جارلاو CARLAV
آگهی تجارتی، آگهی تبلیغاتی، رکلام
مئهران باهارلی
«جارلاو» یئنی‌دئگی‌سی (نوواژه، نئولوژیسم)، آگهی تجارتی، رئکلام و تبلیغات آنلامی‌ندادیر. تورک‌جه‌ده «جار» کؤکو، سه‌س، بان - بانگ[1]، اون، باغیرما، چاغیرما، .... (فارس‌جاسی: بانگ، داد، صدا، صلا، صوت، فریاد، ندا)؛ «جارلاماق» ایسه آنونس ائتمه، بیلدیرمه، آییتما، سؤیله‌مه و ... دئمه‌ک‌دیر.
«جارلاو»ین سون بؤلومو تورک‌جه‌ده آد و فعل‌ده‌ن آد یاپان «–آو»، «–ه‌و» و یا اه‌سکی «-آغو» سون‌اه‌کی‌دیر. «–آو»، «–ه‌و» سون‌اه‌کی گونوموز تورکمان لهجه‌له‌ری‌نده [باتی اوغوزجانین دوغو و گونئی آنادولو ایله قافقاز، ایران و اورتادوغودا وار اولان دوغو لهجه‌له‌ری‌نده] «–وْو»، «-ؤو» اولاراق دا سؤیله‌نیر، بیر سیرا لهجه و آغیزلاردا دا (قاراپاپاق، باتی آنادولو، ...) «-وی»، «–ه‌ی»، «-یی»، وس. بیچیم‌له‌ری‌نه دؤنوشموش‌دور[2].
«–آو»، «–ه‌و» سون‌اه‌کی ایله یاپیلمیش اؤرنه‌ک‌له‌رده‌ن: قاشاو (قه‌شوْو، قشو)، چێلاو (چیلوْو، چلو، چیله‌مه‌ک فعلی‌نده‌ن)، بیله‌و (بیلؤو، بیله‌مه‌ک‌ده‌ن)، ساخلاو (ساخلو، پادگان، سربازخانه، ساخلاماق‌دان)، بۆته‌و (بۆتؤو، بۆتمه‌ک‌ده‌ن)، توُماو (توُموْو؛ آنفولانزا، گیریپ، زوکام؛ توُمماق فعلی‌نده‌ن)، سایلاو[3] (نماینده، مجلس وکیلی، سایلاماق‌دان)، قێراو (قێروْو)، چالپاو (چالپوْو، بوْران)، قاراو (کور، نابینا)، یارلێقاو (لطف، یارلقێاماق‌دان)، مێنقاو (زوکام شدید)، ساقاو (ساقاغوُ، نوعی زوکام اسب)، که‌ته‌و (ورم حلق اسب)، مانداو (استخوان گردن اسب)، آلاو – یالاو (آلاغوُ، اه‌لوْو)، بوُخاو (بوُخوْو)، بوُزاو (بوُزاغێ، بیزوْو)، جێلاو (جلو)، چالاو (چالوْو، پارو)، داغ‌لاو (داغلوْو، داغ کننده)، ده‌مروْو (ته‌مره‌گۆ، نوعی بیماری پوستی)، اه‌ردوْو (آرێتقوُ، آب آلوده حاصل از شستن لباس)، شاید گیره‌و (گرو، رهین)، گۆمروْو (گۆمره‌گۆ، چێنقێراق چان، ناقوس)، کؤسه‌و (کؤزه‌گۆ، ذغال نیم سوخته)، اوْخلاو (اوْخلاغوُ، در تورکیه اوْکلاوا)، زێنقێردوْو (زێنقێرداغوُ، چێنقێرداغوُ؟)، چێرپوْو (چێرپاغوُ)، قوْلاو (قوْلاغوُ، بهره)، یاپاو (یاپاغوُ، پشم بلند بر بدن حیوانات)، بیته‌و – بیده‌و (باکره، اسب اصیل)، اؤلچه‌و (قسطاس، میزان)، ته‌رگه‌و (بررسی، تحقیق)، ایله‌و (ناحیه)؛ بیته‌وی (ناحیه‌ی مجاور و پیوسته)، قوُزای – گۆزئی (قوُزئی، شمال)، ایله‌ی (اطراف، پیرامون)، اینه‌ی (سرازیری، سراشیب)، گۆنئی (جنوب)، کؤسه‌یۆ (شهوت)؛ یئنی‌دئگی‌له‌رده‌ن (نئولوژیسم‌له‌رده‌ن): اوْلای (حادثه)، یاتای (افقی)، یاپای (مصنوعی)، بۆکئی (منحنی)، دیکئی (عمودی)، اوُزای (فضا)؛ اؤده‌و، گؤره‌و، سؤیله‌و (نطق)، تؤره‌و (مشتق)، سێناو (امتحان)، تۆره‌و (مشتق)، ...
