شعر «تورکییه‌یه خیالی سفر» شهریار، و نقدی بر انتشار آن توسط آزربایجان‌گرایان
مئهران باهارلی
ŞEHRİYAR’IN TÜRKİYE’YE HAYÂLİ SEFERİ ŞİİRİ, VE BU ŞİİRİN AZERBAYCANCILARCA YAPILAN NEŞRLERİNE ELEŞTİRİ
ŞEHRİYAR'S POEM “IMAGINARY EXPEDITION TO TÜRKİYE”, AND
CRITICISM OF THE PUBLICATIONS OF THIS POEM BY AZERBAIJANISTS
MÉHRAN BAHARLI
«سؤزوموز، مئهران باهارلی‌نین
یازقالاری توپلوسو» پیتییی، بیرینجی جیلدده‌ن
“Sözümüz, Méhran
Baharlının yazqalar toplusu” pitiyinden, cild I
از کتاب « سؤزوموز، مجموعه مقالات مئهران باهارلی» - جلد اول
https://independent.academia.edu/MBaharli
https://sozumuz1.blogspot.com/
https://www.facebook.com/profile.php?id=61579230999069
خلاصه:
شاعر تورک محمدحسین شهریار شعری به زبان تورکی معروف به «تورکییه‌یه خیالی سفر» دارد. این شعر که محصول عشق او به عوثمان‌لی و تورکیه است، وقوف شهریار بر ادبیات تورک اواخر عوثمان‌لی و اوائل دوره‌ی جمهوریت و تسلطش بر تاریخ سیاسی و فرهنگی و ادبی عوثمان‌لی و جمهوری تورکیه را نشان می‌دهد. در این شعر شهریار تورکیه را کانون جهان اسلام می‌خواند، هلال پرچم عوثمان‌لی – تورکیه را هلال نازنینی می‌نامد که مبدل به خورشید شد و «امپراتوری اسلام» (عوثمان‌لی) را آفرید، می‌گوید با یادآوری مارش استقلال چشمانش پُر اشک می‌شود، آیاصوفیا را نمازگاه مسلمانان می‌خواند، از مولانا جلال‌الدین رومی به عنوان عارف تورکیه‌ای یاد و مدفن او را آبده‌ی صوفیان می‌نامد، سلطان محمد فاتح را که با فتح استانبول به عمر امپراتوری بیزانس و قرون وسطی پایان داد می‌ستاید، تاریخ عوثمان‌لی را افتخارآمیز و فروپاشی آن را تاریک شدن جهان می‌نامد. بنا به شهریار خاک تورکیه معدن غیرت است، و خون شهیدان و استخوان‌های دلاوران را در آغوش خود دارد. او می‌گوید تورکیه دوباره بیرق جهان اسلام را در دست خواهد گرفت، آتاتورک را می‌ستاید و او را با ژان دارک قهرمان ملی فرانسه مقایسه می‌کند، استانبول را زیبای زیبارویان و دختر دریاها می‌نامد که مدنیت شرقی و غربی در آن به هم آمیخته است. شهریار می‌گوید یک فرزند تورک، و دارای خون، تبار، دین و زبان یک‌سان با تورکهای تورکیه است. او تورکهای تورکیه را برادران تنی و تورکیه را وطن مادرزادیش می‌نامد. او تورکیه را سر و تورکهای ساکن در ایران را بدنی می‌داند که در اثر اشتباهات اسلاف ملعون خود از یک‌دیگر جدا شده‌اند (اشاره به شاه اسماعیل اول و شاه عباس اول، شاه تهماسب اول و بعضی دیگر از شاهان صفوی که به تحریک کلیسای ارمنی و در مزدوری برای دولت‌های استعمارگر و صلیبی اوروپایی و به عنوان نیروی نیابتی آن‌ها در جنگ‌های وکالتی‌شان، جنگ سنی - شیعه و برادرکشی بین تورکان را به راه انداختند و پای دولت‌های امپریالیستی اوروپایی را به خاورمیانه‌ی عربی و غیر عربی و قفقاز باز کردند). شهریار نادر شاه را به خاطر تلاش‌هایش برای از بین بردن این جنون (صفویسم) می‌ستاید و اضافه می‌کند باید آن صفحات تلخ و ننگین تاریخ را فراموش نمود. او می‌گوید مطمئن است یک روز تورکهای ساکن در ایران و تورک‌ایلی و تورکیه به هم ملحق خواهند شد. شعر «تورکییه‌یه خیالی سفر» در نشرهای آثار تورکی شهریار در جمهوری آزربایجان و ایران، یا تماما سانسور گشته و منتشر نه‌شده، و یا با اغلاط منتشر شده است.
