تورکان تکاني خورده‌اند. هويت ملي تورک در حال شکل‌گيري، اما بر مباني مبهم و نه چندان درست است

تورکان تکاني خورده‌اند. هويت ملي تورک در حال شکل‌گيري، اما بر مباني مبهم و نه چندان درست است

مئهران باهارلي

٢٠٠٥

سؤزوموز

بي‌شک يکي از عوامل اصلي عقب‌ماندگي بارز ملي گروههاي تورک‌زبان ساکن در ايران، قرار گرفتن خلق ما در معرض سياستهاي گسترده و درازمدت آسيميلاسيونيست دولتي است. اما در اين ميان، عامل دخيل بسيار مهم ديگري نيز وجود دارد و آن خود روشنفکران و نخبگان تورک‌اند. البته در اينجا منظور، برخي از نخبگان و روشنفکران مسئول و متعهد نسبت به هويت ملي تورکي خود است. روشنفکران، نخبگان، نويسندگان، روزنامه‌نگاران، فرهنگيان و ... تورک علنا فارس‌گرا و فارس‌زده، ايران‌محور، پان‌ايرانيست، مزدور و عمله‌ي راسيسم آريائي و شوونيسم فارسي موضوع بحث اين نوشته نيستند.

تعداد کمي از فعالين فرهنگي و سياسي تورک در ايران بويژه در مرکز و شرق آزربايجان در موارد اساسي و پايه‌اي هويت ملي تورکي و هويت جوغرافيايي آزربايجاني، يعني "نام و هويت ملي-تاريخي ملت تورک"، "توده‌اي که ملت تورک ساکن در ايران از آن متشکل است" و "هويت ارضي مناطقي که توده‌هاي خلق تورک ما در آنها ساکن است و وطن تورکي" در بحران و آشفتگي عميقي بسر مي‌برند. بگونه‌اي که مي توان گفت امروز مانع اساسي در روند ملت‌شوندگي گروههاي تورک‌زبان ساکن در ايران و تثيبت هويت ملي تورک و هويت ارضي تورک‌ایلي به عنوان وطن تورک، و سد جدي در مسير مبارزه‌ي ملي-دمکراتيک خلق تورک ساکن در ايران، نه قوميتگرايان فارسي، بلکه وجود بعضي از عادات ذهني و نگرشهاي موجود تماما نادرست اما بسيار مقاوم در مقابل تصحيح و به روز شدن، و بحرانهاي هويتي ناشي از آنها در ميان نخبگان موسوم به آزربايجانگرا مي‌باشد.

اين بحران چند مولفه‌اي هويتي، زائيده‌ي عوامل خارجي و عوامل داخلي چندي است:

قانون تشکیل ایالات و ولایات مشروطه و تجزیه‌ی منطقه‌ی ملی تورک، و بی ربطی آن به گفتمان فدرالیسم ملی کنونی

قانون تشکیل ایالات و ولایات مشروطه و تجزیه‌ی منطقه‌ی ملی تورک و بی ربطی آن به گفتمان فدرالیسم ملی کنونی

 

مئهران باهارلی- ۲۰۰۵

منطقه‌ی ملی تورک در شمال غرب ایران و یا وطن تورکی (تورک‌ایلی)، سرزمینی است وسیع که مرزهای شرقی و جنوبی آن در حدود تهران، قوم، اراک، نهاوند، کنگاور و ... شروع می‌شود و مرزهای شمال و شمال غربی آن به جمهوری تورکیه و جمهوری آزربایجان پایان می‌یابد. این منطقه‌ی ملی تورک و یا تورک‌ایلی، کلیه‌ی نواحی و بخش‌های تورک‌نشین مناطق جوغرافیایی- تاریخی حالاً و یا سابقاً موسوم به «آزربایجان»، «خمسه»، «دیلمستان»، «عراق عجم»، «جبال»،... را در بر می‌گیرد. این نواحی و بخش‌ها، خود ممکن است مرکب از مناطق کوچک‌تر با نام‌های متفاوت باشند. مانند مناطق تورک‌نشین «بیاتستان»، «افشار»، «خرقان» (قاراقان)، «علی‌شوکور» (علیشکر) و ... در عراق عجم.

