه بر دزدین «قالی تورک» و عرضه‌ی آن به عنوان «فرش پرشین» و .... «گربه‌دزدی فارسی» هم بخشی از میراث تمدنی‌دزدی برای ایجاد ملت ایران و فرهنگ و تمدن برای آن است.

‏ ‏‏ مقدمه‌ی میرزا حبیب افندی بِنی (بیٖن‌لی) بر کتاب تورکی‌اش خطّ و خطّاطان

‏‏ مقدمه‌ی میرزا حبیب افندی بِنی (بیٖن‌لی)

بر کتاب تورکی‌اش خطّ و خطّاطان

 

مئهران باهارلی

در زیر مقدمه‌ی کتاب تذکره‌ی خط و خطاطان به زبان تورکی به قلم میرزا حبیب افندی بینی، شخصیت برجسته‌ی تورک در قرن نوزده را آورده‌ و سپس چند توضیح کوتاه داده‌ام. بین‌لی میرزا حبیب افندی ادیب، ادبیات‌شناس، مترجم، خطاط، شاعر و از روشن‌فکران و دگراندیشان تبعیدی-فراری-پناهنده به عثمانلی در عصر قاجاری است[1].

کتاب خط و خطاطان (Hat ve Hattâtân) مهم‌ترین اثر بین‌لی میرزا حبیب افندی به زبان تورکی و عامل اصلی شهرت و معروفیت وی در ادب تورک است. این کتاب که در ٢٨٥ صفحه و به سال ١٨٨٧ در استانبول پایتخت امپراتوری عثمانلی منتشر شده، در عین حال حجیم‌ترین کتاب نثر نوشته شده به زبان تورکی و توسط یک تورک از ایران در تاریخ معاصر است (کتاب «تورک دیلی‌نین قواعدی» اثر سمع افشار اورومی، احتمالا تالیف ١٨٧٩، کوتاه‌تر و نود صفحه است). اهمیت دیگر این کتاب آن است که توسط یک تورک ایرانی اهل خارج از تورک‌ایلی و غیر آزربایجانی (از شهر تورک‌نشین «بین»، به فارسی بن، در استان چهارمحال و بختیاری) نوشته شده است.

کتاب آنسیکلوپدیک خط و خطاطان، تاریخ و راهنماى شناختن خطوط، به ویژه خط نستعلیق، و شرح احوال خطّاطان بزرگ و شجره‌ی استادان خطاط از قرون نخستین اسلامى، اعم ‏از عرب و عجم و تورک تا خوش‌نویسان عثمانلی، و حاوی اطلاعات مفصل و متون مختلف در باره‌ی هنر خطاطی است. در آخر کتاب شماری از مُذهّب‌ها و مجلّدها هم معرفی شده‌اند. در آغاز کتاب در باره‌ی خط و پیدایش و تکامل آن و مخصوصا منشاء و انواع خطوط عربی معلومات داده می‌شود. در بخش مربوط به خطاطان عثمانلی به خط تعلیق و در بخش مربوط به خطاطان ایرانی به خطوط ثلث و نسخ تاکید شده است. کتاب در بار‌ه‌ی هر خطاط با اشعار و متون تورکی، فارسی و عربی تقویت شده است. از ویژه‌گی‌های دیگر این کتاب، جای دادن به متن «القصیده الرائیه» (اثر ابن بواب) به زبان عربی به همراه شرح تورکی آن، و رساله‌ی عربی منظوم «بضاعه الموجد فی العلم الخط و اصوله» (اثر محمد بن حسن السنجاری) است.

اصل کتاب خط و خطاطان به زبان تورکی، مانند دیگر آثار تورکی میرزا حبیب افندی، هنوز در موطن این شخصیت تورک چاپ و منتشر نشده است (ترجمه‌ی فارسى آن با عنوان تذکره‌ی خط و خطاطان، در تهران به سال ۱۳۶۹ چاپ شده است). نسخه‌ای از اصل تورکی خط و خطاطان کتاب خط و خطاطان در آدرس زیر قابل دسترسی و دانلود است[2]:

https://archive.org/details/hattvehattatan00qnabuoft/page/n303

ادیب و روشن‌فکر تورک «بین‌لی میرزا حبیب افندی» (میرزا حبیب دستان بنی اصفهانی)

ادیب و روشن‌فکر تورک «بین‌لی میرزا حبیب افندی» (میرزا حبیب دستان بنی اصفهانی)

 

مئهران باهارلی

در زیر یک نوشته‌ی یادبود به زبان تورکی در باره‌ی میرزا حبیب افندی شخصیت برجسته‌ی تورک در قرن نوزده را آورده‌ و سپس چند توضیح کوتاه داده‌ام. بین‌لی میرزا حبیب افندی یک ادیب، ادبیات‌شناس، مترجم، خطاط، شاعر و از روشن‌فکران و دگراندیشان تبعیدی-فراری-پناهنده به عثمانلی در عصر قاجاری است. این نوشته که در نشریه‌ی «نوسال ثروت فنون»- چاپ استانبول، سال ، صص ٨٣-٨٥ منتشر شده، مانند دیگر نوشته‌های عثمانلی در باره‌ی میرزا حبیب افندی، حاوی مطالبی است که در منابع ایران‌گرایانه-آزربایجان‌گرایانه ذکر نمی‌شوند و یا سانسور می‌گردند. 