اه‌سکی زمان‌لاردا سه‌س و باغیرما، دوروم، اولای و نه‌سنه‌له‌ری آنونس یاپما، بیلدیرمه و تبلیغ ائتمه‌نین باش‌لی‌جا آراجی اولدوغوندان دولایی «جار»ین ایلکین آنلامی سه‌س‌له بیلدیرمه ایدی. سونرالار یازی ایله بیلدیرمه‌یه ده جارلیق دئدی‌له‌ر. ایندی ایسه آنلام گئنیش‌له‌مه‌سی‌یله جار و جارلاو، سه‌س و یازی‌یا اه‌ک اولاراق، باشقا یول و یؤنته‌م‌له‌رله یاپیلان، هر چئشیت آنونس و تبلیغات آنلامی‌ندادیر.
تورک‌جه‌ده جار کؤکه‌نی‌نده‌ن توره‌میش دئگی‌له‌ر واردیر:
جار: آنونس، ندا
جارلاماق: آنونس کردن، اعلام کردن
جارلاو: آگهی تجارتی، تبلیغ، رکلام
جارچی: نه‌دیر شاه آوشار (نادرشاه افشار) تابورلاری‌ندان (فوج‌لاری‌ندان)
بیری
چه‌رچی[4]: بیر گؤروشه گؤره جارچی‌نین
ده‌ییشگه‌سی، اینسان‌لارین دقّتی‌نی چه‌کمه‌ک اوچون مال‌لاری‌نی باغیراراق تانیدان
و ساتان گه‌زیجی ساتیجی
یارلیق[5]: جارلیق‌ین ده‌ییشگه‌سی،
موغول‌جادا جارلیق، خاقان‌ین یازی‌لی بیلگدیرگه‌سی و آنونسو، بویرولتو، امرنامه،
منشور؛ اصلی تانری‌نین سه‌س‌له‌نمه‌سی، باغیرماسی، بویورماسی
جار
کلیمه‌سی بیر سیرا سه‌س یانسیمالی توره‌وله‌رده ده واردیر: جاریلداماق
(باغریشماق)، جار جار (یایقارا، یانشاق‌لیق سه‌سی)، جارت (ییرتیلما سه‌سی)، جارت
جورت (قورخوتماق اوچون یوکسه‌ک سه‌س‌له قونوشماق)، جار جار چاغیرماق، ... جار
کلیمه‌سی تورک‌جه چاغیر – چانقیر (گورولتولو قونوشما، اؤتمه سه‌سی) ایله کؤکه‌ن‌ده‌ش
اولابیلیر.
جار کلیمه‌سی و توره‌وله‌ری فارس‌جایا دا گیرمیش‌دیر:
جار: بانگ، داد، صدا، صلا، صوت، فریاد، ندا، مطلبی که در کوچه و بازار با آواز
بلند به مردم اطلاع می‌دادند
جار زدن (کشیدن): مطلبی را با آواز بلند اطلاع دادن، مجازا
فاش کردن،
منادی کردن، در کوی‌ها و برزن‌ها به آواز بلند امری را به اطلاع همه‌گان رسانیدن،
خبر کردن مردم را
ایل جار کردن: غوغا و غلبه بردن، حَشَر کشیدن
جار و جنجال: داد و فریاد، شور و غوغا، آشوب،
ازدحام،
سر و صدا، فریاد، نزاع و کشمکش، داد و بیداد
کلنجار: بو کلیمه‌نین سون بؤلومو سس آنلامی‌نداکی جار اولابیله‌ر
چرچی: دوره‌گرد، پیله‌ور، فروشنده‌ی دوره‌گرد که اشیای خرده‌ریزه
می‌فروشد
جارچی: بعضی از مردم فوج نادرشاه را جارچی می‌گفتند و کار ایشان همی بود که لشکر را از آنچه شاه می‌فرمود خبر می‌کردند
جار
- یار کلیمه‌سی‌نین کؤکه‌نی آناآلتای‌جادا «نه‌ره»، ژاپون‌جادا «نه‌ر»، کوره‌جه‌ده
«نیر» و.س. دیر. موغول‌جادا جار و توره‌وله‌ری: جار (فرمان مکتوب)، جارلا. – جالا.
