نامه‌ی تورکی نادر شاه افشار به سلطان عوثمان‌لی محمود اول
مئهران باهارلی
NADİR ŞAH AFŞAR’IN OSMANLI SULTANI BİRİNCİ MAHMUD’A
GÖNDERDİĞİ TÜRKÇE MEKTUBU
TURKISH LETTER OF NADIR SHAH AFSHAR SENT TO THE OTTOMAN SULTAN MAHMUD I.
Méhran Baharlı
خلاصه:
زبان تورکی در دوره‌ی تورک تاریخ ایران (به تقریب دوره‌ای هزارساله بین قرون ١٠ تا ٢٠ میلادی) یکی از زبان‌های رسمی دو فاکتوی دولت‌های تورک حاکم بر ایران بود. یکی از این دولت‌های تورک، دولت افشاری - افشاریه و یا نادریه، و به تعبیر خود نادر شاه «دولتِ نادره» است. در دوره‌ی دولت افشاریه، زبان تورکی به صورت زبان رسمی – دولتی در روابط خارجی و دیپلوماتیک هم استفاده می‌شد. در زیر متن یک نامه‌ی دولتی از این قبیل، نوشته شده به زبان تورکی و فرستاده شده از سوی نادر شاه افشار به سلطان عوثمان‌لی محمود اول را نقل کرده‌ام. این نامه‌ی تورکی از جهات بسیار، از جمله پرتوافکنی بر کم و کیف روابط بین دو دولت تورک افشاری و عوثمان‌لی در مقطع تاریخی مزبور و جهد اصولی نادر شاه برای هم‌گرائی و هم‌کاری و هماهنگی در مسائل منطقه‌ای با دولت عوثمان‌لی – بر خلاف سیاست‌های ضد تورک و ضد عوثمان‌لی چند شاه صفوی - در خور توجه و دارای اهمیت است. جنبه‌ی دیگری که بر اهمیت این نامه می‌افزاید، نگارش آن به زبان تورکی است. مکتوبات فرستاده شده از سوی دولت افشار به سلاطین و مقامات عوثمان‌لی علی‌‌‌القاعده به زبان فارسی و در درجه‌ی دوم به عربی‌اند. اما این نامه به تورکی بوده و سند و دلیلی متقن بر کاربرد رسمی زبان تورکی از سوی دولت‌های تورکی حاکم بر ایران، به موازات فارسی و عربی در عرصه‌ی دیپلوماسی و مکاتبات بین‌المللی، حتی در قرن ١٨ میلادی، و مآلاً کومک کننده به تثبیت ماهیت اتنیکی - ملی تورک و سیاست مترقی داشتن چند زبان رسمی در دولت تورک افشاری است.
اؤزه‌ت:
تورک‌جه ١٠ونجو یوزای‌لده‌ن ٢٠نجی یوزایله ده‌ک، ایران‌ین یاخلاشیق مین ایل‌لیک تورک تاریخی دؤنه‌می بویونجا، ایرانی یؤنه‌ته‌ن تورک دولت‌له‌ری‌نین ایکی فعلی – دو فاکتو – رسمی دیلی‌نده‌ن بیری ایدی. بو تورک دولت‌له‌ری‌نده‌ن بیری ده آفشار و یا نادیرشاه‌ین آدلاندیردیغی کیمی نادره دولتی ایدی. آفشار دولتی تورک‌جه‌نی دیش و دیپلوماتیک ایلیشکی‌له‌رده ده رسمی دیل اولاراق ایش‌له‌دیردی. بو مقاله‌ده نادیر شاه آفشارین عوثمان‌لی سولطانی بیرینجی ماحمودا گؤنده‌ردییی بیر تورک‌جه رسمی مکتوبونو سونورام. بو تورک‌جه مکتوب نئچه نه‌ده‌ن‌ده‌ن دولایی اؤنه‌م‌لی بیر تاریخی به‌لگه‌دیر: تورک آفشار و عوثمان‌لی دولت‌له‌ری آراسی‌نداکی ایلیشکی‌له‌ره و اتحادا، و نادیر شاه‌ین – بیر چوخ صفوی شاهی‌نین تورک قارشیتی و عوثمان‌لی قارشیتی سیاست‌له‌ری‌نی ته‌رسی‌نه چئویره‌ره‌ک – بؤلگه‌سه‌ل قونولاردا عوثمان‌لی‌لارلا یاخین‌لاشما، ایش‌بیرلییی و اویوم ساغلاما یؤنونده‌کی ایلکه‌لی چابالاری‌نا ایشیق توتور. بو مکتوبون بیر باشقا اؤنه‌می، اونون تورک‌جه یازیلمیش اولماسی‌ندادیر. آفشار دولتی‌نین عوثمان‌لی سولطان‌لاری‌نا و مقام‌لاری‌نا گؤنده‌ردییی مکتوب‌لار گئنه‌ل‌لیک‌له فارس‌جا و یا عرب‌جه ایدی. آنجاق بو مکتوب تورک‌جه‌دیر. بو مکتوبون تورک‌جه اولماسی، ایرانی یؤنه‌ته‌ن تورک سلاله‌له‌رین ١٨نجی یوزایلده بیله فارس‌جا و عرب‌جه‌نین یانی سیرا، دیپلوماسی و اولوس‌لارآراسی یازیشمالاردا تورک‌جه‌نی رسمی دیل اولاراق قول‌لاندیق‌لاری‌نین سوموت بیر قانیتی‌دیر. بو به‌لگه آیری‌جا، آفشار دولتی‌نین تورک اولوسال کیم‌لییی‌نین و نئچه رسمی دیله صاحیب اولما سیاستی‌نین آچیق‌لیغا قاووشدورلماسی‌نا دا کؤمه‌ک ائتمه‌ک‌ده‌دیر.
