روسیه و سیاست تاتاریزه کردن ملت تورک ما نمونه‌ی اوبلاست قارس

روسیه و سیاست تاتاریزه کردن ملت تورک ما نمونه‌ی اوبلاست قارس

 

مئهران باهارلی

١-«سیاست تاتاریزه کردن» و یا تجزیه‌ی قومی - ملی‌ی گروه‌های ملی و ایجاد خرده‌هویت‌های ملی و قومک‌های جدید متعدد از آن‌ها، یکی از شناخته شده‌ترین سیاست‌های استعماری‌ی روسیه‌ی تزاری و بعدها اتحاد شوروی است که بر بسیاری از ملل تحت سلطه‌اش و به ویژه ملل تورکیک که همواره آن‌ها را خطر و تهدیدی برای خود می‌دانست اعمال کرده است.

آنچه در رابطه با مهندسی‌ی قومی‌ی استعماری‌ی ملت‌های تورکیک در دوره‌ی حاکمیت تزاری و سپس در حد اعلای خود در دوره‌ی استالین به ظهور رسید دو سیاست بود:

-نخست سیاست تاتاریزه کردن، یعنی تکه پارچه نمودن یک ملت تورکیک به چندین ملت و قوم جدید. مانند آفریدن اقوام و ملتک‌های متعدد از ملت واحد تاتار، و یا نمونه‌ی تجزیه‌ی ملت تورک ساکن در ایلچه‌ی قارس که موضوع این مقاله است.

-دوم سیاست آفرینش ملل جدید بر اساس جوغرافیا. دو نمونه‌ی کلاسیک این سیاست، آفرینش ملل آزربایجانی و مولدوون در شوروی است[1].

روسیه - شوروی سیاست تاتاریزه کردن را در قفقاز و پس از اشغال کردن مناطق مجاور آن در شرق تورکیه نیز به اجرا گذارد و به ایجاد چندین هویت ملی و قومک جدید از ملت تورک ما در آن مناطق با نام‌های «تاتار قفقازی»، «آزربایجانی»، «آزری»، «مسخت»، «قاراپاپاق» و ... دست زد. تلاش برای تقسیم و تجزیه‌ی گروه اتنیکی‌ی واحد تورک و ایجاد هویت‌های قومی‌ی جدید مزبور تدبیری در راستای مهندسی‌ی هویت ملی، سیاست استعماری‌ی تفرقه بیانداز و حکومت کن، و تورک‌زدائی و تورک‌ستیزی توسط روسیه - شوروی پس از اشغال منطقه بود. این سیاست با ایجاد غیریت و واگرائی و رقابت و خصومت در میان توده‌ی واحد تورک و نتیجتا تضعیف سیاسی و جمعیت‌شناسانه‌ی وی، همچنین در صدد اکثریت جلوه دادن ارمنیان و در نتیجه ایجاد واقعیت‌های میدانی‌ی جدید و زمینه برای الحاق این منطقه‌ی تورک‌نشین به قلمروی دولت ارمنستان بود.

٢-در زیر سیاست تاتاریزه کردن توده‌ی تورک ساکن در اوبلاست قارس را بر اساس دو آمار دولت روسیه‌ی تزاری در باره‌ی ترکیب قومی‌ی جمعیت این ناحیه بررسی کرده‌ام. اوبلاست قارس، نام واحد اداری‌ی منطقه‌ای مطابق با استان‌های قارس، آرداهان و بخشی از استان ارزروم در تقسیمات کشوری فعلی در شمال شرق تورکیه است که بین سال‌های ١٨٧٨-١٩١٧ تحت اشغال روسیه‌ی تزاری بود. این بررسی نشان می‌دهد که در دوره‌ی اشغال، مردم تورک ما در این گوشه از وطن خود در معرض سیاست استعماری‌ی تاتاریزه کردن و یا مهندسی‌ی قومی و تجزیه‌ی ملی قرار گرفته است.

تورک‌جه‌میزده قادین و اه‌رکه‌ک آیریم‌چی‌لیغی ایله جنسیت‌‌چی‌لیک، قاورام‌لار و اؤرنه‌ک‌‌له‌ر

تورک‌جه‌میزده قادین و اه‌رکه‌ک آیریم‌چی‌لیغی ایله جنسیت‌‌چی‌لیک

قاورام‌لار و اؤرنه‌ک‌‌له‌ر

 

