اَمْسَیْتُ کُردیّاً و اَصْبَحْتُ عَرَبیّاً، معنی واقعی آن، و استنتاجات نادرست محمد قزوینی
مئهران باهارلی
THE PHRASE "AMSAYTU KURDIYYAN VA ASBAHTU ARABIYYAN", AND MUHAMMAD QAZVINI’S INCORRECT AND UNFOUNDED CONCLUSIONS AND ASSERTIONS
Méhran Baharlı
The "Amsaytu Kurdiyyan va asbahtu Arabiyyan" phrase, and Muhammad Qazvini’s Incorrect and unfounded conclusions and Assertions
"Emseytü Kürdiyyen ve esbehtü Arabiyyen" ibâresi, ve Muhammed Kazvini'nin yanlış ve asılsız sonu çıkarmaları ile iddiaları
«سؤزوموز، مئهران باهارلی‌نین
یازقالاری توپلوسو» پیتییی، بیرینجی جیلدده‌ن
“Sözümüz, Méhran Baharlının yazqalar toplusu” pitiyinden,
cild I
از کتاب « سؤزوموز، مجموعه مقالات مئهران
باهارلی» - جلد اول
https://independent.academia.edu/MBaharli
https://sozumuz1.blogspot.com/
https://www.facebook.com/profile.php?id=61579230999069
خلاصه
عبارت «امسیت کردیاً و اصبحت عربیاً» (به معنی چون کورد بودم و بسان عرب شدم) عیناً و یا با گنجاندن عروضی - غیر عروضی، عجم، و تورک به جای کورد و عرب در آن، در طول هزار و دویست سال گذشته به صورت یک ضرب‌المثل ورد زبان‌ها بوده و به اشخاص متعددی با قومیت‌های مازنی، تاجیک، عرب، کورد، تورک، لک و .... نسبت داده شده است. در این عبارت، اسامی قومی دارای معنای مجازی بوده و تمثیل کننده‌ی وضعیت‌های معنوی رشد نه‌یافته‌ی قبلی و رشدیافته‌ی بعدی یک شخص واحد هستند. اما بعضی از محققین فارس، بر این اسامی مجازی، معانی مادی و تحت‌اللفظی قومی حمل کرده و بر این اساس به شخصیت‌های تاریخی مختلف هویت‌های قومی غیر واقعی نسبت می‌دهند. در سال‌های اخیر نیز ناسیونالیسم افراطی، تهاجمی و توسعه‌طلب کوردی، به بازنویسی گسترده‌ی تاریخ، و کورد و کوردستانی نمایاندن شخصیت‌ها، شهرها و مناطق و مفاهیم متعدد غیر کورد و غیر کوردستانی دست زده، و در این استقامت، با سوء تعبیر از عبارت امسیت کردیا و اصبحت عربیا که مولانا گوینده‌ی آن را جد حسام‌الدین چلبی ملقب به اخی تورک دانسته، هم اخی تورک اورمویی و هم نوه‌ی او حسام‌الدین چلبی که هر دو تورک بودند را به عنوان کورد معرفی می‌کنند. در حالی که «کورد» در ضرب‌المثل فوق به معنی مجازی ناتوان از تکلم به زبانی فصیح و بلیغ و مکالمه‌ی روان است و نامی قومی نیست. در این مقاله، ظهور صورت‌های گوناگون عبارت امسیت - اصبحت و سیر تطور آن بر اساس تمام منابع اولیه که ذکری از آن نموده‌اند را بررسی کرده و معنی قطعی غیر قومی آن را نشان داده‌ام.
