İRAN’DA BULUNAN TÜRKİK MİLLETLER, YURTLARI, VE BUNLARIN ÖZADLANDIRMALARI
İLE MİLLİ BAYRAKLARI
Bugünkü İran sınırları içinde “TÜRK”
(Batı Oğuz), “TÜRKMEN” (Doğu Oğuz), “HALAÇ” ve “KAZAK”
olmak üzere dört Türkik milli grup bulunmaktadır. Bunlardan “Türkler” üç milli
bölgeye (Türkili, Afşarili, Kaşkayili), “Halaçlar” ile
“Türkmenler” birer milli bölgeye (Halaçordu, Türkmenyurtu)
sahiptirler ve dolayısıyla Millet statüsündedirler. “Kazaklar” ise Türkmen
milli bölgesinde (Türkmenyurtu’nda) yerleşen Gümbet şehri ve çevresinde milli azınlık
olarak yaşamaktadırlar ve kendilerine âit milli bölgeleri yoktur.
Türkik bölge adlarında Farsça
“istan” kullanılmaz, onun yerine ülke anlamında olan “İl” – “İli”, “Yurt” -
“Yurtu”, ”Yeri”, “Ordu” v.s. (Moğolca Oron, Uls, Qazar; Macarca Ország)
kullanılır.
Bu Türkik milletlerin kendi
adlandırmaları (endoethnonymleri), Vatanları / Yurtlarının adları, ve simgeleri
olarak târihte mâzisi olan / önerilen / sık kullanılan / uluslararası çapta
daha geniş kabul görmüş Milli Bayrakları aşağıda verilmiştir.
TÜRK MİLLETİ:
İran’da Batı Oğuzlar târih
boyunca kendilerini “Türk” adlandırıp, bugün de “Türk” adlandırırlar. Bunların
dilinin adı “Türkce” (lehçelerde bâzen: Türkî, Türkü), ve Balkan Batı Oğuz
lehçeleri ile karşılaştırıldığında lehçe guruplarının topluca adı “Türkman”
(lehçelerde bâzen: Türkmânî) lehçeleridir.
İran’da yaşayan “Türk Milleti”
bir kaç milli bölgede kompakt biçimde yaşamaktadır:
1- TÜRKİLİ (Farsçası TÜRKÜSTAN, Arapçası TÜRKİYYE):
İran’ın kuzeybatısı ve batısında Türkiye
ile Azerbayan Respublikası sınırlarından başlayarak içlere doğru uzanan ve
buradaki bütün bitişik Türk yerleşim merkezlerini içeren geniş coğrafi bir alan
ve ülkedir. Eski ve çağdaş bir çok yabancı ve yerli kaynak ve bölgede Türk
halkının “Türküstan” da adlandırdığı Türkili topraklarının yarısı Azerbaycan
coğrafiyası, öteki yarısı da eski dönemlerde İrâk-ı Acem, Hamse, Cibâl, Deylem,
Alişükürbey, v.s. adlandırılan bölgelerden oluşmaktadır. Türkili bugün İran’ın
idâri taksîmatında ondört il veya 14 “Ostan” arasında bölüştürülmüştür: Batı
Azerbaycan, Doğu Azerbaycan, Erdebil, Gilan, Zencan, Kazvin, Hemedan, Merkezi,
Elburz, Kum, Tahran, Kirmanşah, Kürdüstan ve Luristan ostanları (bunların
Türklerle meskun bölgeleri).
TÜRKİLİ MİLLİ BAYRAĞI:
Bu bayrak Birinci Dünya
Savaşı’nın son yıllarında 1918-1919’da Türkili’nde ulusal önder ve ulu komutan
Cemşid Han Subataylı Afşar Urumi Mecd üs-Seltene yabğuluğunda kurulan “İttihad
Hakimiyeti” veya “Türk Birlik Devleti”nin bayrağı olup; Urmu, Salmas, Hoy,
Tebriz, Savucbulak, Hemedan, Erdebil v.s.’de kullanılmıştır. Bayrak kızıl zemin
üzerinde doğuda Göktürk devletinden batıda Kölemen (Memluk) devletine dek
Türklük sincisi (simgesi) olan yarım ay - beş bucaklı yıldız ile Türk - Moğol
devletlerinde sık kullanılan sırtında güneş ve elinde kılıç olan aslan’ın yan
yana getirilmesinden oluşmuştur. Bayraktaki beş bucaklı yıldız, insan’ı
simgelemektedir.