Özet
Türkçe, 10. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar, İran’ın yaklaşık bin yıllık “Türk tarihi dönemi” boyunca İran'ı yöneten Türk devletlerinin iki fiili resmi dilinden biriydi. Bu Türk devletlerinden biri de Afşar veya Nadir Şah'ın adlandırdığı gibi “Nâdire” devletiydi. Afşar devleti Türkçeyi dış ve diplomatik ilişkilerde de resmi dil olarak kullanılıyordu. Bu makalede Nadir Şah Afşar'ın Osmanlı Sultanı I. Mahmud'a gönderdiği bir Türkçe resmi mektubu sunuyorum. Bu Türkçe mektup, çeşitli nedenlerden dolayı önemli bir tarihi belgedir: Türk Afşar ve Osmanlı devletleri arasındaki ilişkilere ve ittifaka, ve Nadir Şah'ın - birçok Safevi Şahı’nın Türk karşıtı ve Osmanlı karşıtı politikalarını tersine çevirerek - bölgesel meselelerde Osmanlılarla yakınlaşma, işbirliği ve uyum sağlama yönündeki ilkeli çabalarına ışık tutuyor. Bu mektubun bir başka önemi Türkçe yazılmış olmasındadır. Afşar devletinin Osmanlı sultanlarına ve yetkililerine gönderdiği mektuplar genellikle Farsça veya Arapçaydı. Ancak bu mektup Türkçedir. Bu mektubun Türkçe olması, İran'ı yöneten Türk hanedanlarının, 18. yüzyılda bile Farsça ve Arapça'nın yanı sıra, diplomasi ve uluslararası yazışmalarda Türkçeyi resmi dil olarak kullandıklarının somut bir kanıtıdır. Bu belge aynı zamanda Afşar devletinin Türk ulusal kimliğinin ve bir kaç resmi dile sahip olma politikasının açıklığa kavuşturulmasına da yardımcı olmaktadır.
Abstract
Turkish
was one of the two de facto official languages of the Turkish states that ruled
Iran during the Turkic period of Iranian history, spanning approximately a thousand
years, from the 10th to the 20th centuries. One of these Turkish states was the
Afshar or Naderiye state, as called by Nadir Shah. Turkish was also used as the
official language in foreign and diplomatic relations within the Afshar state. In
this article I provide the text of an official letter written in Turkish, sent
by Nadir Shah Afshar to Ottoman Sultan Mahmud I. This Turkish letter is a significant
historical document for several reasons. It sheds light on the relations and
alliance between the Turkish Afshar and the Ottoman governments. It highlights Nadir
Shah's principled efforts towards rapprochement, cooperation and coordination
with the Ottomans on regional issues, reversing the anti-Turkish and anti-Ottoman
policies of several Safavid Shahs. Another important aspect of this letter is
that it was written in Turkish. Typically, the letters sent by the Naderiye
state to the Ottoman sultans and officials were in Persian or Arabic. However,
this particular letter is in Turkish, serving as solid evidence that the
Turkish dynasties ruling Iran used Turkish as an official language in diplomacy
and international correspondence, alongside Persian and Arabic, even in the
18th century. This document also helps clarify the Afshar state's Turkish
national identity and its policy of having several official languages.
