سئکولاریسم (بون‌دالیق) ایله لاییسیزم (ائل‌ده‌م‌لیک)

سئکولاریسم (بون‌دالیق) ایله لاییسیزم (ائل‌ده‌م‌لیک)

 

مئهران باهارلی

 

Friday, February 03, 2012

سکولاریسم (Secularism): بون‌دالیق

سئکولاریسم لاتین کؤکه‌ن‌لی بیر دئگی‌دیر (کلیمه‌دیر). ایندی‌کی چاغ و ایندی آنلامی‌ندادیر. سئکولاریسم بیرئی و توپلومون یاشامی ایله بوته‌م‌ین (دین‌ین) بیر بیری‌یله اولان ایلیشگی‌سی‌نی تانیم‌لایان بیر قاورام‌دیر. تؤره (اخلاق) آنلاییشی‌نین دین‌سه‌ل اینانج و سونوق‌دان (آخیره‌ت‌ده‌ن) باغیم‌سیز اولاراق، هون‌ون (اینسان‌ین) اؤزده‌ک‌سه‌ل آجون‌دا (مادّی دونیادا) یاخشی و اییی یاشاماسی اوزه‌ری‌نه قورولماسی‌نی گه‌ره‌ک‌لی گؤره‌ن بیر بوشقوت‌دور (دوکترین‌دیر). بو آچی‌دان، سئکولاریسم «شو آن ایچی‌نده بولوندوغوموز اؤزده‌ک‌سه‌ل آجون»ا اوداق‌لانماق و «او بیر آجون»ا -وارسا و یا یوخ‌سا-، سینچی‌له‌مه‌مه‌ک‌ (دقّت ائتمه‌مه‌ک)، بیرئی‌له‌ر و توپلوم‌لا‌رین یاشام‌لاری‌ندا بوته‌مه آغیرلیق‌لی و به‌لیرله‌یی‌جی بیر اوینام (رول) وئرمه‌مه‌له‌ری‌دیر. بوراداکی «او بیر آجون»دان آماج، چاغین‌سیز (زمان‌سیز) آجون‌لار، اؤرنه‌یین اؤزده‌ک‌اؤته‌سی آجون (دنیای ماورای مادّه) و اؤلوم‌ده‌ن سونرا بیزی گؤزله‌یه‌ن سونوق آجونودور (دنیای آخرت). دولایی‌سی ایله سئکولاریسم قاورامی‌ندا هون‌ون ته‌ک‌جه یاشادیغی اؤزده‌ک‌سه‌ل آجونا دؤنوک چالیشیپ چابالاماسی، اونون اوچون یاشاییپ دیدینمه‌سی، باشقا سایو (هر) هانسی بیر آجونو اؤنه‌م‌سه‌مه‌مه و دوشونمه‌مه‌سی ساخلی‌دیر.

سئکولاریسم`ین عر‌ب‌جه قارشی‌لیغی «عَلَمانیة»دیر (اوستره - فتحه ایله: دنیائی کردن، عالَمی کردن). فارس‌جادا ایسه اوتورموش قارشی‌لیغی اولمایان بو دئگی و تؤره‌وله‌ری‌نی آنلاتماق اوچون «غیر دینی، دنیاگرائی، گیتی‌گرائی، دنیاپرستی، اعتقاد به اصالت امور دنیوی، غیر دین‌گرایی، نادینی‌گری، جدا شدن دین از دنیا، دنیویت، دنیوی‌گری، روشنفکری غیر مذهبی، مذهب جدایی دین از سیاست (حکومت)» گیبی چئشیت‌لی ده‌ریم‌له‌ر (تئرمین‌له‌ر) قول‌لانیلمیش‌دیر.

لائیسیزم (Laicism): ائل‌ده‌م‌لیک

لائیسیته (Laïcite)، فیرانسیزجا بیر دئگی‌دیر. کؤکه‌نی یونان‌جادا سیرادان ائل‌گون، قارابودون آنلامی‌ندا «لائیکوس» اؤن‌آدی (صفتی)، و یا بوته‌م اوزمانی و قول‌لوق‌چولاری (خادم‌له‌ری) توپاری (صنفی) دیشی‌ندان اولان کیمسه آنلامی‌ندا «لائوس»دور. لائیکوس، بوته‌م قول‌لوق‌چولاری (دین خادم‌له‌ری) آنلامی‌ندا «کلئروس» دئگی‌سی‌نین (کلیمه‌سی‌نین) قارشیتی‌دیر.