2- AFŞARİLİ (AFŞARYURTU):
İran’ın kuzeydoğusunda
Türkmenistan Respublikası ve Türkmenyurtu ile Afganistan’a komşu, Horasan
bölgesinde Batı Oğuz Türklerinin yaşadığı etnik bölgedir.
AFŞARİLİ MİLLİ BAYRAĞI:
Bu bayrak Türklüyün boyası olan
Turkuaz gök zemin üzerinde ortada yerleştirilmiş Horasan’da ortaya çıkan
Selçukluların sekiz bucaklı yıldızı ile koşa başlı kartalından oluşmuştur.
Sekiz bucaklı yıldızın sağ ve solunda birer yarım ay – yıldız, Batı ve Doğu
Oğuzları veya Türkik dünyasının batısı ile doğusunu, ve bunların arasında yerleşen
Afşarili’nin de onlar arasında köprü rolu oynadığını simgelemektedir.
3-KAŞKAYİLİ (QAŞQAYİLİ,
QAŞKAYURTU):
İran’ın güneyinde Basra Körfezi
ve Hormuz Boğazı’na yakın Kaşkay Türk boyları konfederasyonunun yaşadığı
bölgedir.
KAŞKAYİLİ MİLLİ BAYRAĞI:
Bayrağın tasarımı ve onda kullanılan
renkler ile motifler Kaşkayların dünyaca ünlü kilim ve gebelerini
simgelemektedir. Ortadaki koyu altın sarısı Türk mitolojisi, Şamanizm ve eski
Türklerde dünyevi zenginliyin, yarım Ay - Yıldız Batı Oğuz ve Türklüyün, sekiz bucaklı
yıldız ise utku ve zaferin simgesidir. Orta sarı bölümün kırağında dizilmiş
tamgalar, Kaşkayların mensup olduğu Akkoyunlu - Bayındır tamgası, ve de Eski
Türk Abecesinde Bayındır’ın baş harfi olan B’dir.
TÜRKMEN MİLLETİ:
İran’da Doğu Oğuzlar kendilerini “Türkmen”
adlandırırlar. Bunların dilin adı “Türkmençe”dir.
5-TÜRKMENYURTU (Farsçası TÜRKMEN
SAHRA):
Hazar Denizi’nin güneydoğu kıyısı
ve Türkmenistan Respublikası’ın güneyinde Türkmen milletinin yaşadığı, Farsçası
“Türkmen Sahra” olan etnik bölgenin adı “Türkmenyurtu”dur
TÜRKMENYURTU MİLLİ BAYRAĞI:
Tasarımı Türkmenistan Respublikası
bayrağına benzemekte, ancak ondaki yeşil yerine Türklüyün boyası olan Turkuaz gök
renki ve dikey kilim şeriti yerine iki dikey kırmızı şerit ve kırakta bulunan
beş yıldız ile yarım ay yerine ortada Türklük sincisi olan tek bir beş bucaklı
yıldız ile yarım ay vardır. İki şerit Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve İrak
Türkmaneli bayraklarındaki yatay şeritlerin dikey versiyonudur ve Türkmenistan
ile Afganistan Türkmenlerini temsil etmektedir.
HALAÇ - XELEC MİLLETİ:
İran’da eski Arguların kalıntısı
sayılan kitle kendilerini Xelec (Halaç) adlandırır. Bunların dilinin adı “Xelec
Tili”dir (Halaçça).
4-XELECORDU (HALAÇORDU): Türkili’nin
güneydoğusunda, Orta İran’a doğru Farsçası “Xelecistan” olan etnik bölgenin
adinin Türkçesi “Xelecordu” (Halaçordu)dır.
XELECORDU MİLLİ BAYRAĞI:
Üç dikey gök, kırmızı ve yaşıl
şeritler Afganistan’da Güney Türkistan ve Azerbaycan Respublikası bayraklarında
olan renklerdir. Simgeler ise Halaçların oluşması ve târihi ile ilgili olan
Akhunların dikey dizilmiş üç yıldızlı bayrağı, Karahanlı - Karluklarln ağaç
biçiminde düzenlenmiş dokuz oklu - tuğlu bayrağı ve eski Türklerle Batı
Oğuzların kullandığı Yarım Ay - Yıldızdan oluşmaktadır.
KAZAK – QAZAQ MİLLİ AZINLIĞI:
İran’da Kıpçaklardan olan küçük
bir topluluk olup Türkmenyurtu’nda yaşamaktadırlar. Kendilerine ait yurtları
olmadığı için Milli Azınlık sayılırlar. Dillerinin adı “Qazaqşa”dır.