در این نامه‌ی تورکی، نادر شاه به سلطان محمود اول عوثمان‌لی پیش‌نهاد می‌نماید که در حین عقد مصالحه‌نامه بین دولتین عوثمان‌لی و نادریه، دولت روسیه هم به این روند وارد و هم‌زمان مصالحه‌نامه‌ی بین دولتین روسیه و عوثمان‌لی نیز تجدید شود. زیرا به گفته‌ی نادر شاه، یک سال قبل هنگام عقد قرارداد صلح بین دولتین روسیه و نادریه که به موجب آن گنجه و دربند و ولایات اطراف آن‌ها در آزربایجان قفقاز که قبلاً از سوی روسیه اشغال گردیده بود به دولت نادریه عودت داده شدند، به درخواست دولت روسیه طرفین توافق نمودند که هرگاه در آینده بین دولتین عوثمان‌لی و نادریه معاهده‌ی صلحی بسته شود، دولت روسیه نیز به این معاهده داخل گردد. در ادامه نادر شاه از فرستادن ایلچی‌یانی به دولتین روسیه و عوثمان‌لی برای آماده‌سازی مصالحه‌ی سه‌طرفه‌ی پیش‌نهادی‌اش خبر می‌دهد.
نکته‌ی قابل توجه در باره‌ی زبان تورکی این مکتوب آن است که علی رغم داشتن نحو تورکی، و وجود چند کلمه‌ی تورکی‌الاصل رایج در فارسی (اورنگ، بارگاه، درگاه، ایلچی، خاقان، اوردو، ...) در آن، تقریبا همه‌ی بقیه‌ی کلمات آن فارسی و عربی است. این امر درجه‌ی افساد تورکی مکتوب دیوانی در قرن هیجده در ایران را نشان می‌دهد.
به هنگام بازنویسی متن نامه کلمات و پسوندهای تورکی و نام‌های اوروپائی را به املای مودرن و فونتیک تورکی ثبت؛ کلمات و عبارات فارسی و عربی نامه را - به دلیل وفورشان - عینا با املایی که در زبان مرجع نگاشته می‌شوند حفظ نمودم.
پایان مقدمه‌ی مئهران باهارلی
رکابِ همایونِ جهان‌داری‌یه نادر شاه طره‌فی‌نده‌ن گه‌له‌ن نامه‌نین صوره‌تی‌دیر
هو الله سبحانه
بسم الله الرحمن الرحیم
بو گوهرِ رخشنده‌یِ کلام و لؤلویِ ارزنده‌یِ بیان، کی درّة التاج‌نامه و زیبِ فَرْقِ مباهات‌خامه اولماغا قابلیّتی اوْلا، نامِ بلندِ خداوندِ بالاستحقاق و پادشاهِ علی الاطلاق‌دیر؛ کی مهامِ عالَم و امورِ جمهورِ بنی آدم‌ه الفت و وفاقِ سلاطینِ با داد و دین ایله رابطه‌یِ نظام وئردی و کلیدِ خلّت و التیامِ پادشاهانِ معدلت‌آیین ایله ابوابِ آرام و امانی، رویِ کافّه‌یِ اهلِ جهانا آچدی.
مر او را رسد کبریاء و منی
که مُلکش قدیم است و ذاتش غنی
و بر حرفِ شگرف خجسته فرجام و مقالِ فرخنده آغازِ نیکو انجام کی سلطانِ ناطقه‌یه فرّ و شاهدِ سخنه زیور وئره، بر سرورِ سمّ القدرینِ اسمِ سامی‌دیر کی ساحه‌یِ کشورِ ملّتی تطاولِ لشکرِ بیگانه‌یِ شرک و ریب‌ده‌ن مصون، و دارالمُلکِ دینِ مبین‌ی دست‌اندازِ جنودِ نقص و عیب‌ده‌ن مامون، و ذاتِ شریفی باعثِ اصلاحِ امورِ عباد، و وجودِ اقدسی واسطه‌یِ صلحِ کلِّ عالمِ کون و فساددیر. صلّی علی الله و علیه و علی آله و اولاده و اصحابه هم البررة الخیرة و قاتل الکفرة و الفجرة
و بعد:
اعلیٰ‌حضرت، فلک‌رفعت، کیوان‌رتبت، بهرام‌صولت، مشتری‌سعادت، صورت‌نمایِ آیینه‌یِ شوکتِ اسکندری، زینت‌افزایِ اورنگِ دارایی و قیصری، جوهرِ شمشیرِ کشورگشایی، فارِسِ مضمارِ دولتِ خدایی، قالعِ بنیانِ ظلم و طغیان، رافعِ رایاتِ عدل و احسان، ریحِ عاصفِ دریایِ اضطرابِ اهلِ نقاق، و برقِ خاطفِ خرمنِ هستی‌یِ اربابِ بغی و شقاق، آرام‌بخشِ بحرِ طوفان‌زایِ جهان و تسکین‌دهِ سروشِ لَجّه‌یِ آشوبِ حیزِ ادوار و ازمان، مطلعِ صبحِ سفیدِ روزیِ ایّام، بهین گوهرِ صدفِ شهور و عوام، معدنِ دُرِّ دُرّه‌یِ فروغِ سلطنتِ عظمیٰ و منبعِ زلالِ کوثرمثالِ دولتِ کبریٰ، سرافزای دهِ دیهیمِ تاج‌داری و پایه‌افزایِ تختِ فیروزبختِ پادشاهی و کام‌کاری، خدیوِ نافذالامرِ اقلیمِ دولتِ قوی‌بنیاد، و شیرازه‌یِ بندِ اوراقِ پریشانِ امورِ بلاد و عباد، سلطان البرّین و خاقان البحرین، ثانی اسکندرِ ذی القرنین، خادم الحرمین الشریفین، نجماً لِفلک السلطنة و خلافة و العظمة و الرّافة و المرحمة و البرّ و العدل و الاحسان، «سلطان محمود خان بن سلطان مصطفیٰ خان» خلّد الله ملکه و سلطانه حضرت‌له‌ری‌نین مرآتِ ضمیرِ منیرِ خورشید ناظرله‌ری‌نه مستطیع اوْلا کی:
سنه‌یِ ماضیه‌ده کی صحرایِ گه‌نجه مقرِّ اوردویِ ظفرنمون و ایّامِ انقلابِ ایران‌دا تصرّفِ دولتِ روسیا‌یا گئچه‌ن ولایاتِ دربند و غیره‌نین انتزاعی بو نیازمندِ درگاهِ ایزدِ بی‌چونون وجهه‌یِ همّتی اولوپ، طائفه‌یِ روسیا ولایتِ مزبوره‌یی، کی مُلکِ قدیمِ ایران ایدی، بِلا عذر و غدر، دستورِ سابق اوزه‌ره بو دولتِ خداداد امناسی‌نین تصرّوفونا وئردی‌له‌ر. و حینِ انعقادِ مصالحه‌ده پادشاهِ ذی‌جاهِ خورشیدکلاهِ روس‌ون خواهش و رجاسی‌نا بناءً عهد و اقرار اوْلدو کی هر نه وقت کی دولتِ علیه‌یِ عوثمانیه ایله بو «دولتِ نادره» بینی‌نده مقدّمه‌یِ مصالحه تحقّق بوُلا، اوْل دولتِ عظمیٰ ایله صلح[ده] روسیا داخی صلح‌نامه‌یه قید اوْلا.
و بوندان اقدم درگاهِ فلک‌پیش‌گاهِ خاقانی‌یه روانه اولان ایلچی وساطتی ایله متواتراً سمعِ آگاهی‌یه واصل اوْلاجاق مرتبه مسموعِ عاکفانِ سُدّه‌یِ عظمت و اجلال اولدو کی، مقتضیاتِ سپهرِ حادثه‌یِ حیزه بناءً اوْل دولتِ علّیه ایله دولتِ روسیا بئینی‌نده غبارِ مخالفت و نزاع ارتفاع و سررشته‌یِ تودّد و صلاح انقطاع بوُلوپ، نائره‌یِ جنگ و جدال اشتعال اوزه‌ره اولا. چون اوْل عهد و شرط کی دولتِ روسیا ایله واقع اولموش‌دو، عالمِ حسنِ عهده آنا ایفاء لازم و مفترض و اوْل پادشاهِ اسلام‌پناه ایله شوائب و ریب و غرض‌ده‌ن معرّا اولان اتّحادِ مذهب و موافقتِ ملّت و مشربه بناءً، بو خیرخواه‌ین دوستو و یک‌جهتی و داخی طریقِ توافقِ صوری و معنوی‌سی‌نده‌ن فرض و متحتّم اولدو کی اوْل دولتِ والانین دوستونا دوست و دوشمانی‌نا دوشمان اولا.