به عبارت دیگر، «وطن خلق تورک در شمال غرب ایران» و یا «تورک‌ایلی»- بر خلاف ادعای آزربایجان‌گرایان که آن را صرفاً به ناحیه‌ی جوغرافیایی آزربایجان خلاصه می‌کنند - جوغرافیای تاریخاً موسوم به آزربایجان نیست، بلکه عبارت است از مجموع:

-همه‌ی مناطق تورک‌نشین به‌ هم ‌پیوسته در آزربایجان- تقریباً ٪۴۵ از اراضی تورک‌ایلی

-همه‌ی مناطق تورک‌نشین به‌ هم‌ پیوسته در عراق عجم و جبال (در استان‌های امروزین تهران، مرکزی، قوم، البرز، همدان، کرمانشاه، کوردستان) - تقریباً ۳۵٪ از اراضی تورک‌ایلی

-همه‌ی مناطق تورک‌نشین به ‌هم ‌پیوسته در خمسه (در استان‌های امروزین زنجان، قزوین،..)- تقریباً ۱۵٪ از اراضی تورک‌ایلی

-همه‌ی مناطق تورک‌نشین به‌ هم‌ پیوسته در دیلمستان (منجیل، رودبار و ...) - تقریباً ۵٪ از اراضی تورک‌ایلی

(دو درک کاملاً متفاوت از قلمروی خلق تورک و یا «وطن تورکی»، مانند دو درک کاملاً متفاوت از توده‌ای که ملت تورک را تشکیل می‌دهد و یا «ملت تورک»، از علامات فارقه بین جریانات مختلف آزربایجان‌گرایی از یک طرف، و جریان معتقد به هویت ملی تورک در طرف دیگر است).

“ANADİ” VE “AZERİ” TÜRK BOYLARI!

“ANADİ” VE “AZERİ” TÜRK BOYLARI!

 

Zenfira Nasirova

January 21, 2016

TÜRK YÉRİNE ĶOLONİYAL AZERBAYCAN ÉTNOSU-MİLLETİ QAVRAMI QUZÉYDE DE İFLAS ÉTMEKDEDİR

تورک یئری‌نه کولونییال آزه‌ربایجان ائتنوسو-میلله‌تی قاورامی قوزئی‌ده ده ایفلاس ائتمه‌ک‌ده‌دیر

BU SESLERİ DUYALIM بو سه‌س‌له‌ری دویالیم 

 

Zenfira Nasirova

January 21, 2016

 

Keşke diyorum, 1918 yılında kurulan cumhuriyetimiz “Azerbaycan” Cumhuriyeti adını değil de, “Türkiye” veya “Türkeli” Cumhuriyeti diye bir ad alsaydı. (Malum, 1920'de Sovyetler tarafından isgal edilsek de “Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti” olarak aynı adla devam ettik).

O zaman ne olurdu? Düşünün ... 5 sene sonra - yani 1923'de kurulan “Türkiye Cumhuriyeti” o zaman mecburen başka ad alacaktı, örneğin “Anadolu Cumhuriyeti” olacaktı. Düşünün … Karşılasacağınız diyaloglar nasıl olurdu ...

 

--- Merbaha siz Anadi misiniz?

--- Hayır efendim, Türk'üm ama Anadolu'danım ...

--- Tabi Türk'sünüz, Anad (Anadi) Türkü'sünüz işte …

--- Anad diye bir şey yok efendim, Anadolu var ve bizim bölgenin adıdır... biz Türk'üz …

--- Allah allah, nasıl yok?! Oğuzların Anad diye bir kolu var diye biliyorum, siz de o boydansınız işte ...

- (içses: çok biliyorsun gerizekalı, biraz tarih oku Allah aşkına, Anad diye bir ırk, millet, boy nerde, ne zaman duydun?)

--- Hayır öyle bir kol, ya da boy yok. Biz Anadolu'danız, ama Türk'üz. Esasen Oğuz boyundan olsak da, Anadolu'ya göc eden diger Türk boyları ve komşu milletlerle de karışmışızdır. Sonuç olarak, Anadolu bölge, toprak ismidir, milletin ismi değil, milletin ismi Türk'dür.

--- peki tamam, Anadolu Türkü'sünüz ...

--

--

--

50. kez benzer karşılaşma ...

--- Anadi misiniz?

- (içses: lanet olsun) evet …

--- Ben Anadi'lerin şivesini çok seviyorum, çok tatlı konuşuyorsunuz :)

- (içses: lânet olsun) teşekkür ederim.

--

--

--

150. kez benzer karışlaşma

--- Siz Anadi'siniz, değil mi?

--- Evet (artık isyan etme yok, kabullenme var)

--- Siz Anadi'leri biz kardeş biliyorduk, ama meğerse biz Türkleri hiç sevmiyormuşsunuz??

--- Nasıl yani, o da nerden çıktı???

--- (Şu tarihte şunu şöyle yaptınız falan filan ... )

...

Ve şarkılar …

--- Özbek, Türkmen, Uygur, Tatar, Anad bir boydur ...

... Ve devam eder ...

...

Dananın kuyruğunun koptuğu an:

--- Arkadaşım, Türkce konuşur musun, Anadi'ce anlayamıyorum ben ...

---?? !!! ??? !!!

...

Şimdi, yukarıdaki Anadi kelimesinin yerine Azeri; Anadolu kelimesinin yerine de Azerbaycan koyun ve biraz empati yapın lütfen :))

 

PS.

Kırgız, Uygur , Tatar adları en az 1000 yıldır, Kazak, Özbek adları ise 500 yıldır var; "Azeri" adını bu adlarla kıyaslamamız komik oluyor …

Zira ilk kez 1937'de Stalin'in emri ile Kafkas'taki Türk nufusun adı "Azerbaycanlı" olarak değiştirilmiş, akabinde İran'da ve Türkiye'de Azeri adı yavaş yavaş uydurulmaya [doğrusu: yaygınlaştırılmaya] başlanmıştır[1].

Bizler ise "Azeri" kelimesini ilk kez 25 sene önce Türkiye'ye ilk geldiğimizde duymuştuk …

Azerbaycan, 1918'e kadar sadece Aras nehirinin güneyindeki İran'in kuzey vilayetlerinin [resmi] adıydı ... Kafkas'taki şimdiki Azerbaycan Cumhuriyeti ile pek bir alakası yoktu …

Tekirdağ'daki Türk nufusun - Anadolu ile birleşme umuduyla - ama Anadolu'dan bağımsız - ismi "Anadolu Cumhuriyeti" olan bir devlet yarattıklarını ve de isimlerinin yavaş yavaş "Anadi" olarak değiştiğini düşünebiliyor musunuz :)

---

[1] Azeri etnik adını yabancı sömürgeci güçlerin anti Türk bir proje olarak, İran ve Kafkasya’da yaşayan Türkleri Anadolu Türklerinden ayırmak ve kopartmak için, uydurduğu ve Türk halkına dışarıdan dayattığı, ve de Türkiyede bizi adlandırmak için geniş çapta benimsendiyi doğrudur. Ancak bu adı, ilk kez 1885te Fıransız diplomatlar uydurmuş, Resulzade ve başka Musavatçı muhâcir göçmenler 1910larda Osmanlı’da yaygınlaştırmış, İkinci Dünya Savaşı yıllarında ise İstalin’in kurduğu Azerbaycan Milli Hökümeti İran’a sokmuştur. Méhran Baharlı

اختراع آذری‌ توسط فرانسه، تحول معنایی آن توسط انگلستان و رایج ساختن آن توسط مساواتی‌ها و حکومت ملی آزربایجان

http://sozumuz1.blogspot.com/2020/05/blog-post.html

حامد تالپران (قروه، تورک‌ایلی): ناکارآمدی، ناقص و عقيم و غير واقعی بودن آذربايجان‌گرايی صرف

حامد تالپران: ناکارآمدی، ناقص و عقیم و غیر واقعی بودن آذربایجان‌گرایی صرف

 

قبولاندن و القای «هویت آزربایجانی» به مردمی که «تورک» بودن خود را بی‌هیچ شک و تردیدی قبول دارند، بی‌مورد و نادرست است. مقدس شمردن آزربایجانی شدن، آن را به سرنوشت پان ایرانیسم گرفتار خواهد ساخت.

 

این صداها را بشنویم

 

حامد تالپران- از دهستان تورک دلبران (تالپیران)، بخش مرکزی شهرستان قروه (قوروا) - تورک‌ایلی (قرار داده شده در استان فعلی کوردستان)

 

این نویسنده، «هویت آزربایجانی به عنوان یک هویت قومی – ملی» را رد کرده است. در باره‌ی «هویت آزربایجانی به عنوان یک هویت جوغرافیایی» هم می‌گوید آن هم باید به صورت یک تاکتیک و مصلحت مطرح شود و نه واقعیت و امری مقدس و یا همیشه‌گی .....

ناکارآمدی، ناقص و عقیم و غیر واقعی بودن آذربایجان‌گرایی صرف

By Hamed Talperan

ناکار آمدی، ناقص و عقیم و غیر واقعی بودن آذربایجان‌گرایی صرف برای من و امثال من که خارج از محدوده‌ی آزربایجان (استان) قرار داریم محسوس‌تر است. چرا که قبولاندن و القای «هویت آزربایجانی» به مردمی که «تورک» بودن خود را بی‌هیچ شک و تردیدی قبول دارند، بی‌مورد و حتی می‌شود گفت دشوار و سخت است .

بی‌مورد، چرا که این مردم در دوران اوج حملات «آذری‌سازی» و در واکنش به آن «خود آذری‌انگاری» مردم تبریز و اورمیه و..... ، تورک بودند و تورک ماندند و کم‌تر ویا هیچ وقت آذری نامیده نشدند و تمام بار ضد ارزشی تورک بودن در آن دوران را به دوش کشیدند و به قول معروف «تورک بودند وقتی تورک بودن مود نبود».

سخت و دشوار است، چرا که خوش‌بختانه و یا بدبختانه ما با عموم مردمی طرف هستیم که در قبال اطلاع‌رسانی غیر رسمی و رو در رو بسیار ریزبین و مستندطلب هستند و واقعیت امر این است که اسنادی که نشان دهند همدان و اراک و قوروه و سونقور و.... زمانی جزء آزربایجان بوده‌اند، بیشتر از اسناد رد این موضوع نیست .

گذشته از این‌ها، این روزها شاهد فروپاشی اندیشه‌ی پان‌ایرانیستی هستیم که دلایل آن می‌تواند برای نخبه‌گان تورک تجربه‌ی خوبی باشد. به نظر من مشکل اصلی این نوع اندیشه‌ها این است که در برابر افزایش آگاهی مردمی که بهر نحو شامل اهدافش می‌شوند بسیار ضعیف و شکننده هستند. چرا که مروجان این دست اندیشه‌ها بنا را به تحلیل و روایت رویدادها به شکل گزیده و مطلوب خود گذاشته‌اند، که البته به نظر می‌آید آن‌ها چاره‌ای جز این نداشته‌اند .

این که همه شهرهای تورک‌نشین به صورت نمادین جزء آزربایجان باشند به عنوان یک تاکتیک ایرادی ندارد و این نشانه‌ی اتحاد و همبسته‌گی ماست. اما اگر تلاش شود برای آن مفهومی ازلی و ابدی جفت و جور کرد، نه راه درستی است و نه به این راحتی‌ها مورد قبول واقع خواهد شد . باید طوری عمل شود که به سرنوشت پان‌ایرانیسم گرفتار نشد و آزربایجانی شدن، مصلحتی برای آینده باشد نه واقعیتی همیشه‌گی و مقدس.

حامد تالپران. ناکارآمدی، ناقص و عقیم و غیر واقعی بودن آذربایجان‌گرایی صرف

https://sozumuz1.blogspot.com/2017/01/blog-post_23.html

حامد تالپران. سکتاریسم آزربایجانی: با خودی که ‌از آن او نیست، فریفته‌ی اسطوره‌های ساخته‌ی دشمنان، عمل‌گرای بدون پشتوانه‌ی‌ تفکر، و عامل انحراف از هدف یکتای ملت شونده‌گی مردم تورک

https://sozumuz1.blogspot.com/2021/07/blog-post_24.html

سکه‌ی تورکی‌ی نادر شاه افشار: ده‌ییرمه گؤتورو

سکّه‌ی تورکی‌ی نادر شاه افشار: ده‌ییرمه گؤتورو

مئهران باهارلی

 

Nadir Şah Afşar’ın bastırdığı Türkçe yazılı “Deyirme Götürü” [Toptan Ödeme için Yuvarlak Para] gön yarmağı

“Deyirme Götürü” [Round Money, Wholesale Payment] coin with Turkish inscription minted by Nadir Shah Afshar

نادیر شاه آوشارین باسدیردیغی تورک‌جه یازی‌لی «ده‌ییرمه گؤتورو» [توپ‌دان اؤده‌مه اوچون یووارلاق] گؤن یارماغی

Özet

Nâdir Şah Afşar'ın Kafkasya'daki Dağıstan'a yaptığı seferberlik sırasında, onun buyruğuyla (emriyle) üzerinde Türkçe “Deyirme Götürü” yazan deri bir yarmak (sikke) basıldı. Akçalarda (paralarda) Türkçe (kelime) ve ifadelerin kullanılması İran öteyinde (târihinde) eski bir erklet (devlet) geleneyi olup, Fars dilinin akçalarda (paralarda) kullanılmasından en az 5 yüzyıl önce ortaya çıkmıştır. Nâdir Şah Afşar'ın Türkçe yazılı yarmak bastırması, kendisinde Türk ulus (milli) bilincinin varlığını, yazılı Türkçeyi kullanma alanını genişletme çabasını, ve Türk Afşar erkleti döneminde Türk dilinin tuğralı konuma (resmi statüse) yiye olduğunu göstermektedir.

Abstract

During Nadir Shah Afshar's campaign to Dagestan in the Caucasus, a leather coin with the Turkish inscription "Deyirme Götürü" was printed on his order. The use of Turkish words and expressions on coins and banknotes is an old state tradition in Iranian history, predating use of the Persian language on them by at least five centuries. Nadir Shah Afshar's printing of coins written in Turkish demonstrates his Turkish national consciousness, his endeavor to broaden the usage of written Turkish, and official status of the Turkish language during the Turkish Afshar rule.

اؤزه‌ت:

نادیر شاه آفشارین قافقاسیاداکی داغیستان‌ا یاپدیغی ساواش سیراسی‌ندا، اونون بویروغویلا اوزه‌ری‌نده «ده‌ییرمه گؤتورو» یازان گؤن بیر یارماق باسیلدی. آقچالاردا (پول‌لاردا) تورک‌جه دئگی (کلیمه) و جومله‌له‌رین ایش‌له‌دیلمه‌سی، ایران اؤته‌یی‌نده (تاریخی‌نده) اه‌سکی بیر اه‌رکله‌ت (دولت) گه‌له‌نه‌یی اولوپ، فارس‌جا دیلی‌نین اون‌لاردا قول‌لانیلماسی‌ندان اه‌ن آز ٥ یوزایل اؤنجه اورتایا چیخمیش‌دیر. نادیر شاه آفشارین تورک‌جه یازی‌لی یارماق باسدیرماسی، بیله‌سی‌نده تورک اولوس (میللی) بیلینجی‌نین (شعورونون) وارلیغی‌نی، یازی‌لی تورک‌جه‌نی ایش‌له‌تمه آلانی‌نی گئنیش‌له‌تمه چاباسی‌نی، و تورک آفشار اه‌‌رکله‌تی دؤنه‌می‌نده تورک دیلی‌نین توغرالی (رسمی) قونوما یییه اولدوغونو گؤسته‌رمه‌ک‌ده‌دیر.

خلاصه:

در حین سفر جنگی‌ی نادر شاه افشار به داغستان قفقاز، به دستور او یک سکّه‌ی چرمی با متن تورکی‌ی «ده‌ییرمه گؤتورو» ضرب شد. استفاده از کلمات و عبارات تورکی بر پول‌ها سنّتی قدیمی در تاریخ دولت‌های تورک و موغول حاکم بر ایران است و اقلاً ٥ قرن پیش‌تر از استفاده از زبان فارسی بر پول‌ها ظاهر شده است. پول تورکی‌ی نادر شاه افشار، نشان‌گر وجود شعور ملّی‌ی تورک در نادر شاه، تلاش او برای گسترش عرصه‌ی تورکی‌ی مکتوب، و موقعیّت رسمیّت زبان تورکی در دوره‌ی دولت تورک افشاری است.

خاطره‌اي از عليرضا نظمي افشار در رابطه‌ي اورميه‌ي تورک با گروههاي کورد و نبود جمعيت قابل ملاحظه‌ي کورد در آن در سال ١٩٤٨: تورک ٨٨،٢ درصد، کورد ٢،٤ درصد

خاطره‌اي از عليرضا نظمي افشار در رابطه‌ي اورميه‌ي تورک با گروههاي کورد و نبود جمعيت قابل ملاحظه‌ي کورد در آن در سال ۱۹۴۸: تورک ٨٨،٢ درصد، کورد ٢،٤ درصد

مئهران باهارلي

واقعيتي تاريخي و تلخ است که رابطه‌ي سران عشاير و رهبران سياسي و تشکيلات مسلح کورد با اورميه در چند قرن اخير عبارت بوده است از تهاجم و غارت و قتل عامهاي مکرر و تلاش بلاانقطاع براي اشغال اين شهر تورک. صرفا در قرون ۱۹ و ۲۰ عوامل کوردي مذکور بيش از ۳۰۰ بار به شهر اورميه حمله و تهاجم کرده‌اند که همه در منابع تاريخي ايراني و خارجي، از جمله در خاطرات شخصي و روزنامه‌ها و کتب تاريخ مستند شده‌اند. چنانچه ويليام جکسن در خاطرات خود در رابطه با اورميه‌ي آغاز قرن بيست، از يک طرف اين شهر را فاقد اهالي کورد و عنصر کورد را غير بومي و خارجي و از طرف ديگر متهاجم و تهديدگر و .... بدين شهر معرفي مي‌کند. لرد کرزون سياستمدار انگليسي تورک‌ستيز مشهور نيز اورميه‌ي اوائل قرن بيستم را به صورت شهري که از سوي خارج با «وحشت و ترور کوردي» تهديد مي‌شد و کوردها را به صورت گروهي که قصد تهاجم و اشغال و غارت شهرهاي تورک‌نشين از جمله اورميه را داشتند توصيف کرده است.

دانش و آگاهي بسياري از فعالين سياسي و نخبگان تورک از مرکز و شرق آزربايجان، بويژه آزربايجان‌گرايان سنتي در باره‌ي تاريخ مردم تورک و در اين ميان دوره‌ي مشروطيت و جنگ جهاني اول و تهاجمات و خونريزيها و وحشت و ترور و توسعه‌طلبي کوردي و ارمني و آسوري و ..... تماما نادرست و در حد صفر است. حال آنکه اين دوره نقشي تعيين‌کننده در تسريع روند تشکل هويت ملي تورک به معني مدرن و نيز ملت‌شوندگي خلق تورک داشته است. نااگاهي در باره‌ي اين دوره يکي از عواملي است که باعث شده هويت ملي مدرن تورک و خودآگاهي تورک در بين بسياري از نخبگان منطقه‌ي مرکز و شرق آزربايجان -که به لحاظ تاريخي همچنين تحت تاثير عميق و نفوذ شديد سه جريان ضد تورک «ايراني‌گرايي-فارسگرايي»، «شيعي‌گري» و «کومونيسم روسي» بوده است- ايجاد نگردد (امروز هم اغلب آزربايجان‌گرايان تورک‌ستيز پان‌ايرانيست و استالينيست از اين منطقه‌ مي‌باشند).

ضروري است واقعيتهاي موجود در باره‌ي رابطه‌ي اورميه و کورد را، به منظور جلوگيري از بازنويسي تاريخ و تاريخ‌بافي توسط محققين و گروههاي توسعه‌طلب کورد، پيشگيري از تکرار دسيسه‌هاي خونين و قتل عامهاي بيشتر، همچنين براي شتاب دادن به تشکل هويت ملي تورک در ميان نخبگان آزربايجان‌گراي ناآشنا با تاريخ معاصر خلق تورک منتشر کرد و در افکار عمومي در باره‌ي آنها آگاه‌سازي نمود. همچنين ضروري است که خاطرات و روايات بي‌شماري که از بازماندگان آن دوره هنوز در افواه مردم تورک اورميه و منطقه جاري است قبل از آن که فراموش شوند، به سرعت جمع‌آوري و مکتوب شده در معرض افکار عمومي و مخصوصا محققين قرار داده شوند. اينگونه خاطرات و روايتها از منابع و ماخذ ذي‌قيمت تاريخي بشمار مي‌روند.

اخير عليرضا نظمي افشار در اقدامي بسيار مفيد بخشي از خاطرات شخصي خود را به صورت تک‌نگاريهايي کوتاه که داراي اهميت فوق العاده‌ي تاريخي‌اند در صفحه‌ي فيس‌بوکي خود منتشر کرده است. شماري از اين‌ها در رابطه‌ي اورميه‌ي تورک با گروههاي کورد مي‌باشد. نوشته‌ي حاضر در باره‌ي يکي از اين خاطرات است که در آن چندين مورد بسيار مهم ذکر و مستندسازي شده است. در زير پس از ذکر چند ملاحظه‌ي اينجانب، متن اين خاطره به فارسي و انگليسي، هر دو به قلم عليرضا نظمي افشار را آورده‌ام:

۱-دموگرافي شهر اورميه و نبود جمعيت قابل ملاحظه‌ي کورد در آن: طبق اين خاطرات در يک سرشماري در اورميه که به تاريخ ۱۳۲۷ (۱۹۴۸) انجام گرفته، شهر داراي جمعيتي بالاي پنجاه و دو هزار نفر و داراي ۷ خانواده‌ي ارباب کورد با خدمه، ۱۲۱ خانوار شناسنامه‌دار کورد و ۲۴ خانوار بي‌شناسنامه کورد، مجموعا ۱۵۲ خانوار کورد بوده است.

تفکيک قومي جمعيت در سرشماري مذکور چنين است: آشوری ۲۳۴۶ نفر (۴.۵ درصد)، یهودی ۲۱۱۶ نفر (۴.۰۷ درصد)، کورد ۱۲۶۱ نفر (کورد ۲.۴۲ درصد) و ارمنی ۴۱۰ نفر (۰.۷۹ درصد) و نتيجتا تورک ۴۵۸۶۷ نفر (۸۸.۲ درصد).

ترکيب قومي-ملي جمعيت شهر اورميه. آمار تقريبي بر اساس سرشماري سال ۱۳۲۷-۱۹۴۸ (خاطرات شخصي عليرضا نظمي افشار)
	تورک	آسوري	يهودي	کورد	ارمني	کل
جمعيت	۴۵۸۶۷ نفر	۲۳۴۶ نفر	۲۱۱۶ نفر	۱۲۶۱ نفر	۴۱۰ نفر	۵۲۰۰۰ نفر
درصد	۸۸.۲ درصد	۴.۵ درصد	۴.۰۷ درصد	۲.۴۲ درصد	۰.۷۹ درصد	صد درصد

بخشي از متروپول تهران و استان تهران، جزء سرزمين تورک‌نشين است

بخشي از متروپول تهران و استان تهران، جزء سرزمين تورک‌نشين است

نام آزربايجان در اينجا هم مشکل‌ساز است. بخشي از متروپول تهران و نيز استان تهران، جزء سرزمين تورک‌نشين در شمال غرب ايران و يا «منطقه‌ي ملي تورک» است که در ادبيات سياسي تورک اکنون «تورک‌ائلي» ناميده مي‌شود. اما واقعيت آن است که اين بخش در «عراق عجم» سابق قرار دارد و نه در «آزربايجان» و در طول تاريخ هم، آزربايجان ناميده نشده است. با آزربايجان ناميدن اين مناطق از سوي چند فعال سياسي، نمي‌توان قلمروي آزربايجان جغرافيايي که در طول قرنها تثبيت شده را عوض کرد و گسترش داد.

