سه مفهوم و هويت ملي متفاوت «ملت ايران»، «ملت آزربايجان» و «ملت تورک»

سه مفهوم و هويت ملي متفاوت «ملت ايران»، «ملت آزربايجان» و «ملت تورک»

سه مفهوم و هويت ملي «ملت ايران»، «ملت آزربايجان» و «ملت تورک» سه مفهوم و سه هويت ملي متفاوتي‌اند. کساني که به هويت‌هاي ملي استعماري «ملت ايران» و «ملت آزربايجان» معتقدند، نه مي‌توانند يک ملتگراي تورک باشند، نه يک ليبرال تورک، نه يک کمونيست تورک و نه اسلامگراي تورک و يا هيچ چيز ديگر تورک (به جز يک الينه شده‌ي تورک).

حرکات و جريانات و شخصيتهاي سياسي بر اساس اين سه مفهوم و هويت ملي متفاوت را هم نبايد به هم آميخت و يا بينشان عينيتي ايجاد کرد. زيرا هيچ عينيتي بين آنها نيست، حتي ضديت ماهوي وجود دارد.

حرکت مشروطيت و آزادي‌ستان و شخصيتهاي سمبول آنها معتقد به «ملت ايران»، و سران حکومت ملي آزربايجان معتقد به «ملت آزربايجان» بودند. اما هيچکدام از اينها معتقد به «ملت تورک» نبودند.

شخصيتها، جريانات و حرکات سياسي معتقد به «ملت تورک» در ايران و آزربايجان يک جريان توده‌اي و نخبگاني کاملا جداگانه از اين حرکتها بود که بين سالهاي ۱۸۷۵-۱۹۴۰ تحت نامهاي «اتحاد اسلام»، «اتحاد و ترقي»، «فرقه‌ي مساوات»، «ژؤن تورکها»، «تورک اوجاقلاري» و «نيروها و دستجات مسلح تورک بومي و محلي» بر عليه روسيه و جيلوهاي آسوري و قاچاقهاي ارمني و اشقياي کرد در آزربايجان و سرتاسر تورک‌ائلي حتي در ميان بخشهاي ديگر «ملت تورک» در جنوب ايران (قشقائي، بوجاقچي، ...) نيز ظاهر شد.

