حکما و دانشمندان اوروپایی که از طرف کلیسا و روحانیون مسیحی تکفیر
شده‌اند
جمشید خان سوباتای‌لی افشار اورمویی-١٩١٣
بازنشر و ویرایش: مئهران باهارلی
Urmulu Cemşid Han Subataylı: Kilise ve Hıristiyan din adamları tarafından aforoz
edilen Avrupalı bilgeler ve bilim adamları
Urmulu Cemşid Han Subataylı: European sages and
scientists who were excommunicated by the church and Christian clergy
MÉHRAN BAHARLI
mehranbahari1@yahoo.com
https://independent.academia.edu/MBaharli
https://sozumuz1.blogspot.com/
https://www.facebook.com/profile.php?id=100016259447627
خلاصه:
این
نوشته قسمتی از کتاب «طوق لعنت» (تسمه‌ی نفرین شده‌گی)، تالیف رهبر ملی تورک جمشید
خان سوباتای‌لی افشار اورمویی – مجدالسلطنه است که در سال ١٩١٣ در تفلیس منتشر شده
است. در این قسمت جمشید خان، زنده‌گی‌نامه‌ی کوتاه چند متفکر، دانشمند، فیلسوف و
نویسنده‌ی اوروپایی (مونتسکیو، وولتر، تولستوی، لوک، دوله، زولا، کوپرنیک، گالیله)
که توسط روحانیان و کلیسای مسیحی تکفیر و حتی بعضی اعدام شده‌اند را داده است. این
نام‌آوران که جمشید خان آنها را معرفی نموده، کسانی هستند که تمام عمر خود را وقف
انتقاد از حاکمان و رهبران دینی و خود دین، تبلیغ و دفاع از علم و حقیقت، آزادی
اندیشه، آزادی عقیده، مساوات، حقوق بنیادین بشری، نوع‌دوستی، توسعه و ترقی جوامع
بشری کرده بودند.
کلمات کلیدی:
مجدالسلطنه،
سکولاریسم، کلیسای مسیحی، روحانیون
اؤزه‌ت:
بو
یازی تورک اولوسال اؤنده‌ر اورمولو جمشید خان سوباتای‌لی افشار - مجدالسلطنه‌نین،
١٩١٣ ایلی‌نده تیفلیس‌ده یاییم‌لادیغی «طوقِ لعنت» (قارقینمیش‌لیق تاسماسی) پیتییی‌نده‌ن
(کیتابی‌ندان) بیر بؤلوم‌دور. بو بؤلوم‌ده جمشید خان آوروپادا خیریستیان بوته‌م‌اه‌رله‌ری
و کیلیسه ساری‌سی‌ندان (طرفی‌نده‌ن) تکفیر ائدیله‌ن، حتتا کیمی‌سی اؤلدوروله‌ن سه‌کیز
دوشونور، بیلگین، بؤگوش‌چو (فیلوسوف) و یازارین (موْنتئسکییوْ، ووْلتئر، توْلستوْی،
لوْک، دوْلئ، زوْلا، کوْپئرنیک، قالیلئ) قیسا اؤزگئچمیشی‌نی وئرمه‌ک‌ده‌دیر. جمشید
خان‌ین تانیتدیغی بو آدلیم‌لار و تانیمال‌لار (نام‌آوران و معاریف) بوتون یاشام‌لاری‌نی
حاکیم‌له‌رله بوته‌م (دین) و بوته‌م اؤنده‌رله‌ری‌نی (دینی رهبرله‌ری) اه‌له‌شدیرمه؛
بیلیم و گئرچه‌ک‌له‌ری یایما؛ دوشونجه اؤزگورلو، اینانج اؤزگورلویو، ائشیت‌لیک (مساوات)
و ته‌مه‌ل چین‌لاری (حاق‌لاری) ساوونما؛ هون‌سئوه‌رلیک (انسان‌دوستی)، توپلومون
ایله‌رله‌مه و گه‌لیشمه‌سی‌نه چالیشماغا آدامیش یالینیق‌لاردیر (اینسان‌لاردیر).
آچار سؤزله‌ر: مجدالسلطنه، سئکولاریسم، خیریستییان کیلیسه‌سی، روحانی‌له‌ر
Özet
Bu yazı Türk ulusal önder Urmulu
Cemşid Han Subataylı Afşar – Mecd üsSeltene’nin yazıp 1913 yılında Tiflis’te yayımladığı Tavk-ı Lânet (kargınmışlık
tasması) pitiyinden (kitabından) bir bölümdür. Bu bölümde Cemşid Han Avrupa’da Hırıstiyan
bütemerleri (din hâdimleri) ve kilise sarısından (tarafından) tekfîr (kâfir
ilan) edilen, hatta kimisi öldürülen sekiz düşünür, bilgin, bögüşçü (filozof)
ve yazarın (Montesquieu, Voltaire, Tolstoï, Locke, Dolet, Zola, Copernic, Galilée)
kısa özgeçmişini vermektedir. Cemşid Han’ın tanıttığı bu adlımlar ve ünlüler
bütün yaşamlarını egemenler ve bütem (dîn) ile bütem önderlerini eleştirme,
bilim ve gerçekleri yayma, düşünce özgürlüğü, inanç özgürlüğü, eşitlik ve temel
çınları (hakları) savunma, yalınıkseverlik (hümanizm), toplumun ilerleme ve
gelişmesine çalışmaya adamış kimselerdir.
Açar sözcükler: Mecd
üs-Seltene, Laiklik, Hırıstiyan kilisesi, Dinadamları
Abstract
This
article is an excerpt from the book “Tavk-ı Lanet” (Leash of damnation) written
by the Turkish national leader Urmulu Cemşid Han Subataylı Afşar - Mecd
üsSeltene, and published in Tbilisi in 1913. In this section, Cemşid Han provides
short biographies of eight European thinkers, scholars, philosophers, and
writers (Montesquieu, Voltaire, Tolstoy, Locke, Dolet, Zola, Copernicus) who
were excommunicated and declared unbelievers, with some of them even being executed
by Christian clerics and the church. These famous individuals, introduced by Cemşid
Han, devoted their entire lives to criticizing rulers, religious and societal leaders,
as well as religion itself. They advocated for science, facts, freedom of
thought and belief, human equality, basic rights, altruism, humanism, and the advancement
and progress of society.
Keywords: Majd us-Saltana, Secularism,
Christian Church, religious clerics