لهذا بو وقت‌ده ایالت و شوکت‌پناهانِ حشمت‌دستگاهان نظاماّ للایاله حاکمِ زمینِ داور «سعدلو محمّدرحیم خان»ی، کی ایران کبارزاده‌له‌ری‌نده‌ن‌دیر و «نظرعلی خان قدیمی»یی، که مردِ آداب‌دان‌دیر، منزل ایله اوْل آستانِ سپهربنیانا روانه و هزاره‌جات حاکیمی «محمّد طیّب خان» ایله حاکمِ کرشک «محمّد رضا خان قاجار»ی داخی حضورِ پادشاهِ والاجاهِ ممالکِ روسیا‌یا فرستاده ائیله‌دیک. اوْل خدیوِ جم‌اقتدار کی مظهرِ رحمت و سایه‌یِ رافتِ حضرتِ پروردگاردیرلار و شرعِ مروّت و ملّتِ فتوّت‌ده سفکِ دما و تضییعِ نفوس اوزه‌ری‌نه آرامشِ بلاد و آسایشِ عبادی راجح عدّ ائده‌رله‌ر، سفراءِ مشارالیهمانین ورودوندان و حجابِ بارگاهِ عزّ و اقبالا لساناً عرض ائده‌جه‌ک‌له‌ری امورو اصقادان سونرا، هر گاه رایِ گیتی‌آرایِ اقدس اقتضاء گؤسته‌ریپ مقرونِ صلاح بیله‌له‌ر، موقفِ اجلاس‌لاری‌ندان فرمانِ همایون قرینِ عزِّ نفاذ بویورولا کی فرستاده‌گانِ مومی الیهمایی معسکرِ سردارانِ ظفراثره گؤتوره‌له‌ر، کی دولتِ روسیا‌یا اعلام ائدیپ آن‌لار داخی بو نیازمندِ درگاهِ الاهین ایل‌چی‌له‌ری‌نی سردارلاری[نین] اولدوغو محلّه روانه ائده‌له‌ر.
اوْل محلّ‌ده ایلچی‌یان سرداران طرفی‌نه قریب اولوپ، انشاء‌الله العزیز مصلحتِ دولتِ علیه‌یِ عوثمانیه‌یه لایق وجه اوزه‌ره طائفه‌یِ روسیا ایله اوْل دولتِ ابدپیوند مابینی‌نده تجدیدِ امرِ صلح عمله گه‌لیپ، بر وجهِ مرغوب دفعِ آشوب اودِّ مکارمِ اخلاقِ پادشاهانه‌ده‌ن ترقّب اولونور کی ایلچی‌یانِ مشارالیهایا تمشیتِ امورِ مزبوره‌ده‌ن سونرا سریعاً رخصتِ انصراف عنایت بویورولوپ، روایحِ عنبرینِ فوایحِ ریاضِ مکاتیبِ همایون ایله مشامِ دوستی و مودّتِ مشک‌آیین بویورولا.
الاهی تا جهان را آب و رنگ است
فلک را دور و گیتی را درنگ است
مسلّم بر تو باد این پادشاهی
به کامِ دل به‌مان چندان که خواهی
همواره آفتابِ جهان‌تابِ سلطنتِ کبری عالم افروز، و بارقه‌یِ صمصامِ
مجاهدین عدوّ سوز باد!
NÂDİR ŞAH AFŞAR’IN OSMANLI SULTANI BİRİNCİ MAHMUD’A YAZDIĞI TÜRKÇE MEKTUP
RİKÂB-I HUMÂYÛN-I CİHANDÂRİ’YE NÂDİR ŞÂH TARAFINDAN GELEN NÂMENİN SÛRETİDİR
Hüve allah sübhânehü
B-ism-i-l-lah-ı rehmân er-rehîm
Bu gevher-i rexşende-yi kelâm ve lö’lö’-yi erzende-yi beyân, ki dürr-et-ül-tâcnâme ve zéyb-i ferq-i mubâhâtxâme olmağa qâbiliyyeti ola, nâm-ı bülendi xudâvend-i bi-l-istihqâq ve pâdişâh-ı ele-l-itlâqdır ki mehâm-ı âlem ve umûr-i Benî Âdem’e ülfet ve vifâq-ı selâtîn-i bâ-dâd ve dîn ile râbite-yi nizam vérdi ve kilîd-i xüllet ve iltiyâmı pâdişâhân-ı me’dilet âyîn ile ebvâb-ı ârâm ve emânı rû-yi kaffe-yi ehl-i cihâna açdı.
