«سویوق ده‌یمه»، «توماو» و «دونوز توماوی» به‌لیرتی‌له‌ری آراسی‌نداکی آیریق‌لیق‌لار

«سویوق ده‌یمه»، «توماو» و «دونوز توماوی» به‌لیرتی‌له‌ری آراسی‌نداکی آیریق‌لیق‌لار

 

SOYUQ DEYME, TUMAV VE DONUZ TUMAVI BERLİRTİLERİ ARASINDAKI AYRIQLIQLAR

 

تفاوت‌های سرماخورده‌گی، آنفلوآنزای فصلی و آنفلوآنزای خوکی (H1N1) به تورکی

مئهران باهارلی

 

Saturday, December 12, 2009

سؤزوموز

(بو یازی، بیر «آری تورک‌جه» دئنه‌مه‌سی‌دیر).

آشاغی‌دا اوچ «سویوق ده‌یمه» Soyuq Deyme (سرماخورده‌گی)، «دؤنه‌نجه توماوی» Dönence Tumavı (گریپ، آنفلوآنزای فصلی) و «دونوز توماوی» Donuz Tumavı (آنفلوآنزای خوکی-H1N1) سایری‌لیق‌لاری‌نین به‌لیرتی‌له‌ری تورک‌جه اولاراق بیر چیزه‌لگه‌ده گؤسته‌ریلمیش‌دیر. داها سونرا چیزه‌لگه‌نین، فارس‌جا چئویری‌سی ایله بیرگه، متنی وئریلمیش، یازی‌نین سونونا تورک‌جه – فارس‌جا بیر سؤزلوک اه‌ک‌له‌نمیش‌دیر.

بو چیزه‌لگه‌نین اؤزه‌ل‌لییی، اون‌دا فارس‌جا ته‌ک بیر دئگی‌نین اولماییشی‌دیر. وورقولاماق‌دا یارار واردیر: بو چیزه‌لگه‌ده‌ن آماج، اون‌دا ایش‌له‌دیله‌ن بیر سیرا یئنی‌دئگی و آغیز سؤزجوک‌له‌ری‌نی یایقین‌لاشدیرماق، اون‌لاری اؤلچوت تورک‌جه‌یه سوخماق، یا دا اینسان‌لاری اون‌لاری قول‌لانماغا گوجه‌مه‌ک دئییل‌دیر. آماج، هر هانسی توپلوم‌سال ویا بیلیم‌سه‌ل بیر یازی‌نین، تورک‌جه‌نین اؤز اولاناق‌لاری ایله و نه‌ک بیر یابانجی کلیمه ایش‌له‌تمه‌ده‌ن ده یازیلابیله‌جه‌ییی‌نی گؤسته‌رمه‌ک‌دیر. 

تانیم‌لار:

اوشومه Üşüme: سایری‌لیق آدی دئییل‌دیر. ته‌ک‌جه سویوغون ائتگی‌سی‌نی دویماق دئمه‌ک‌دیر.

سویوق ده‌یمه Soyuq Deyme: سیواشقی‌لارین (ویروس‌لارین) اوست سولونوم یول‌لاری‌ندا یاپدیغی بیر ساسیما (عفونت) سایری‌لیغی‌دیر. اوشوتمه Üşütme و سویوق آلقین‌لیغی Soyuq alqınlığı، «سویوق ده‌یمه»نین باشقا آدلاری‌ندان‌دیر.

توماو Tumav: فارس‌جاسی آنفلوآنزا، گریپ، زکام، ... اولان بو دئگی‌نین اه‌سکی تورک‌جه بیچیمی توماغودور Tumağu. توماو، آنلامی سویوق، دونموش، بوزلو اولان «توم» کؤکه‌نی‌نده‌ن تؤره‌نمیش‌دیر (توم+ .او Tum+av). بو کلیمه، تورک‌جه‌میزین بیر سیرا چاغ‌داش لهجه‌له‌ری‌نده تومووTumov ، تیموو Timov، تیموی Timo، و تورکییه آغیزلاری‌ندا دیماغو، دیماغی، دیماغ، دیما، دوماغو، دولماغو، دوما، دوماغ، ... بیچیمی‌نده ده سؤیله‌نیر. توماو سایری‌لیغی‌نین تورک‌جه‌ده باشقا آدلاری‌ندان «آرا» (آرالیق آیی‌ندا اورتایا چیخان)، «چه‌کیله‌ن»، «دانق»، «دانقالاق»، ... .دیر.