	بنا به روايت مردم تورک و تورک‌گرايان	بنا به آذربايجان‌گرايي استالينيستي	بنا به آزربايجان‌گرايي پان‌ايرانيستي
نام ملت ما	ملت تورک	ملت آزربايجان	ملت ايران
اساس هويت قومي-ملي	فرهنگ و زبان تورکي، تعريف و روايت هويت خود قومي مردم	نام جغرافي و تقسيمات اداري	مرزهاي بين المللي
نام زبان فعلي خلق ما	تورکي (تورکجه)	آزربايجاني، آزري، تورکي آزربايجاني، تورکي آزري، تورکي همداني، تورکي سنقري، تورکي خراساني، تورکي افشاري، تورکي قشقايي.....	آزربايجاني، آزري، تورکي آزربايجاني، تورکي آزري، تورکي همداني، تورکي سنقري، تورکي خراساني، تورکي افشاري، تورکي قشقايي.....
نام زبان ملي ادعائي	تورکي (تورکجه)	آزربايجاني، آزري و نامهاي آبکي‌کننده‌ي تورکي آزربايجاني، تورکي آزري، ...	فارسي
قلمروي وطن ادعائي	کل منطقه‌ي تورک‌نشين در شمال غرب ايران، تقسيم‌شده بين ۱۳ استان	جغرافياي آزربايجان (سه استان آزربايجان شرقي، غربي، اردبيل و بعضا زنجان)	کل ايران
نام منطقه‌ي ملي-وطن ادعائي	تورک‌ائلي (وطن ملت تورک)	آزربايجان جنوبي (وطن ملت آزربايجان)	ايران (وطن ملت ايران)
مفهوم آزربايجان	نام تاريخي ۴۵٪ از قلمروي وطن تورک و يا تورک‌ائلي	نام ملت، نام وطن، نام زبان، نام دولت، نام الفباء، نام ادبيات، نام مطبوعات، نام تاريخ، ........	نام هويت جغرافيايي متعلق به وطن ايران و ملت ايران
نام ادبيات و مشاهير و مطبوعات و ...	ادبيات تورک، مشاهير تورک، مطبوعات تورک، ...	ادبيات آزربايجان، مشاهير آزربايجان، مطبوعات آزربايجان، ...	ادبيات آزربايجان، مشاهير آزربايجان، مطبوعات آزربايجان، ...
وضعيت مناطق تورک‌نشين عراق عجم، جبال، خمسه و ديلمستان	آن مناطق تورک‌نشين بخشي از وطن تورکي هستند	آن مناطق تورک‌نشين بخشي از وطن ملت آزربايجان نيستند، بلکه به فارسها و کردها و .... تعلق دارند	همه به وطن ايران تعلق دارند
موضع به يکپارچگي وطن تورکي	مدافع يکپارچگي وطن تورکي است	خواهان تجزيه‌ي وطن تورکي است	به وطن تورکي قائل نيست
گروههاي تورک‌زبان در شمال غرب ايران	تورک‌زبانهاي شمال غرب ايران، چه در آزربايجان و چه در خارج آزربايجان، جزئي از ملت تورک هستند	تورک‌زبانهايي که در خارج آزربايجان هستند (همدان، استان مرکزي، ...) جزء ملت آزربايجان نيستند. اقوام تورک ديگري در رديف اويغورهاي چين‌اند	همه جزئي از ملت ايرانند
گروههاي تورک‌زبان پراکنده در ايران	همه جزئي از ملت تورک و دياسپوراي تورک در آن مناطق هستند	آنها جزء ملت آزربايجان نيستند. اقوام تورک ديگري در رديف اويغورهاي چين هستند	همه جزئي از ملت ايرانند
گروههاي تورکيک قزاق، خلج، تورکمن	ملل تورکيک مستقل، اما خويشاوند با ملت تورک ما هستند	ما آزربايجاني، آنها تورک‌اند	ما ايراني، آنها تورک‌اند
موضع به يکپارچگي انساني ملت تورک	خواهان يکپارچگي قومي-ملي تورک‌زبانان ساکن در ايران است	خواهان تجزيه و واگرايي قومي-ملي تورک‌زبانان، هم در شمال غرب و هم در ديگر نقاط ايران است	خواهان تجزيه و واگرايي قومي-ملي تورک‌زبانان، هم در شمال غرب و هم در ديگر نقاط ايران است
قلمروي دولت ملي آينده	همه‌ي تورک‌ائلي- کل منطقه‌ي تورک‌نشين در شمال غرب ايران تقسيم شده بين ۱۳ استان	صرفا جغرافياي آزربايجان، شامل مناطق تورک‌نشين و کوردنشين و ...	موضوعيت ندارد
نام دولت ملي آينده	بسته به شرايط و در زمان تاسيس تعيين خواهد شد. آزربايجان به صورت يک پيشنهاد مي‌تواند مطرح شود	آزربايجان (جنوبي؟)	موضوعيت ندارد
