Sözümüz: «فارس» غیر از «پرس»، و این دو غیر از «پارسی» هستند

«فارس» غیر از «پرس»، و این دو غیر از «پارسی» هستند

مئهران باهارلی

در تورکیه و به درجه‌ی معینی در جمهوری آزربایجان، و البته در غرب و ... به اشتباه «ایران» و «فارس» یکی گمان شده و به عنوان مثال به جای «ادبیات فارس»، به خطا «ادبیات ایران» گفته می‌شود. در تورکیه، حتی مفاهیم «فارس» و «پرس» و «پارسی» هم یکی شمرده شده و ادعا می‌شود که «در قدیم فارس‌هایی در آناتولی ساکن بوده‌اند» .... در حالیکه اولا عینیتی بین ایران و فارس وجود ندارد و فارس‌ها صرفا اقلیتی هستند که در دوران اخیر دولت و حاکمیت سیاسی بر ایران را غصب کرده‌اند. دوما نه تنها در آناتولی و تورکیه، بلکه در آزربایجان و تورک‌ایلی و ایران هم تا دوران اخیر، هیچ گروه قومی بومی به اسم «فارس» وجود نداشت.

گروهی که امروزه «فارس» نامیده می‌شود، تا اوایل قرن بیستم در ایران «تاجیک» (به واقع «تاجیک‌های غربی») نامیده می‌شد. توده‌ی اولیه‌ی این‌ها آمیخته‌ای از بومیان و مهاجرین اصلا غیر تاجیک عرب و تورک و موغول و .... بود که از شروع دوره‌ی سلجوقیان با رواج از بالا به پائین زبان «دری» وارده از افغانستان کنونی به عنوان زبان ادبی و دیوانی، به آن متکلم شده و زبان‌های اصلی خود را رها کرده بودند.

آمیزش دوباره ی این توده‌ی اولیه‌ی تاجیک‌های غربی با دیگر ایرانیک‌زبان‌های بومی، تورک‌ها و عرب‌ها، در روندی پنج قرنه که با حاکمیت قیزیل‌باشان (صفویان) آغاز و تا قرن بیستم ادامه یافت، گروه قومی و چندرگه‌ی امروزی «فارس»، با مذهب شیعه‌ی امامی را آفرید. اما این قوم جدیدالظهور «فارس»، با دو گروه دیگر، یعنی «پرس‌های باستان» و «پارسی‌های زرتشتی» که دارای زبان، دین و فیزیوتیپ متفاوتی بودند، هیچ عینیتی ندارد.

Fars ayrı, Pers başka, ve Pârsi bambaşkadır

Méhran Baharlı

Türkiye’de yanlışlıkla “İran” ile “Fars” aynı sanılır. Örneyin “Fars Edebiyatı” yerine yanlışlıkla “İran Edebiyatı” denir. Oysa İran’da Farslar hakimiyeti gasp eden ve elinde tutan bir azınlıktır. Dahası Türkiye’de “Fars” ile “Pers” ve “Pârsi” kavramları da aynı sanılır ve “Anadolu’da eskiden Farsların var olduğu” iddia edilir …..

Bırakın Anadolu’yu, İran’da bile son döneme kadar “Fars” diye bir etnik grup yoktu. Bugün İran’da “Fars” adlanan etnik grup, yirminci yüzyılın başlarına dek bu ülkede “Tacik” adlanırdı. Bunlar aslında “Batı Tacikler” idi ve Selçuklarla Afganistandan ithal edilmiş ve yukarıdan inme edebi - divan dili olarak kullanılan Tacikçe’yi benimsemiş gruplardı.

Kızılbaş devleti (Safeviler) ile başlayarak yirminci yüzyıla uzanan süreç içinde bu Batı Taciklerle öteki yerli İranik dilliler, Türk ve Arapların karışımından ortaya çıkan ve İmami Şii olan, yenice oluşan bir halktır Fars halkı. Yeni oluşmuş bu “Fars” halkının başka bir dili, dini ve fiziyotipi olan Eski “Persler”le, ve de Zerdüşti dininde olan “Pârsiler”le hiç bir bağ veya ayniyeti yoktur.

Dolayısı ile geçmişte ne Anadolu’da ve Türkiye’de, ne de Azerbaycan ve Türkili’nde hiç bir zaman “Fars” halkı var olmamıştır.

PS:

Burada bu üç ad - kelimenin (Fars, Pers, Pârsi) bir biriyle olan kökensel bağı tartışılmıyor. Bu üç adla, bağları ne olursa olsun, adlanan tarihi ve çağdaş etnoslar - etnik antitelerin farklı şeyler olduğu söyleniyor

Etnik olarak bugünkü “Fars” halkının, yaklaşık yüzde otuzu dili Farsçaya dönüşmüş Türkler, yüzde otuzu dili Farsçaya dönüşmüş Araplar ve geriye kalanı da dilleri deyişmiş yerli İranik halklardan (Râciler, Lurlar, Mazeniler, Gilekler vs.) oluşmaktadır. Mezhebi de İmami Şiilik olan bu Fars halkı, yirminci yüzyılın başlarına dek bütün kaynak ve belgelerde “Tacik” adlanır ki Doğu Tacikler, yani Sünni olan Ortaasyalı halktan farklıdır.