 

به‌لیرتی‌له‌ر	سویوق ده‌یمه (اوشوتمه، سویوق آلقین‌لیغی)	توماو (دؤنه‌نجه توماوی، دانقالاق)	دونوز توماوی (H1N1)
قیزدیرما	چوخ سئیره‌ک گؤرولور. دوشوک که‌رته‌لی‌دیر	سیخ‌جا گؤروله‌ن یایقین بیر به‌لیرتی‌دیر	یاخالانان‌لارین یوزده سه‌کسه‌نی‌نده گؤرولور. ٣٨،٨ سانتی‌قیراد و اوزه‌ری‌نده اولوپ اوچ-دؤرت گون سوره‌ر
تیتره‌مه	یایقین دئییل‌دیر	آراسیرا گؤرولور. ایمیک‌دیر	سایری‌لارین یوزده آلتمیشی‌ندا گؤرولور
اؤسکورمه	سئیره‌ک گؤرولور. که‌سیک و آخیریق‌لی‌دیر	گئنه‌ل‌لیک‌له گؤرولور. قورو و که‌سیک اؤسکوروک، سایری‌لیغین به‌لیرتی‌له‌ری‌نده‌ن بیری‌دیر	ائل آراسی‌ندا قورو اؤسکوروک اولاراق بیلینه‌ن بیچیم‌ده گؤرولور. که‌سین‌لیک‌له آخیریق‌سیزدیر
گئنه‌ل آغری‌لار	ایمیک گؤوده، قاس و بوغون آغری‌لاری گؤروله‌بیلیر	سیخ‌لیق‌لا اورتا که‌رته‌لی گؤوده آغری‌سی گؤرولور	ساخیق بویوت‌لاردا اولان، یوغون گؤوده آغری‌لاری اولدوق‌جا یایقین‌دیر
بورون آخینتی‌سی	سیخ‌جا گؤرولور. بیر یئدی‌جه سوروپ و اؤز اؤزونه توختایار	یایقین بیر به‌لیرتی دئییل‌دیر	اولدوق‌جا سئیره‌ک گؤرولور
بورون تیخانیق‌لیغی	یایقین اولاراق گؤرولور. گئنه‌ل‌لیک‌له یئدی گون‌ده‌ن اون گونه ده‌ک سوره‌ر و که‌ندی‌لییی‌نده‌ن اییی‌له‌شه‌ر	یایقین بیر به‌لیرتی دئییل‌دیر	یایقین دئییل‌دیر
بیتگین‌لیک-یورقون‌لوق	ایمیک بیتگین‌لیک و قیرقین‌لیق گؤروله‌بیلیر	یایقین‌دیر. اورتا که‌رته‌لی اولوپ، ایکی-اوچ یئدی‌جه سوره‌ر	اورتا-ساخیق اؤلچوده بیتگین‌لیک گؤرولور
آسقیرما	یایقین گؤروله‌ن بیر به‌لیرتی‌دیر	آراسیرا گؤرولور	سیخ‌جا گؤرولمه‌ز
آن‌سیز بولقولار	به‌لیرتی‌له‌ری نئچه گون ایچی‌نده اورتایا چیخار. گئنه‌ل‌ده بو سوره ایچی‌نده ده سایری ساغالار	بیر-ایکی گون ایچی‌نده اورتایا چیخان اوزده قیزاریق‌لیق، کؤسه‌ک‌سیزلیک، باش دؤنمه‌سی و قوسما کیمی به‌لیرتی‌له‌ر، ٧-٤ گون سوره‌بیلیر. تیریق دا یایقین اولاراق گؤرولور	باش‌لانقیجی آن‌سیزین‌دیر. به‌لیرتی‌له‌ری ٦-٣ چولا آراسی‌ندا یئیین‌جه گه‌لیشیر. یوکسه‌ک که‌رته‌لی قیزدیرما، آغری و سیزی ایله باش‌لایان و داها سونرا تیریق‌لا سوره‌ن به‌لیرتی‌له‌رین سوره‌سی، سایری‌یا گؤره ٤-٧ گون آراسی‌ندا ده‌ییشه‌بیلیر
باش آغری‌سی	سیخ‌جا قارشی‌لاشماز. سئیره‌ک‌دیر	سوره‌ک‌لی باش آغری‌سی سیخ‌جا گؤرولور	چوخ یایقین‌دیر. سایری‌لارین یوزده سه‌کسه‌نی باش آغری‌سی‌ندان یاخینیرلار
بوغاز آغری‌سی	سیخ‌جا گؤرولور. بوغاز یانماسی دا اولابیلیر	گئنه‌ل‌ده قارشی‌لاشیر	سیخ‌جا گؤرولمه‌ز
سولوق دارلیغی	ایمیک-اورتا یوغون‌لوق‌دا اورتایا چیخار	اورتا یوغون‌لوق‌دا سولوق دارلیغی گؤروله‌بیلیر	گئنه‌ل‌لیک‌له یوغون و آجی وئره‌جه‌ک بیچیم‌ده آغیر‌دیر

