حکما و دانشمندان اوروپایی که از طرف کلیسا و روحانیون مسیحی تکفیر
شده‌اند
اورمولو جمشید خان سوباتای‌لی افشار -١٩١٣
بازنشر و ویرایش: مئهران باهارلی
Urmulu Cemşid Han Subataylı Afşar:
Kilise ve Hıristiyan din adamları
tarafından aforoz edilen Avrupalı bilgelerle bilginler
Urmulu Cemşid Han Subataylı Afşar: European sages and
scientists who were excommunicated by the church and Christian clergy
MÉHRAN BAHARLI
«سؤزوموز، مئهران باهارلی‌نین
یازقالاری توپلوسو» پیتییی، بیرینجی جیلدده‌ن
“Sözümüz, Méhran
Baharlının yazqalar toplusu” pitiyinden, cild I
از کتاب « سؤزوموز، مجموعه مقالات مئهران باهارلی» - جلد اول
mehranbahari1@yahoo.com
https://independent.academia.edu/MBaharli
https://sozumuz1.blogspot.com/
https://www.facebook.com/profile.php?id=61579230999069
خلاصه:
این
نوشته قسمتی از کتاب «طوق لعنت» (تسمه‌ی نفرین شده‌گی)، تالیف رهبر ملی تورک اورمولو
جمشید خان سوباتای‌لی افشار اورمویی – مجدالسلطنه است که او در سال ١٩١٣ در تفلیس
منتشر کرده است. او این کتاب را با هدف روشن‌گری و آگاهی‌دهی در باره‌ی دشمنی و
خصومت صنف روحانیون ادیان مختلف با حقیقت و علم و آزاد‌‌‌‌ی‌ها و نقش منفی آنها در انحطاط اخلاقی و مدنی
و سیاسی جوامع در طول تاریخ تالیف کرده است. در این قسمت جمشید خان، زنده‌گی‌نامه‌ی
کوتاه چند متفکر، دانشمند، فیلسوف و نویسنده‌ی اوروپایی (مونتسکیو، وولتر، تولستوی،
لوک، دوله، زولا، کوپرنیک، گالیله) که توسط روحانیان و کلیسای مسیحی تکفیر و حتی
بعضی اعدام شده‌اند را داده است. این نام‌آوران که جمشید خان آنها را معرفی
نموده، کسانی هستند که تمام عمر خود را وقف انتقاد از حاکمان و رهبران دینی و نیز خود
دین، تبلیغ و دفاع از علم و حقیقت، آزادی تفکر، آزادی عقیده، آزادی بیان تفکر و
عقیده، مساوات، حقوق بنیادین بشری، نوع‌دوستی، توسعه و ترقی جوامع بشری کرده
بودند.
کلمات کلیدی:
مجدالسلطنه،
سکولاریسم، کلیسای مسیحی، روحانیون
اؤزه‌ت:
بو
یازی تورک اولوسال اؤنده‌ر اورمولو جمشید خان سوباتای‌لی افشار - مجدالسلطنه‌نین،
١٩١٣ ایلی‌نده تیفلیس‌ده یاییم‌لادیغی «طوقِ لعنت» (قارقینمیش‌لیق تاسماسی) پیتییی‌نده‌ن
(کیتابی‌ندان) بیر بؤلوم‌دور. اورمولو سوباتای‌لی آفشار بو پیتییی بوته‌م‌اه‌رله‌ری‌نین (دین آدام‌لاری‌نین)
اؤته‌ک (تاریخ) بویونجا گئرچه‌یه، بیلیمه و اؤزگورلوک‌له‌ره قارشی یاغی‌جا (دوشمان‌جا)
توتوم و ائیله‌م‌له‌ری و توپلوم‌لارین تؤره‌ل (اخلاقی) – تینسه‌ل (معنوی)، اورال (مدنی)
و یؤنه‌تگیل (سیاسی) چؤکوشونده اوینادیق‌لاری اولوم‌سوز اوینام (رول) قونوسوندا یالینیق‌لاری
(اینسان‌لاری) آیدین‌لاتماق و بیلینج‌له‌ندیرمه‌ک آماجی‌یلا یازمیش‌دیر. بو بؤلوم‌ده
جمشید خان آوروپادا خیریستیان بوته‌م‌اه‌رله‌ری و کیلیسه ساری‌سی‌ندان (طرفی‌نده‌ن)
تکفیر ائدیله‌ن، حتتا کیمی‌سی اؤلدوروله‌ن سه‌کیز دوشونور، بیلگین، بؤگوش‌چو
(فیلوسوف) و یازارین (موْنتئسکییوْ، ووْلتئر، توْلستوْی، لوْک، دوْلئ، زوْلا، کوْپئرنیک،
قالیلئ) قیسا اؤزگئچمیشی‌نی وئرمه‌ک‌ده‌دیر. جمشید خان‌ین تانیتدیغی بو آدلیم‌لار
و تانیمال‌لار (نام‌آوران و معاریف) بوتون یاشام‌لاری‌نی ائگه‌مه‌ن‌له‌رله (حاکیم‌له‌رله)
بوته‌م (دین) و بوته‌م اؤنده‌رله‌ری‌نی (دینی رهبرله‌ری) اه‌له‌شدیرمه؛ بیلیم و