TÜRKCEMİZDE QADIN VE ERKEK AYRIMÇILIĞI İLE CİNSİYETÇİLİK, QAVRAMLAR VE ÖRNEKLER

مئهران باهارلی-٢٠١١

 

http://xatun.blogspot.com/

http://sozumuz1.blogspot.com/

سؤزوموز

دیل و گئرچه‌ک‌لییین قارشی‌لیق‌لی ائتگی‌له‌‌شیمی

دوشونجه و دونیانی آلقی‌لاییش ایله داورانیش‌لاریمیز دیل‌له بیچیم‌له‌ندییی کیمی، دیل‌ین اؤزو ده سوره‌ک‌لی اولاراق بونلاردان ائتگی‌له‌‌نمه‌ک‌ده‌دیر. گئرچه‌ک‌لیک دورمادان دیلی ائتگی‌له‌‌ییر و دیل ده آرالیق‌سیز یئنی گئرچه‌ک‌لیک یارادیر. باشقا بیر دئییش‌له دیل هم وار اولان گئرچه‌ک‌‌له‌ری اؤزونده یانسیدیر، هم ده بئیین‌ده یئنی و باشقا گئرچه‌ک‌لیک‌له‌رین اولوشومونا قاتقی‌دا بولونور. بوندان دولایی دیل‌ین ده‌ییشمه‌سی، گئرچه‌ک‌لییین ده‌ییشمه‌سی دئمه‌ک اولدوغو کیمی، گئرچه‌ک‌لیک ده‌ییشینجه ده دیل ده‌ییشمیش اولور.

دیل قونوسو فئمینیزم چالیشمالاری‌ندا اؤزونه مرکزی بیر یئر ائدینمیش‌دیر. توپلوم‌لارین هر آلانی‌ندا و بو آرادا گه‌له‌نه‌ک‌‌له‌ر، بوته‌م (دین)، یاسالار، اورتال (مئدییا)، گؤرک‌سؤزده (ادبیات‌دا)، اولدوغو کیمی، دیل‌ده ده قادین‌ا قارشی آیریم‌چی‌لیق واردیر. قادین، دیل آراجی‌لیغی ایله ده آیریم‌چی‌لیغا اوغراییپ باسقی آلتی‌ندا توتولور. حتتا دیل، قادین‌ا قارشی آتااه‌رکیل بیر دوشونگه‌نین (ایدئولوژی‌نین) گوج‌لو آراجی‌نا چئوریله‌بیله‌ر.

بیر توپلومون دیلی اینجه‌له‌نه‌ره‌ک، او توپلومون جنسیت‌‌‌له‌ره باخیش‌لاری، اونلارا بیچدیک‌‌له‌ری اوینام‌لار (رول‌لار)، گوج داغیلیمی و توپلومون اؤن‌یارقی‌لاری گؤزله‌م‌له‌نه‌بیله‌ر. دیل‌ده‌کی دئییم‌‌له‌ر بو قونودا چوخ اؤنه‌م‌لی ایپ‌اوجو و قایناغی اولوشدورورلار. اه‌ریل (مذکّر) دیل، اه‌رکه‌یی دوزگو (نورم) اولاراق آلیر و قادین‌ی گؤرونمه‌ز قیلیر. بونون دا اؤته‌سی‌نده، وار اولان دیل دوزه‌نی (سیستئمی)، گؤرک‌سؤز، آتاآناسؤز‌له‌ری، آرقو، سؤیوش‌‌له‌ر، گون‌لوک قونوشما دیلی و اورتال آراجی‌لیغی ایله قادین و اونون ائشئی‌لییی‌نی (جینسه‌ل‌لییی‌نی) آشاغی‌لاییر، قادین‌نین گوجون (مجبوری) اوینام‌لارا (رول‌لارا) سوخور. اه‌ریل دیل قادین‌ا قارشی سالدیرقان بیر دیل‌دیر.

دیل ته‌ک‌جه بیزیم نئجه دوشوندویوموزو یانسیتماز، عئینی آن‌دا او بیزیم نئجه دوشوندویوموزه بیچیم ده وئریر. دیل اوزه‌ری‌نده‌کی اه‌رکه‌ک حاکمیتی یالنیز دوشونجه‌نی دئییل، گئرچه‌ک‌لییی ده بیچیم‌له‌ندیریر. بونون دیلده‌م‌لی (منطیق‌لی) سونوجو اولاراق، دیلی دئنه‌ت‌له‌مه‌ک (کونترول ائتمه‌ک)، دوشونجه‌‌له‌ری ده دئنه‌ت‌له‌مه‌ک‌دیر. قادین‌لاری آشاغی‌لایان و سیلیک‌له‌شدیره‌ن دئگی (کلیمه) و یا دئییم‌‌له‌رین سوره‌ک‌لی اولاراق قول‌لانیلماسی، قادین‌لارین گئرچه‌ک‌ده‌ن ده آشاغی‌لیق و سیلیک اولدوغو وارساییم و اینانجی‌نی بئیین‌‌له‌رده یئرله‌شدیریر. بو دا زامان‌لا آیریم‌چی و جنسیت‌‌چی توپلوم‌لارین یارانماسی‌یلا سونوج‌لانیر. بوندان دولایی ائشئی‌چی (جنسیت‌‌چی - سئکسیست) بیر دیل، تؤزلو (رادیکال) بیر بیچیم‌ده آریت‌لاناراق یئنی‌ده‌ن یاپیلان‌دیریلمالی و گه‌ره‌کیرسه یئنی ده‌ریم (تئرمین) و دئگی‌له‌‌ر (کلیمه‌‌له‌ر) تؤره‌دیله‌‌ره‌ک جنسیت‌‌‌له‌ر آچی‌سی‌ندان یان‌سیز (نؤتر) و قاپساییجی (اینکولوسیو) بیر دیل دورومونا گه‌تیریلمه‌لی‌دیر.

