گليرسه‌ن، گليرسين، گليره‌ن، گليرسه‌ن‌سه

گليرسه‌ن، گليرسين، گليره‌ن، گليرسه‌ن‌سه

مئهران باهارلي

Thursday, March 08, 2012

۱-تورکييه‌نين رسمي ديلي اولان تورکجه‌ده:

الف- اينديکي زمان ايکينجي شخص تکيل سون‌اکي (پسوند دوم شخص مفرد زمان مضارع اِخباري)، دؤرد بيچيملي اولان -سين (-سون)دير. بو کيپ، تورکجه نين و بو آرادا تورکماني-تورکمانجا آدلانان بيزيم اسکي اده‌بي قايناقلاريميزدا، آيريجا ۱۹۳۷ اؤنجه‌سي قافقاز آزه‌ربايجاني‌ندا دا ايشله‌ديلميشدير:

سن‌سين (تو هستي)، اينسان‌سين (انساني)، گليرسين (مي‌آيي)، يازيرسين (مي‌نويسي)

ب- ايکينجي شخص شرط سون‌اکي، ايکي بيچيملي اولان -سان (-سه‌ن)دير:

سن‌سه‌ن (اگر تو هستي)، اينسان‌سان (اگر انساني)، گليرسه‌ن (اگر بيايي)، يازيرسان (اگر بنويسي) 

۲-آزه‌ربايجان رئسپوبليکاسي‌نين رسمي ديلي اولان آزه‌ربايجان‌جادا:

الف-اينديکي زمان آد و فئعل چکيم‌له‌ري‌نين ايکينجي تکيل شخص سون‌اکي، ايکي بيچيملي -سان (-سه‌ن)دير:

سن‌سه‌ن (تو هستي)، اينسان‌سان (انسان هستي)، گليرسه‌ن‌ (مي‌آيي)، يازيرسان (مي‌نويسي)

ب-بو کيپ (قاليب)، ايکينجي شخص شرط کيپي ايله عئينيدير:

سن‌سه‌ن (اگر تو هستي)، اينسان‌سان (اگر انسان هستي)، گليرسه‌ن (اگر بيائي)، آليرسان (اگر بخري)

باشقا بير دئييشله، آزه‌ربايجان رئسپوبليکاسي‌نين اؤلچون (مئعيار) ديلي و يا آزه‌ربايجان‌جادا، اينديکي زمان ايکينجي تکيل شخص ايله ايکينجي تکيل شخص شرط کيپله‌ري، عئيني -سه‌ن -سان سون‌اکي ايله گؤسته‌ريلير:

سن‌سه‌ن (تو هستي، اگر تو هستي)، اينسان‌سان (انسان هستي، اگر انسان هستي)، گليرسه‌ن‌ (مي‌آيي، اگر مي‌آيي)، يازيرسان (مي‌نويسي، اگر مي‌نويسي)

بو يؤنته‌م، آنلام قارقاشاسينا يول آچير. اؤرنه‌يين "گليرسه‌ن" دييه‌نده، بوندان آماجين اينديکي زامان آنلاميندا اولان گليرسه‌ن (مي‌آيي)، يوخسا شرط آنلاميندا اولان گليرسه‌ن (اگر بيايي) اولدوغو آنلاشيلمير.

۳-گليرسه‌ن‌سه، سن‌سه‌ن‌سه، دئييلسه‌ن‌سه، اينسان‌سان‌سا، ... اويدورماسي: بو سورونو اورتادان قالديرماق اوچون و ده تورکجه‌ني پوزما سيياسه‌تي‌ دوغرولتوسوندا، ۱۹۳۷له‌رده‌ن سونرا آزه‌ربايجان رئسپوبليکاسي‌ندا شرط بيلديره‌ن "گليرسه‌ن‌سه"، "سن‌سه‌ن‌سه"، دئييل‌سه‌ن‌سه، اينسان‌سان‌سا... کيمي گؤرک‌سوز (چيرکين) و گولونج ترکيبله‌ر اورتايا چيخميشدير. اويسا "گليرسه‌ن‌سه"، "سن‌سه‌ن‌سه"، دئييل‌سه‌ن‌سه، اينسان‌سان‌سا کيمي ترکيبله‌ر، اونلاردا ايکي کز شرط بيلديره‌ن -سه سون‌اکي ايشله‌ديلدييي اوچون، تورکجه ديل‌بيلگيسي آچيسي‌ندان کسينليکله يانليش‌ديرلار. بو ترکيبله‌رده "سن‌سه‌ن"، دئييل‌سه‌ن، اينسان‌سان، "گليرسه‌ن" اؤزله‌ري شرطدير و اونلاردان سونرا بير داها شرط سون‌اکي اولان -سه گتيريله‌بيلمه‌ز.

