Thursday, December 31, 2015

روسیه و سیاست تاتاریزه کردن ملت تورک ما نمونه‌ی اوبلاست قارس


روسیه و سیاست تاتاریزه کردن ملت تورک ما نمونه‌ی اوبلاست قارس

 

مئهران باهارلی


١-«سیاست تاتاریزه کردن» و یا تجزیه‌ی قومی - ملی‌ی گروه‌های ملی و ایجاد خرده‌هویت‌های ملی و قومک‌های جدید متعدد از آن‌ها، یکی از شناخته شده‌ترین سیاست‌های استعماری‌ی روسیه‌ی تزاری و بعدها اتحاد شوروی است که بر بسیاری از ملل تحت سلطه‌اش و به ویژه ملل تورکیک که همواره آن‌ها را خطر و تهدیدی برای خود می‌دانست اعمال کرده است.

آنچه در رابطه با مهندسی‌ی قومی‌ی استعماری‌ی ملت‌های تورکیک در دوره‌ی حاکمیت تزاری و سپس در حد اعلای خود در دوره‌ی استالین به ظهور رسید دو سیاست بود:

-نخست سیاست تاتاریزه کردن، یعنی تکه پارچه نمودن یک ملت تورکیک به چندین ملت و قوم جدید. مانند آفریدن اقوام و ملتک‌های متعدد از ملت واحد تاتار، و یا نمونه‌ی تجزیه‌ی ملت تورک ساکن در ایلچه‌ی قارس که موضوع این مقاله است.

-دوم سیاست آفرینش ملل جدید بر اساس جوغرافیا. دو نمونه‌ی کلاسیک این سیاست، آفرینش ملل آزربایجانی و مولدوون در شوروی است[1].

روسیه - شوروی سیاست تاتاریزه کردن را در قفقاز و پس از اشغال کردن مناطق مجاور آن در شرق تورکیه نیز به اجرا گذارد و به ایجاد چندین هویت ملی و قومک جدید از ملت تورک ما در آن مناطق با نام‌های «تاتار قفقازی»، «آزربایجانی»، «آزری»، «مسخت»، «قاراپاپاق» و ... دست زد. تلاش برای تقسیم و تجزیه‌ی گروه اتنیکی‌ی واحد تورک و ایجاد هویت‌های قومی‌ی جدید مزبور تدبیری در راستای مهندسی‌ی هویت ملی، سیاست استعماری‌ی تفرقه بیانداز و حکومت کن، و تورک‌زدائی و تورک‌ستیزی توسط روسیه - شوروی پس از اشغال منطقه بود. این سیاست با ایجاد غیریت و واگرائی و رقابت و خصومت در میان توده‌ی واحد تورک و نتیجتا تضعیف سیاسی و جمعیت‌شناسانه‌ی وی، همچنین در صدد اکثریت جلوه دادن ارمنیان و در نتیجه ایجاد واقعیت‌های میدانی‌ی جدید و زمینه برای الحاق این منطقه‌ی تورک‌نشین به قلمروی دولت ارمنستان بود.

٢-در زیر سیاست تاتاریزه کردن توده‌ی تورک ساکن در اوبلاست قارس را بر اساس دو آمار دولت روسیه‌ی تزاری در باره‌ی ترکیب قومی‌ی جمعیت این ناحیه بررسی کرده‌ام. اوبلاست قارس، نام واحد اداری‌ی منطقه‌ای مطابق با استان‌های قارس، آرداهان و بخشی از استان ارزروم در تقسیمات کشوری فعلی در شمال شرق تورکیه است که بین سال‌های ١٨٧٨-١٩١٧ تحت اشغال روسیه‌ی تزاری بود. این بررسی نشان می‌دهد که در دوره‌ی اشغال، مردم تورک ما در این گوشه از وطن خود در معرض سیاست استعماری‌ی تاتاریزه کردن و یا مهندسی‌ی قومی و تجزیه‌ی ملی قرار گرفته است.



