تورکیک دیل و لهجه‌له‌ری آراسی‌نداکی ترجمه: «چؤنده‌ری» و «دؤنده‌ری»
ÇÖNDER ⇒ ÇEVİR
مه‌ن باشقا بیر دیل‌ده‌ن تورک‌جه‌یه ترجمه اوچون «چئویری» (چئویرمه‌ک‌ده‌ن)، تورکیک دیل و لهجه‌له‌ری آراسی‌نداکی ترجمه اوچون‌سه «چؤنده‌ری» (چؤنده‌رمه‌ک‌ده‌ن) و یا «دؤنده‌ری» (دؤنده‌رمه‌ک‌ده‌ن) قارشی‌لیق‌لاری‌نی ایش‌له‌دیره‌م. اؤرنه‌یین روس‌جادان تورک‌جه‌یه «چئویری»، آنجاق یاقوت‌جادان تورکمه‌ن‌جه‌یه «چؤنده‌ری» و یا «دؤنده‌ری» اولور.
آختارما: تورکییه‌ده تورکیک دیل‌له‌ر و لهجه‌له‌رده‌ن بیر بیری‌نه یاپیلان ترجمه‌له‌ره آقتارما - آختارما (Aktarma) دیییلیر. آنجاق بو کلیمه بیزیم تورک‌جه‌میز اوچون اویقون بیر قارشی‌لیق دئییل‌دیر. چونکه بیزیم تورک‌جه و دوغو تورکیک دیل‌له‌ری‌نین چوخوندا «آختارما» کلیمه‌سی اؤن‌جه‌ده‌ن واردیر و باشقا آنلام‌لارا اییه‌دیر.
آختارما – آقتارما (آقتارمه، آقطارمه، اخترمه، اقترمه، یخترمه، ...): ١-آراما، جستجو کردن (to search). ٢- اوتوزان، قاچان و یا اؤلدوروله‌ن یاغی اوردوسوندان ساواش آلانی‌ندا قالان‌لاری آراییپ، اونلارین ایچی‌نده تاپیلان و جبهه گئری‌سی‌نه گؤتوروله‌ن ده‌یه‌رلی اولجالار و غنیمت‌له‌ر (آت، یاراق، ....) ٣- بیر یئرده‌ن باشقا بیر یئره گؤتورمه‌ک و داشیماق، منتقل ائتمه‌ک، انتقال وئرمه‌ک (to transfer, transpose)، ٤-یول‌چولاری، اشیانی و یوک‌له‌ری بیر یئرده‌ن باشقا بیر یئره، و یا قارایا چیخاریلماق‌سیزین بیر گه‌می‌ده‌ن، قاتاردان، اوچاق‌دان اؤته‌کی گه‌می، قاتار، اوچاغا داشینماسی ایله یول‌لاری‌نا دوام ائتدیرمه؛ بیر گه‌می‌ده‌ن، قاتاردان، اوچاق‌دان قارایا ایندیریلمه‌ک‌سیزین اؤته‌کی‌نه گئچمه‌ک و یا یوک‌له‌مه‌ک ٤-کیره‌میت‌له‌ری دوزه‌لتمه، دام کیره‌میت‌له‌ری‌نین آلت اوست ائدیله‌ره‌ک یئنی‌ده‌ن دوزه‌ن‌له‌مه‌سی و بوتون‌له‌شدیریلمه‌سی
اویقون‌لاشدیرما: بو کلیمه‌نی Ergin Avşar تورکیک دیل‌له‌رده‌ن بیر بیری‌نه ترجمه ائتمه‌ک آنلامی‌ندا اؤنه‌رمیش‌دیر. آنجاق بو اؤنه‌ری نئچه آچی‌دان سورون‌لو بیر اؤنه‌ری‌دیر:
-یئنی قاورام‌لاری قارشی‌لایاجاق بیر کلیمه، داها اؤنجه دیل‌ده باشقا آنلام‌دا وار اولان بیر کلیمه اولمامالی‌دیر. آنجاق «اویقون‌لاشدیرما» دیلیمیزده داها اؤن‌جه‌ده‌ن، اوسته‌لیک آیری بیر آنلام‌دا واردیر. بو کلیمه‌یه یئنی بیر آنلام آرتیرماق اویقون دئییل‌دیر چونکو دیلی جیلیزلاشدیرار. اویسا «چئویری» کلیمه‌سی ایله «چؤنده‌ری» و «دؤنده‌ری» یئنی‌دئگی‌له‌رین هئچ بیری تورک‌جه‌ده داها اؤنجه هر هانسی بیر آنلام‌دا ایش‌له‌دیلمه‌میش‌دیر. بونلار یالنیز «ترجمه» قارشی‌لیغی اولاراق اؤنه‌ریلمیش و یا ایش‌له‌دیلیدیر.