Mer û ra resed kibriyâ vu menî
Ki mülkeş qedîmest u zâteş qenî
Ve ber herf-i şegerf-i xüceste fercâm ve meqâl-ı ferxünde âğâz-ı nîkû encâm ki sultan-ı nâtiqeye ferr ve şâhid-i süxene zîver vére, ber server-i semm-ül-qedréyn-i ismi sâmîdir ki sâhe-yi kişver-i millet tetâvul-i leşker-i bîgâne-yi şirk ve réybden mesûn, ve dâr-ül-mülk-i dîn-i mübîni destendâz-ı cunûd-i neqs ve aybdan me’mûn, ve zât-ı şerîfi bâis-i islâh-ı umûr-i ibâd ve vucûd-i eqdesi vâsite-yi sülh-i küll-i âlem-i kevn ve fesâddır. Selle elâ allah ve eleyhü ve elâ âlehü ve evlâdehü ve eshâbehü hümme l-berreret ve qâtil el-keferet ve-l-feceret
Ve be’d
E’lâhezret, felek rif’et, kéyvan rütbet, behrâm sevlet, müşterî saâdet, sûretnumâ-yı âyine-yi şevket-i İskenderî, ziynetefzâ-yi evreng-i dârâyî ve qéyseri, cevher-i şemşîr-i kişverguşâyi, fâris-i mizmar-ı devlet xudâyi, qâli’i bünyân-ı zülm ve tuğyan, râfi’-i râyât-ı edl ve ihsan, réyh-i âsif-i deryâ-yı iztirâb-ı ehl-i nifâq, ve berq-i xâtif-i xermen-i hesti-yi erbâb-ı beğy ve şeqâq, ârâmbexş-i behr-i tûfânzâ-yı cihan ve teskîndéh-i surûş-i lücce-yi âşûb-i heyyiz-i edvâr ve ezmân, metle’-i sübh-i sifîd-i rûzi-yi eyyâm, béhin gevher-i sedef-i şuhûr ve evâm, me’den-i dürr-i dürre-yi furûğ-i seltenet-i uzmâ ve menbe-yi zülâl-ı kevser misâl-ı devlet-i kübra, serefzây déh-i déyhîm-i tâcdâri ve pâye efzâ-yi text-i fîrûzbext-i pâdişâhi ve kâmkâri, xedîv-i nâfiz-ül-emr-i iqlîm-i devlet-i qevî bünyad ve şîrâzé-yi bend-i evrâq-ı umûr-i bilâd ve ibâd, sultan ül-berréyn ve xâqân ül-behréyn, sâni-yi İskender-i Zî qernéyn, xâdem ül-hereméyn eş-şerîf, necmen li-felek üs-seltenet ve xilâfet ve üzmet ve-r-râfet ve-l-merhimet ve-l-birr ve-l-edl ve-l-ihsân, Sultan Mahmûd Xan bin Sultan Mustafa Xan xellede-l-lah mülkehü ve sultânehü hezretlerinin mir’ât-ı zemîr-i münîr-i xurşîd nâzirlerine müsteti’ ola ki
Sené-yi mâzide ki sehrâ-yı Gence meqerr-i ordu-yi zefernumûn ve eyyâm-ı inqilab-ı Îrân’da teserrüf-i devlet-i Rusya’ya géçen vilâyât-ı Derbend ve qéyrenin intizâ-ı bu niyâzmend-i dergâh-ı îzed-i bîçûn’un viche-yi himmet-i olup, tâife-yi Rusya vilayet-i mezbûreyi ki mülk-i qedîm-i Îrân idi, bilâ üzr ve qedr, destûr-i sâbiq üzere bu devlet-i xudâdâd umenâsının teserrufuna vérdiler. Ve héyn-i iniqâd-ı müsâlihede pâdişâh-ı zîcâh-ı xurşîdkülâh-i Rus’un xâhiş ve ricâsına binâen ehd ve iqrar oldu ki her ne vaqt ki devlet-i illiye-yi Osmâniye ile bu Devlet-i Nâdire béyninde müqeddime-yi müsâlihe teheqqüq bula, ol devlet-i üzmâ ile sülhde Rusya daxı sülhnâmeye qéyd ola.
Ve bundan eqdem dergâh-ı felek pîşgâh-ı xâqâniye revâne olan ilçi vesâteti ile mütevâtiren sem’-i âgâhiye vâsil olacaq mertebe mesmû’-i âkifân-ı südde-yi ezemet ve iclâl oldu ki müqteziyyât-ı sipéhr-i hâdise-yi heyyize binâen, ol devlet-i illiye ile devlet-i Rusya béyninde qubâr-ı muxâlifet ve nizâ’ irtifâ ve ser-rişte-yi teveddüd ve selah inqitâ’ bulup, nâire-yi ceng ve cidâl işti’âl üzere ola. Çün ol ehd ve şert ki devlet-i Rusya ile vâqi’ olmuşdu âlem-i hüsn-i ehdde ana îfâ lâzım ve müfteriz ve ol pâdişâh-ı İslâmpenâh ile şevâib ve réyb ve qerezden mü’errâ olan ittihâd-ı mezheb ve müvâfiqet-i millet ve meşrebe binâen, bu xéyirxâhın dostu ve yékceheti ve daxı terîq-i tevâfuq-i sûrî ve me’nevîsinden ferz ve mütehettim oldu ki ol devlet-i vâlânın dostuna dost ve düşmanına düşman ola.
