آزه‌ربایجان رئسپوبلیکاسی لاتین الیفباسی‌ندا یاپیلماسی گه‌ره‌که‌ن دوزه‌لتمه‌له‌ر

آزه‌ربایجان رئسپوبلیکاسی لاتین الیفباسی‌ندا یاپیلماسی گه‌ره‌که‌ن دوزه‌لتمه‌له‌ر

AZERBAYCAN RÉSPUBLİĶASI LATIN ELİFBASI’NDA YAPILMASI GEREKEN DÜZELTMELER

 

 

آزه‌ربایجان رئسپوبلیکاسی الیفباسی ته‌ک‌جه به‌للی دوزه‌لتمه‌له‌ر یاپیلدیق‌دان سونرا تورک‌ایلی و ایران‌دا یاشایان تورک خالقی اوچون اویقون دوروما گه‌له‌بیله‌ر:

١-فتحه سه‌سی‌نین (Ə-ǝ) یئری نه (E-e)، کسره سه‌سی‌نین (E-e) یئری‌نه (É-é) ایله گؤسته‌ریلمه‌سی

٢-ساغیر «ڭ – نگ» (Ñ-ñ) بیچییی‌نین الیفبایا آرتیریلماسی

٣-قالین «ڬ» (Ķ-ķ) بیچییی‌نین الیفبایا آرتیریلماسی

٤-آپاستروف و یا که‌سه ایشارتی‌نین (’) الیفبایا آرتیریلماسی

٥-اوزاتما ایشارتی‌نین (^) یازی‌دا (الیفبادا دئییل) ایش‌له‌دیلمه‌سی: Â â, Ê ê, Î î, Ô ô, Û û

٦-الیفبادا بیچیک‌له‌رین لاتین دیل‌له‌ری الیفباسی‌نا اویقون سیرالانماسی. ایندی‌کی آزه‌ربایجان رئسپوبلیکاسی الیفباسی‌ندا ایسه بیچیک‌له‌رین سیرالاماسی لاتین – کیریل – فارس الیفبالاری‌نداکی بیچیک‌له‌ر سیرالاماسی‌نین قاریشیمی‌ندان اولوشموش‌دور. اؤرنه‌یین (X) بیچییی (H)ده‌ن، و (Q) بیچییی (K)ده‌ن سونرا گه‌لیر. اویسا (X) بیچییی (Ü)ده‌ن و (Q) بیچییی (P)ده‌ن سونرا گه‌لمه‌لی‌دیر ....

پ.س.: یوخاری‌دا به‌لیرتیله‌ن اه‌کسیک‌لیک‌له‌رین وارلیغی، آزه‌ربایجان رئسپوبلیکاسی‌ندا تورک‌جه‌نین چیخارلاری‌نی بیله‌ن‌له‌رین یئته‌رینجه وار اولمادیغی‌نی گؤسته‌ریر، تورک‌جه‌یه ضرر وئریر، آیری‌جا ایران و تورک‌ایلی‌ده یاشایان تورک میللتی ایله آزه‌ربایجان رئسپوبلیکاسی آراسی‌ندا قوپوق‌لوق یارادیر. بو اه‌کسیک‌لیک‌له‌ر و یانلیش‌لیق‌لارین دوزه‌لتیلمه‌سی ایسه آزه‌ربایجان رئسپوبلیکاسی‌نی بیزیم تورک میللتیمیزه یاخین‌لاشدیرار.

آنجاق آزه‌ربایجان رئسپوبلیکاسی‌نین الیفباسی اونلارین بیله‌جه‌یی ایش‌دیر. نئجه کی بیزیم الیفبا بیزیم بیله‌جه‌ییمیز ایش‌دیر. بیزه یاخین‌لاشماق ایسته‌رله‌رسه، الیفبالاری‌نی دوزه‌لتیر، «آزه‌ربایجان دیلی» و «آزه‌ربایجان میللتی» قوندارمالاری‌نی بیراخیپ، تورک‌جه و تورک میللتی قاورام‌لاری‌نی یئنی‌ده‌ن مه‌نیمسه‌رله‌ر. ایسته‌مه‌زله‌رسه مه‌نیمسه‌مه‌زله‌ر. هر ایکی دوروم‌دا دا بیز اؤز تورک میللی آد و تورک میللی کیم‌لیییمیز و اؤز تورک لاتین الیفبامیزلا یولا دوام ائتمه‌ک‌ده‌ییک. 

Azerbaycan Réspubliķası Elifbası belli düzeltmeler yapıldıqdan sonra Türkili ve İran`da yaşayan Türk xalqının Latın Elifbası ile  uyumlu duruma gelebiler:

1-Fethe-üstre sesi’nin Ə-ǝ yérine E-e, kesre-astra sesi’nin E-e yérine É-é ile gösterilmesi

2-Sağır Ñ-ñ biçiyi’nin Elifba’ya artırılması

3-Qalın Ķ-ķ biçiyi’nin Elifba’ya artırılması

4-Uzatma himi’nin (^) yazıda (Elifba’da déyil), işledilmesi: Â â, Ê ê, Î î, Ô ô, Û û

5-Apastrof veya Kese himi’nin (’) elifbaya artırılması

6-Elifba’da biçiklerin Latın dilleri elifbasına uyqun sıralanması. İndiki Azerbaycan Réspubliķası Elifbası’nda biçiklerin sıralaması Latın - Kiril - Fars Elifbalarındakı biçikler sıralamasının qarışımından oluşmuşdur. Örneyin X biçiyi H’den ve Q biçiyi K’den sonra gelir. Oysa X biçiyi Ü’den ve Q biçiyi P’den sonra gelmelidir.

Biçik: herf

Him: işâret

P.S. Yuxarıda belirtilen eksikliklerin varlığı Azerbaycan Réspubliķası’nda Türkce’nin çıxarlarını bilenlerin yéterince var olmadığını gösterir, Türkce’ye zerer vérir, ayrıca İran ve Türkili’de yaşayan Türk milleti ile Azerbaycan Réspubliķası arasında qopuqluq yaradır. Bu eksiklikler ve yanlışlıqların düzeltilmesi ise Azerbaycan Réspubliķası’nı bizim Türk milletimize yaxınlaşdırar.

Ancaq Azerbaycan Réspubliķası’nın Elifbası onların bileceyi işdir. Néceki bizim elifba bizim bileceyimiz işdir. Bize yaxınlaşmaq isterlerse elifbalarını düzeltir, “Azerbaycan Dili” ve “Azerbaycan Milleti” qondarmalarını bıraxıp, “Türkce” ve “Türk Milleti” qavramlarını yéniden menimserler, istemezlerse menimsemezler. Her iki durumda da biz öz Türk Milli adımız, Türk milli kimliyimiz  ve Türk Latın elifbamızla yola davam étmekdeyik.