۱-قیزدیرما (تب)

سویوق ده‌یمه‌ده: چوخ سئیره‌ک گؤرولور. دوشوک که‌رته‌لی‌دیر (در سرماخورده‌گی بسیار به ندرت دیده می‌شود، از نوع تب پائین است)

توماودا: سیخ‌جا گؤروله‌ن یایقین بیر به‌لیرتی‌دیر (تب در آنفلوآنزای فصلی یک نشانه‌ی شایع است).

دونوز توماوی‌ندا: یاخالانان‌لارین یوزده ٨٠ینده گؤرولور. ٣٨،٨ سانتی‌قیراد و اوزه‌ری‌نده اولوپ، اوچ-دؤرت گون سوره‌ر (در ٨٠ درصد موارد ابتلاء به آنفلوآنزای خوکی وجود دارد. این تب با شدت ٣٨،٨ یا بالاتر بوده و به مدت سه و یا چهار روز همراه بیمار است).

۲-تیتره‌مه (لرز)

سویوق ده‌یمه‌ده: یایقین دئییل‌دیر (در سرماخورده‌گی متداول نیست).

توماودا: آراسیرا گؤرولور. ایمیک‌دیر (در آنفلوآنزای فصلی می‌تواند بروز یابد، به صورت خفیف است)

دونوز توماوی‌ندا: سایری‌لارین یوزده آلتمیشی‌ندا گؤرولور (شصت درصد مبتلایان به آنفلوآنزای خوکی لرز می‌کنند).

۳-اؤسکورمه (سرفه)

سویوق ده‌یمه‌ده: سئیره‌ک گؤرولور. که‌سیک و آخیریق‌لی‌دیر (به ندرت دیده می‌شود. تک سرفه‌های همراه با خلط است)

توماودا: گئنه‌ل‌لیک‌له گؤرولور. قورو و که‌سیک اؤسکوروک، سایری‌لیغین به‌لیرتی‌له‌ری‌نده‌ن بیری‌دیر (اغلب دیده می‌شود. تک سرفه‌های خشک یکی از نشانه‌های بیماری است).

دونوز توماوی‌ندا: ائل آراسی‌ندا «قورو اؤسکوروک» اولاراق بیلینه‌ن بیچیم‌ده گؤرولور. که‌سین‌لیک‌له آخیریق‌سیزدیر (به شکل سرفه‌ای که در میان مردم معروف به سرفه‌ی خشک است دیده می‌شود. مطلقا بدون خلط است).

۴-گئنه‌ل آغری‌لار (دردهای عمومی)

سویوق ده‌یمه‌ده: ایمیک گؤوده، قاس و بوغون آغری‌لاری گؤروله‌بیلیر (درد بدن، درد عضلانی و درد مفصلی خفیف بخشی از علائم سرماخورده‌گی محسوب می‌شود)

توماودا: سیخ‌لیق‌لا، اورتا که‌رته‌لی گؤوده آغری‌سی گؤرولور (در آنفلوآنزای فصلی اغلب بدن درد با شدت متوسط دیده می‌شود)

دونوز توماوی‌ندا: ساخیق بویوت‌لاردا اولان، یوغون گؤوده آغری‌لاری اولدوق‌جا یایقین‌دیر (دردهای شدید بدن در ابعاد جدی بسیار متداول است)

۵-بورون آخینتی‌سی (آب‌ریزش بینی)

سویوق ده‌یمه‌ده: سیخ‌جا گؤرولور. بیر یئدی‌جه سوروپ و اؤز اؤزونه توختایار (آب‌ریزش بینی معمولا وجود دارد و در مدت یک هفته خود به خود برطرف می‌شود)

توماودا: یایقین بیر به‌لیرتی دئییل‌دیر (در آنفلوآنزای فصلی نشانه شایعی نیست)

دونوز توماوی‌ندا: اولدوق‌جا سئیره‌ک گؤرولور (در آنفلوآنزای خوکی بسیار نادر است)

۶-بورون تیخانیق‌لیغی (گرفته‌گی بینی، احتقان بینی)

سویوق ده‌یمه‌ده: یایقین اولاراق گؤرولور. گئنه‌ل‌لیک‌له ٧ گون‌ده‌ن اون گونه ده‌ک سوره‌ر و که‌ندی‌لییی‌نده‌ن اییی‌له‌شه‌ر (در سرماخورده‌گی شایع است و معمولاً هم بین 7 تا 10 روز خود به خود بهبود می‌یابد).