شاهِ مغفورِ ایران ناصرالدین شاه حضرت‌له‌ری

شاهِ مغفورِ ایران ناصرالدین شاه حضرت‌له‌ری

 

مئهران باهارلی

در زیر نوشته‌ای کوتاه به تورکی در باره‌ی ناصرالدین شاه از نشریه‌ی «مصور نوسال عثمانی» نشر استانبول به سال ١٨٩٥ را آورده‌ام. در این نوشته که از نظر داشتن نگرش تورکی به این شخصیت جالب توجه است، برخی از خصوصیات و کرده‌های مثبت وی برجسته شده‌اند: «ناصرالدین شاه سیاست پدر خود محمد شاه قاجار مبنی بر ایجاد روابط حسنه با دولت‌های اوروپایی را ادامه داد و در نتیجه‌ی این سیاست موفق به جلب احترام ممالک غربی شد. سال‌های حاکمیت ناصرالدین شاه سال‌های صلح و صلاح و بدون جنگ برای کشور بود. ناصرالدین شاه از سال ١٨٦٠ ارتش قاجاری را به سبک ارتش فرانسه نوسازی کرد و به ایجاد دیگر موسسات مترقی در کشور پرداخت. از جمله با حضور وی نخستین خط تلگراف کشور در سال ١٨٦١ افتتاح شد».

نکته‌ی جالب توجه دیگر در این نوشته تاکید آن بر اهمیت و تاثیر سفرهای خارجی ناصرالدین شاه و شرکت وی در نمایش‌گاه بین المللی پاریس بر امر اصلاحات قاجاری است. منابع ایران‌گرایانه و آزربایجان‌گرایانه سفرهای خارجی شاهان قاجاری را عموما سفرهایی زائد و برای خوش‌گذرانی عرضه می‌کنند. در حالی که این سفرها در آن دوران که رسانه‌های ارتباط جمعی و توریسم، گردهمائی‌های سران کشورها و داووس و دیگر مناسبت‌ها و کانال‌های تبادلات انسانی و فرهنگی ... وجود نداشت، مهم‌ترین ابزارهای شاهان قاجاری برای آشنا ساختن خود و دیگر مقامات و تکنوکرات‌های قاجاری با فرهنگ و تکنولوژی و پیشرفت‌های اجتماعی و نوآوری‌های فنی و علمی در اوروپا و انتقال آن‌ها به کشور بود. در این مقاله نیز گفته می‌شود «نخستین سفر اوروپایی ناصرالدین شاه در سال ١٨٧٣ اثر فوق‌العاده‌ای در امر ترقی و اصلاحات در ایران داشت. از جمله در عرصه‌های تنظیم مسکوکات، تشکیل پوست‌خانه و اتخاذ اصول پوست بین‌المللی، روشنائی خیابان‌های تهران با نصب چراغ‌های گازی، ساخت نخستین خط راه آهن در ایران و بسیاری دیگر از اعمارات دیگر». طبق مقاله ناصرالدین شاه در دو سفر دیگر خود به اوروپا در سال‌های ١٨٧٨ و ١٨٨٩ در نمایش‌گاه پاریس که در آن دوره یکی از مهم‌ترین گردهمائی‌های سران کشورها در عرصه‌های پیشرفت‌های فنی و علمی و اجتماعی و ... بود، به هم‌راه یک هئیت بزرگ از وکلا و بزرگان کشوری شرکت کرده است. 

آوشارلارين قوچاقلاماسی (افشارلارين دستانی)

آوشارلارين قوچاقلاماسی (افشارلارين دستانی)
Avşarların Qoçaqlaması

محرّم ائره‌ن، ١٩٨٣ شوبات

اؤزتورکجه‌له‌شديره‌ن:

مئهران باهارلی، ٢٠٠٦

نادير خاقان افشار ١٧٤٧-١٦٨٨

ایران اوردوسوندا سویلو بیر قوموتان

آوشارلارین اونونه بؤیوک اون قاتان

آوشارین «قیرخلی» اوباسیندان نادیر به‌ی

خاقان‌لیق قونامینا چین قازاندی چوخدان

مین یئددی‌یوز اوتوزآلتی، بولقاق‌لار اولدو

صفوی خاقانلیغی‌نین یاشاغی دولدو

چوجوق خان، اوچونجو عابباس`ین یئرینه

ایرانلی‌یا یابقی، نادیر خاقان اولدو

نادیر خاقان، ایران‌دا دوزه‌نله‌مه یاپدی

سالدیرقان افغانلاری ایران‌دان آتدی

آوشار بویوندان قوردوغو اوردولارلا

هیندیستان`ی آلقین‌لادی، ایران`ا قاتدی

نادیر خاقان، سیجاق آوشار دویقوسویلا

آوشارین آسیالی، تورکییه‌لیسی‌یله

ایران آوشارینی یوغورماق ایسته‌دی

پک چوخ ساواشلار یاپدی بو توتقوسویلا

ییرمینجی یوزایلده آوشارلار ایران‌دا

اوتوراق یاشاما گئچدیله‌ر هر یاندا

کیرماندا بئش مین چادیر کؤچه‌رده‌ن باشقا

اسعداووا، اورمییه و خوزیستاندا

 