KAZAK AZINLIĞIN BAYRAĞI:
Turkuaz gök zemin üzerinde başka
Kazak bayraklarında da simge olarak kullanılan kartal ile oba (yurt) ortada yerleştirilmiştir.
Sol yanda üç yıldız Kazak Hanlığı, ayrıca ana vatan Kazakili’ni (Kazakistan’ı)
oluşturan üç Kazak Jüz’ünü - Yüz’ünü (Ulı - Ulu, Orta, Kışı - Küçük)
simgelemektedir. Yurt’un tepesinde Şañıraq (Şankırak), yurtun kapısı ile
bayrağın solunda dikey şeritte sık kullanılan Kazak motifleri vardır.
TÜRK
LATİN BİÇİG (ABÉCÉ)
(TÜRKİLİ
VE İRAN'DA YAŞAYAN BÜTÜN TÜRKİK MİLLETLERİN ORTAK ALFABESİ)
A-a,
B-b, C-c, Ç-ç, D-d, E-e, É-é, F-f, G-g, Ğ-ğ, H-h, I-ı, İ-i, J-j, K-k, L-l, M-m,
N-n, O-o, Ö-ö, P-p, Q-q, R-r, S-s, Ş-ş, T-t, U-u, Ü-ü, V-v, X-x, Y-y, Z-z
EK BİÇİK VE HİMLER:
’ : Kesme himi (işâreti)
^ : Sesli harflere eklendiyinde
seste uzatma yapar. Â-â, Ê-ê, Ế-ế, Î-î, Ô-ô,
Û-û,...
Ķ-ķ: Bir sıra yabancı kelimelerle Türkiye
Türkçesindeki “kalın art damaksıl K” sesini karşılar: “Ķanal” (K
ise “ince ön damaksıl K sesi”ni karşılar: “Kim”)
Ñ-ñ: Eski Türkçe metinler ile bir sıra
lehçelerde var olan “NG” sesini karşılar: “Doñuz”
Ň-ň: Eski Türkçe
metinler ile bir sıra lehçelerde var olan “NY”
sesini karşılar: “Xitaň”
(Çin)
Ć-ć: Bir çok
lehçede var olan, normalden daha
önde telaffuz edilen ve hafifçe sızıcı olan, tonlu ve yarı kapantılı, “DZ”ye benzer bir ses.
Ḉ-ḉ: Bir çok lehçede var olan, normalden daha önde telaffüz
edilen ve hafifçe sızıcı olan, tonsuz ve yarı kapantılı, “TS”ye benzer
bir ses.
W-w: Eski Türkçe
metinler ile bir sıra lehçelerde var olan “AU” veya “OU” diftongu
(ikili) ünlü karşılar.
برای مطالعه‌ی بیشتر:
ملل تورکیک ساکن در ایران،
خودنام‌گذاری ملی، مناطق ملی و پرچم‌های ملی آن‌ها
http://sozumuz1.blogspot.com/2022/07/blog-post_83.html
ایران‌دا بولونان تورکیک
ملت‌له‌ر، یورت‌لاری و بونلارین اؤز-ایچ‌آدلاندیرمالاری ایله میللی بایراق‌لاری
http://sozumuz1.blogspot.com/2022/07/blog-post.html
İran’da bulunan Türkik milletleri, yurtları, ve bunların
özadlandırmaları ile milli bayrakları
http://sozumuz1.blogspot.com/2022/06/iranda-bulunan-turkik-milletleri.html
Türkiye Cumhuriyeti, (İran, Afganistan, İrak, Suriye’de)
yaşayan Türklerin kendi Federe devletlerini kurmalarına destek vermelidir.
http://sozumuz1.blogspot.com/2022/05/turkiye-cumhuriyeti-iran-afganistan.html
نخستين پرچم ملي تورک در جنوب
آزربايجان: پرچم اتحاد اسلام (بيرق بيرليک)– ١٩١٨
http://sozumuz1.blogspot.com/2017/01/blog-post_6.html
یوهان گوته‌و «فتح‌علی‌شاه‌تورک»،
«ناصرالدین شاه، آن تورک پسر»، و سمبولیسم- آیکونولوژی تورکی –موغولی نشان شیر و
خورشید ....
http://sozumuz1.blogspot.com/2019/12/blog-post_10.html
.jpg)
%20chart%20-%20Copy.jpg)
.jpg)