Wednesday, December 30, 2015

تورک‌جه‌میزده قادین و اه‌رکه‌ک آیریم‌چی‌لیغی ایله جنسیت‌‌چی‌لیک، قاورام‌لار و اؤرنه‌ک‌‌له‌ر

تورک‌جه‌میزده قادین و اه‌رکه‌ک آیریم‌چی‌لیغی ایله جنسیت‌‌چی‌لیک

قاورام‌لار و اؤرنه‌ک‌‌له‌ر

 

TÜRKCEMİZDE QADIN VE ERKEK AYRIMÇILIĞI İLE CİNSİYETÇİLİK, QAVRAMLAR VE ÖRNEKLER


مئهران باهارلی-٢٠١١

 

http://xatun.blogspot.com/

http://sozumuz1.blogspot.com/

سؤزوموز

دیل و گئرچه‌ک‌لییین قارشی‌لیق‌لی ائتگی‌له‌‌شیمی

دوشونجه و دونیانی آلقی‌لاییش ایله داورانیش‌لاریمیز دیل‌له بیچیم‌له‌ندییی کیمی، دیل‌ین اؤزو ده سوره‌ک‌لی اولاراق بونلاردان ائتگی‌له‌‌نمه‌ک‌ده‌دیر. گئرچه‌ک‌لیک دورمادان دیلی ائتگی‌له‌‌ییر و دیل ده آرالیق‌سیز یئنی گئرچه‌ک‌لیک یارادیر. باشقا بیر دئییش‌له دیل هم وار اولان گئرچه‌ک‌‌له‌ری اؤزونده یانسیدیر، هم ده بئیین‌ده یئنی و باشقا گئرچه‌ک‌لیک‌له‌رین اولوشومونا قاتقی‌دا بولونور. بوندان دولایی دیل‌ین ده‌ییشمه‌سی، گئرچه‌ک‌لییین ده‌ییشمه‌سی دئمه‌ک اولدوغو کیمی، گئرچه‌ک‌لیک ده‌ییشینجه ده دیل ده‌ییشمیش اولور.

دیل قونوسو فئمینیزم چالیشمالاری‌ندا اؤزونه مرکزی بیر یئر ائدینمیش‌دیر. توپلوم‌لارین هر آلانی‌ندا و بو آرادا گه‌له‌نه‌ک‌‌له‌ر، بوته‌م (دین)، یاسالار، اورتال (مئدییا)، گؤرک‌سؤزده (ادبیات‌دا)، اولدوغو کیمی، دیل‌ده ده قادین‌ا قارشی آیریم‌چی‌لیق واردیر. قادین، دیل آراجی‌لیغی ایله ده آیریم‌چی‌لیغا اوغراییپ باسقی آلتی‌ندا توتولور. حتتا دیل، قادین‌ا قارشی آتااه‌رکیل بیر دوشونگه‌نین (ایدئولوژی‌نین) گوج‌لو آراجی‌نا چئوریله‌بیله‌ر.

بیر توپلومون دیلی اینجه‌له‌نه‌ره‌ک، او توپلومون جنسیت‌‌‌له‌ره باخیش‌لاری، اونلارا بیچدیک‌‌له‌ری اوینام‌لار (رول‌لار)، گوج داغیلیمی و توپلومون اؤن‌یارقی‌لاری گؤزله‌م‌له‌نه‌بیله‌ر. دیل‌ده‌کی دئییم‌‌له‌ر بو قونودا چوخ اؤنه‌م‌لی ایپ‌اوجو و قایناغی اولوشدورورلار. اه‌ریل (مذکّر) دیل، اه‌رکه‌یی دوزگو (نورم) اولاراق آلیر و قادین‌ی گؤرونمه‌ز قیلیر. بونون دا اؤته‌سی‌نده، وار اولان دیل دوزه‌نی (سیستئمی)، گؤرک‌سؤز، آتاآناسؤز‌له‌ری، آرقو، سؤیوش‌‌له‌ر، گون‌لوک قونوشما دیلی و اورتال آراجی‌لیغی ایله قادین و اونون ائشئی‌لییی‌نی (جینسه‌ل‌لییی‌نی) آشاغی‌لاییر، قادین‌نین گوجون (مجبوری) اوینام‌لارا (رول‌لارا) سوخور. اه‌ریل دیل قادین‌ا قارشی سالدیرقان بیر دیل‌دیر.