ائشئی‌چی (جنسیت‌‌چی) دیل‌‌له‌ر و اه‌کینج‌‌له‌ر (کولتور‌له‌ر)

اینگیلیزجه و بیر نئچه دیل ایستیثنا اولماق اوزه‌ره، هیند آوروپا دیل اوغوشو (عاییله‌سی)، هابئله سامی دیل‌‌له‌ری دیل‌بیلگی‌سی آچی‌سی‌ندان سئکسیت - جنسیت‌‌چی‌دیر‌له‌ر. اورال - آلتاییک دیل‌‌له‌ری ایسه دیل‌بیلگی‌سی آچی‌سی‌ندان سئکسیست دئییل، آنجاق سؤزجوک، دئییم و آتاآناسؤز‌له‌ری یؤن‌‌له‌ری‌نده‌ن جنسیت‌‌چی‌دیر‌له‌ر. اؤرنه‌یین آلتاییک دیل‌‌له‌ری‌نده‌ن اولان تورک‌جه‌ده اوچونجو شخص ته‌کیل آدیلی‌ندا (ضمیری‌نده) دیشی و اه‌رکه‌ک اوچون آیری سؤزجوک‌‌له‌ر یوخ‌دور و بونلارین هر ایکی‌سی ته‌ک «او» آدیلی ایله آنلاتیلیر. بو نه‌ده‌ن‌له تورک‌جه، دیل‌بیلگی‌سی آچی‌سی‌ندان جنسیت‌‌چی دیل‌‌له‌ر آراسی‌ندا ساییلماز.

تورک‌جه‌نین دیل‌بیلگی‌سی آچی‌سی‌ندان جنسیت‌‌چی اولماماسی‌نا قارشین، تورک اه‌کینجی (کولتورو) اؤزه‌ل‌لیک‌له ایسلام بوته‌می (دینی) و تاجیک – دری – فارس دونیاسی‌یلا تانیشدیق‌دان سونرا، آتااه‌رکیل بیر یاپی‌یا یییه (صاحیب) اولموش‌دور. بو و باشقا بیر سیرا نه‌ده‌ن‌‌له‌رده‌ن دولایی، گونوموز تورک‌جه‌سی جنسیت‌‌چی‌دیر و قادین‌ی ایکینجیل گؤره‌ن اؤیه‌‌له‌رله (عونصورلارلا) دولودور.

بیزیم تورک‌جه‌میزه – تورکمان لهجه‌له‌ری‌نه – گه‌لینجه، گؤزله‌م‌له‌نه‌ن ماراق‌لی بیر اولقو داها واردیر. او دا، جنسیت‌‌چی دیلی قول‌لانمادا ایکی آشیری یؤنه‌تگیل (سیاسی) اوج ساییلان کؤک‌ده‌ن‌دین‌چی ایسلام‌چی‌لارلا قاتی کومونیست‌‌له‌ر آراسی‌ندا اؤنه‌م‌لی بیر فرقین اولماییشی‌دیر. بونلارین ایکی‌سی ده جنسیت‌‌چی دیل قول‌لانما و بو آلان‌دا توتوچولوق و گه‌له‌نه‌ک‌چی‌لیک باخیم‌لاری‌ندان بیر بیری‌نه چوخ به‌نزه‌مه‌ک‌ده‌دیر‌له‌ر. آزه‌ربایجان رئسپوبلیکاسی‌نین آشیری جنسیت‌‌چی اولان رسمی (توغرالی) - ادبی (گؤرکول) دیلی «آزه‌ربایجان‌جا»نین بؤیوک اؤلچوده سوویئت دؤنه‌می کومونیست یؤنه‌تیمی‌نین اورونو اولدوغو، بو آچی‌دان اولدوقجا آنلام‌لی بیر اولونتودور (فئنومئن‌دیر). تورک دیلی کیمی، تورک سیاسی ادبیاتی دا، اؤزونو سوره‌ک‌لی اولاراق میللی کیم‌لیک‌له بیرگه، دئموکراتیک و چاغ‌داش ده‌یه‌ر‌له‌ر و جنسیت‌چی دیل قول‌لانماما آچی‌لاری‌ندان دا  یئنی‌له‌مه‌لی و گونجه‌ل‌له‌مه‌لی‌دیر.