لائیسیزم ویا لائیسیته قاورامی، اه‌رکله‌ت (دولت) ایله بوته‌م قول‌لوق‌چولاری توپاری‌نین ایلیشگی‌سی‌نی تانیم‌لایان بیر قاورام‌دیر. لائیسیزم، بوته‌م (کیلیسه - مسجید) ایله اه‌رکله‌ت ایش‌له‌ری‌نین بیر بیری‌نده‌ن آیری اولماسی؛ بوته‌م‌ین اه‌رکله‌ت و اه‌رکله‌ت‌ین بوته‌م ایش‌له‌ری‌نه قاریشماماسی؛ اه‌رکله‌ت‌ین بوته‌م قول‌لوق‌چولاری (روحانیت) توپاری‌نین دئنه‌تیمی (کونترولو) آلتی‌ندا اولماییپ، سیرادان بودون (خالق) و ائلین اه‌لی‌نده بولونماسی دئمه‌ک‌دیر. ییرمینجی یوز ایل‌ده لائیسیته قاورامی‌نا اه‌رکله‌ت‌ین بوتون بوته‌م‌له‌ره و بوته‌م‌سیزلییه (دین‌سیزلییه) ائشیت داورانماسی آنلامی دا یوک‌له‌نمیش‌دیر. لائیسیته`نین اؤلچون تانیمی ایسه، اه‌رکله‌ت‌ین توغرالی بوته‌می (رسمی دینی) اولماماسی ایلکه‌سی‌دیر. بونون سونوجوندا، لائیک بیر اه‌رکله‌ت‌ده، بوته‌م‌ین اه‌رکله‌ت قوروم‌لاری و ایش‌له‌ییشی‌نده و اه‌ن باش‌دا یاسالارین دوزه‌ن‌له‌مه‌سی و ائییتیم دوزه‌نی‌نده سایو (هر) هانسی بیر ائتگی‌سی بولونماماق‌دادیر. بو آچی‌دان، لائیسیزم سوره‌ک‌لی ائل‌اه‌رکیل‌له‌شمه‌نی (دموکراتیزاسیونو) ساغلایان بیر یؤنته‌م‌دیر. 

موضوعِ بحث، وطن (تورک‌ایلی) ایسه، گئری‌سی تفرّعات‌دیر

موضوعِ بحث، وطن (تورک‌ایلی) ایسه، گئری‌سی تفرّعات‌دیر

 

مئهران باهارلی

تورک‌ایلی کجاست

تورک‌ایلی نام پیشنهادی برای کل منطقه‌ی تورک‌نشین در شمال غرب ایران است. ایران یک کشور کثیرالمله است. بخش اعظم ملت تورک ساکن در ایران در ناحیه‌ی شمال غرب آن متوطن و متمرکز است. قسمتی از این ناحیه آزربایجان؛ و بخش‌های دیگر آن خمسه، عراق عجم، جبال، دیلمستان، علی شوکور،  .... نام داشته و یا دارد. هیچ‌کدام از نواحی آزربایجان، عراق عجم، خمسه و دیلمستان به تنهایی همه‌ی منطقه‌ی تورک‌نشین در شمال غرب ایران را در بر نمی‌گیرند. مناطق تورک‌نشین آزربایجان صرفا یک بخش از تورک‌ایلی است. بخش دیگر تورک‌ایلی، مناطق تورک‌نشین عراق عجم و جبال و دیلمستان و خمسه‌ و علی شوکور و .... قدیم است. تورک‌ایلی مساوی است با مناطق تورک‌نشین جوغرافیای موسوم به آزربایجان، به علاوه‌ی مناطق تورک‌نشین به هم پیوسته‌ی مجاور آن در جوغرافیاهای موسوم به خمسه، عراق عجم، جبال، دیلمستان، علی شوکور، ... سابق.

