استقبال تبریز از نفرات دلیر و سلحشور (سالاشیر) علی احسان پاشا استقبال تبریز از نفرات علی احسان پاشا و اوردوی عوثمان‌لی ویا «مساله‌ی حمایت و تحت الحمایه‌گی -
پروتکتورا»
به قلم فتح‌الدین فتاحی تبریزی
سیاست کشورهای اوروپایی برای تجزیه‌ی قلمروی عوثمان‌لی و قاجار به بهانه‌ی حمایت
از مسیحیان و آزادسازی تورک‌ایلی توسط اوردوی عوثمان‌لی به فرماندهی علی احسان پاشا
در جنگ جهانی اول.
Avrupa Devletlerinin Hırıstiyanları koruma bahanesiyle Osmanlı ve Kacar toprakların bölme siyaseti, ve Ali İhsan Paşa komutasındaki Osmanlı Ordusu’nun Birinci Dünya Savaşı sırasında Türkili’yi kurtarması
The policy of the European States to divide the Ottoman and Qajar territories
under the pretext of protecting Christians, and the liberation of Türkili by
the Ottoman Army under the command of Ali İhsan Pasha during the First World
War
خلاصه
فتاح‌الدین فتاحی، نوشته‌ای در باره ی مفهوم «پروتکورا» و سوء استفاده‌ی دولت‌های اوروپایی (فرانسه، بریتانیا، روسیه) از آن به بهانه‌ی محافظت از ارمنی‌ها و آسوری‌ها دارد. بنا به او، هدف اصلی این دولت‌ها که مرتکب خونین‌ترین بی‌دادها و جنایات در تاریخ بشر شده‌اند، اسکان دادن ارمنی‌ها و آسوری‌ها در جنوب شرقی قلمروی عوثمان‌لی و در شمال غربی قلمروی قاجار، تجزیه‌ی این دو کشور، و تاسیس دو دولت مسیحی در آن مناطق بود. آنها در این راستا در سال‌های جنگ جهانی اول ارمنی‌ها و آسوری‌ها را مسلح و به شورش تحریک کردند. سپس با تشکیل «قوای مسلحه‌ی مسیحی» و با حمایت ارتش‌های فرانسه و بریتانیا و روسیه به قتل عام وسیع اهالی تورک و غارت کردن و ویران ساختن شهرها و روستاهای تورک اقدام کردند. مردم تورک از سلطان عوثمان‌لی تقاضای کومک نمودند و او هم موافقت کرد. اوردوی علی احسان پاشا وارد تورک‌ایلی شد و «قوای مسلحه‌ی مسیحی» و ارتش‌های فرانسه و روسیه و بریتانیا را مجبور به فرار کرد. فتاح‌الدین فتاحی که شاهد عینی وقایع بود استقبال آتشین مردم تبریز از اوردوی احسان پاشا و دلاوری‌ها و نجابت و فضائل عساکر و افسران عوثمان‌لی را با جزئیات توصیف کرده است. او هم‌چنین انسان‌دوستی فوق العاده‌ی مردم تبریز را با پناه دادن به باقی‌مانده‌ی ارمنی‌ها و آسوری‌ها که مدتی قبل دست به قتل عام و کشتار تورکها زده و بر علیه آنها جنایات بی شماری را مرتکب شده بودند، روایت کرده است.
اؤزه‌ت:
رضا شاه ساری‌ندان حقوق اؤیره‌نیمی گؤرمه‌سی اوچون پاریس‌ه گؤنده‌ریله‌ن فتاح‌الدین فتاحی‌نین پروتکتورا (قورویوچولوق) قاورامی‌نی و فیرانسا، اینگیلته‌ره و روسیا کیمی آوروپا دولت‌له‌ری‌نین ائرمه‌نی‌له‌ری و آسورولاری قوروما آدی آلتی‌ندا بو قاورامی نئجه کؤتویه قول‌لاندیق‌لاری‌نی آنلاتان بیر یازی‌سی واردیر. فتاحی‌یه گؤره اینسان‌لیق تاریخی‌نین اه‌ن قان‌لی جنایت و ظلم‌له‌ری‌نین سوروم‌لوسو اولان بو آوروپا دولت‌له‌رین اصل آماجی، عوثمانلی‌نین گونئی‌دوغوسو ایلی قاجارین قوزئی‌باتی‌سی توپراق‌لاری‌نا ائرمه‌نی‌له‌ری و آسورولاری یئرله‌شدیرمه‌ک، و بو بؤلگه‌له‌رده بیره‌ر ائرمه‌نی و آسورو خیریستییان دولتی قوراراق، عوثمان‌لی و قاجار توپراق‌لاری‌نی پارچالاماق ایدی. بو دوغرولتودا اون‌لار بیرینجی دونیا ساواشی سیراسی‌ندا ائرمه‌نی‌له‌ری و آسورولاری سیلاح‌لاندیریپ، عصیانا تشویق ائتدی‌له‌ر. داها سونرا فیرانسا، روسیا و اینگیلته‌ره اوردولاری، اؤزله‌ری‌نین قوردوغو «خیریستییان سیلاح‌لی گوج‌له‌ری» ایله بیرلیک‌ده، باشدا اورمو و سالماس و خوی اولماق اوزه‌ره تورک شه‌هه‌ر و که‌ندله‌ری تالاییپ، یاندیراراق و ییخاراق بؤلگه‌ده‌کی تورک اهالی‌یه قارشی گئنیش چاپ‌لی قتل عام‌لار باش‌لاتدی‌لار. یئره ل تورک‌له‌ر عوثمان‌لی سولطانی‌ندان کؤمه‌ک ایسته‌دی، او دا قبول ائتدی. گؤنده‌ریله‌ن علی احسان پاشا قوموتاسی‌نداکی عوثمان‌لی اوردوسو، تورک‌ایلی‌یه گیره‌ره‌ک «خیریستییان سیلاح‌لی گوج‌له‌ری»نین یانی سیرا، فیرانسا، اینگیلته‌ره و روسیا اوردولاری‌نی دا باشاری‌یلا پوسکورته‌ره‌ک قاچماغا مجبور ائتدی. اولای‌لارین گؤرگو تانیغی اولان فتاحی، علی احسان پاشانین اوردوسونون ته‌بریز خالقی‌نین جوشقویلا قارشی‌لادیغی‌نی، عوثمان‌لی سوبای و عسکرله‌ری‌نین گؤسته‌ردییی قهرمان‌لیق و اه‌رده‌م‌له‌ری‌نی آیرینتی‌لی اولاراق یازیر. آیری‌جا فتاحی ته‌بریز خالقی‌نین داها اؤنجه یئره‌ل تورک‌له‌ری قتل عام یاپمیش و اون‌لارا قارشی چوخ سایی‌دا وحشی‌لیک گئرچه‌ک‌له‌رشدیرمیش اولان ائرمه‌نی و آسورولاردان ساغ قالان‌لارا باریناق و سیغیناق ساغ‌لایاراق بؤیوک بیر انسان‌لیق گؤسته‌ردیک‌له‌ری‌نی وورقولایاراق آنلاتیر.