Li-hâzâ bu vaqtda eyâlet ve şevket penâhân-ı hişmet destgâhân nizâmen li-leyâle hâkim-i zemîn-i Dâver Se’dlü Mehemmed Rehim Xan’ı ki Îrân kibârzâdelerindendir ve Nezereli Xan Qedîmî’yi ki merd’i âdâbdândır menzil ile ol âstân’ı sipéhrbünyâna revâne ve Hezârecât hâkimi Mehemmed Teyyib Xan ile hâkim-i Kerşek Mehemmed Rıza Xan Qacar’ı daxı huzûr-i pâdişâh-ı vâlâcâh-i memâlik-i Rusya’ya firistâde éyledik. Ol xedîv-i cem iqtidâr ki mezher-i rehmet ve sâye-yi ref’et-i hezret-i perverdigârdırlar ve şer’-i mürüvvet ve millet-i fütüvvetde sefk-i dimâ ve tezyîq-i nufûs üzerine ârâmiş-i bilâd ve âsâyiş-i ibâd-ı râcih edd éderler, süferâ-yı müşârüleyhümânın vurûdundan ve hicâb-ı bârgâh-ı izz ve iqbâla lisânen erz édecekleri umûru isqâdan sonra, her gâh re’-yi gîtî ârâ-yı eqdes iqtizâ gösterip meqrûn-i selâh bileler, mevqif-i iclaslarından fermân-ı humâyun qerîn-i infâz buyurula ki firistâdegân-ı mûmi ileyhümâyı müesker-i serdârân-ı zeferesere götüreler, ki devlet-i Rusya’ya î’lâm édip anlar daxı bu niyâzmend-i dergâh-ı ilâhın ilçilerini serdârlarının olduğu mehelle revâne édeler.
Ol mehellde ilçiyân serdâran terefine qerîb olup, inşâallah ül-eziz meslehet-i devlet-i illiye-yi Osmâniyeye lâyiq vech üzere tâife-yi Rusya ile ol devlet-i ebedpéyvend mâbéyninde sülh emele gelip, ber vech-i merğûb def’-i âşûb evedd-i mekârim-i exlâq-ı pâdişâhâneden tereqqüb olunur ki ilçiyân-ı müşârüileyhümaya temşiyet-i umûr-i mezbûreden sonra serî’en rüxset-i insirâf inâyet buyurulup, revâyih-i enberîn-i fevâyih-i riyâz-ı mekâtib-i humâyun ile meşâm-ı dûsti ve meveddet müşkâyîn buyurula
İlâhi tâ cihan ra âb u reng est
Felek ra devr u gîtî ra direng est
Müsellem ber to bâd in pâdişâhi!
Bi kâm-i dil biman çendan ki xâhî!
Hemvâre âftâbı cihantâbı selteneti kübrâ âlemefrûz, ve bâriqeyi semsâmı
mücâhidîn edüvv sûz bâd!