ناحیه‌ی تورک‌نشین به هم پیوسته در شمال غرب ایران (وطن خلق تورک) صرفا جوغرافیای موسوم به آزربایجان نیست، بلکه عبارت است از مجموع:

-همه‌ی مناطق تورک‌نشین به هم‌ پیوسته در آزربایجان؛ تقریبا ٪۴۵ از اراضی تورک‌ایلی

-همه‌ی مناطق تورک‌نشین به ‌هم‌ پیوسته در عراق عجم و جبال؛ شامل بخش‌های تورک‌نشین استان‌های امروزی تهران، مرکزی، قوم، البورز، همدان، کرمانشاه، کوردستان؛ تقریبا ۳۵٪ از اراضی تورک‌ایلی

-همه‌ی مناطق تورک‌نشین به هم‌ پیوسته در خمسه (استان‌های زنجان، قزوین) ؛ تقریبا ۱۵٪ از اراضی تورک‌ایلی

-همه‌ی مناطق تورک‌نشین به ‌هم‌ پیوسته در دیلمستان (مناطق تورک‌نشین منجیل، رودبار و ...)؛ تقریبا ۵٪ از اراضی تورک‌ایلی

چیز بدی نیست که مناطق مختلف وطن ملت تورک و یا «تورک‌ایلی»، دارای نام‌های تاریخی گوناگون، از قبیل «آزربایجان» (بخش شمالی)، «خمسه» (بخش مرکزی) و «عراق عجم» (بخش جنوبی) باشند، چنانچه «تورکیه» دارای مناطق «آناتولی» (آسیائی) و «روم‌ائلی» (اوروپائی) است و مجموع آن‌ها «تورکیه» (معادل «تورک‌ایلی» ما) نام دارد. این نام‌های جوغرافیایی بخشی گران‌بها از میراث تاریخی و مدنی منطقه‌اند و می‌باید بدون تحریف و تقدیس و بسط و قبض حفظ شوند.

نام و ترکيب تورک‌ایلی

نام و ترکيب تورک‌ایلی

مئهران باهارلی

این مقاله خلاصه‌‌‌ای در باره‌‌‌ی مفهوم و نام منطقه‌‌‌ی ملی تورک در شمال غرب ایران، «تورک‌‌‌ایلی» است. از همه‌‌‌ی کسانی که با نظراتشان، بر له و یا علیه، به بلوغ آن یاری رساندند کمال تشکر را دارم. مقاله مرکب از پنج بخش بر وجه آتی است:

بخش اول: مناطق ملی در ایران و منطقه‌ی ملی و يا اتنودموگرافيک تورک در شمال غرب آن

بخش دوم: نام و ترکيب تورک‌ایلی

بخش سوم: تحریف و بسط مفهوم تورک‌ایلی با سائقه‌ی نژادپرستی و توسعه‌طلبی

بخش چهارم: رابطه‌ی تورک‌ایلی و آزربایجان و نادرستی بسط مفهوم و قلمروی آزربایجان

بخش پنجم: در دشمنی آذربایجان‌گرایان با وطن تورک

بخش دوم: نام و ترکيب تورک‌ایلی

سنت دادن اسامی قومی به مواطن و جايگاههای تورک

پیشینیان ما در طول تاریخ هر جای را که وطن خود کرده‌اند نام قومی و ملی خود را هم بر آن نهاده‌اند. این نامها، به واقع مُهری بودند بر سند مالکیت ملت تورک بر وطنش. «تورکستان» نامیده شدن آسیای میانه و شمال غرب چین، «مملکت خزران» نامیده شدن شمال غرب و غرب دریای خزر، «دروازه‌ی هون» نامیده شدن دربند (بنا به تاریخ آغوان)، «سرزمین بولغار بزرگ»[1]، «دشت قبچاق» نامیدن همه‌ی مناطق مرکزی اوراسیا، شمال دریای سیاه-دریای خزر و آسیای میانه و ... دوباره «تورکستان» نامیده شدن اورمیه و خوی، «تورکمانیا» نامیده شدن گنجه و شرق آناتولی و جنوب قفقاز و شمال ایران، همه محصول این واقعیت و ذهنیت بوده‌اند.