Özet
Rıza Şah tarafından hukuk öğrenimi görmesi için Paris'e gönderilen Fettaheddin Fettahi'nin "Protektura (koruyuculuk)" kavramı’nı ve Fransa, İngiltere ve Rusya gibi Avrupa devletlerinin Ermenileri ve Süryanileri koruma adı altında bu kavramı nasıl kötüyü kullandığını anlatan bir yazısı var. Fettahi'ye göre, insanlık tarihinin en kanlı cinayet ve mezalimlerinin sorumlusu olan bu Avrupa devletlerin asıl amacı, Osmanlı'nın güneydoğusu ile Kacar'ın kuzeybatısı topraklarına Ermenileri ve Süryanileri yerleştirmek, bu bölgelerde birer Ermeni ve Süryani Hıristiyan devleti kurarak Osmanlı ve Kacar topraklarını parçalamaktı. Bu doğrultuda onlar Birinci Dünya Savaşı sırasında Ermenileri ve Süryanileri silahlandırıp isyana teşvik ettiler. Daha sonra Fransa, Rusya ve İngiltere Orduları, kendilerinin kurduğu "Hıristiyan Silahlı Kuvvetleri" ile birlikte, başta Urmu, Salmas ve Hoy olmak üzere Türk şehir ve köylerini yağmalayarak, yakarak ve yıkarak bölgedeki Türk nüfusuna karşı geniş çaplı katliamlar ve kıyımlar başlattılar. Yerel Türkler Osmanlı Sultanından yardım istedi ve o da kabul etti. Gönderilen Ali İhsan Paşa komutasındaki Osmanlı Ordusu, Türkili'ye girerek "Hıristiyan Silahlı Kuvvetleri"nin yanı sıra Fransa, İngiltere ve Rusya ordularını da başarıyla püskürterek kaçmaya zorladı. Olayların görgü tanığı olan Fettahi, Ali İhsan Paşa'nın ordusunu, bir kurtarıcı ordu olarak, Tebriz halkının coşkuyla karşıladığını, Osmanlı subay ve askerlerinin gösterdiği kahramanlık ve faziletlerini ayrıntılı olarak yazıyor. Ayrıca Fettahi, Tebriz halkının daha önce yerel Türkleri katletmiş ve onlara karşı çok sayıda zulüm ve vahşilik gerçekleştirmiş olan Ermeni ve Süryanilerden sağ kalanlara barınak ve sığınak sağlayarak büyük bir insanlık gösterdiğini anlatıyor.
Abstract
Fettaheddin Fettahi, who was sent
by Riza Shah to Paris to study Law, has an essay about the concept of "protectorate"
and how the European states, namely France, England and Russia, abused it under
the pretext of protecting Armenians and Assyrians. According to Fettahi, the
main purpose of these states, which were responsible for the bloodiest murders
and atrocities in human history, was to relocate Armenians and Assyrians to the
southeast of the Ottoman Empire and the northwest of Qajar, in order to divide
the Ottoman and Qajar territories and establish separete Armenian and Assyrian
Christian states in these regions. In this regard, they armed Armenians and Assyrians
and incited them to revolt during the First World War. Later, the "Christian
Armed Forces", supported by the Armies of France, Russia, and England, initiated
large-scale massacres of the Turkish population in the region, looting, burning
and destroying Turkish cities and villages. Local Turks asked for help from the
Ottoman Sultan, and he accepted. Under the command of Ali İhsan Pasha, the Ottoman
Army entered Turkili, successfully repelling the "Christian Armed Forces"
as well as the armies of France, England and Russia, ultimately forcing them to
flee. Fettaheddin Fettahi, an eyewitness to the events, wrote in detail about
the enthusiastic welcome the people of Tabriz extended to Ali İhsan Pasha's
army. He aslo described the heroism and virtues displayed by the Ottoman officers
and soldiers. Furthermore, Fettahi explained that the people of Tabriz showed
great humanity by providing shelter to the survivors of the Armenians and Assyrians,
who had previously massacred local Turks and committed numerous atrocities
against them.