۴-تورک‌ائلي‌نين هم آزه‌ربايجان هم ده آزه‌ربايجان‌ديشي بؤلگه‌له‌ري ايله ايران‌ين باشقا بؤلگه‌له‌رينده تورکجه‌نين چئشيتلي لهجه‌له‌رينده:

الف-ايکينجي تکيل شخص شرط (دوم شخص مفرد شرط) سون‌اکي هر يئرده -سان -سه‌ن`دير:

سن‌سه‌ن (اگر توئي)، اينسان‌سان (اگر انسان هستي)، گليرسه‌ن (اگر بيائي)، يازيرسان (اگر بنويسي)

ب-اينديکي زمان ايکينجي تکيل شخص سون‌اکي تورکجه‌نين تورک‌ائلي‌نين باتي و گونئيي، اورتا و گونئي ايران ايله خوراسان لهجه‌له‌رينين ياريسيندان چوخوندا، اؤزه‌لليکله آفشار سويلو اولانلاردا، هابئله تورکييه‌نين بير چوخ لهجه‌سينده -ه‌ن، -ه‌ين، -ه‌ي، -ه‌نگ، .. (-ان، -اين، -اي، -انق، ...)دير. بو سون‌اکله‌ر، تورکييه‌ده‌کي دؤرد بيچيملي -سين سون‌اکي‌نين گليشمه-ده‌ييشمه سونوجو اورتايا چيخان بيچيمله‌ردير:

سن‌ه‌ن (سن‌ه‌ين، سن‌ه‌ي، سن‌ه‌نگ: تو هستي)، اينسان‌ان (اينسان‌آين، اينسان‌آي، اينسان‌آنگ: انسان هستي)،گليره‌ن (گليره‌ين، گليره‌ي، گليره‌نگ: مي‌آيي)، يازيران (يازيرآين، يازيرآي، يازيرآنگ: مي‌نويسي)

ج-اينديکي زمان ايکينجي تکيل شخص سون‌اکي، لهجه‌له‌رين ياريسي‌ندان آزيندا ،-سان، -سه‌ن`دير:

سن‌سه‌ن (اگر تو هستي)، اينسان‌سان (اگر انسان هستي)، گليرسه‌ن (اگر بيائي)، يازيرسان (اگر بنويسي)، ...

۵-اؤنه‌ري و اؤزه‌ت: -سه‌ن، -سان سون‌اکيني، عئيني آندا هم اينديکي زمان ايکينجي شخص تکيل و هم ايکينجي شخص تکيل شرط سون‌اکي اولاراق ايشله‌تمه‌ک؛ ديلده دوزه‌ن‌سيزليک، قارقاشا و آنلاشما سورونلاري ياراديپ، تورکجه‌نين يوخسول‌لاشما-پوزولما-يوزلاشماسينا يول آچير. بوندان دولايي منجه تورک‌ائلي و ايراندا اولوشماقدا اولان اؤلچون تورکجه‌ميزده، -سه‌ن، -سان سون‌اکيني، يالنيز ايکينجي شخص تکيل شرط سون‌اکي اولاراق قوللانماق گره‌کير. اينديکي زمان ايکينجي شخص تکيل سون‌اکي اولاراق دا لهجه‌له‌ريميزين ياريسي‌ندان چوخوندا وار اولان -ه‌ن، -ان اکيني، يا دا تورکييه اؤلچون ديلينده اولدوغو کيمي -سين سون‌اکيني ايشله‌تمه‌کده يارار واردير. بو يؤنته‌مين اؤلچون، يازيلي و گؤرکول (اده‌بي) ديلده منيمسه‌نمه‌سي، تورکجه‌نين ديل‌بيلگيسي وارسيلليغيني آرتيريپ، آنلام‌سال يانليش آنلاشما اولاسيليغيني ايسه اکسيلده‌جه‌کدير.

الف-اينديکي زمان ايکينجي شخص تکيل:

تو هستي: سن‌سين، سن‌ه‌ن

انسان هستي: اينسان‌سين، اينسان‌آن

مي‌آيي: گليرسين، گليره‌ن

مي‌نويسي: يازيرسين، يازيرآن

ب-ايکينجي شخص تکيل شرط:

اگر تو هستي: سن‌سه‌ن

اگر انسان هستي: اينسان‌سان

اگر مي‌آيي: گليرسه‌ن

اگر مي‌نويسي: يازيرسان