شفاعت‌نامه‌ی تورکی شاه تهماسب قیزیل‌باش (صفوی) در باره‌ی عفو شه‌زاده بایزید عوثمان‌لی

شفاعت‌نامه‌ی تورکی شاه تهماسب قیزیل‌باش (صفوی) در باره‌ی عفو شه‌زاده بایزید عوثمان‌لی

 

مئهران باهارلی

در میان منشات تورکی شاه تهماسب اول قیزیل‌باش (صفوی) نامه‌‌ای خطاب به شه‌زاده سلطان سلیم عوثمان‌لی حاوی درخواست برای عفو برادرش شهزاده بایزید که به دربار قیزیل‌باش (صفوی) پناهنده شده بود وجود دارد. این نامه علاوه بر جنبه‌های سیاسی و تاریخی، از منظر تاریخ رسمیت زبان تورکی در ایران، زبان و ادب تورکی، مرسلات و منشات تورکی، نثر تورکی و تورکی مکتوب دارای اهمیت است.

١-در پایان سال ١٥٥٩ میلادی شه‌زاده بایزید فرزند سلطان سلیمان عوثمان‌لی پس از قیامی ناموفق، به همراه چهار فرزندش در ناحیه‌ی چوخور ساییت - سعد آزربایجان به قلمروی قیزیل‌باش داخل و به دولت قیزیل‌باش (صفوی) پناهنده شد. سلطان سلیمان قانونی به دفعات خواستار عودت شه‌زاده بایزید گردید. شاه تهماسب که در آغاز مایل به تسلیم وی نبود، در نامه‌نگاری‌هائی - از جمله در شفاعت‌نامه‌ی تورکی موضوع این نوشته - برای عفو شه‌زاده بایزید از طرف سلطان سلیمان قانونی و شه‌زاده سلطان سلیم تلاش نمود. اما در نهایت، بیم‌ناک از تبدیل این ماجرا به بهانه‌ای برای شروع دور جدیدی از جنگ‌های فلاکت‌آور بین دو دولت تورک قیزیل‌باش (صفوی) و عوثمان‌لی، و نیز هوس‌مند به گرفتن پاداش‌های مادی و امتیازات سیاسی در مقابل تسلیم شه‌زاده بایزید، و علی رغم ضمانتی که به شه‌زاده بایزید دائر بر تسلیم نکردنش داده بود، در سال ١٥٦٢ با خواست سلطان سلیمان موافقت کرد و وی را هم‌راه چهار فرزندش به هئیت ارسالی عوثمان‌لی در قزوین تسلیم نمود. هئیت مزبور به ریاست خسروپاشا بیگلربیگی وان، فوراً شه‌زاده بایزید و چهار فرزندش را خفه کرده به قتل رسانید و جنازه‌هایشان را به استانبول فرستاد.

آقای آیت الله، شما چرا تورکی یاد نگرفته‌اید؟!

آقای آیت الله، شما چرا تورکی یاد نگرفته‌اید؟!

 

مئهران باهارلی

 

(نوشته‌ای از سال ٢٠٠٣ از وبلاگ سؤزوموز .... Friday, February 28, 2003)

سؤزوموز

محرومیت تورک‌ها و دیگر ملت‌های ایران از تعلیم و تعلم به زبان‌های ملی و مادری‌شان، معضلی بسیار بزرگ و از عوامل عمده‌ی عقب‌مانده‌گی عمومی جامعه‌ی ایرانی از جهان متمدن و معاصر و توسعه نیافته‌گی چند وجهی و مزمن آن است. با این همه محروم بودن فارس‌ها از یادگیری دیگر زبان‌ها و فرهنگ‌های ملی ایران و در نتیجه‌ی آن محدود ماندن دنیای ذهنی‌شان و کانالیزه و تنگ شدن روزافزون افقشان نیز به همان اندازه معضلی بزرگ و از عوامل عقب نگهداشته شدن و سد راه توسعه‌ی جامعه‌ی ایرانی است. از این روست که در ایران مدنی، فارس‌ها با اتخاذ تدابیری قانونی، می‌بایست که مطلقا موظف به یادگیری یکی از زبان‌های ملی ایران شوند.

