علی‌آللاهی‌های تورک و یا مذهب علوی تورکی در
جمهوری آزربایجان
مئهران باهارلی
در زیر مطلبی کوتاه در باره‌ی علی‌آللاهی‌های تورک و یا
مذهب علوی‌گری تورکی (قیزیلباشی-بکتاشی) برگرفته از کتاب «آزه‌ربایجان، جوغرافی-
طبیعی، ائتنوقرافیک و اقتصادی ملاحظات» را آورده‌ام. مولف کتاب محمدحسن ولیلی
باهارلی اطلاعات کوتاهی در باره‌ی اصول اعتقادات علی‌آللاهی‌گری تورک و پراکندگی
جغرافیایی سابق آنها در جمهوری آزربایجان داده و سپس می‌گوید که در سال تالیف کتاب
یعنی ١٩٢١، این مذهب در جمهوری آزربایجان هیچ پیرویی نداشته است.
١-محمدحسن ولیلی باهارلی به درستی علی آللاهی‌گری تورکی را
یک دین علیحده می‌نامد. همچنین به درستی آنرا کاملا جدا از دین اسلام می‌شمارد. واقعیت
آن است آنچه که در افکار عمومی و زبان روزمره به نام اسلام شناخته می‌شود، همان
است که متخصصین از آن با نام «اسلام اورتودوکس» مرکب از سنی‌گری و شیعی‌گری یاد می‌کنند.
از طرف دیگر، جریاناتی مانند علی‌آللاهی‌گری مصداق «اسلام هترودوکس» که در بستر
اسلامی، اما از تلفیق و التقاط ادیان و مذاهب و سیستمهای عقیدتی متفاوتی بوجود
آمده‌اند بشمار می‌روند. با توجه به این تعریف و تقسیم‌بندی، علی‌آللاهی‌گری تورکی
و دیگر جریانات اسلام هترودوکس، خارج از اسلام قرار دارند.
٢-آشنائی با مذهب علوی‌گری تورکی از چند جهت ضروری و مفید
است. از جمله:
