تورک‌جه یازی‌لاری اوخوماما سورونو
مئهران باهارلی
من
تورک‌جه-عرب الیفبالی، تورک‌جه-لاتین الیفبالی و فارس‌جا یازی‌لاریمین اوخونماسی
حاققیندا بیر ایستاتیستیک یاپدیم. هر هانسی بیر یازی‌نی بو اوچ دیل-الیفبادا یازیپ
یاییم‌لایان‌دا، بونلار آشاغی‌داکی کیمی اوخونور:
فارس‌جا:
٧٨٪
تورک‌جه-عرب:
١٦٪
تورک‌جه-لاتین:
٦٪
اوخویوجولارین یوزده ٧٨ی فارس‌جا یازی‌نی؛ یوزده ١٦سی تورک‌جه-عرب الیفبالی یازی‌نی، و ساده‌جه یوزده ٦سی تورک‌جه-لاتین الیفبالی یازی‌نی اوخویورلار. فارس‌جا یازیلمیش هر هانسی بیر یازی‌نین اوخونما احتیمالی تورک‌جه یازیلان یازی‌دان یاخلاشیق دؤرت قات داها چوخ، تورک‌جه–عرب الیفباسی‌ندا یازیلمیش بیر یازی‌نین اوخونما احتیمالی تورک‌جه-لاتین الیفباسی‌ندا یازیلمیش بیر یازی‌دان یاخلاشیق اوچ قات داها چوخ‌دور.
١- تورک‌جه تحصیل، مئدییا دیلی و رسمی دیل اولمادیقجا، بیز نه ائتسه‌ک، یوخاری‌داکی یوزده‌له‌رده تک‌جه کیچیک اؤلچوده، یوزده ایکی-اوچ بیر یاخشی‌لاش‌دیرما اولابیله‌ر، اؤنه‌م‌لی دوزه‌لمه‌له‌ر اولماز. بونا گؤره بیزیم آناآماجیمیز تورک‌جه‌نین مئدییا و تحصيل دیلی ایله رسمی دیل اولونماسی‌نین یول‌لاری‌نی تاپماق اولمالی‌دیر. آنجاق بو اورتا-اوزون وعده‌لی بیر آماج‌دیر.
٢- یوزده ایکی-اوچ دوزه‌لمه‌نی ساغ‌لاماق دا اؤنه‌م‌لی‌دیر. بو دوغرولتودا، ایلک آدیم اولاراق قامو اویوندا گئنیش بیر تارتیشما آچیلمالی و چؤزوم-چیخیش یول‌لاری‌نی تاپماق اوچون هر کس اؤز دوشونجه و اؤنه‌ری‌له‌ری‌نی آچیق‌لامالی‌دیر.
٣- چؤزوم یول‌لاری‌ندان
بیری، هر قونودا، علمی، اجتماعی، هنری، تفریحی، سیاسی، دینی، .... چئشیت‌لی، فرق‌لی بیچیم و فورمات‌لاردا،
قیسا، اوزون، بول میقداردا تورک‌جه یازی‌لار اوره‌تیلمه‌سی؛ مئدیانین تورک‌جه یازی‌لاردان
ائله‌سی‌نه اشباع ائدیلمه‌سی‌دیر کی تورک‌جه یازی‌لار، ایسته‌یه‌نین ده ایسته‌مه‌یه‌نین
ده گؤزونه چارپسین، اینسان‌لارین هر آلان‌دا و هر قونودا تورک‌جه یازی‌لارین
وارلیغی‌ندان خبرله‌ری اولسون و گؤزله‌ری تورک‌جه یازی‌لارا آلیش‌سین. بئله‌جه اونلارین
تورک‌جه یازی‌لاری اوخوما اولاسی‌لیغی یوکسه‌لسین. بونون اوچون هر کس اؤز دوزئیی‌نده،
تورک‌جه یازی یازمایا باش‌لامالی‌دیر. آنجاق اوزوله‌ره‌ک بیزیم ملت قلم و یازی
اهلی دئییل‌دیر. اؤرنه‌یین منیم یازی‌لاریم آلتی‌ندا وئریله‌ن نظر‌له‌رین چوخو،
تئلگئرافی بیر ایکی کلیمه‌دیر.اونلار دا گئنه‌ل‌ده شوعار، سؤیوش و یا جوک‌دور ...
٤-اؤته‌کی آدیم، عرب الیفبالی تورک‌جه یازی‌لارین چوخالماسی‌دیر. بیزیم ملت عرب الیفباسی‌نا آلیشمیش‌دیر. عرب الیفباسی‌نا آلیشیق اولدوق‌لاری اوچون ده تورک‌جه عرب الیفبالی یازی‌لاری، تورک‌جه لاتین الیفبالی یازی‌لارا گؤره داها راحات اوخویور. عرب الیفبالی تورک‌جه یازی‌لارین اوخونماسی ایسه، زامان‌لا اینسان‌لاری تورک‌جه‌یه حاکیم ائدیپ، داها سونرا تورک‌جه لاتین الیفبالی یازی‌لارا گئچمه‌له‌ری‌نی قولای‌لاش‌دیریر. دولایی‌سی ایله ایندی‌کی دؤنه‌م‌ده، آغیرلیق عرب الیفبالی تورک‌جه یازی‌لارا وئریلمه‌لی‌دیر.
٥- باشقا بیر اؤنله‌م، اورتاق الیفبانین یارادیلماسی‌دیر. آزه‌ربایجان رئسپوبلیکاسی‌نین لاتین الیفباسی‌ندا فتحه سسی اوچون ترسه (Ə) نین قبولو، اونلار و تورکییه متن‌له‌ری‌نین آراسی‌ندا گره‌ک‌سیز بیر قوپوق‌لوق یاراتمیش‌دیر. آزه‌ربایجان‌چی‌لارین عرب الیفبالی تورک‌جه یازی‌لاردا تورک‌جه کلیمه‌له‌ری فونئتیک یازماماق‌دا ایصراری ایسه (کسره‌نی « ئ »، فتحه‌نی « ه » ایله گؤسته‌رمه‌مه‌له‌ری، ..)، بوتون ایران‌دا تورک‌له‌رین تک و ساده بیر الیفبانین منیمسه‌نمه‌سی‌نه انگه‌ل اولوشدورموش‌دور. بیزیم ایران‌دا بو آلان‌دا عاجیل گؤره‌ویمیز، عرب الیفبالی فونئتیک تورک یازی‌سی‌نی تثبیت ائتمه‌ک (تورک‌جه کلیمه‌له‌رده کسره‌نی « ئ »، فتحه‌نی « ه » ایله گؤسته‌رمه‌ک، ...)، لاتین الیفبالی تورک‌جه یازی‌سی‌ندا دا ترسه فتحه‌نی (Ə) آتیپ، فتحه‌نی (E) و کسره‌نی (É) ایله گؤسته‌ره‌ره‌ک، تورکییه‌نین لاتین متن‌له‌ری‌نی اوخوماغی قولای‌لاشدیرماق اولمالی‌دیر.
اؤزه‌ت‌له چیخیش یول‌لاری: بو قونودا گئنیش بیر تارتیشما باش‌لاتماق، تورک‌جه یازی‌لارین سایی و چئشیتی‌نی چوخالتماق، عرب الیفبالی تورک‌جه یازی‌لارا آغیرلیق وئرمه‌ک، اورتاق فونئتیک عرب و لاتین الیفبالاری ایش‌له‌تمه‌ک، بونلاری یاپارکه‌ن ده آناآماج اولان تورک‌جه‌نین مئدییا و تحصیل دیلی ایله رسمی دیل ائدیلمه‌سی‌نه چالیشماق‌دیر.
No comments:
Post a Comment