از طرف ديگر، آزربايجان‌گرايان استالينيست از آنجا که درکي درست از «وطن تورک» ندارند و آن را نمي‌شناسند و صرفاً بخش کوچکي از منطقه‌ي تورک‌نشين در شمال غرب ايران و يا تورک‌ائلي را که تاريخاً «آزربايجان» ناميده مي‌شود (منطبق بر استانهاي آزربايجان غربي، آزربايجان شرقي، اردبيل و زنجان) وطن خود خيال مي‌کنند، طبيعتاً مناطق تورک‌نشين بخشهائي که در خارج جغرافياي آزربايجان بوده و تاريخاً «خمسه»، «ديلمستان»، «عراق عجم» و «جبال» ناميده مي‌شدند، يعني مناطق تورک‌نشين استانهاي کرمانشاه، کردستان، همدان، قزوين، البرز، گيلان، مرکزي، قم و تهران امروزي را وطن خود نمي‌دانند. آزربايجان‌گرايان استالينيست مانند پان‌ايرانيستها، تورکهاي ساکن در اين مناطق را هم اقوام ديگري گمان مي‌کنند.

براي رفع اين مشکل لازم است:

اولاً روشنگري شود که درک آزربايجان‌گرايان استالينيست از قلمروي «وطن تورک»-مانند درک آنها از «ملت تورک» که آن را هم نمي‌شناسند-  نادرست، غيرملي و ضد تورک است.

و ثانياً قبول کرد که وطن تورک و يا «تورک‌ائلي» صرفاً متشکل از آزربايجان نيست، بلکه «آزربايجان» است به علاوه‌ي «مناطق تورک‌نشين خمسه، ديلمستان، عراق عجم و جبال سابق».

انعکاس شعور ملی تورک در نام‌های اشخاص خانواده‌ی جمشیدخان افشار اورومی و نادرشاه‌ افشار، و نبود شعور ملی تورک در نام‌های اشخاص خانواده‌ی پیشه‌وری، خیابانی، شاه ‌اسماعیل، ستارخان و محمدعلی تربیت

انعکاس شعور ملی تورک در نام‌های اشخاص خانواده‌ی جمشیدخان افشار اورومی و نادرشاه‌ افشار،

و نبود شعور ملی تورک در نام‌های اشخاص خانواده‌ی پیشه‌وری، خیابانی، شاه ‌اسماعیل، ستارخان و محمدعلی تربیت

 

مئهران باهارلی

 

سؤزوموز

١- نامگذاری در میان هر ملت ریشه در زبان، فولکلور، تاریخ، اساطیر و فرهنگ آن ملت داشته و منعکس کننده‌ی روحیات و روانشناسی‌اش و سیستم‌های ارزشی و سیاسی حاکم بر وی است. مقوله‌ی نام‌گذاری موضوع تحقیقات علمی از جمله در حیطه‌های روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، تاریخ، فولکلور، زبان‌شناسی، لغت‌شناسی و .... است. تحلیل نام‌های سنتی و یا رایج اشخاص در گروه‌های اجتماعی و اماکن و محل سکونتشان در هر دوره، از منظر نشانه‌شناسی و دریافت جهت‌گیری تحولات اجتماعی و فرهنگی و ملی ... هم مفید است. هر اسم، ماجرا و تاریخ ویژه‌ی خود را دارد و حامل فرهنگ، و یک بردار فرهنگی است.

گروه‌های انسانی و افراد می‌توانند با نام‌ها و فلسفه‌های نام‌گذاری‌هایشان از هم تمایز یابند. مخصوصا انتخاب آزادانه‌ی نام‌های جدید اسم از سوی افراد برای خود و فرزندانشان بیانگر هویت ملی و دینی انتخابی و شخصیت درونی و نشانه‌ای در باره‌ی چگونه‌گی اندیشه و نگاه و ترجیح‌ها و احساس اغلب متفاوت و خاص انتخاب‌کننده‌گان آن‌ها به جهان و تاریخ است. افراد با انتخاب اسامی مورد دلخواه خود، به واقع «من» خود را بازتعریف و معرفی کرده و تعلق و منسوبیت و همبسته‌گی و پیوندشان به گروه و فرهنگی که آن نام را بکار می‌برد و خواست و انتظارشان از دیگران برای قبول آن «من» را اعلام می‌کنند. اسم یک شخص همچنین یک نماد و آیینه و پیغامبر قوی است که دیگران می‌توانند بر اساس آن در باره‌ی صاحب اسم قضاوت و رفتار ‌کنند.