دوکتور براهنی می‌گوید که عبارت «ایران کشوری است که در آن چندین ملیت مختلف با حقوق متساوی زنده‌گی می‌کنند می‌بایست به اول قانون اساسی افزوده شود» و «فارس‌ها هم مطلقا موظف به یادگیری یکی از زبان‌های غیر فارس ایران بشوند». به نظر من هم، همه‌ی ایرانیان می‌بایست که به درک روح دو گفته‌ی فوق تلاش نمایند، خود و جامعه را به منطق روشن و ساده مندرج در آن عادت داده و بی‌درنگ برای عمل به آن‌ها مهیا شوند. به خصوص «بزرگان و مردان علم در میدان عمل». چرا که نوعی از ناآگاهی و جهالت وجود دارد، و این تراژیک‌ترین نوع آن است، که تنها و تنها در دانش‌آموخته‌گان در نظام‌های آموزشی رسمی عرفی و دینی جوامع توسعه نیافته و عقب‌مانده از ذهنیت مودرن مانند ایران دیده می‌شود:

آقای آیت الله، شما چرا تورکی یاد نگرفته‌اید؟!

مرد تورکی اهل آزربایجان به خدمت مرحوم آیة الله العظمی آقای بروجردی آمده بود وجوهات بدهد. چون فارسی بلد نبود، تورکی حرف می‌زد. آقا هم که تورکی بلد نبود ملتفت نمی‌شد. خلاصه به نحوی اشخاص دیگر مطلب او را به آقا عرض کردند. بعد آقا به آن مرد فرمود: «چرا در این مدت فارسی را یاد نگرفته‌ای؟ برای آدم عیب است که در این دوره و زمان اقلا به قدر احتیاج و ضرورت فارسی بلد نباشد». آن مرد عرض کرد: «آقا برای من عیب نیست که فارسی یاد نگرفته‌ام. زیرا من در نقطه‌ای زندگی می‌کنم که به فارسی چندان احتیاجی ندارم. ولی برای جناب‌ عالی عیب است که این همه درس خوانده‌ای و مرجع تقلید شده‌ای، اما تورکی را یاد نگرفته‌ای. که امروز این همه مقلد تورک‌زبان داری و به خدمت شما مراجعه می‌نمایند، تورکی بلد نیستی که مقصود آن‌ها را بدانی و دیگر محتاج مترجم نباشی!».

 
از کتاب «مردان علم در میدان عمل» (جلد اول)- مؤلف: سید نعمت الله حسینی

گئرچه‌یه هو !!!!‌

مورد ایران: نژادپرستی زبانی، نسل‌کُشی زبانی و زبان‌کُشی دولتی

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/02/blog-post_18.html

اسناد دولتی در باره‌ی منسوخ کردن زبان تورکی و فارس‌سازی اجباری تورک‌‌ها توسط مدارس فارسی‌زبان بنا به گزارشات رسمی سال‌‌های ١٣٠٤-١٣٠١

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/03/blog-post.html

زدن افسار اولاغ به سر کودکان تورک و بستنشان به آخور تا مثل آدم به فارسی حرف بزنند

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/06/blog-post_9.html

تکلم به لهجه‌ی اجنبی تورکی اکیداً ممنوع است. با زبان شیرین فارسی صحبت کنید!

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/04/blog-post_4.html

یک سند تاریخی: تحمیل زبان فارسی به شاگردان تورک با توبیخ و اخطار و قدغن نمودن تورکی حرف زدن در مدارس

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/03/blog-post_30.html

کتاب درسی مشروطیت: بعد از این تورکی حرف نزنیم. اگر او تورکی حرف زد جواب ندهیم

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/04/blog-post_19.html

جلوگیری از جار زدن به زبان تورکی در مدارس شهر بین (بن)، استان چهارمحال بختیاری - ایران مرکزی

http://sozumuz1.blogspot.com/2015/12/blog-post_11.html

قومیت‌گرائی افراطی فارسی و مراسم کتاب‌سوزی ٢٦ آذر سال ١٣٢٥ در آزربایجان

http://sozumuz1.blogspot.com/2015/12/blog-post_22.html

بخش‌نامه‌ی اداره‌ی فرهنگ آزربایجان برای رایج ساختن نام و هویت قومی آزری و آزربایجانی به جای تورک

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/10/blog-post_12.html

دستور مظفرالدین شاه قاجار برای تدریس زبان تورکی در مدارس آزربایجان و اعتناء بایسته به تعلم آن

http://sozumuz1.blogspot.com/2015/12/blog-post.html

٩٨مین سال‌گرد تاسیس مدرسه‌ی تورک خیر یوردو (صلاحیه) اورمیه و ١٠٧مین سال‌گرد مدرسه‌ی تورک بالاو - بالو و یادی از حاجی میرزا فضل الله مجتهد اورمولو

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/02/blog-post_22.html

رابینو: روستائیان همدان تورک‌اند و کلمه‌ای فارسی نمی‌دانند.

http://sozumuz1.blogspot.com/2015/12/blog-post_13.html

دانش‌آموزان تورک کوریجان - کبود راهنگ - همدان اصلاً زبان فارسی نمی‌دانند

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/03/blog-post_28.html

همدان می‌خواست تورکی، زبان رابط بین المللی جهان اسلام شود

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/10/blog-post_12.html

هویت‌پروری و برابری‌خواهی ملی تورک، مبارزه‌ای علیه نژادپرستی، نئوفاشیسم و نئوکولونیالیسم

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/11/blog-post_15.html

تورکی‌خوانی و تورکی‌نویسی و رسمیت زبان تورکی، ضرورت مودرنیته و مدنی و معاصر شدن مردمان ایران است

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/11/blog-post_22.html

سیاست انکار و سرکوب هویت و ملت تورک ورشکست شده است

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/07/blog-post_10.html

ناسیونالیست‌های افراطی فارس و پان‌ایرانیست‌ها، از چپ و راست و بنیادگرا و ... نازیست‌های ایران و خاورمیانه‌اند.