دیل ته‌ک‌جه بیزیم نئجه دوشوندویوموزو یانسیتماز، عئینی آن‌دا او بیزیم نئجه دوشوندویوموزه بیچیم ده وئریر. دیل اوزه‌ری‌نده‌کی اه‌رکه‌ک حاکمیتی یالنیز دوشونجه‌نی دئییل، گئرچه‌ک‌لییی ده بیچیم‌له‌ندیریر. بونون دیلده‌م‌لی (منطیق‌لی) سونوجو اولاراق، دیلی دئنه‌ت‌له‌مه‌ک (کونترول ائتمه‌ک)، دوشونجه‌‌له‌ری ده دئنه‌ت‌له‌مه‌ک‌دیر. قادین‌لاری آشاغی‌لایان و سیلیک‌له‌شدیره‌ن دئگی (کلیمه) و یا دئییم‌‌له‌رین سوره‌ک‌لی اولاراق قول‌لانیلماسی، قادین‌لارین گئرچه‌ک‌ده‌ن ده آشاغی‌لیق و سیلیک اولدوغو وارساییم و اینانجی‌نی بئیین‌‌له‌رده یئرله‌شدیریر. بو دا زامان‌لا آیریم‌چی و جنسیت‌‌چی توپلوم‌لارین یارانماسی‌یلا سونوج‌لانیر. بوندان دولایی ائشئی‌چی (جنسیت‌‌چی - سئکسیست) بیر دیل، تؤزلو (رادیکال) بیر بیچیم‌ده آریت‌لاناراق یئنی‌ده‌ن یاپیلان‌دیریلمالی و گه‌ره‌کیرسه یئنی ده‌ریم (تئرمین) و دئگی‌له‌‌ر (کلیمه‌‌له‌ر) تؤره‌دیله‌‌ره‌ک جنسیت‌‌‌له‌ر آچی‌سی‌ندان یان‌سیز (نؤتر) و قاپساییجی (اینکولوسیو) بیر دیل دورومونا گه‌تیریلمه‌لی‌دیر.

ائشئی‌چی (جنسیت‌‌چی) دیل‌‌له‌ر و اه‌کینج‌‌له‌ر (کولتور‌له‌ر)

اینگیلیزجه و بیر نئچه دیل ایستیثنا اولماق اوزه‌ره، هیند آوروپا دیل اوغوشو (عاییله‌سی)، هابئله سامی دیل‌‌له‌ری دیل‌بیلگی‌سی آچی‌سی‌ندان سئکسیت - جنسیت‌‌چی‌دیر‌له‌ر. اورال - آلتاییک دیل‌‌له‌ری ایسه دیل‌بیلگی‌سی آچی‌سی‌ندان سئکسیست دئییل، آنجاق سؤزجوک، دئییم و آتاآناسؤز‌له‌ری یؤن‌‌له‌ری‌نده‌ن جنسیت‌‌چی‌دیر‌له‌ر. اؤرنه‌یین آلتاییک دیل‌‌له‌ری‌نده‌ن اولان تورک‌جه‌ده اوچونجو شخص ته‌کیل آدیلی‌ندا (ضمیری‌نده) دیشی و اه‌رکه‌ک اوچون آیری سؤزجوک‌‌له‌ر یوخ‌دور و بونلارین هر ایکی‌سی ته‌ک «او» آدیلی ایله آنلاتیلیر. بو نه‌ده‌ن‌له تورک‌جه، دیل‌بیلگی‌سی آچی‌سی‌ندان جنسیت‌‌چی دیل‌‌له‌ر آراسی‌ندا ساییلماز.