گئرچه‌ک‌له‌ری یایما؛ دوشونجه اؤزگورلو، اینانج اؤزگورلویو، دوشونجه و اینانجی
بیلدیرمه اؤزگورلویو، ائشیت‌لیک (مساوات) و ته‌مه‌ل چین‌لاری (حاق‌لاری) ساوونما؛ یالینیق‌سئوه‌رلیک
(انسان‌دوستی)، توپلومون ایله‌رله‌مه و گه‌لیشمه‌سی‌نه چالیشماغا آدامیش یالینیق‌لاردیر
(اینسان‌لاردیر).
آچار سؤزله‌ر: مجدالسلطنه، سئکولاریسم، خیریستییان کیلیسه‌سی،
روحانی‌له‌ر
Özet
Bu yazı Türk ulusal önder Urmulu
Cemşid Han Subataylı Afşar – Mecd üs-Seltene’nin yazıp 1913 yılında Tiflis’te yayımladığı “Tavk-ı Lânet” (kargınmışlık tasması) pitiyinden (kitabından)
bir bölümdür. Urmulu Subataylı Afşar bu pitiyi bütemerlerinin (din adamlarının)
ötek (târîh) boyunca gerçeye, bilime ve özgürlüklere karşı yağıca (düşmanca) tutum
ve eylemleri ve toplumların törel (ahlâkî), tinsel (mânevî), ural (medeni) ve yönetgil
(siyasal) çöküşünde oynadıkları olumsuz oynam (rol) konusunda yalınıkları (insanları)
aydınlatmak ve bilinçlendirmek amacıyla yazmıştır. Bu bölümde Cemşid Han
Avrupa’da Hırıstiyan bütemerleri (din hâdimleri) ve kilise sarısından (tarafından)
tekfîr (kâfir ilan) edilen, hatta kimisi öldürülen sekiz düşünür, bilgin,
bögüşçü (filozof) ve yazarın (Montesquieu, Voltaire, Tolstoï, Locke, Dolet,
Zola, Copernic, Galilée) kısa özgeçmişini vermektedir. Cemşid Han’ın tanıttığı
bu adlımlar ve ünlüler bütün yaşamlarını egemenler ve bütem (dîn) ile bütem
önderlerini eleştirme, bilim ve gerçekleri yayma, düşünce özgürlüğü, inanç
özgürlüğü, eşitlik ve temel çınları (hakları) savunma, yalınıkseverlik
(hümanizm), toplumun ilerleme ve gelişmesine çalışmaya adamış kimselerdir.
Açar sözcükler: Mecd
üs-Seltene, Laiklik, Hırıstiyan kilisesi, Dinadamları
Abstract
This
article is an excerpt from the book “Tavk-ı Lanet” (Leash of damnation) written
by the Turkish national leader Urmulu Cemşid Han Subataylı Afşar - Mecd
üsSeltene, and published in Tbilisi in 1913. He wrote this book with the aim of
enlightening and raising awareness about the hostility of clergy from various
religions towards truth, science, and freedoms, as well as their negative role
in the moral-ethical, civil, and political decline of societies throughout
history. In this section, Cemşid
Han provides short biographies of eight European thinkers, scholars,
philosophers, and writers (Montesquieu, Voltaire, Tolstoy, Locke, Dolet, Zola,
Copernicus) who were excommunicated and declared unbelievers, with some of them
even being executed by Christian clerics and the church. These famous individuals,
introduced by Cemşid Han, devoted their entire lives to criticizing rulers, religious
and societal leaders, as well as religion itself. They advocated for science,
facts, freedom of thought and belief, human equality, basic rights, altruism,
humanism, and the advancement and progress of society.
Keywords: Majd us-Saltana,
Secularism, Christian Church, religious clerics