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/07/blog-post.html

کانون مبارزه با نژادپرستی و تورک‌ستیزی در ایران

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/06/blog-post_10.html

نه‌‌ای به آن چشم‌های مهربان و پر اومید

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/09/blog-post_35.html

آقای آیت الله، شما چرا تورکی یاد نگرفته‌اید؟!

http://sozumuz1.blogspot.com/2015/12/blog-post_28.html

اشکالات اصل ١٥ قانون اساسی و مسئله‌ی خط و زبان تورکی

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/06/blog-post_14.html

مطالبات بنیادین مردم تورک در سراسر ایران فارغ از استان، لهجه، مذهب و گرایشات سیاسی

http://sozumuz1.blogspot.com/2018/01/blog-post.html

تحریم مدارس فارسی در یک روز و یا یک ساعت مشخص در سراسر ایران

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/06/blog-post_23.html

بهار تورکی‌زبانان ایران

http://sozumuz1.blogspot.com/2018/02/blog-post.html‌

آزریسم و دولت بریتانیا

آزریسم و دولت بریتانیا

مئهران باهارلی

در دوره‌ی سلطنت فتح‌علی‌شاه قاجار هم‌زمان با تعرض روسیه‌ی تزاری برای الحاق مناطق شمالی آزربایجان (قفقاز جنوبی)، دولت بریتانیا نیز پس از یک دوره‌ی کوتاه تردد، تصمیم به اتحاد با عنصر قومی فارس و تقویت آن در ایران و اعمال سیاست تورک‌ستیزی و تورک‌زدائی از صحنه‌ی این کشور گرفت (در پایان قرن ١٨ امپراتوریچه‌ی روسیه کاترین دوم مذاکراتی را با علی مرادخان زند به منظور تاسیس دولتی خالص از فارس‌ها در ایران آغاز کرده بود. علی مرادخان زند نیز در مقابل، داوطلبانه پیشنهاد اشغال و ضمیمه کردن اراضی شمال ارس توسط روسیه را به نماینده‌گان کاترین دوم داده بود). با این تدابیر و اقدامات، سیاست تورک‌ستیزی و تورک‌زدائی از ایران، کشوری که در آن موقع دارای اکثریت جمعیتی تورک و تحت حاکمیتی تورک بود، در تاریخ معاصر توسط دو دولت استعمارگر خارجی آغاز شد.

تصمیم استراتژیک بریتانیا به اتحاد با عنصر قومی فارس در نیمه‌ی اول قرن نوزده، در دوره فتحعلی شاه، سیر تاریخ در دو قرن آتی را تا به امروز بر له فارس‌ها و بر علیه تورک‌ها در ایران تغییر داد.

نامه‌ي تورکي حسين شاه صفوي به فردريک اوگوست دوک ساکسون و پادشاه لهستان

نامه‌ي تورکي حسين شاه صفوي به فردريک اوگوست دوک ساکسون و پادشاه لهستان

مئهران باهارلي

شاه حسين صفوي (١٧٢٢-١٦٩٤) آخرين پادشاه سلسله‌ي صفوي نامه‌اي تورکي خطاب به دوک ساکسون و پادشاه لهستان در سال ١٦٩٥ ميلادي فرستاده است. اين نامه علاوه بر تاريخ ديپلماسي ايران، آزربايجان، تورکيه و کشورهاي اروپائي مربوطه، از جهت تبارشناسي و ماهيت ملي دولت صفوي، تاريخ زبان تورکي در ايران، نثر تورکي و بويژه سبک‌شناسي آن، زيرگونه‌هاي نامه‌نگاري و يا ترسل تورکي و تاريخ تطور املاء تورکي داراي اهميت است.

در زير متن تورکي نامه‌ي حسين شاه صفوي را آورده‌ام. کلمات و پسوندهاي تورکي و نامهاي اروپائي با رسم الخط مدرن فونتيک تورکي نوشته شده، کلمات و عبارات عربي و فارسي مطابق زبان ماخذ حفظ گرديدند.