تورک‌جه‌نین دیل‌بیلگی‌سی آچی‌سی‌ندان جنسیت‌‌چی اولماماسی‌نا قارشین، تورک اه‌کینجی (کولتورو) اؤزه‌ل‌لیک‌له ایسلام بوته‌می (دینی) و تاجیک – دری – فارس دونیاسی‌یلا تانیشدیق‌دان سونرا، آتااه‌رکیل بیر یاپی‌یا یییه (صاحیب) اولموش‌دور. بو و باشقا بیر سیرا نه‌ده‌ن‌‌له‌رده‌ن دولایی، گونوموز تورک‌جه‌سی جنسیت‌‌چی‌دیر و قادین‌ی ایکینجیل گؤره‌ن اؤیه‌‌له‌رله (عونصورلارلا) دولودور.

بیزیم تورک‌جه‌میزه – تورکمان لهجه‌له‌ری‌نه – گه‌لینجه، گؤزله‌م‌له‌نه‌ن ماراق‌لی بیر اولقو داها واردیر. او دا، جنسیت‌‌چی دیلی قول‌لانمادا ایکی آشیری یؤنه‌تگیل (سیاسی) اوج ساییلان کؤک‌ده‌ن‌دین‌چی ایسلام‌چی‌لارلا قاتی کومونیست‌‌له‌ر آراسی‌ندا اؤنه‌م‌لی بیر فرقین اولماییشی‌دیر. بونلارین ایکی‌سی ده جنسیت‌‌چی دیل قول‌لانما و بو آلان‌دا توتوچولوق و گه‌له‌نه‌ک‌چی‌لیک باخیم‌لاری‌ندان بیر بیری‌نه چوخ به‌نزه‌مه‌ک‌ده‌دیر‌له‌ر. آزه‌ربایجان رئسپوبلیکاسی‌نین آشیری جنسیت‌‌چی اولان رسمی (توغرالی) - ادبی (گؤرکول) دیلی «آزه‌ربایجان‌جا»نین بؤیوک اؤلچوده سوویئت دؤنه‌می کومونیست یؤنه‌تیمی‌نین اورونو اولدوغو، بو آچی‌دان اولدوقجا آنلام‌لی بیر اولونتودور (فئنومئن‌دیر). تورک دیلی کیمی، تورک سیاسی ادبیاتی دا، اؤزونو سوره‌ک‌لی اولاراق میللی کیم‌لیک‌له بیرگه، دئموکراتیک و چاغ‌داش ده‌یه‌ر‌له‌ر و جنسیت‌چی دیل قول‌لانماما آچی‌لاری‌ندان دا  یئنی‌له‌مه‌لی و گونجه‌ل‌له‌مه‌لی‌دیر.


Tuesday, December 29, 2015

شفاعت‌نامه‌ی تورکی شاه تهماسب قیزیل‌باش (صفوی) در باره‌ی عفو شه‌زاده بایزید عوثمان‌لی


شفاعت‌نامه‌ی تورکی شاه تهماسب قیزیل‌باش (صفوی) در باره‌ی عفو شه‌زاده بایزید عوثمان‌لی

 

مئهران باهارلی


در میان منشات تورکی شاه تهماسب اول قیزیل‌باش (صفوی) نامه‌ای خطاب به شه‌زاده سلطان سلیم عوثمان‌لی حاوی درخواست برای عفو برادرش شهزاده بایزید که به دربار قیزیل‌باش (صفوی) پناهنده شده بود وجود دارد. این نامه علاوه بر جنبه‌های سیاسی و تاریخی، از منظر تاریخ رسمیت زبان تورکی در ایران، زبان و ادب تورکی، مرسلات و منشات تورکی، نثر تورکی و تورکی مکتوب دارای اهمیت است.