در برخی موارد، کاربرد حق انتخاب آزادانه‌ی نام، راهی برای هم‌رنگ شدن با جماعت و اعلام تعلق بدان‌ها به منظور دفاع از خود و خانواده در مقابل تبعیضات دولتی و پیش‌داوری‌های ملی و حملات نژادپرستانه و سرکوب‌های دینی ... است. در موارد دیگری بالعکس، یک نام انتخاب شده اعلام هم‌رنگ نشدن با جماعت، تبری از آن‌ها، عصیان بر گله‌واری و تسلیم شده‌گی، و در نتیجه نوعی اکشین اجتماعی – سیاسی و نافرمانی مدنی است. در نهایت، بنا به بسیاری از تحقیقات، نام انسان قابلیت آن را دارد که بر رفتار آینده‌ی شخص، توسعه و رشد شخصیت وی نیز تاثیر بگذارد. چرا که امکان دارد شخص مسما به آن اسم از یک سو برای انطباق رفتارهای خود با فرهنگ و شخصیتی که اسم وی حامل آن است بر ‌آید و از سوی دیگر سعی ‌کند انتظارات و داوری‌های اطرافیان نسبت به اسم خود را با انطباق دادن خود با معنی اسم خویش برآورده سازد. به عبارت دیگر با تغییر و جرح و تعدیل در شخصیت و رفتارهای خود، سعی کند به مسمایی صحیح برای اسم خود تبدیل شود.

 

استقبال شدید همدان از قوا و فرماندهی قوشون عثمانلی، علی احسان پاشا

استقبال شدید همدان از قوا و فرماندهی قوشون عثمانلی، علی احسان پاشا

 

مئهران باهارلی

در سایت جوان همدان، نوشته‌ای به قلم «سها صالح» درج شده است. در این نوشته - که متاسفانه منابع آن قید نشده‌اند - به موضوع ورود ارتش عثمانلی به ناحیه‌ی همدان در سال‌های جنگ جهانی اول و چند مساله‌ی در حول و حوش آن که دارای اهمیت بسیار در تاریخ تورک و در تاریخ تورک‌ایلی می‌باشند اشاره می‌شود. این اشارات همه در تائید حقایقی است که در دیگر منابع تاریخی باقی‌مانده از آن دوره نیز ثبت شده‌اند. 

در یک صد سال گذشته حقایق مذکور، بویژه امر نجات تورک‌ایلی از سوی اوردوی عثمانلی و هم‌سوئی و هم‌کاری عملی و موثر همه‌ی اقشار جامعه‌ی تورک از نخبه‌گان و سیاسیون و فرهنگیان و نظامیان و مقامات دولتی و روحانیون تا اهالی شهرها و ساکنان روستاها و عشایر و ایلات و ... با اوردوی نجات‌بخش عثمانلی از سوی دو تاریخ‌نگاری - تاریخ‌بافی پان‌ایرانیستی (در ایران) و آزربایجان‌گرایی استالینیستی (در جمهوری آزربایجان) نفی و سانسور و تحریف شده است. عثمانلی‌ستیزی در عرصه‌ی تاریخ، یکی دیگر از وجوه متعدد مشترک این دو ایدئولوژی - دوکترین تورک‌ستیز، همچنین تورک‌هراسی – تورکوفوبیا است. 

در زیر پس از اشاره به چند مورد از این حقایق که در نوشته‌ی سایت جوان هم آمده‌اند و توضیحاتی تکمیلی در باره‌ی آن‌ها، متن آن نوشته را داده‌ام:

۱-فرار نیروها و دیپلومات‌های دول اشغال‌گر روسیه و انگلستان از همدان به موازات پیش‌رفت امر آزادسازی تورک‌ایلی و ایران توسط عثمانلی: مشابه این پدیده، یعنی فرار نظامیان و دیپلومات‌های اوروپائی و قوای مسلح مسیحی ارمنی - آسوری حتی قبل از ورود اوردوی عثمانلی به شهرها و آزادسازی آن‌ها و صرفا پس از شنیدن خبر حرکت اوردوی عثمانلی، از دیگر شهرها نیز گزارش شده است. مانند فرار نیروهای مسیحی متجاوز ارمنی - آسوری از اورمیه، فرار نظامیان و دیپلومات‌های روسیه و بریتانیا از تبریز، ....