توماودا: آراسیرا گؤروله‌ن بیر به‌لیرتی‌دیر (در آنفلوآنزای فصلی آب‌ریزش بینی نشانه‌ی شایعی است).

دونوز توماوی‌ندا: یایقین دئییل‌دیر (گرفته‌گی بینی در آنفلوآنزای H1N1 شایع نیست)

۷-بیتگین‌لیک-یورقون‌لوق (بی‌حالی، احساس خسته‌گی)

سویوق ده‌یمه‌ده: ایمیک بیتگین‌لیک و قیرقین‌لیق گؤروله‌بیلیر (احساس ضعف و خسته‌گی خفیف می‌تواند مشاهده شود)

توماودا: یایقین‌دیر. اورتا که‌رته‌لی اولوپ، ٣-٢ یئدی‌جه سوره‌ر (شایع است، با شدت متوسط و به مدت ٢-٣ هفته بروز می‌کند)

دونوز توماوی‌ندا: اورتا-ساخیق اؤلچوده بیتگین‌لیک گؤرولور (در آنفلوآنزای خوکی به میزان متوسط تا جدی می‌باشد).

۸-آسقیرما (عطسه)

سویوق ده‌یمه‌ده: یایقین گؤروله‌ن بیر به‌لیرتی‌دیر (نشانه‌ای متداول است)

توماودا: آراسیرا گؤرولور (بعضی اوقات دیده می‌شود)

دونوز توماوی‌ندا: سیخ‌جا گؤرولمه‌ز (معمولا دیده نمی‌شود)

۹-آن‌سیز بولقولار (بروز نشانه‌های ناگهانی)

سویوق ده‌یمه‌ده: به‌لیرتی‌له‌ری نئچه گون ایچی‌نده اورتایا چیخار. گئنه‌ل‌ده بو سوره ایچی‌نده ده سایری ساغالار (علائم سرماخورده‌گی در عرض چند روز ظاهر می‌شوند و معمولاً هم در همین زمان بهبود از بیماری تجربه می‌گردد).

توماودا: بیر-ایکی گون ایچی‌نده اورتایا چیخان اوزده قیزاریق‌لیق، کؤسه‌ک‌سیزلیک، باش دؤنمه‌سی و قوسما گیبی به‌لیرتی‌له‌ر، ٧-٤ گون سوره‌بیلیر. تیریق دا یایقین اولاراق گؤرولور (در مورد آنفلوآنزای فصلی علائمی نظیر قرمزشده‌گی در صورت، اسهال، استفراغ، بی‌اشتهایی و غیره در عرض یکی دو روز ممکن است به سوراغ بیمار بیاید و به مدت ٤-٧ روز ادامه یابد).

دونوز توماوی‌ندا: باش‌لانقیجی آن‌سیزین‌دیر. به‌لیرتی‌له‌ری ٦-٣ چولا آراسی‌ندا یئیین‌جه گه‌لیشیر. یوکسه‌ک که‌رته‌لی قیزدیرما، آغری و سیزی ایله باش‌لایان و داها سونرا تیریق‌لا سوره‌ن به‌لیرتی‌له‌رین سوره‌سی، سایری‌یا گؤره ٤-٧ گون آراسی‌ندا ده‌ییشه‌بیلیر (آنفلوآنزای خوکی شروع ناگهانی دارد. علائم آنفلوآنزای H1N1 به سرعت و در عرض ٣ تا ٦ ساعت خود را نشان می‌دهد. بیمار تب بالا و درد را تجربه می‌کند و با اسهال ادامه می‌یابد. این علائم تا هفت روز ممکن است بیمار را به زحمت اندازد).

۱۰-باش آغری‌سی (سردرد)

سویوق ده‌یمه‌ده: سیخ‌جا قارشی‌لاشماز. سئیره‌ک‌دیر (معمولا در سرماخورده‌گی سردرد دیده نمی‌شود)

توماودا: سوره‌ک‌لی باش آغری‌سی سیخ‌جا گؤرولور (بسیاری از مبتلایان به آنفلوآنزای فصلی آن را تجربه می‌کنند)

دونوز توماوی‌ندا: چوخ یایقین‌دیر. سایری‌لارین یوزده سه‌کسه‌نی باش آغری‌سی‌ندان یاخینیرلار (بسیار معمول است، بیش از هشتاد درصد مبتلایان به نوع H1N1، از سردرد شکایت دارند).