بررسیهای تاریخی نشان می‌دهند در گذشته چند نام بامسما برای نامیدن بخشهایی از و یا همه‌ی سرزمین تورک‌نشین فعلی در شمال غرب ایران بکار رفته‌اند که منعکس کننده‌ی وجود و هویت و نام قومی-ملی ما بوده، و تملک ما بر سرزمینمان را تثبیت می‌کرده‌اند. از جمله نامهای «تورکوستان-ترکستان» و «تورکمانیا-ترکمانیه»[2]. پیشتر از آنها هم ترکیب «مملکت خزران» بکار رفته است.

 

 

مناطق ملی در ايران؛ و منطقه‌ی ملی و يا اتنودموگرافيک تورک در شمال غرب آن

مناطق ملی در ایران

                                            و

منطقه‌ی ملی و یا اتنودموگرافیک تورک در شمال غرب آن

 

مئهران باهارلی

 

این مقاله خلاصه‌‌‌ای در باره‌‌‌ی مفهوم و نام منطقه‌‌‌ی ملی تورک در شمال غرب ایران، «تورک‌‌‌ایلی» است. از همه‌‌‌ی کسانی که با نظراتشان، بر له و یا علیه، به بلوغ آن یاری رساندند کمال تشکر را دارم. مقاله مرکب از پنج بخش بر وجه آتی است:

بخش اول: مناطق ملی در ایران، و منطقه‌ی ملی و یا اتنودموگرافیک تورک در شمال غرب آن

بخش دوم: نام و ترکیب تورک‌ایلی

بخش سوم: تحریف و بسط مفهوم تورک‌ایلی با سائقه‌ی نژادپرستی و توسعه‌طلبی

بخش چهارم: رابطه‌ی تورک‌ایلی و آزربایجان و نادرستی بسط مفهوم و قلمروی آزربایجان

بخش پنجم: در دشمنی آذربایجان‌گرایان با وطن تورک

بخش اول: مناطق ملی در ایران، و منطقه‌ی ملی و یا اتنودمگرافیک تورک در شمال غرب آن

گروه‌های ملی در ایران

ایران یکی از ده -۱۰ ناهمگون‌ترین کشورهای جهان به لحاظ قومی و ملی، کشوری چندملتی و یا کثیرالمله دارای چندین «گروه ملی» در داخل مرزهای خود است. گروه‌های ملی در ایران، در درجه‌ی اول بر اساس «زبان تاریخی»‌شان تعریف می‌شوند[1]. هر گروه ملی، دارای یک زبان خاص خود و یا «زبان ملی» است که در طول تاریخ زبان طبیعی و نخست او (و نه زبانی تحمیلی، استعماری، ...) بوده است. در ایران همه‌ی افرادی که به طور تاریخی به یک زبان واحد صحبت می‌کنند، فارغ از محل و استان سکونت و یا لهجه و طائفه و باورهای دینی‌شان، به یک گروه ملی واحد تعلق دارند: همه‌ی کسانی که به «زبان تورکمنی» صحبت می‌کنند به «ملت تورکمن»، همه‌ی کسانی که به «زبان تورکی» صحبت می‌کنند به «ملت تورک»، همه‌ی کسانی که به «زبان فارسی» صحبت می‌کنند به «ملت فارس»، همه‌ی کسانی که به «زبان لوری» صحبت می‌کنند به «ملت لور» منسوبند،... و قس علی هذا.

«گروه‌های ملی» ساکن در ایران جمعا «شهروندان» (اتباع، تبعه‌ها، اهالی، مردمان) ایران را بوجود می‌آورند، و خود به دو دسته تقسیم می‌شوند: «ملت‌ها» و «ملیت‌ها».

۱-«ملت‌ها» که در گذشته اغلب «قوم» نامیده می‌شدند، آن گروه‌های ملی‌اند که در داخل مرزهای این کشور دارای «منطقه‌ی ملی» هستند. ملت‌های عمده در ایران عبارتند از تورک، فارس، لور، عرب، کورد، گیلک، تبری، بلوچ، تورکمن، لار، خلجی[2]، تالش.