منبع نامه:
I. Mahmud-Nadir Şah Mektuplaşmaları- 3 Numaralı
Nâme-i Hümâyûn Defteri (Transkripsiyon / Tıpkıbasım). İstanbul
2014 (T. C. Başbakkanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü . Osmanlı
Arşivi Daire Başkanlığı. Yayın Nu: 136)
لینک
دانلود مستقیم کتاب فوق:
ماده‌های تاریخ تورکی سروده شده به امر نادر شاه افشار
سروده‌ی نشاء تبریزی
کتیبه‌ی تورکی «سردر حرم» حضرت علی در نجف سروده شده به سفارش نادر شاه به مناسبت مطلا ساختن آن
https://sozumuz1.blogspot.com/2016/08/blog-post_13.html
منظومه‌ی تورکی «مقبره - آرام‌گاه» نادر شاه آوشار (افشار)، آخرین جهان‌گیر تورک سروده شده به سفارش نادر شاه
https://sozumuz1.blogspot.com/2017/07/blog-post_19.html
شعر تورکی «رواق» مقدسه‌ی روضه‌ی حضرت علی در نجف سروده شده به سفارش نادر شاه
(منتشر خواهد شد)
سروده‌ی میرزا زکی ندیم
شعر تورکی «نادر بنا» به مناسبت مطلاسازی حرم علی در نجف سروده شده توسط علی میرزه زكی ندیم، ایناق نادر شاه: سلطان محمود عثمان‌لی و نادر شاه افشار، دو نخل بوستان تورکمان هستند
https://sozumuz1.blogspot.com/2019/12/blog-post_23.html
شعر تورکی «بارگاه سلطانی» حضرت در نجف سروده شده توسط علی میرزه زكی ندیم، ایناق نادر شاه
(منتشر خواهد شد)
شعر تورکی «معلّی گنبد» حضرت در نجف سروده شده توسط علی میرزه زكی ندیم، ایناق نادر شاه
(منتشر خواهد شد)
شعر تورکی «خجسته حریم» حضرت در نجف سروده شده توسط علی میرزه زكی ندیم، ایناق نادر شاه
(منتشر خواهد شد)
سروده‌ی گلبن افشار
سنگ‌نوشته‌ی تورکی «کلات» نوشته شده به امر نادر شاه افشار- کتیبه‌ی نادری
https://sozumuz1.blogspot.com/2016/07/blog-post_30.html
سروده‌ی مهدی خان استرآبادی
ماده‌ی تاریخ تورکی برای اوتاق – بارگاه نادری که میرزه مهدی خان استرآبادی آن را به دستور نادر شاه به تورکی (جغتایی) سرود
https://sozumuz1.blogspot.com/2023/11/blog-post_28.html
برای مطالعه‌ی بیشتر:
سه سلام-سرود نظامی تورکی از دولت تورک افشاری
https://sozumuz1.blogspot.com/2019/06/blog-post_5.html
مکالمات تورکی نادر شاه در قورولتای موغان، متن کامل و تصحیح شده - مئهران باهارلی
https://sozumuz1.blogspot.com/2019/05/blog-post_27.html
سکه‌ی تورکی نادر شاه افشار: ده‌ییرمه گؤتورو
https://sozumuz1.blogspot.com/2017/01/blog-post_22.html
دستور نادر شاه برای انجام مذاکرات دیپلوماتیک رسمی در هندوستان به زبان تورکی
https://sozumuz1.blogspot.com/2019/08/blog-post_9.html
نامه‌ی تورکی نادر شاه افشار به سلطان عثمان‌لی محمود اول
https://sozumuz1.blogspot.com/2015/12/blog-post_23.html
نامه‌ی تورکی نادر شاه به خط او و دوکترین اصلیت تورکمانی - ریشه‌ی تورانی مشترک افشاریه و عوثمان‌لی در آن
https://sozumuz1.blogspot.com/2021/05/blog-post_8.html
مصالحه‌نامه‌ای که به دستور نادر شاه افشار به زبان تورکی نوشته شد
https://sozumuz1.blogspot.com/2019/12/blog-post_16.html
تقاضای نادر شاه برای الحاق رسمی دولت تورک افشار - ایران به امپراتوری عثمان‌لی و تحت الحمایه‌ی آن دولت شدن
https://sozumuz1.blogspot.com/2019/08/blog-post_24.html
متن تورکی وثیقه‌ی اتحاد اسلام نادری- نجف
https://sozumuz1.blogspot.com/2019/07/blog-post_27.html
موشتولوق - مژده‌نامه‌ی تورکی سروده شده به امر نادر شاه به مناسبت تولد تیمور خان نوه‌ی او و محمد شاه گورکان
http://sozumuz1.blogspot.com/2020/09/blog-post.html
نادرشاه افشار: صفت دیانت و مروت در طایفه‌ی ایرانی نمی‌باشد
https://sozumuz1.blogspot.com/2019/05/blog-post_7.html
نادرشاه افشار از زبان رهبر ملی تورک جمشید خان افشار اورومی -١٩١٣
https://sozumuz1.blogspot.com/2018/12/blog-post_7.html
آوشارلارین قوچاق‌لاماسی (افشارلارین دستانی)
https://sozumuz1.blogspot.com/2018/10/blog-post_20.html
انعکاس شعور ملی تورک در نام‌های اشخاص خانواده‌ی جمشید خان افشار اورومی و نادر شاه افشار، و نبود آن در نام‌های اشخاص خانواده‌ی پیشه‌وری، خیابانی، ستارخان و شاه اسماعیل
https://sozumuz1.blogspot.com/2017/01/blog-post_14.html
I want to know more a bout the Mehran Baharlı dear ostad .this person was very famous .
ReplyDelete