املاء (عربي) کاربردي براي زبان تورکي	فونتيک	املاء فارسي با اندکي تغيير	املاء فارسي بدون تغيير
نمايش کسره و فتحه در الفباي تورکي لاتين	E e فتحه -  کسره É é	Ə ǝ  فتحه – کسره  E e	-
املاء نام آزربايجان	آزربايجان	آذربايجان	آذربايجان
نام حرکت ملي	حرکت ملي دمکراتيک تورک (پيشنهادي)	حرکت ملي آذربايجان (جنوبي؟)	-
نام هويت	هويت تورک (قومي-ملي)	هويت آزربايجاني (قومي-ملي)	هويت آزربايجاني (جغرافيايي)
بوجودآورندگان هويت قومي-ملي	تاريخ و ملت تورک	حزب کمونيست روسيه‌- استالين، ميکويان	تورکهاي پان‌ايرانيست- بريتانيا
تاريخ ايجاد هويت قومي-ملي	در طول هزار و دويست سال اخير	در سال ۱۹۳۷، در اوج تصفيه و ترورهاي استاليني	۱۹۰۵-۱۹۰۶، حين حرکت مشروطيت
محل ايجاد هويت	سرتاسر وطن تورکي - بويژه غرب تورک‌ائلي	مسکو- روسيه	تهران، تبريز، لندن- انگلستان
نوع هويت	روايت مردمي، داوطلبانه و طبيعي	مهندسي هويت قومي استعماري، اوريانتاليست، اليتيست، تحميلي	مهندسي هويت قومي استعماري، اوريانتاليست، اليتيست، تحميلي
شخصيتهاي مطرح در تشکل هويت	نادرشاه افشار، جمشيدخان افشار اورومي، تقي رفعت، حبيب ساحر، محمود پناهيان، حميد نطقي، ....	استالين، ميکويان، فرقه‌ي دمکرات آزربايجان، آزربايجان‌گرايان استالينيست فعلي (عل.رض.اص.، اح.او.، حس.مح.صد.، دا.تو.، ...)	دمکراتهاي آزربايجان در دوره‌ي مشروطيت و جنگ جهاني اول (حسن تقي‌زاده، سيد جليل اردبيلي، احمد کسروي، ايرانشهر، ....)، آزربايجانگرايان پان‌ايرانيست فعلي (عل.قر.، سي.مد.، عب.جو. سي.جو.طب.، ....)
خواهنده‌ي حق اداره‌ي امور خود و حق تعيين سرنوشت کيست	ملت تورک، در وطن تورکي -تورک‌ائلي است	خاک، در جغرافياي آزربايجان در سه-چهار استان است	ملت ايران، در وطن ايران است
موضع به هويت قومي-ملي تورک	موافقت صد در صد با هويت قومي- ملي تورک	مخالفت با هويت قومي- ملي تورک	مخالفت با هويت قومي-ملي تورک
موضع افراطيون و توسعه‌طلبان کورد، ارمني، فارس، .. به هويت مطروح	افراطيون و توسعه‌طلبان کورد، ارمني، فارس، .. مخالف صد درصد با هويت قومي-ملي تورک هستند	افراطيون و توسعه‌طلبان کورد، ارمني، فارس، .. مدافع هويتهاي آزري و آزربايجاني در تقابل با هويت ملي تورک‌اند	افراطيون و توسعه‌طلبان کورد، ارمني، فارس، .. مدافع هويتهاي آزري و آزربايجاني در تقابل با هويت ملي تورک‌اند
آيا هويت‌گرايي پان‌ايرانيستي، داشناکي و پ.کا.کايي وجود دارد؟	تورک‌گرايي پان‌ايرانيستي، تورک‌گرايي داشناکي و تورک‌گرايي پ.کا.کايي وجود ندارد	آزربايجان‌گرايي پان‌ايرانيستي، آزربايجان‌گرايي داشناکي و آزربايجان‌گرايي پ.کا.کايي وجود دارد	آزربايجان‌گرايي پان‌ايرانيستي، آزربايجان‌گرايي داشناکي و آزربايجان‌گرايي پ.کا.کايي وجود دارد
موضع به عثماني قرن بيستم – جمهوري ترکيه	متفق تاريخي و طبيعي	دشمن تاريخي و طبيعي	دشمن تاريخي و طبيعي
موضع به شيعه‌ي امامي	شيعه‌ي امامي، اسلام فارسي و مذهبي تحميل شده به خلق تورک است	مانند بسياري از موارد کليدي ديگر، در اين مورد هم تعمق نکرده است	شيعه‌ي امامي ملاط مهم در تشکل ملت ايران است
موضع به تورکان علوي قزلباش	مذهب علوي قزلباشي را نوعي از اسلام تورکي مي‌داند	مانند بسياري از موارد ديگر، در مورد اسلام تورکي و مذهب قزلباشي هم تعمق نکرده است	تورکهاي علوي قزلباش را جزئي از اهل حق کوردي مي‌شمارد
پرچم ملي	تورک‌ائلي بايد پرچم ملي خاص خود را داشته باشد	پرچم جمهوري آزربايجان	پرچم ايران