Özet
Türk şair Mehemmd Hüseyin Şehriyar "Türkiye'ye Hayâlî Bir Yolculuk" olarak bilinen Türkçe bir şiire sâhiptir. Şehriyar’ın Osmanlı’ya ve Türkiye'ye olan sevgisinin ürünü olan bu şiir, onun geç Osmanlı ile erken Cumhuriyet dönemlerindeki Türk edebiyatı ve Osmanlı İmparatorluğu ile Türkiye Cumhuriyeti'nin siyâsî, kültürel ve edebî târîhi hakkındaki derin bilgisini sergiliyor. Bu şiirde, Şehriyar Türkiye'yi İslam Dünyası’nın merkezi olarak tanımlıyor ve Osmanlı - Türkiye Bayrağındaki güzel hilâl’e, güneşe dönüşen ve "İslam (Osmanlı) İmparatorluğu"nu doğuran bir sembol olarak atıfta bulunur. Türkiye'nin İstiklal Marşı hatırladığında gözlerinin dolduğunu söylüyor. Ayasofya'dan Müslümanların ibâdethânesi, Mevlâna Celâleddin Rûmî'den Türk mutasavvıfı ve mezarından Sûfîlerin âbidesi olarak bahsediyor. İstanbul'u fethederek Bizans İmparatorluğu'na ve Orta Çağ’a son veren Sultan Mehmed Fâtih'i övüyor ve Osmanlı İmparatorluğu'nun târîhini şerefli, çöküşünün ise dünyanın karanlığa gömülmesi olduğunu söylüyor. Şehriyar'a göre Türkiye toprağı, baştan başa şehitlerin kanı ve yiğitlerin kemiklerini barındıran bir şevk ve onur mâdenidir. Şehriyar Türkiye'nin bir kez daha İslam Dünyası’nın bayrağını dalgalandıracağına inanıyor. Atatürk'ü övüyor ve onu Fıransa'nın ulusal kahramanı Jeanne d'Arc'a benzetiyor. İstanbul'dan Doğu ile Batı medeniyetlerinin iç içe geçtiyi, Güzellerin Güzeli ve Denizlerin Kızı olarak bahsediyor. Şehriyar, kendisinin bir Türk evladı olduğunu ve Türkiye Türkleriyle aynı kanı, soyu, dini ve dili paylaştığını söylüyor. Türkiye Türklerinden kardeşleri, Türkiye'den ise anavatanı olarak bahsediyor. Türkiye'yi baş, İran'da yaşayan Türkleri ise gövde olarak görür. Bu baş ve gövde lânetli seleflerinin (Ermeni Kilisesi tarafından kışkırtılan ve Haçlı Avrupa devletlerinin aracı ve onların vekâlet savaşlarında vekil güçü olarak, Türkler arasında kardeş katliamı ve Sünni - Şii savaşını başlatan, ve emperiyalist Avrupa devletlerinin ayağını Arap ve Arap olmayan Orta doğu ile Kafkasyaya açan Şah İsmail I, Şah Tahmasb I, Şah Abbas I ve diyer bâzı Safevi şahlarının) hatâları yüzünden birbirlerinden ayrılmıştır. Şehriyar, Nâdir Şah Afşar'ı bu Safevizm çılgınlığa son verme çabalarından dolayı övüyor, târîhin bu acı ve utanç verici sayfalarının unutulması gerektiyini söylüyor, İran'da yaşayan ve Türkili'nin Türkleriyle Türkiye'nin mutlaka bir gün yeniden birleşeceyine inanıyor. Şehriyar’ın "Türkiye'ye Hayâlî Bir Yolculuk" şiiri, onun Azerbaycan Cumhuriyeti ve İran’da basılan Türkçe eserlerinde ya tümden sansur edilerek yayımlanmamış, ya da belli okuma yanlışlığı ve deyiştirmelere uğrayarak yayımlanmıştır.
Abstract
Turkish poet Şehriyar (Shahriar) has a poem in the
Turkish language known as "An Imaginary Trip to Türkiye". This poem
showcases his love for the Ottomans and Türkiye, demonstrating his deep
knowledge of Turkish literature during the late Ottoman and early Republic
periods, as well as the political, cultural, and literary history of the
Ottoman Empire and the Republic of Türkiye. In this poem, Şehriyar describes
Türkiye as the center of the Islamic World, and refers to the beautiful Crescent
on the Ottoman - Türkiye flag as a symbol that transformed into the sun and
gave rise to the "Empire of Islam" (Ottomans).
He says that his eyes fill with tears whenever he remembers the Independence Anthem of Türkiye. He refers to Aya Sofya (Hagia Sophia) as the place of prayer for Muslims, Mevlana Jalal al-Din Rumi as a Turkish mystic, and calls his burial place the monument of the Sufis. He praises Sultan Mehmed Fatih, who ended the Byzantine Empire and Medieval Age by conquering Istanbul, and describes the history of the Ottoman Empire as honorable, with its collapse drowning the world in the darkness. According to Şehriyar, the soil of Türkiye is a cradle of zeal and honor, containing the blood of martyrs and the bones of brave men. He believes that Türkiye will once again hold the flag of the Islamic World. He praises Atatürk and compares him to Joan of Arc (Jeanne d'Arc), the national hero of France. He refers to Istanbul as the most beautiful of beauties and the daughter of the seas, where Eastern and Western civilizations are intertwined. Şehriyar says that he is a Turk, and shares the same blood, descent, religion, and language as the Turks of Türkiye. He refers to the Turks of Türkiye as his brothers and Türkiye as his motherland. He views Türkiye as the head and the Turks living in Iran as the body, which were separated from each other due to the mistakes of their cursed predecessors (Shah Ismail I, Shah Abbas I, and some other Safavid kings who were provoked by the Armenian Church, and acting as mercenaries for the crusaders and proxy powers in their proxy wars, started fratricide between the Turks, and the Sunni - Shia war, opening the way for imperialist European states into the Arab and non-Arab Middle East and the Caucasus). He praises Nadir Shah Afshar for his efforts to bring an end to this Safevism madness. Şehriyar believes that those bitter and shameful pages of history should be forgotten. He is confident that one day the Turks living in Iran, Türkili, and Türkiye will reunite. Shahriar's poem "An Imaginary Journey to Türkiye" has either been completely censored and omitted from his Turkish works published in the Republic of Azerbaijan and Iran, or it has been published with various reading errors or alterations.
.png)
.png)
.png)
.png)
.png)
%20chart%20-%20Copy.jpg)
.jpg)
.png)