روایت محمود محمود از "اختلاف تورک و فارس" و حمایت انگلستان از فارس‌ها در مقابل تورک‌ها در دوره‌ی قاجاری

روایت محمود محمود از "اختلاف تورک و فارس" و حمایت انگلستان از فارس‌ها در مقابل تورک‌ها در دوره‌ی قاجاری

 

مئهران باهارلی

"کشمکش تورک و فارس" در ایران تاریخی طولانی دارد. در تاریخ مودرن دور اخیر عود این کشمکش مصادف است با سوء استفاده‌ی دو دولت استعمارگر و توسعه‌طلب روسیه و انگلستان از این کشمکش تاریخی، و جانب‌داری و اتحاد آن‌ها با عنصر قومی فارس بر علیه عنصر قومی تورک در ایران از اواخر قرن هیجده میلادی و در طول حیات دولت تورک قاجاریه.

دوره‌ی قاجار را به اعتباری می‌توان داستان جدال دو عنصر قومی تورک و فارس برای حاکمیت بر دولت ایران نامید. این مجادله با سه حرکت پی‌در‌پی سرنوشت‌ساز به مدیریت انگلیسی –فارسی (انقلاب مشروطیت- ١٢٨٥، چهارده سال بعد کودتای رضاخان- ١٢٩٩، و ینج سال بعد پایان دادن به سلسله‌ی قاجاری و تاسیس سلسله‌ی پهلوی- ١٣٠٤)، به نفع عنصر قومی فارس و به ضرر عنصر قومی تورک پایان یافت.

ابعاد گوناگون کشمکش تاریخی تورک –فارس در منابع دوره‌ی قاجاری با نام‌های گوناگونی ذکر و ثبت شده است:

-در بُعد ملی به شکل ضدیت و "خصومت تورک و فارس-تاجیک"،

-در بعد جوغرافیائی به شکل "رقابت آزربایجان و عراق" (آزربایجان: به معنی بخش اصلی منطقه‌ی ملی تورک‌نشین در شمال غرب ایران و یا تورک‌ایلی، عراق: به معنی منطقه‌ی ملی فارس‌نشین و یا فارسستان امروزی از عراق عجم)؛

-در بعد سیاسی به شکل "رقابت تهران و تبریز"، دو دارالسلطنه‌ی هم‌زمان دولت قاجاری (تهران شاه‌نشین، تبریز ولیعهد‌نشین)،

-در بعد ادبیات نفرت به شکل "فارس سگ و تورک خر"، .....

عبارات و کلمات تورکی و موغولی نامه‌ی گویوک ‌خان خاقان موغول به پاپ چهارم اینوسنت: منکو تنکری کوجندا

عبارات و کلمات تورکی و موغولی نامه‌ی گویوک ‌خان خاقان موغول به پاپ چهارم اینوسنت: 

منکو تنکری کوجندا ... 

مئهران باهارلی

 

Moğol Hakanı Güyük Han'ın Papa IV. inosent'e yazdığı mektup ve içindeki Türkçe ile Moğolca cümleler ve kelimeler

Mongol Khagan Güyük Khan’s letter to Pope Innocent IV, and its Turkic and Mongolic sentences and words

MÉHRAN BAHARLI

mehranbahari1@yahoo.com

https://independent.academia.edu/MBaharli

https://sozumuz1.blogspot.com/

https://www.facebook.com/profile.php?id=100016259447627

گویوک‌ خان (گویوگ، گیوگ، قویوق، کیوک، کویوک، ...) پس از مرگ پدرش امپراتور موغول اؤگه‌ده‌ی‌ خان (اوگتای) فرزند چنگیز (چینگیز) خان، در ٢٤ آگوست سال ١٢٤٦ (٧٦٩ سال قبل) در نزدیکی قاراقوروم تاج‌گذاری کرد. در این مراسم ٣٠٠٠- ٤٠٠٠ تن از نماینده‌گان دولت‌های آسیائی و اوروپایی شرکت کرده بودند. کارپینی[1] ایتالیائی و بندیک لهستانی نیز به نماینده‌گی از طرف پاپ چهارم اینوسنت همراه با دو نامه از پاپ که در یکی از آن‌ها گویوک‌ خان را به قبول مسیحیت دعوت می‌کرد، در مراسم حاضر بودند.