۱۱-بوغاز آغری‌سی (گلودرد)

سویوق ده‌یمه‌ده: سیخ‌جا گؤرولور. بوغاز یانماسی دا اولابیلیر (در سرماخورده‌گی متداول است، سوزش گلو نیز دیده می‌شود)

توماودا: گئنه‌ل‌ده قارشی‌لاشیر (شایع است)

دونوز توماوی‌ندا: سیخ‌جا گؤرولمه‌ز (در نوع H1N1 آن چنان شایع نیست)

۱۲-سولوق دارلیغی (ناراحتی قفسه‌ی سینه، تنگی نفس)

سویوق ده‌یمه‌ده: ایمیک-اورتا یوغون‌لوق‌دا اورتایا چیخار (با شدتی ملایم تا متوسط بروز می‌کند).

توماودا: اورتا یوغون‌لوق‌دا سولوق دارلیغی گؤروله‌بیلیر (با شدت متوسط می‌تواند ظهور کند)

دونوز توماوی‌ندا: گئنه‌ل‌لیک‌له یوغون و آجی وئره‌جه‌ک بیچیم‌ده آغیر‌دیر (در آنفلوآنزای خوکی غالبا شدید و دردآور است).

----------------------------------------------------------------------
اونوم‌لا ایلگی‌لی نئچه دئگی- چند واژه‌ی طبی

-باخی baxı: -سکوپی (ایشین‌باخی Işınbaxı: رادیوسکوپی)

-بیلگه‌ن bilgen: -لوق (ایشین‌بیلگه‌ن Işınbilgen: رادیولوق؛ تین‌بیلگه‌ن Tinbilgen: پسیکولوق؛ اه‌م‌بیلگه‌نEmbilgen : فارماکولوق)

-بیلی bili: -لوژی (ایشین‌بیلی Işınbili: رادیولوژی؛ تین‌بیلی Tinbili: پسیکولوژی؛ اه‌م‌بیلیEmbili : فارماکولوژی)

-بیلی‌سه‌ل bilisel: -لوژیک (ایشین‌بیلی‌سه‌ل Işınbilisel: رادیولوژیک؛ تین‌بیلی‌سه‌ل Tinbilisel: پسیکولوژیک؛ اه‌م‌بیلی‌سه‌لEmbilisel : فارماکولوژیک)

-توختاتی toxtatı: -تراپی (ایشین‌توختاتی Işıntoxtatı: رادیوتراپی؛ تین‌توختاتی Tintoxtatı: پسیکوتراپی؛ اه‌م‌توختاتیEmtoxtatı : فارماکوتراپی)

بیلیمی bilimi: علم (ایشین‌بیلی بیلیمی Işınbili Bilimi: علم رادیولوژی؛ تین‌بیلی بیلیمی Tinbili bilimi: علم پسیکوتراپی، اه‌م‌بیلی بیلیمیEmbili bilimi : علم فارماکولوژی)

térapi → toxtatı	lojik → bilisel	loq → bilgen	loji → bili
Radyotérapi→ Işıntoxtatı	Radyolojik→ Işınbilisel	Radyoloq→ Işınbilgen	Radyoloji → Işınbili
Psiķotérapi →Tintoxtatı	Psiķolojik → Tinbilisel	Psiķoloq → Tinbilgen	Psiķoloji → Tinbili
Farmaķotérapi → Emtoxtatı	Farmaķolojik → Embilisel	Farmaķoloq → Embilgen	Farmaķoloji → Embili
Fizyotérapi → İşlevtoxtatı	Fizyolojik → İşlevbilisel	Fizyoloq → İşlevbilgen	Fizyoloji → İşlevbili
Hidrotérapi → Sutoxtatı	Hidrolojik → Subilisel	Hidroloq → Subilgen	Hidroloji → Subili
Müziķotérapi → Küytoxtatı	Müziķolojik → Küybilisel	Müziķoloq → Küybilgen	Müziķoloji → Küybili

تورک‌جه-فارس‌جا سؤزلوک:

آتاساغین Atasağın : سرپزشک، طبیب‌باشی

آجی Acı : درد، تلخ

آخمیق Axmıq: خلط، بلغم

آخیراق Axıraq: خلط، بلغم

آخیریق Axırıq : خلط، بلغم

آخیریق‌سیز Axırıqsız : بدون خلط

آخیریق‌لی Axırıqlı : خلط‌دار، دارای خلط

آخینتی Axıntı : ریزش مایع

آراسیرا Arasıra : گاهی اوقات، بعضا

آسالاق Asalaq : پارازیت

آسقیرما Asqırma : عطسه

آشناق Aşnaq: درجه (آشماق ائدیمی‌نده‌ن: آش.+-ناق؛ بنزه‌ر بیر اؤرنه‌ک: درنه‌ک=در.+-نه‌ک)