۲-«ملیت‌ها» آن گروه‌های ملی‌اند که در داخل ایران دارای منطقه‌ی ملی و یا سرزمین تاریخی از آن خود که به شکل کومپاکت و پیوسته در آن ساکن باشند و اکثریت جمعیت روستاها و شهرهای آن را تشکیل بدهند نیستند. مانند یهودی، ارمنی، آسوری، روما (کولی)، قازاق، تاجیک، پشتون و .....[3]

تعریف مفهوم «منطقه‌ی ملی» و لزوم مبنا قرار دادن آن

منطقه‌ی ملی سرزمینی است که افراد منسوب به یک ملت به طور تاریخی، کومپاکت و پیوسته در آن زنده‌گی می‌کنند و اکثریت جمعیت شهرها و روستاهای آن را تشکیل می‌دهند. با این وصف یک منطقه‌ی ملی دارای سه ویژه‌گی اساسی زیر است:

١-مجموعه‌ی «همه»‌ی شهرها و روستاها در یک ناحیه است که در آن‌ها افراد منسوب به یک ملت خاص «دارای اکثریت»ند. (کرمانشاه که شامل صرفا بخشی از شهرها و روستاهای کوردنشین، و آزربایجان که صرفا شامل بخشی از روستاها و شهرهای تورک‌نشین است، به ترتیب مناطق ملی کورد و تورک نیستند، ...)

٢-شامل شهرها و روستاهایی که ملل دیگر در آن‌ها دارای اکثریتند نیست. یعنی مناطق زیستی «صرفا یک ملت» را در بر می‌گیرد. (روستاها و شهرهایی در شمال غرب و غرب ایران که کوردها در آن‌ها نه اکثریت بلکه یک اقلیت هستند‌، داخل در منطقه‌ی ملی کورد و یا کوردستان اتنیک نیستند، ....).

٣-یک ناحیه‌ی «به هم پیوسته» است. نه مجموعه‌ی نواحی و مراکز جمعیتی به لحاظ جغرافیایی منفصل از هم. (در نتیجه، ناحیه‌ی کوردنشین در غرب ایران و ناحیه‌ی کوردنشین در شمال خراسان در داخل یک منطقه‌ی ملی نیستند. و یا ناحیه‌ی تورک‌نشین در شمال غرب ایران و ناحیه‌ها‌ی تورک‌نشین در جنوب ایران و در شمال شرق ایران که منفصل از هم‌اند، در داخل یک منطقه‌ی ملی قرار ندارند....)

 

تبریز مرکز جنبش ملیت‌گرایی ایرانی بوده است

«تبریز مرکز جنبش ملیت‌گرایی ایرانی بوده است»

 

مئهران باهارلی

  

در زیر یک گزارش رسمی در باره‌ی ملت تورک ساکن ایران را آورده‌ام. در این گزارش کوتاه که در خلال جنگ جهانی اول به تاریخ اوکتوبر ١٩١٧ از طرف اداره‌ی استخبارات (جاسوسی)، دفتر اطلاعات (خبررسانی) بریتانیا تهیه شده[1]، تثبیت‌های صائب و دقیق و پیش‌بینی‌های آگاهانه‌ی جالب توجهی انجام گرفته است. این گزارشات نوعا بدور از تبلیغات و تحریفات، و منعکس کننده‌ی واقعیات هستند که به منظور آگاهی مقامات ذیربط از آن‌ها به هنگام تصمیم‌گیری‌های استراتژیک تهیه می‌شوند. از جمله:

١-گزارش، تورک‌زبانان ایران را به صورت یک گروه ملی واحد در نظر گرفته است. این موضع کاملا منطبق بر واقعیات تاریخی و داده‌های میدانی بود. هر چند بعدها پان‌ایرانیست‌ها، آزربایجان‌گرایان، دولت روسیه و خود دولت بریتانیا به هدف مهندسی قومی هویت ملی تورک، تلاش برای جلوگیری از تشکل ملت مودرن تورک در ایران و در راستای تورک‌ستیزی، و به منظور از بین بردن واقعیت تاریخی مذکور و تجزیه و نابود ساختن ملت تورک ساکن در ایران، از این موضع عدول و آن را انکار کردند. از جمله با آفریدن هویت‌های جعلی «قوم آزربایجانی و آزری و ...» و ایجاد دیگر هویت‌های قومی بر اساس طائفه و لهجه و منطقه و ... (مانند قوم قشقایی، قوم افشار، قوم شاهسون و ...).