-«اویقون‌لاشدیرما» وار اولان ایکی نه‌سنه‌نی بیری‌نده و یا هر ایکی‌سی‌نده ده‌ییشیک‌لیک‌له‌ر یاپاراق بیر بیری‌نه اویقون دوروما گه‌تیرمه‌ک دئمه‌ک‌دیر. اویسا «ترجمه» وار اولان بیر متن‌ده‌ن، وار اولمایان یئنی بیر متنی (اونون ترجومه‌سی‌نی) یاراتماق‌دیر. دولایی‌سی ایله «ترجمه» ایشی «اویقون‌لاشدیرما» اولایی دئییل‌دیر.
-یئنی‌دئگی‌له‌ر اوریژینال کلیمه‌ده‌ن اوزون‌راق اولمامالی‌دیرلار. «ترجمه» اوچ هئجالی‌دیر؛ «چئویری»، «چؤنده‌ری» و «دؤنده‌ری» ده اوچ هئجالی‌دیرلار. یعنی اوزون‌لوق ایلکه‌سی‌نه گؤره اویقون بیره‌ر اؤنه‌ری‌له‌ردیرله‌ر. آنجاق «اویقون‌لاشدیرما» بئش هئجالی‌دیر و اوریژینال «ترجمه»ده‌ن داها اوزون‌دور. دولایی‌سی ایله اوزون‌لوق آچی‌سی‌ندان دا اویقون‌سوز ساییلیر.
TÜRKİK DİL VE LEHCELERİ ARASINDAKI “TERCÜME”: “ÇÖNDERİ” VE “DÖNDERİ”
“ÇÖNDERİ” VE “DÖNDERİ”: Men başqa bir dilden Türkceye tercüme üçün, “Çéviri” (Çévirmek’den), Türkik dil ve lehceleri arasındakı tercüme üçünse “Çönderi” (Çöndermek’den) veya “Dönderi” (Döndermek’den) işledirem. Örneyin Ruscadan Türkceye “Çéviri”dir, ancaq Yakutcadan Türkmenceye “Çönderi” veya “Dönderi”dir.
AKTARMA: Türkiye’de Türkik diler ve lehcelerden bir birine yapılan tecümelere “Aktarma” diyilir. Ancaq bu kelime bizim Türkce üçün uyqun bir qarşılıq déyildir. Çünkü bizim Türkcemiz ve Doğu Türkik dillerinin çoxunda Aktarma kelimesi önceden vardır ve başqa anlamlara iyedir.
Axtarma, Aqtarma: 1-Arama (to search), 2-Utuzan, qaçan veya öldürülen yağı ordusundan savaş alanında qalanları arayıp onların içinde tapılan ve cebhe gérisine götürülen deyerli olcaylar – qenimetler (at, yaraq, ....), 3-bir yerden başqa bir yére götürmek ve daşımaq (to transfer, transpose, ...), 4-yolçuları, eşyanı ve yükleri bir yérden başqa bir yére; veya bir gemiden, qatardan, uçaqdan qaraya çıxarılmaqsıznın öteki gemi, qatar, uçağa daşınması ile yollarına davam étdirme; bir gemiden, qatardan, uçaqdan qaraya indirilmeksizin ötekine géçmek veya yüklemek, 5-kiremitleri düzeltme, dam kiremitlerinin alt üst édilerk yéniden düzenlenmesi ve bütünleşdirilmesi
Uyqunlaşdırma: Bu kelimeni sayın Ergin Avşar Türkik dillerden bir birine tercüme étmek anlamında önermişdir. Ancaq bu öneri néçe açıdan sorunlu bir öneridir:
-Yéni qavramları qarşılayacaq bir kelime, daha önce dilde başqa anlamda var olan bir kelime olmamalıdır. Ancaq “Uyqunlaşdırma” dilimizde daha önceden, üstelik ayrı bir anlamda vardır. Bu kelimeye yéni bir anlam artırmaq uyqun déyildir. Oysa “Çéviri”, “Çönderi”, “Dönderi” yénidégilerin héç biri Türkcede daha önce her hansı bir anlamda işledilmemişdir. Bunlar yalnız Tercüme qarşılığı olaraq önerilmiş ve ya işledilir.
-“Uyqunlaşdırma” var olan iki nesneni, birinde veya her ikisinde deyişiklikler yaparaq bir birine uyqun duruma getirmek démekdir. Oysa “Tercüme” var olan bir metinden var olmayan yéni bir metni (onun tercümesini) yaratmaqdır. Dolayısı ile “Tercüme” işi “Uyqunlaşdırma” olayı déyildir.
-Yénidégiler
(néolojismler) orijinal kelimeden uzunraq olmamalıdır. “Tercüme” üç hécelidir, “Çéviri”,
“Çönderi” ve “Dönderi” de üç hécelidirler, bunlar uzunluq ilkesine göre birer
uyqun önerilerdirler. Ancaq “Uyqunlaşdırma” béş hécelidir ve orijinal “Tercüme”den
daha uzundur. Dolayısıyla uzunluq ilkesi açısından uyqunsuzdur.
No comments:
Post a Comment