آشناق‌لی Aşnaqlı : با درجه‌ی (دوشوک آشناق‌لی: با درجه‌ی پائین)

آشی Aşı : واکسن

آشی‌لاما Aşılama : واکسیناسیون

آغری Ağrı : درد

آندیز Andız : شربت طبی

آن‌سیز Ansız : ناگهانی، آنی

آن‌سیزین Ansızın : به طور ناگهانی، به طور آنی، بدون آماده‌گی

آیریق Ayrıq : دارای فرق، متفاوت

آیریق‌لیقAyrıqlıq : تفاوت، فرق

آییتقی Ayıtqı: نسخه‌ی غیر طبی (مجازا نسخه‌ی مشکلات)

آییتقی‌لاماق:  Ayıtqılamaq نسخه دادن

اه‌به Ebe : قابله

اه‌ت‌چیلEtçil : گوشت‌خوار

اه‌سه‌ن Esen : سالم

اه‌م Em : دوا، دارو

اه‌م‌بیلگه‌ن Embilgen : فارماکولوق، دواشناس

اه‌م‌بیلی Embili : فارماکولوژی، دواشناسی

اه‌م‌بیلی‌سه‌ل Embilisel : فارماکولوژیک، مربوط به دواشناسی

اه‌م‌توختاتی Emtoxtatı : فارماکوتراپی، دوادرمانی

اه‌م‌چی Emçi : ١-طبیب سنتی؛ ٢-داروساز، دوافروش؛ ٣-داروخانه، دواخانه

اه‌م‌سه‌م Em-sem : دوا و درمان سنتی

اه‌م‌سه‌م اونومEmsem Onum  طب سنتی

اه‌م‌سه‌م‌چی Emsemçi: دوافروشی سنتی

اه‌مگهEmge : نسخه‌ی پزشکی                 

اه‌م‌له‌مه Emleme : مداوا با دارو، تداوی با دارو

اوتا Ota : داروی گیاهی

اوتاتوختاتی Otatoxtatı : گیاه‌درمانی

اوتاچی Otaçı : داروساز

اوتا‌سه‌م Otasem : درمان گیاهی

اوتاماق Otamaq : معالجه کردن با گیاهان

اوت‌چولOtçul  گیاه‌خوار                                             

اؤرمه‌ن Örmen : غده، تومور

اؤز اؤزونه Özözüne : به خودی خود

اوزمانUzman  متخصص:

اؤسکورمه Öksürme : سرفه

اؤسکوروک Öksürük : سرفه

اولاناقOlanaq : امکانات

اؤلچوتÖlçüt : معیار، استاندارد

اولونتو Oluntu : پدیده

اوناریمOnarım : ترمیم، تعمیر

اونالماق Onalmaq : بهبود یافتن از بیماری

اونانماقOnanmaq : شفا یافتن، معالجه شدن (ناخوش‌لوق اوندو، اوناندی: ناخوش‌لوق تداوی اولدو، یاخشی‌لاشدی)

اونماق Onmaq : ١-شفا یافتن، معالجه شدن، ٢-شفا دادن، معالجه کردن

اونوم Onum پزشکی، طب

ایته‌ک‌له‌مه‌کİteklemek : مجبور کردن

ایچیرتی İçirti : شربت غیر طبی

ایدی İdi: هرگز، هیچ

ایرین İrin : چرک

ایشه‌مه İşeme : ادرار

ایشین Işın : اشعه، پرتو

ایشین‌باخی Işınbaxı : رادیوسکوپی

ایشین‌بیلگه‌ن Işınbilgen : رادیولوق

ایشین‌بیلی Işınbilir : رادیولوژی

ایشین‌توختاتی Işıntoxtatı: رادیوتراپی، پرتودرمانی

ایمیک İmik : ملایم، خفیف

ایمیک‌جه İmikce : با ملایمت

ایوه‌گه‌ن İvegen : حاد

اییی‌له‌شمه‌کİyileşmek : بهبود یافتن، خوب شدن

باش‌آغری‌سی Başağrısı : سردرد

باش‌دؤنمه‌سی Başdönmesi : سرگیجه

باش‌لانقیج Başlanqıc : شروع، آغاز

باغیشیق Bağışıq : مصون از بیماری

باغیشیق‌لیق Bağışıqlıq : مصونیت از بیماری

بایقین‌لیقBayqınlıq  بیهوشی

باییلماق Bayılmaq : از هوش رفتن، بیهوش شدن

به‌سله‌مه‌کBeslemek : غذا دادن، تغذیه

به‌سینBesin : غذا

به‌لیرتی Belirti : نشانه‌ی بیماری

به‌لیرگی Belirgi : سندروم

بوتگورمه‌ک Bütgürmek : التیام دادن (زخم)