٢-گزارش ورود تورک‌زبانان به ایران را بخشی از یک پدیده‌ی واحد تاریخی، یعنی موج مهاجرت تورک‌ها از آسیای میانه به قازان (در روسیه‌ی شمال مرکزی)، آناتولی و قفقاز در قرون ١١-١٣ میلادی شمرده است. این تثبیت هم بیان یک واقعیت تاریخی است. اگرچه بعدها در راستای تلاش برای نابودی ملت تورک ساکن در ایران و فارس‌سازی وی، پان‌ایرانیست‌ها و دولت‌های بریتانیا و روسیه و ... نظریات بی‌پایه‌ای مانند تورک نبودن تورک‌زبان‌های ساکن در ایران، آزری بودن آن‌ها و تغییر زبانشان به تورکی، ... را مطرح کردند.

تراشیدن منشاء بومی برای تورک‌زبان‌های شمال غرب، ادعای تورک بودن اقوام باستانی منطقه، مطرح نمودن اصلیت آز و آزر و آزری و .... برای توده‌ی تورک در شمال‌ غرب از سوی آزربایجان‌گرایان استالینیست و دیگر طیف‌های آزربایجان‌گرایان را هم باید تلاشی برای گسستن تورک‌های ساکن در ایران از جهان تورکیک و ادامه‌ی رفتارهای پان‌ایرانیستی و استعماری ضد تورک مذکور شمرد.

٣-گزارش می‌گوید تورک‌زبانان ایران فاقد شعور ملی‌اند. این تثبیت در باره‌ی توده‌ی تورک در سراسر ایران عموما، و در باره‌ی نخبه‌گان مرکز و شرق آزربایجان (تبریز – اردبیل) که گزارش بر آن متمرکز می‌باشد، بویژه درست است. (اما بر خلاف شرق و مرکز آزربایجان، در آن سال‌ها در غرب آزربایجان مخصوصا در ناحیه‌ی اورمیه - سلماس که در دایره‌ی نفوذ عثمانلی قرار داشت، شعور ملی تورک در میان مردم و نخبه‌گان ظاهر شده و در حال ریشه گرفتن و گسترش بود).

٤-گزارش به دنبال بیان عدم وجود شعور ملی در میان تورک‌زبانان ایران، فورا شیعی بودن آن‌ها را ذکر می‌کند. این تثبیت هم دقیق است، زیرا اصلی‌ترین عامل در عدم وجود شعور ملی در میان تورک‌زبانان ایران و جلوگیری از ظهور آن بویژه در میان توده‌ی مردم، تغییر جبری مذهب آن‌ها از گونه‌های اسلام تورکی به اسلام فارسی که شیعه‌ی امامی است می‌باشد.

فورم صحیح نام ایل بوجاق‌چی و ریشه‌شناسی آن

فورم صحیح نام ایل بوجاق‌چی و ریشه‌شناسی آن

 

مئهران باهارلی

 

نام «بوجاق‌چی»، یکی از مهم‌ترین ایلات تورک در جنوب ایران و بزرگ‌ترین ایل در استان کرمان، در دهه‌های اخیر به صورت اشتباه «پیچاقچی» نوشته و معنی می‌شود. این نوشته در تصحیح این اشتباه و تبیین فورم اصلی «بوجاق‌چی» است[1]. قرائن و شواهد تاریخی، طائفه‌شناسی، لهجه‌شناسی، قالی‌شناسی، فولکلورشناسی و دین‌شناسی، حاکی از آن دارند که فورم صحیح نام این ایل تورک منشعب از افشارها، «بوجاق‌چی» و احتمالا به یکی از معانی «تورکمان-افشار ساکن ناحیه‌ی بوجاق»، «ایل تورک سردسیرنشین»، «وابسته به زاویه‌ی تصوفی»، «بافنده‌ی نقش بوجاق در قالی‌ها»، «بکار برنده‌ی نیم گره تورکی» و ... است.