وطن- تورکه‌مپورلو معلم احمد فيضی افندی (سرابی تبريزی)

وطن- تورکه‌مپورلو معلم احمد فيضی افندی (سرابی تبريزی)

ترجمان حقیقت. چهارشنبه، تموز ١٧-٢٩ افرنجی سنه ١٨٨٥

ادبیات: شفق مجموعه‌سی‌نین بو کره نشر اولونان بئشینجی جزئونده  گؤرولموشدور:

وطن

عرض ائده‌ر باغِ بهشتی سانا گلزارِ وطن

گُل دئییل، بیر نئچه گلزاره ده‌یه‌ر خارِ وطن

غربت ایلده بیلینیر قدرِ وطن، کیم اورادا

داها مشفق گؤرونور یاردان اغیارِ وطن

غربته کعبه داخی اولسا چئویرمه‌ز یوزونو

بولابیلسه وطنینده کیشی بیر یارِ وطن

نو به نو اَقمشه‌یِ مُلکِ معارف وار ایکه‌ن

نئیله‌سین امتعه‌یِ کهنه‌یی بازارِ وطن

اؤلومون چاره‌سی یوخ، اؤلمه‌مه‌نین چاره‌سی وار

کیشی‌یی زنده‌یِ جاوید ائده‌ر افکارِ وطن

سروش

--------

اقمشه: قوماشلار

سندی از ممنوعیت تئاتر تورکی در تهران، بزرگ‌ترین شهر تورک‌نشین در ایران-١٩٤٨

سندی از ممنوعیت تئاتر تورکی در تهران

بزرگ‌ترین شهر تورک‌نشین در ایران

 

مئهران باهارلی

از تاریخ ممنوع ساختن تئاتر تورک توسط دولت ایران: 

İran devletinin Türk tiyatrosu ile Türkçe oyunları yasaklaması tarihinden, Tebriz’de-1929, Kazvin’de-1941, Tahran’da-1948

قدغن کردن تئاتر تورکی توسط ریاست معارف آزربایجان در دوره‌ی رضاشاه-١٩٢٩

https://sozumuz1.blogspot.com/2020/03/blog-post.html

ممنوع کردن تئاتر تورک در قزوین تورک‌ایلی توسط دولت ایران-١٩٤١

https://sozumuz1.blogspot.com/2022/02/blog-post_9.html

سندی از ممنوعیت تئاتر تورکی در تهران بزرگ‌ترین شهر تورک‌نشین در ایران-١٩٤٨

https://sozumuz1.blogspot.com/2018/10/blog-post_13.html

در زیر یک سند مربوط به ممنوع کردن تئاتر تورک-تورکی در تهران به سال ١٣٢٧ (١٩٤٨) توسط «کومیسیون نمایشات» را آورده‌ام[1]. این سند عبارت است از متن شکایت‌نامه‌ی «علیزاده عادلی» مدیر «تماشاخانه‌ی زیبا» در باره‌ی ممنوع شدن اجرای نمایشات به زبان تورکی در تهران توسط «کومیسیون نمایشات»؛ و حاشیه‌ی جواد صدر، ریاست دفتر نخست‌وزیری بر آن که می‌گوید اجرای نمایشات در تهران باید به زبان ملی فارسی باشد.

علیزاده عادلی در شکایت‌نامه‌ی خود می‌گوید هنرپیشه‌گان و کارکنان «تماشاخانه‌ی زیبای تهران» (واقع در خیابان سپه جنب باغ ملی) تورک هستند و این تماشاخانه همیشه نمایش‌های خود در تهران را به زبان تورکی اجرا می‌کرده است. اما چند ماه است (در سال ١٣٢٧)– ظاهرا علی رغم وجود اجازه‌ی وزارت‌های فرهنگ و کشور- «کومیسیون نمایشات» دستور داده تماشاخانه‌ها در تهران نمایشات به زبان تورکی را بر صحنه نیاورند. علیزاده عادلی می‌گوید تماشاخانه‌ی وی از دستور ممنوعیت تئاتر تورکی در تهران متابعت کرده است. اما این امر – احتمالا به سبب علاقه‌مندی مردم تهران به تئاترهای تورکی و عدم استقبال آن‌ها از تئاترهای فارسی مطلوب دولت- باعث رسیدن ضرر مادی کلی به تماشاخانه و بیچاره‌گی و سرگردانی و سختی معیشت هنرپیشه‌گان و کارکنان تماشاخانه‌ی مزبور شده است.