عبارات و کلمات تورکی و موغولی نامه‌ی
گویوک خان خاقان موغول به پاپ چهارم اینوسنت-۱۲٤٦ میلادی:
منکو تنکری کوجندا ...
مئهران باهارلی
Moğol Hakanı Güyük Han'ın
Papa IV. İnosent'e yazdığı mektup ve içindeki Türkçe ile Moğolca cümleler ve
kelimeler, M.S. 1246
Mongol Khagan Güyük Khan’s
letter to Pope Innocent IV, and its Turkic and Mongolic sentences and words, 1246
A.D.
MÉHRAN BAHARLI
«سؤزوموز،
مئهران باهارلی‌نین یازقالاری توپلوسو» پیتییی، بیرینجی جیلدده‌ن
“Sözümüz, Méhran Baharlının yazqalar toplusu” pitiyinden,
cild I
از کتاب « سؤزوموز، مجموعه مقالات مئهران باهارلی» - جلد اول
mehranbahari1@yahoo.com
https://independent.academia.edu/MBaharli
https://sozumuz1.blogspot.com/
https://www.facebook.com/profile.php?id=61579230999069
خلاصه:
گویوک خان در ٢٤ آگوست سال ١٢٤٦ در قاراقوروم
پایتخت امپراتوری موغول تاجگذاری کرد. در مراسم تاجگذاری ٣٠٠٠- ٤٠٠٠ تن از نماینده‌گان
دولت‌های آسیائی و اوروپایی شرکت کرده بودند. نماینده‌گان پاپ چهارم اینوسنت هم با
دو نامه از او در مراسم حاضر بودند. زمانی
که نماینده‌گان پاپ قصد بازگشت نمودند، وزرای اویغوری گویوک خان یک نامه به زبان
موغولی در پاسخ نامه‌های پاپ نوشتند. نماینده‌گان پاپ این نامه را کلمه به کلمه به
لاتینی ترجمه کردند. سپس یک نامه به تاجیکی با همان مضمون نوشته شد. در این نامه
که یک اولتیماتوم است گویوک خان به پاپ چهارم اینوسنت و دیگر پادشاهان اوروپا
فرمان می‌داد که برای اعلان تسلیم شدنشان و شنیدن دستورات خاقان، شخصا به سرای او بیایند.
و اگر از دستور او برای آمدن به حضورش و اعلام فرمان‌برداری سرپیچی نمایند، او آن‌ها
را به عنوان دشمن قبول کرده و به سختی مجازات خواهد کرد. سه سطر اول نامه‌ی تاجیکی به زبان تورکی با خط
عربی، جملات مهر به زبان و خط موغولی، و متن تاجیکی هم دارای کلمات متعدد تورکی و
موغولی است. نشرهای ایرانی این نامه و ترجمههای آن به فارسی معاصر، بسیار آشفته و
مغلوط است. در این مقاله، تمام جملات و کلمات تورکی و موغولی نامه و مهر را تشریح،
چند کلمه‌ی مباحثه‌دار (شیلم، زاری، می‌تاسم، ...) را بررسی، و ترجمههای کلمه به کلمه و دقیق نامه به فارسی
مودرن، تورکی و انگلیسی را داده‌ام. همچنین انعکاس دوکترین حاکمیت جهانی موغول در نامه
را تدقیق کرده‌ام.
Özet
Güyük
Han, 24 Ağustos 1246'da Moğol İmparatorluğu'nun başkenti Karakurum'da (Karakorum)
taç giydi. Taç giyme törenine Asya ve Avrupa devletlerinden 3.000-4.000
temsilci katıldı. Papa IV. İnosent'in (Innocentius) temsilcileri de, yanlarında
iki mektup getirerek törene katıldı. Papalık elçileri dönmek
üzereyken, Güyük Han'ın Uygur bakanları, Papa’nın mektuplarına yanıt olarak
Moğolca bir mektup yazdılar. Papalık elçileri mektubu kelimesi kelimesine
Latince'ye çevirdi. Daha sonra aynı içerikte Tacikçe bir mektup daha yazıldı.
Güyük Han bu mektupta, Papa IV. İnosent ve diğer Avrupa kırallarına, teslim
olduklarını bildirmek ve Kağan'ın emirlerini almak üzere sarayına şahsen
gelmelerini emrediyor, aksi takdirde ve bu emre uyulmaması durumunda, onları
düşman ilan edeceği ve ağır cezalara çarptıracağını bildiriliyor. Tacikçe
mektubun ilk üç satırı Arap alfabesiyle ve Türkçe yazılmışken, mührün cümleleri
Moğol alfabesi ve Moğolca yazılmıştır. Tacikçe metinde ayrıca birçok Türkçe ve
Moğolca kelime yer almaktadır. Bu mektubun İran'daki yayınları ve çağdaş
Farsçaya çevirileri son derece yanlış ve hatalıdır. Bu makâlede, mektup ve
mührün tüm Türkçe ve Moğolca cümle ve kelimelerini açıkladım. Tartışmalı birkaç
kelimeyi (şilem, zârî, mî.tâsem, ...) inceledim ve mektubun Modern Farsça,
Türkçe ve İngilizceye kelimesi kelimesine ve doğru çevirilerini sundum. Ayrıca,
mektupta Moğol Dünya Hakimiyeti Doktrini’nin yansımasını da inceledim.
Abstract
Guyuk
Khan was crowned on August 24, 1246, in Karakorum, the capital of the Mongol Empire.
The coronation ceremony was attended by 3,000-4,000 representatives from Asian
and European governments. Representatives of Pope Innocent IV were also present,
bringing two letters from him. When the papal legates were
about to return, the Uyghur ministers of Guyuk Khan wrote a letter in Mongolian
in response to the papal letters. The papal legates translated the letter word
for word into Latin. Subsequently, a letter was written in Tajik with the same
content. In
this letter, an ultimatum is issued by Guyuk Khan, ordering Pope Innocent IV
and other European kings to personally come to his palace to declare their
surrender and recieve the khagan's commands. Failure to comply with this
directive will result in being deemed enemies and facing severe punishment. The first three lines of
the Tajik letter are written in Turkish using Arabic script, while the seal’s
sentences are in Mongolian language and script. The Tajik text also includes
many Turkish and Mongolian words. Iranian publications of this letter, as well as
its translations into contemporary Persian, are highly inaccurate and erroneous. In this article, I have explained all the Turkish and
Mongolic sentences and words of the letter and seal. I have examined several
controversial words (şilem, zârî, mî.tâsem, ...) and provided word-for-word and
accurate translations of the letter into Modern Persian, Turkish, and English. Additionally, I have examined the reflection of the Mongol
doctrine of world domination in the letter.
.png)
.png)