اعلامیه: مطالبات بنیادین مردم تورک در سراسر ایران (فارغ از استان، لهجه، مذهب و گرایشات سیاسی)

اعلامیه:

مطالبات بنیادین مردم تورک در سراسر ایران

(فارغ از استان، لهجه، مذهب و گرایشات سیاسی)

کوتاه‌مدت

١- شناخته شدن رسمی و حقوقی‌ وجود، نام، هویت و حقوق «ملت تورک» ساکن در ایران از طرف دولت، با ذکر و تضمین آن‌ها در قانون اساسی

٢-رسمیت «زبان تورکی» توسط قانون اساسی در مقیاس سراسری و دولت ایران؛ کاربرد زبان تورکی در اسناد دولتی (انتشار متن قانون اساسی، چاپ اسکناس، شناسنامه، گذرنامه، کارنامه، دیپلوم‌؛ گواهی‌نامه‌ی راننده‌گی، عقد ازدواج، طلاق، فوت، ...)، در مناسبات شفاهی و مکتوب دولت با مردم (دادگاه‌ها، ادارات، ...) و با دولت‌های خارجی و سازمان‌های منطقه‌ای و بین المللی، و در اسناد دیپلوماتیک (قراردادها، عهدنامه‌ها، ...)

٣- ایجاد «رسانه‌های جمعی‌ دیداری و شنیداری‌ سراسری‌ تورک» و «مطبوعات سراسری‌ تورک» دولتی و خصوصی

٤-ایجاد «نظام تحصیلی‌ تورک‌زبان»، دولتی و خصوصی در همه‌ی مقاطع (مهد کودک تا دانشگاه و بعد از آن)، با مفردات و زبان آموزشی‌ تورکی‌ «اجباری» در سراسر مناطق (شهرها، روستاها و محلات) تورک‌نشین ایران، و با مفردات و زبان آموزشی‌ تورکی «داوطلبانه» در مناطق غیر تورک‌نشین

٥-تاسیس «بنیاد واحد تاریخ، فرهنگ و زبان تورک» و هر موسسه و نهاد دیگری که زبان فارسی از آن برخوردار است برای زبان تورکی از طرف دولت، در مقیاس کشوری و نه بر اساس منطقه، لهجه و نه با نام‌هایی غیر از «تورک»

میان‌مدت

٦-اداره‌ی امور خود تورک‌ها (در مقیاس محله، ده، بخش، شهر، شهرستان، استان) در هر جای ایران که در آن سکونت اکثریتی دارند؛ و در راس آن‌ها منطقه‌ی ملی تورک در شمال غرب ایران (اقلیم تورک‌ایلی)؛ و در کانتون‌های تورک در جنوب و در مرکز و در شمال شرق ایران

٧- گردهم آوردن همه‌ی منطقه‌ی تورک‌نشین به هم پیوسته در شمال غرب ایران تقسیم شده بین ١٣ استان (شامل شهرها و روستاهای تورک‌نشین آن‌ها) در یک واحد اداری در تقسیمات کشوری، ترجیحا با نام ایالت و یا اقلیم «تورک‌ایلی»

٨-تاسیس «پارلمان اقلیم-ایالت تورک‌ایلی» که‌ همه‌ی منطقه‌ی تورک‌نشین به هم پیوسته در شمال غرب ایران تقسیم شده بین ١٣ استان (شامل شهرها و روستا و دیگر مراکز جمعیتی تورک‌نشین آن‌ها) را پوشش دهد، و دارای «حق وتو»ی قوانین و مصوبات مجلس مرکز باشد.

برای مطالعه‌ی بیشتر:

 

راهکار احقاق حقوق ملی تورک در ايران با توجه به اولگوی تاريخی موجود در ايران و خاورميانه

https://sozumuz1.blogspot.com/2018/05/blog-post_15.html

یک سناریوی پوْست‌خامنه‌ای و تورکان ساکن در ایران

https://sozumuz1.blogspot.com/2020/11/blog-post_4.html

مباحثه‌ی فدراليست-استقلال‌طلب، مساله‌ی استقلال مناطق ملی و تحولات ساختارشکنانه در صورت نبود شعور ملی‌ی تورک

https://sozumuz1.blogspot.com/2018/10/blog-post_6.html

مطالبات بنیادین مردم تورک در سراسر ایران (فارغ از استان، لهجه، مذهب و گرایشات سیاسی)

https://sozumuz1.blogspot.com/2018/01/blog-post.html

سطحیت، عامیانه‌گی، بیگانه‌گی با عقلانیت، بریده‌گی از واقعیت‌ها، شعارزده‌گی، ...آفت‌هایی مهلک در اندیشه و مشی سیاسی آزربایجان‌گرایان

http://sozumuz1.blogspot.com/2019/03/blog-post_3.html