ریشه‌شناسی کلمات تورکی شن (شه‌ن)، شنگول (شه‌نگول)، منگول (مه‌نگول)
و کلمه‌ی عربی شان‌لی
مئهران باهارلی
شه‌نگ Şeñ - شه‌ن Şen: در زبان تورکی کلمه‌ای به صورت شن – شه‌ن به معنی خوشحال، مسرور، شاد وجود دارد. از اینجا شه‌ن‌له‌ندیرمه‌ک (خوشحال کردن، شاد کردن، گرمی کردن)، شه‌ن‌له‌نمه‌ک (خوشی کردن، شادی کردن، شاد شدن)، شه‌نه‌لمه‌ک (شاد و خوشحال و با نشاط شدن)، شه‌نه‌لتمه‌ک (شاد و خوشحال کردن)، شه‌ن‌لیک – شه‌ننیگ - شه‌ننیک (مسرت، شادی، شادمانی، خوشحالی، جشن، جشنواره، شلوغی عید)، شه‌ن‌لیک‌لی (پر شادی، پر سرور)، و شه‌ن‌لیک‌سیز (بی سرور و غمناک) است.
ریشه‌ی شه‌ن تورکی به معنی شاد، کلمه‌ی «شه‌نگ» چینی (胜Sheng ) به معنی زیبا و فوق العاده، بهتر، برتر، باشکوه و محتشم و پیروز و.... است[1]. کلمه‌ی شه‌نگ Şeñ در زبان تورکی با تبدیل نون غنه (نگ - Ñ) به حرف «ن -N »، به صورت شن – شه‌ن Şen درآمده و معنی شخص شوخ و ظریف و دارای حرکات شیرین و شلوغ و .... را کسب کرده است. این کلمه که از طریق زبان تورکی به زبان‌های ایرانیک وارد شده، در زبان فارسی فورم اصلی چینی را حفظ (شنگ: شوخ، ظریف، شیرین حرکات، خوب، نیک، زیبا)، و در زبان ایرانیک زازا به فورم شه‌نیک (شه‌نیک: کم وزن، سبک، بی قرار، ناآرام، شلوغ) در آمده است.
نوت: در زبان تورکی یک کلمه‌ی دیگر شه‌ن به معنی معمور و آباد و از اینجا شه‌نه‌لتمه‌ک (مسکون کردن، آباد کردن، معمور کردن)، شه‌ن‌له‌نمه‌ک (آباد شدن، مسکون شدن، معمور شدن)، شه‌ن‌لیک (عمران، آبادی، آبادانی)، شه‌ن‌لیک‌لی (جای آباد)، شه‌ن‌لیک‌سیز (جای غیر آباد، خلوت، خراب) وجود دارد. ادعا شده‌که کلمه‌ی شن به معنی آباد مرتبط با بن سمیتیک شأن (مکان مسکون، مرتبه، مقام، منزلت، جایگاه، پایگاه، ....) و یا بن اوستایی – زند شی و یا شیتی به معنی اسکان یافتن، اقامت کردن، انبوه شدن، ... است.
شنگول Şengül – شه‌نگول Şeñül: کلمه‌ی شنگول کلمه‌ای تورکی مرکب از بن «شه‌نگ» چینی (生 Shēng) به معنی زیبا و فوق العاده به علاوه‌ی پسوند تورکی سازنده‌ی اسم و صفت «-ول» است (نمونه‌هایی از کلمات ساخته شده با پسوند تورکی «-ول»: موغول – مونقول، یاشیل، سوتول، قیزیل، توپول – تپل، ....)
منگول Mengül – مه‌نگول Meñul: کلمه‌ی منگول که اغلب در دوگانه‌ی شنگول منگول به کار می‌رود کلمه‌ای تورکی مرکب از بن «مه‌نگ» چینی (萌 Méng) به معنی دوست داشتنی، ناز، دلپذیر، جذاب، شیرین، زیبا، سئویم‌لی، جیجی، به علاوه‌ی پسوند تورکی سازنده‌ی اسم و صفت «-ول» است. کلمه‌ی چینی مه‌نگ خود مرتبط با کلمه‌ی ژاپونی (萌え Moe) به معنی دوست داشتنی است[2]. (در زبان سانسکریت هم کلماتی به صورت «مَنْگْجو» به معنی زیبا و فریبنده، و «مَنْگالا» به معنی شادی خیر و برکت وجود دارند که ارتباطشان با مه‌نگ چینی محتاج بررسی است).
شان Şan
– شان‌لی Şanlı : این کلمات تورکی از
ریشه‌ی «شأن» عربی (جمع آن شئون) به معنی موقعیت، وضعیت و استاتوس،.... و احتمالا تحت تاثیر «سان‌لی» تورکی، شهرت و آوازه و پرستیژ و ... هستند.
[1]
胜 Sheng
Victory;
excel, be better than victory / success / to beat / to defeat / to surpass /
victorious / superior to / to get the better of / better than / surpassing /
superb (of vista) / beautiful (scenery) / wonderful (view)
[2]
萌 Méng
Adorable (loanword from Japanese 萌え moe, slang describing affection for a
cute character)
https://chinese.yabla.com/chinese-english-pinyin-dictionary.php?define=meng
e Seta, G. (2014). “Meng? It Just Means Cute”: A Chinese
Online Vernacular Term in Context. M/C Journal, 17(2). https://doi.org/10.5204/mcj.789
https://journal.media-culture.org.au/index.php/mcjournal/article/view/789
No comments:
Post a Comment