پس از ٤-٥ ماه اقامت در قاراقوروم هنگامی که نماینده‌گان پاپ قصد بازگشت نمودند گویوک ‌خان از آن‌ها پرسید که آیا پاپ دارای افرادی قادر به خواندن زبان‌های شرق (بنا به منابع مختلف: تورکی، روسی، موغولی و یا تاجیکی (دری، فارسی)) می‌باشد یا نه؟ پس از گرفتن جواب منفی، سه تن از وزرای اویغوری خود (قادان، بالا، چینقای) را مأمور ساخت نامه‌ای به زبان موغولی، در پاسخ نامه‌ی پاپ نوشته آن را به نماینده‌گان پاپ تفهیم کنند تا توسط آن‌ها کلمه به کلمه به لاتینی ترجمه شود (بنا به ژان پول آبل رموسا Jean-Pierre Abel-Rémusat چین‌شناس فرانسوی این نسخه‌ی اصلی به زبان تورکی نوشته شده بود). در آخر نیز به طرزی غیر منتظره یک نامه به تاجیکی (دری، فارسی) با این اومید که شاید در واتیکان کسی آشنا به این زبان یافت شود با همان مضامین نگاشته شد[2]. این نامه‌ها در بازگشت توسط کارپینی به پاپ تسلیم شدند (نسخه‌‌ی لاتینی از همان زمان حفظ و در آرشیو موجود است. نسخه‌ی موغولی مفقود، و نسخه‌ی دری قرن‌ها فراموش و در سال ١٩٢٠ دوباره کشف شد).

در این نامه‌ که به واقع یک اولتیماتوم است گویوک‌ خان، پرقدرت‌ترین و هراس‌انگیزترین پادشاه جهان آن عصر، به پاپ چهارم اینوسنت و دیگر حاکمان اوروپا فرمان می‌داد که جهت اعلان فرمان‌برداری و تسلیمیت خود و شنیدن دستورات وی در سرای خاقان حضور یابند. گویوک خان گمان می‌کرد که پاپ خواستار تسلیم شدن و قبول فرمان‌برداری‌اش از خاقان موغول شده است. زیرا معادل صلح که پاپ در نامه‌ی خود به کار برده بود، در تورکی و موغولی اصطلاح «ایل» است که هم معنی صلح و هم معنی تسلیم شدن دارد. اساساً در فرهنگ فرمان‌روایان موغول، صلح به معنی تسلیم شدن و اطاعت و انقیاد مطلق ملل بدیشان بود و نه هم‌زیستی با آن‌ها بدون جنگ. گویوک‌ خان هم‌چنین پاپ و شاهان اوروپا را تهدید می‌نمود که اگر از دستور وی برای آمدن به حضور او و اعلام تابعیت و فرمانبرداری، سرپیچی نمایند به آن‌ها به دیده‌ی دشمن خواهد نگریست و کیفرشان خواهد داد.

دوکترین حاکمیت جهانی. تم اصلی این نامه بیان «دوکترین حاکمیت جهانی» موغول از زبان گویوک خان است. موغول‌ها معتقد بودند مالک و صاحب واقعی جهان هستند. خداوند زمین را صرفاً برای آن آفریده که آن‌ها در آن حکم‌رانی و تمتع کنند. بنا به آن‌ها حتی پرنده‌گان آسمان نیز بر این امر شهادت می‌دهند. پرنده‌گان هوا و حیوانات دشت و صحرا فقط به واسطه‌ی مرحمت و التفات امپراطوران موغول است که می‌خورند و می‌آشامند. خاقان‌های تورک و موغول اعتقاد داشتند آن‌ها را خدا برگزیده و بدان‌ها مأموریت داده است سراسر جهان ‌را مسخر سازند. حاکمیت خاقان‌ها احسان (سویورقال) الهی بوده، تحت حمایت خداوند قرار دارد و امری مقدس است. بنابراین مقاومت در برابر ایشان دشمنی با فرمان خدا و مخالفت با حاکمیت خاقان‌ها گناه و مستوجب کیفر است. تمام مردم زمین ناچار باید مطیع آن‌ها باشند و به آن‌ها خراج به پردازند. چنگیز خان خود در مورد لزوم و حکم خدا بودن تسلط موغول‌ها بر همه‌ی ملل جهان فرمانی داشت. گویوک ‌خان نیز در متن فرمان خود، در انطباق با دوکترین حاکمیت جهانی اعلام می‌کند که از محل طلوع خورشید تا جای‌گاه غروب آن یعنی سرتاسر کره‌ی زمین و همه‌ی جهان حق مسلم آن‌ها و مسخر و احسان شده به ایشان از طرف خداوند است. در سال ١٢٥٤ منگو خان هم نامه‌ای با فورمات و مضمون مشابه نامه‌ی گویوک خان نوشته و به روبروک نماینده‌ی لوئی پادشاه فرانسه داد که به وی به‌رساند. او هم در این نامه که اصل آن از بین رفته، فرمان خود را امر الهی و خداوند دانسته و عیناً مانند گویوک خان می‌گوید باید سفرای اوروپایی پس از دریافت یارلیق او به خدمت او بیایند، تا وی به‌داند آن‌ها نیت صلح و تسلیم شدن دارند، به قدرت خدا حاکمیت جهان از شرق تا غرب از آن موغولان است و نهایتاً این که اگر آن‌ها با فرمان منگو خان مخالفت کنند «ما و خدا می‌دانیم که چه خواهد شد».