(امر و دستور دادن)، جالالقا (دعوت)، جارلال (اعلان، آگهی، تبلیغ)، آجارماق
(بلیرتمه‌ک)، آجارو (آچیق‌لاما، دقت، توجه)، ...
Proto-Turkic: *jạr-
Altaic etymology: Altaic etymology
Turkic: *jạr-
Altaic etymology: Altaic etymology
Meaning: 1 order 2 announcement, call 3 judge 4 law, justice
Russian meaning: 1 приказ 2 объявление, клич 3 судья 4 закон, правосудие
Old Turkic: jar-lɨɣ 1,2 (OUygh.), jarɣan 3
Karakhanid: jar-lɨɣ 1,2 (MK)
Turkish: jar, ǯar 2 (dial.)
Tatar: jar 2, jarlɨq 1
Middle Turkic: jar 2 (Abush.), jar-lɨɣ 1,2 (Abush., Pav. C.)
Uzbek: jarɣu 4, dial. ǯar 2
Uighur: ǯar 2
Azerbaidzhan: ǯar 2 (dial.)
Turkmen: jarlɨq 1, dial. ǯar 2
Oyrat: d́ar 2
Chuvash: śɨrlъx 1
Tuva: čar 2
Kirghiz: ǯar 2
Kazakh: žar 2
Karakalpak: žar 2
Comments: VEWT 188-9, EDT 966-7, ЭСТЯ 4, 18-20 (one can hardly agree with Clauson that
jarlɨɣ is a loan from an unknown source). Mong. loans from Turk. are widely
spread: Mong. ǯar 'announcement', ǯarqu, ǯarɣu 'judgement, court', ǯarliq
'order', ǯarɣuči 'judge' (see TMN 1, 278, 4, 58-66, 157, Щербак 1997, 123).
Mongolian: *nere
Proto-Mongolian: *nere
Altaic etymology: Altaic etymology
Meaning: name
Russian meaning: имя
Written Mongolian: nere (L 575)
Middle Mongolian: nere (SH, HYt), nirin (IM), nirä̆ (MA)
Khalkha: ner
Buriat: nere
Kalmuck: nerǝ
Ordos: nere
Dongxian: niere
Baoan: nere (Тод. Бн.), nare
Dagur: ner (Тод. Даг. 157), nere (MD 198)
Shary-Yoghur: nere
Monguor: nere (SM 273)
Mogol: nerä; nirä (15-3a)
Korean: *(n)ìr(h)-
Korean: *(n)ìr(h)-
Altaic etymology: Altaic etymology
Meaning: 1 name 2 say, tell
Russian meaning: 1 имя 2 сказать
Modern Korean: irɨm 1, irɨ- 2
Middle Korean: ìrhúm 1, nìrắ-, nìr'ó- 2
Comments: Nam 406, 120, 124, KED 1326, 1327. The noun seems to be clearly deverbal,
but is attested only without the initial *n-.
Japanese: *nǝ́r-
Proto-Japanese: *nǝ́r-
Altaic etymology: Altaic etymology
Meaning: to announce, order
Russian meaning: возвещать, приказывать
Old Japanese: nor-
Middle Japanese: nór-
Comments: JLTT 737.
Comments: АПиПЯЯ 37, 72, 294. Closed -ạ- in Turk. is not quite
clear.