Farsca başlıca Türk Selçuklu sarayı ve en önemlisi Kızılbaş (Safevi) devletlerce yeni oluşmuş bir İranik dildir ve başka İranik diller olan eski Partca, Medce, Pehlevice... nin devamı ve aynısı deyildir. Hatta Afganistandaki Derice ve Tacikistandaki Tacikçe’den de farklıdır. Zaten bugünkü Tahran Farsçası’na -ki ülkenin resmi dilidir- Türk Fethelişah Kacar ve sarayı tarafından olusturulduğu için, 19 yüzyılda “Fethelişah Farsçası” denirdi...

Bu yeni oluşan “Fars” etnik grupu, farklı dili ve farklı dini olan eski “Persler”in devamı olmadığı gibi, onların kalıntısı ve mirasçısı da deyildir. Aynen “Farsça” gibi ki eski “Persce”nin devamı değildir....

Aralarında binlerce yıl uçurum olan iki farklı Pers ve Fars etnosların ve dillerinin aynı olduğunu iddia eden zihniyet, bin yıllarca tarihi deyişim ve etkileşim ve evrim ve dönüşümleri yok sayan, en iyi halde saf ve basit düşünen, ve en kötü halde Paniranism ve aşırı Fars milliyetcileri ile onları yaradan Batı koloniyalismi ve oksidentalismini destekleyen ırkçı bir zihniyettir.

Farslar kendilerine “Pers” veya “Pârsi” demezler. Yakın zamana dek bunların ne olduğunu bile bilmezlerdi. Bu adlar yirminci yüzyılda İngiltere eliyle İran’da Türk hakimiyetine son verilip Pehlevi devleti iktidara getirdildikten sonra devlet ve Batı tarafından yaygınlaştırıldı.

Günümüzde de sadece milliyetçi Paniranist ve Ariyan ırkçı kesimler kendilerini “Pars” ve “Persler”in mirasçısı adlandırır. Bunlar İran’da nüfusun yüzde yetmişini oluşturan gayri Farsların varlığını da inkar ediyor ve onların târihi miras ve medeniyetini, en başta Türk devletleri ve Türk medeniyetini, “İran” ve dolayısı ile “Fars”, oradan da çaktırmadan “Pers”, “Pârsi” gösterme ve yuttumağa çalışıyor

Türk ve Arap karışımı olan bugünkü “Farslar”ı eski “Persler”le, hele fiziyotip olarak İndik olan “Pârsiler”le aynı göstermek, yirminci yüzyılda Batı koloniyalisminin İran’da Fars dilli homojen ve yeni bir “İran millet” yaratma koloniyalist milli kimlik mühendisliği projesidir. Bunun gerçeklerle hiç bir ilgisi yok, tersi gerçekleri inkar etme ürünüdür.

Son yüzyılda Türkiye Cumhuriyeti de aktiv biçimde bu dört binyıllık “Fars, Pers, Pârsi medeniyeti” masalını desteklemiştir. Bunun sonucundadır ki Türkiye’de insanlar İran nufusunun yüzde kırkının (devletin son yüzyılda uyguladığı şiddetli Farslaştırma politikasına ragmen) hala Türk olduğunu duyunca, bunun uydurma olduğunu sanırlar. Nasıl ki İran’da “Azeriler”in ve “Azerbaycancılar”ın varlığı yalanına da inanıdırılmışlardır.

İran devleti, Fars aşırı milliyetçiliyinin en başarılı biçimde kendi ırkcı yalanlarını yaydığı ve benimsettiyi ülkelerin başında Türkiye geliyor ...

برای مطالعه‌ی بیشتر:

تاسیس جمعیت تورک‌تبارهای فارسی‌زبان در ایران

https://sozumuz1.blogspot.com/2022/06/blog-post.html

«فارس» غیر از «پرس»، و این دو غیر از «پارسی» هستند

https://sozumuz1.blogspot.com/2019/04/blog-post_7.html

فارس‌ها از کجا آمدند؟ و یا تورک و عرب و موغول و ... چطور فارس‌زبان شد؟

http://sozumuz1.blogspot.com/2020/07/blog-post_26.html

فارس، تاجیک، تازیک، تات‌جیک

http://sozumuz1.blogspot.com/2020/07/blog-post_34.html

پرس‌های باربار (وحشی) و عجم (گنگ)؛ و یا گر حکم شود که‌ مست گیرند، در شهر هر آنکه‌ هست گیرند

https://sozumuz1.blogspot.com/2022/02/blog-post_20.html