بوغاز یانماسی Boğaz yanması : سوزش گلو

بوغون Boğun : مفصل

بولانتی Bulantı : تهوع

بولانما Bulanma : تهوع

بولقو Bulqu : سمپتوم بیماری

بویوت Boyut : بُعد، اندازه

بیتگین‌لیک Bitginlik : بی‌حالی

بیچیم Biçim : شکل، فورم

بیلیم Bilim : علم، دانش

په‌ته  Pete نسخه

پوزموق Pozmuq : میکروب

پوزموق‌قیران Pozmuqqıran : آنتی میکروب

تانی  Tanı: تشخیص

تانیمTanım : تعریف

ته‌رسینمه‌ک Tersinmek : عود کردن بیماری

ته‌که‌ره‌ک Tekerek قرص، حبّ

توپالTopal : لنگ (آیاق)

توختاتماق Toxtatmaq : معالجه کردن، متوقف کردن بیماری (To cure)

توختاتی Toxtatı : تراپی

توختاتیم Toxtatım : معالجه

توختاج Toxtac : درمان

توختادار Toxtadar : دوکتور معالج، پزشک تراپیست (توختات.+ .ار)

توختاقToxtaq : دورقون

توختاماقToxtamaq : دورماق  (ناخوش‌لوق توختادی: ناخوش‌لوق دوردو)

توماو Tumav: گریپ، زکام، آنفلوآنزا

توماولی Tumavlı: شخص زکام، شخص مبتلا به آنفلوآنزا

تیتره‌مه Titreme : لرز

تیخالی Tıxalı : گرفته شده (مجرا)

تیخانیق‌لیق Tıxanıqlıq : گرفته‌گی (مجرا)

تیریدار Tırıdar : مسهل

تیریق Tırıq : اسهال

تین Tin : روح، روان

تین‌بیلگه‌ن Tinbilgen: پسیکولوق، روان‌شناس

تین‌بیلی Tinbili: پسیکولوژی، روان‌شناسی

تین‌توختاتی Tintoxtatı: پسیکوتراپی

تین‌توختادار Tintoxtadar: پسیکوتراپیست

تینجیق Tıncıq : ملتهب

تینجیق‌لانیم Tıncıqlanım : التهاب (تینجیماق)

تینجیل Tıncıl : التهابی

تینجیما Tıncıma : التهاب (تینجیماق)

چاتماجا Çatmaca : اسکلت

چالپاق Çalpaq : تجمع چرکی در گوشه‌ی چشم

چؤرلو Çörlü : مبتلاء به بیماری

چولا Çola : ساعت

چولاقÇolaq : نقص عضو (آیاق یا دا باشقا بیر اورقان)

چولماق Çolmaq علیل شدن                 

دادامال Dadamal : معتاد

دانقالاق Danqalaq : گریپ

دورقوDurqu  سکته:

دوشوک Düşük : کم (درجه و شدت کم)

دوشوک که‌رته‌لی Düşük kerteli :با درجه‌ی پائین

دوغوش‌دان Doğuşdan: مادرزادی

دؤنه‌نجه Dönence : فصل، موسم

دؤنه‌نجه‌ل Dönencel : فصلی

دونوز Donuz : خوک

دیرچه‌ته‌ن Dirçeten : ویتامین

دیریلته‌ج Diriltec ویتامین    

دیریم‌قیران Dirimqıran : آنتی بیوتیک

دیش‌اه‌تی Dişeti: لثه (خراسان)

دیلگی بیلیمDilgibilim  آناتومی

دئنه‌لگهDénelge  آزمایش‌گاه

ساخیق Saxıq : جدی

ساخیق‌لیق Saxıqlıq : جدیت

ساسیق Sasıq : متعفن

ساسیل Sasıl : عفونی

ساسیما Sasıma : عفونت (ساسیماق)

ساسینتی Sasıntı : تعفن

ساغالتماق Sağaltmaq : معالجه کردن، شفا دادن (To treat)

ساغالتمان Sağaltman : شفا دهنده، شافی (ساغالت.+ .مان)

ساغالتیم Sağaltım : شفا (Healing)

ساغالماق Sağalmaq : بهبود یافتن

ساغلام Sağlam : سالم، تندرست

ساغ‌لیق یوخ‌لاماسی Sağlıq yoxlaması : چک آپ

ساغین Sağın : پزشک، طبیب

سالقی Salqı : ترشح

سالقین Salqın : اپیدمی

سایری Sayrı : بیمار، مریض، ناخوش

سایری‌ائوی Sayrıévi : بیمارستان، مریض‌خانه

سایری‌لیق Sayrılıq : بیماری

سه‌م Sem : درمان

سه‌مگه Semge : نسخه (پزشک)