Proto-Altaic: *nĕ́re
Nostratic: Nostratic
Eurasiatic: *nerV
Meaning: order, custom
Borean: Borean
Borean (approx.) : NVRV
Meaning : know, name
Eurasiatic : *nerV
Eurasiatic: *nerV
Meaning: order, custom
Borean: Borean
Altaic: *nére
Dravidian: *ner_-
Sino-Caucasian : ST *nɨ̆r 'know, think'
Austric : PAN *bener 'true,
righteous, honest'
Altaic: *nére
Dravidian: *ner_-
Proto-Dravidian : *ner_-
Meaning : beauty, custom, propriety
Nostratic etymology: Nostratic etymology
Proto-South Dravidian: *ner_-i
Proto-South Dravidian : *ner_-i
Meaning : way; properness
Dravidian etymology: Dravidian etymology
Tamil : ner_i
Tamil meaning : way, road, path; religion,
precept, rule, principle, path of virtue, righteousness, style of poetic
composition, order, row, series, line, lineage, method, means
Tamil derivates : ner_imai rule,
rectitude, honesty; usage, literary usage
Malayalam : ñer_i
Malayalam meaning : way
Malayalam derivates : ner_i straight
path, rectitude; ner_ivu proper road, equity
Kannada : ner_i, nir_i
Kannada meaning : orderly arrangement,
beauty, fineness, elegance
Kannada derivates : nir_i, nir_u to
be properly arranged or prepared, be ready; nir_ate, nīr_ate properness,
beauty, charm, prettiness, elegance; nir_isu to arrange,
adjust, prepare; n. arrangement, display; nir_ige, nir_uge arrangement,
properness; nīr_a a fine, handsome man, beau; fem. nīr_e
Number in DED : 2934
Proto-Telugu : *ner_-
Proto-Telugu : *ner_-
Meaning : beauty, custom, justice,
propriety, order, arrangement
Dravidian etymology: Dravidian etymology
Telugu : ner_i
Number in DED : 2934
Meaning: name; announcement, order
Russian meaning: имя; объявление, приказ
[1] فارس‌جایا بانگ بیچیمی‌نده گیره‌ن بان - بانگ کلیمه‌سی تورک‌جه
اولوپ بانقیرماق - باغیرماق ایله کؤکه‌ن‌ده‌ش‌دیر. بورادان بان‌لاماق: بانگ زدن،
اذان گفتن؛ بانقیرتی، بانقیرماق، بار بار باغیرماق، ....
[2] اؤزگور، سیمگه، باغیم‌سیز، اولای و بیلیم‌سه‌ل کلیمه‌له‌ری
[3] سایین، سایقین، سایقی‌لی، سایلاماق، سایلاو، سایینساماق
[4] تورک‌جه چه‌رچی کلیمه‌سی‌نی، آنلامی آیاق ایش‌له‌ری یاپان موغول‌جا
جارچی (Carçi) و جاروچی (Caruçi)
کلیمه‌له‌ری‌نه باغ‌لایان‌لار دا اولموش‌دور. موغول‌جادا جاروماق فعلی قول‌لانماق،
ایشه آلماق دئمه‌ک‌دیر.
[5] یارلیق کلیمه‌سی‌نین کؤکه‌نی که‌سین‌له‌شمه‌میش‌دیر. اونو سه‌س
آنلامی‌ندا اولان جار - یاردان باشقا، آشاغی‌داکی کؤکه‌ن‌له‌رله ایلیشگی‌له‌ندیره‌ن‌له‌ر
ده اولموش‌دور: یارلیقاماق (تانری‌نین لطف ائتمه‌سی، مرحمت ائتمه‌ک، شفقت گؤسته‌رمه‌ک،
التفات ائتمه‌ک، عفو ائتمه‌ک، باغیش‌لاماق، ....)، یارماق (که‌سمه‌ک، بیچمه‌ک،
ایکی‌یه بؤلمه‌ک؛ مجازا حکم ائتمه‌ک. بورادان یارقی - جارقو: قرار، حکم، داوری،
قضاوت)، یار (کومک کردن؛ یاری و یاردیم ایله کؤکه‌ن‌ده‌ش)، یار (آغیز سویو، مجازا
یوخسول، آجیناجاق دوروم‌دا اولان، محروم، غریب، ...)، یال (سو؛ یالی: ده‌نیز سویو
قیراغی‌ندا ائو، یالاق: حیوان‌لارین سو ایچدییی آرخ و قاب)، یال (دیل ایله
یالاماق)، ایل – یال - دیل (ایلچی، یالاواچ، دیلمانج، ...)، یارچو (غیبت کردن) -
یالاچی (افترا زدن)، ...
یارلیق
کلیمه‌سی فارس‌جایا دا یرلیغ، یرلغ بیچیم‌له‌ری‌نده گیرمیش‌دیر:
یرلیغ: حکم و فرمان و اجازت پادشاه یا امیر، فرمان پادشاهی، فرمان پادشاهان
که آن را مثال و منشور نیز گویند، برات و سند و فرمان پادشاهی بخصوص فرمان خان
تاتارستان
یرلغ: مخفف یرلیغ
یرلیغ خانی: فرمان پادشاه
یرالیغ: جمع یرلیغ
یرلیغی: منسوب به یرلیغ، منشوری، مربوط به فرمان پادشاه
یرلیغی‌دن: بیچاره‌گی
No comments:
Post a Comment