Özet
"Emseytü Kürdiyyen ve esbehtü Arabiyyen" ibâresi, geçmiş 1200 yılda birçok dilde ataanasözü olarak kullanılmıştır. Bu ibârenin kelime anlamı "Kürt gibiydim, Arap gibi oldum", mecâzi anlamı ise "aciz ve yetersizdim, becerikli ve yetenekli oldum"dur. Bu ibâre, harfiyyen ya da Kürt ve Arap yerine Arûzi - gayri Arûzî (Arûzî olmayan), Acem, Türk kullanılarak, Mâzenî, Tacik, Arap, Kürt, Türk, Lek gibi çeşitli etnik kökenlere sahip çok sayıda insana atfedilmiştir. Bu ataanasözünde, etnik isimler mecâzi bir anlam taşır ve kişinin geçmişteki gelişmemiş mânevi durumunu ve sonraki mânevi gelişimini sembolize eder. Ancak bazı Fars araştırmacılar, bu mecâzi isimlere maddi ve gerçek etnik anlamlar yüklemiş ve sonuç olarak farklı târîhî şahsiyetlere gerçekdışı etnik kimlikler atfetmişlerdir. Son yıllarda da aşırı, saldırgan ve yayılmacı Kürt milliyetçiliği, târîhi yaygın bir şekilde yeniden yazarak, Kürt ve Kürdüstanlı olmayan çok sayıda şahsiyet, şehir, bölge ve kavramı Kürt ve Kürdistanlı olarak tasvir etmeye başlamıştır. Mevlana'ya göre, bu ataanasözünü ilk ortaya atan, Azerbaycan'ın Urmu (Rumiye, Urmiye, Urmia) kentinden Hüsameddin Çelebi'nin atası olan Ahi Türk'tür. Kürt milliyetçileri, "Kürt gibiydim, Arap gibi oldum" ifâdesini yanlış yorumlayarak, ikisi de Türk olan Urmulu Ahi Türk ile torunu Hüsameddin Çelebi'yi yanlışlıkla Kürt olarak göstermektedirler. Oysa yukarıdaki ataanasözünde Kürt, akıcı konuşamayan veya iyi bir şekilde sözel iletişim kuramayan bir kişiyi ifâde eden mecâzi bir isimdir, etnik bir isim değildir. Bu makalede, "Emseytü Kürdiyyen ve esbehtü Arabiyyen" ifadesinin çeşitli biçimlerinin ortaya çıkışını ve gelişimini, bu ifâdeden bahseden tüm birincil kaynaklara dayanarak inceledim ve kesinlikle etnik olmayan anlamını gösterdim.
Abstract
The phrase "Amsaytu Kurdiyyan va asbahtu Arabiyyan " (literally meaning "I was like an Arab and became like a Kurd", figuratively meaning I was incapable and unproficient and became capable and proficient), has been used as a proverb in many languages. It has been attributed to numerous other people of various ethnicities including Mazani, Tajik, Arab, Kurd, Turk, Lak, either literally or by replacing Aruzi (prosody) - Gheyri Aruzi (non-prosodic), Ajam, Kurd, and Turk, and others. In this proverb, ethnic names carry a figurative meaning, symbolizing the past spiritual status of a person and their subsequent spiritual growth. However, some Persian scholars have attributed material and literal ethnic meanings to these figurative names and have consequently assigned fictious ethnic identities to different historical figures. In recent years, extremist, aggressive, and expansionist Kurdish nationalism has been involved in a widespread rewriting of history, depicting numerous non-Kurdish figures, cities, regions, and concepts as Kurdish and Kurdistani. According to Rumi, Akhi Turk the ancestor of Hussamuddin Chalabi from the city of Urmu in Azerbaijan, was first to coin this proverb. Kurdish nationalists misinterpret the phrase "I was like an Arab and became like a Kurd" and mistakenly identify both Akhi Turk and his grandson Hussamuddin Chalabi who was a Turk, as Kurds. However, in the above proverb Kurd is a figurative name that refers to a person who is unable to speak eloquently language or engage in fluent conversation. It is not an ethnic name. In this article, I have examined the emergence of various forms of the phrase "Amsaytu Kurdiyyan va asbahtu Arabiyyan" and its evolution based on all primary sources that mention it. I have shown its definitive non-ethnic meaning.
مقدمه
عبدالرشید
باکویی مولف کتاب تلخیص الآثار و عجائب الملک القهار، که در نیمه‌ی دوم قرن چهارده
میلادی، پنج قرن بعد از روزگار ابن یزدان‌یار مازنی و مازندرانی نخستین بار در
تاریخ ادعای بی‌پایه و کذب اورمویی و آزربایجانی بودن او را مطرح کرده، هم‌چنین
اولین و تنها کسی است که ادعا نموده ابن یزدان‌یار گوینده‌ی عبارت «امسیت کردیا
واصحبت عربیا» است. اما این ادعای عبدالرشید باکویی هم مانند ادعای او دائر بر
آزربایجانی و اورمویی بودن ابن یزدان‌یار، بی پایه و کذب است. گوینده‌ی عبارت
امسیت کردیا و اصبحت عربیا ابن یزدان‌یار مازنی و مازندرانی نیست، و این عبارت قبل
و بعد از او عینا و یا در صورت‌های دیگر و با جای‌گزینی عروضی-غیر عروضی، عجم،
کورد، و تورک به صورت یک ضرب‌المثل ورد زبان‌ها بوده و به اشخاص متعدد دیگری با
قومیت‌های مازنی، تاجیک عرب الاصل، کورد عرب الاصل، تورک، لک و .... نسبت داده شده
است (در ادامه‌ی مقاله). سیر تاریخی این عبارت – ضرب‌المثل چنین است:
%20(1).jpg)
.png)
.png)
.roudsar.jpg)
.jpg)
.jpg)
.png)