سه‌م‌له‌مه Semleme : درمان کردن

سه‌میرمه‌کSemirmek : چاق شدن، فربه شدن

سه‌میزSemiz : چاق، فربه

سوتوختاتی Sutoxtatı : هیدروتراپی، آب درمانی

سوره Süre : مدت

سوره‌ک‌لی Sürekli : مداوم، پیوسته

سوره‌گه‌ن Süregen : مزمن

سولوق Soluq : نفس

سولوق دارلیغی Soluq darlığı : تنگی نفس

سولوماق Solumaq : تنفس کردن، نفس کشیدن

سولونوم Solunum : تنفس

سیخ‌جا Sıxca : بسیار زیاد

سیخ‌لیق‌لا Sıxlıqla : زود زود، با فاصله کم

سیزی Sızı : درد خفیف و ملایم

سیواشقی Sıvaşqı : ویروس

سئوی‌باجی Sévibacı : پرستار

سئیره‌ک Séyrek : نادر، کمیاب

قاپانتیQapantı  قرنطینه    

قارت Qart : اولسر (زخم معده، زخم اثنی عشر، ....)

قارشی‌لاشماق Qarşılaşmaq : مواجه شدن

قاس Qas : ماهیچه

قاسینتی Qasıntı اسپازم

قام‌لاما Qamlama : طب سنتی

قودورماقQudurmaq : هار شدن

قودوزQuduz : هار

قورو Quru : خشک

قوسما Qusma : استفراغ (عمل)

قوسموق Qusmuq : استفراغ (ماده)

قوشماجا Qoşmaca : پروتئز (قازاق‌جادان آلینتی)

قیرقین‌لیق Qırqınlıq : بی‌حالی، خسته‌گی

قیزاریق‌لیق Qızarıqlıq : قرمزشده‌گی

قیزدیرما Qızdırma : تب

که‌رته:Kerte  درجه

که‌رته‌لیKerteli :  با درجه‌ی (دوشوک که‌رته‌لی: با درجه‌ی پائین)

که‌سیک Kesik : منقطع

که‌ندی‌لییی‌نده‌ن Kendiliyinden : به خودی خود

کؤپKöp : زیاد، فراوان

کؤپه‌لمه‌ک Köpelmek : تولید مثل کردن، زاد و ولد (قازاق‌جادان آلینتی)

کؤسه‌ک Kösek : اشتها

کؤسه‌ک‌سیز Köseksiz : بی اشتها

کؤسه‌ک‌سیزلیک Köseksizlik : بی اشتهائی

گوجه‌مGücem :  ظلم

گوجه‌مه‌کGücemek : مجبور کردن

گوجئیGücéy :  زور

گؤوده Gövde : بدن

گؤیونمه Göyünme : سوزش

نه‌کNek : هیچ

هاپشی Hapşı : عطسه (خراسان)

وارلاق Varlaq : معاینه (قازاق‌جادان آلینتی)

وارلاما Varlama : معاینه

وارلاماق Varlamaq : معاینه کردن

وه‌ز : Vezغده

وورقولاماقVurqulamaq : تاکید کردن

یاخالانماق Yaxalanmaq : مبتلاء شدن

یاخینما Yaxınma : شکایت

یاخینماق Yaxınmaq : شکایت کردن

یارا Yara : جراحت، زخم

یارمان Yarman : جراح

یاشاغیYaşağı  عمر:

یان‌ائتگی Yanétgi : عارضه‌ی جانبی

یانقیYanqı  سوزش

یایقین Yayqın : شایع

یوخ‌لاما Yoxlama : کونترول

یوخ‌لاماق Yoxlamaq : کونترول کردن

یورقون‌لوق Yorqunluq : خسته‌گی

یوغونYoğun : شدید

یوکسه‌ک که‌رته‌لی Yüksek kerteli : با درجه‌ی بالا

یولوخوجوYoluxucu :  مسری

یولوقماYoluxma : عیادت

یولوقماقYoluxmaq :  سرایت کردن، بر سر راه کسی ظاهر شدن، عیادت کردن

یونگول Yüngül : خفیف، سبک

یئته‌رسیزلیکYétersizlik  نارسائی

یئدی‌جه Yédice : هفته

یینگ Ying : مخاط

یئنی‌دئگیYénidégi : نوواژه

یئیین Yéyin :سریع

گئرچه‌یه هو!!!