مسئول فجایع اخیر در خاورمیانه

مسئول فجایع اخیر در خاورمیانه

دیدگاهی که صرفا تکفیری‌های سنی را مسئول فجایع اخیر در خاورمیانه می‌بیند یک طرفه، ساده‌انگارانه و مخدوش است. این فجایع علاوه بر اسلامیست‌ها و تکفیری‌های سنی، معلول اسلامیست‌ها و تکفیری‌های شیعی و جلادان سکولار متحد آن‌ها مانند اسد و پوتین است. اتحاد روسیه، اوروپا و غرب با شیعیان بر علیه دیگر مسلمانان چیز تازه‌ای نیست و از زمان صفویان شروع شده است.

از طرف دیگر، مخالفت و دشمنی بسیاری از اسلامیست‌های تورکیه با ایران، بیش‌تر از آنکه ریشه در مخالفت معقول و موجه با توسعه‌طلبی‌ها و سیاست‌های فرقه‌گرایانه‌ی جمهوری اسلامی ایران داشته باشد، خود ریشه در نوعی بنیادگرائی سنی و حتی تکفیری‌منشی دارد.

به نظر من عامل اصلی و تعیین‌کننده در فجایع اخیر در جهان اسلام، عامل داخلی یعنی درد سنی و شیعه، رفورم و مدنی و عصری نشدن خود دین اسلام، توسعه‌نیافته‌گی مزمن و چندجانبه‌ی جوامع اسلامی، ... است. عامل خارجی، عاملی فرعی است. مساله‌ی رفورم نشدن و عقب‌مانده‌گی اندیشه‌گی اسلام ماجرائی هزار ساله است و به فتح استانبول، قرون وسطی حتی پیش از آن بر می‌گردد. از آن زمان عقب‌مانده‌گی جهان اسلامی و پیشرفت جهان مسیحی، به موازات رفورم شدن مسیحیت و رفورم نشدن اسلام شتاب گرفت.

عامل خارجی همیشه از جمله در صد سال قبل هم وجود داشت. اما امپراتوری عثمانلی با درایت، پروژه‌ی «اتحاد اسلام» را برای مقابله با متجاوزین و استعمارگران اوروپائی ایجاد کرد و باعث شد از چین و هندوستان تا ایران و آزربایجان و تا آلبانی و بوسنا همه‌ی جوامع مسلمان متحدا بر علیه استعمارگران عمل کنند. در حالیکه امروز وارثان عثمانلی در تورکیه بر اساس سنی‌گری تنگ‌نظر عمل می‌کنند.