١-در پایان سال ١٥٥٩ میلادی شه‌زاده بایزید فرزند سلطان سلیمان عوثمان‌لی پس از قیامی ناموفق، به همراه چهار فرزندش در ناحیه‌ی چوخور ساییت - سعد آزربایجان به قلمروی قیزیل‌باش داخل و به دولت قیزیل‌باش (صفوی) پناهنده شد. سلطان سلیمان قانونی به دفعات خواستار عودت شه‌زاده بایزید گردید. شاه تهماسب که در آغاز مایل به تسلیم وی نبود، در نامه‌نگاری‌هائی - از جمله در شفاعت‌نامه‌ی تورکی موضوع این نوشته - برای عفو شه‌زاده بایزید از طرف سلطان سلیمان قانونی و شه‌زاده سلطان سلیم تلاش نمود. اما در نهایت، بیم‌ناک از تبدیل این ماجرا به بهانه‌ای برای شروع دور جدیدی از جنگ‌های فلاکت‌آور بین دو دولت تورک قیزیل‌باش (صفوی) و عوثمان‌لی، و نیز هوس‌مند به گرفتن پاداش‌های مادی و امتیازات سیاسی در مقابل تسلیم شه‌زاده بایزید، و علی رغم ضمانتی که به شه‌زاده بایزید دائر بر تسلیم نکردنش داده بود، در سال ١٥٦٢ با خواست سلطان سلیمان موافقت کرد و وی را هم‌راه چهار فرزندش به هئیت ارسالی عوثمان‌لی در قزوین تسلیم نمود. هئیت مزبور به ریاست خسروپاشا بیگلربیگی وان، فوراً شه‌زاده بایزید و چهار فرزندش را خفه کرده به قتل رسانید و جنازه‌هایشان را به استانبول فرستاد.








Monday, December 28, 2015

آقای آیت الله، شما چرا تورکی یاد نگرفته‌اید؟!

آقای آیت الله، شما چرا تورکی یاد نگرفته‌اید؟!

 

مئهران باهارلی

 

(نوشته‌ای از سال ٢٠٠٣ از وبلاگ سؤزوموز .... Friday, February 28, 2003)



سؤزوموز

محرومیت تورک‌ها و دیگر ملت‌های ایران از تعلیم و تعلم به زبان‌های ملی و مادری‌شان، معضلی بسیار بزرگ و از عوامل عمده‌ی عقب‌مانده‌گی عمومی جامعه‌ی ایرانی از جهان متمدن و معاصر و توسعه نیافته‌گی چند وجهی و مزمن آن است. با این همه محروم بودن فارس‌ها از یادگیری دیگر زبان‌ها و فرهنگ‌های ملی ایران و در نتیجه‌ی آن محدود ماندن دنیای ذهنی‌شان و کانالیزه و تنگ شدن روزافزون افقشان نیز به همان اندازه معضلی بزرگ و از عوامل عقب نگهداشته شدن و سد راه توسعه‌ی جامعه‌ی ایرانی است. از این روست که در ایران مدنی، فارس‌ها با اتخاذ تدابیری قانونی، می‌بایست که مطلقا موظف به یادگیری یکی از زبان‌های ملی ایران شوند.

دوکتور براهنی می‌گوید که عبارت «ایران کشوری است که در آن چندین ملیت مختلف با حقوق متساوی زنده‌گی می‌کنند می‌بایست به اول قانون اساسی افزوده شود» و «فارس‌ها هم مطلقا موظف به یادگیری یکی از زبان‌های غیر فارس ایران بشوند». به نظر من هم، همه‌ی ایرانیان می‌بایست که به درک روح دو گفته‌ی فوق تلاش نمایند، خود و جامعه را به منطق روشن و ساده مندرج در آن عادت داده و بی‌درنگ برای عمل به آن‌ها مهیا شوند. به خصوص «بزرگان و مردان علم در میدان عمل». چرا که نوعی از ناآگاهی و جهالت وجود دارد، و این تراژیک‌ترین نوع آن است، که تنها و تنها در دانش‌آموخته‌گان در نظام‌های آموزشی رسمی عرفی و دینی جوامع توسعه نیافته و عقب‌مانده از ذهنیت مودرن مانند ایران دیده می‌شود:

آقای آیت الله، شما چرا تورکی یاد نگرفته‌اید؟!

مرد تورکی اهل آزربایجان به خدمت مرحوم آیة الله العظمی آقای بروجردی آمده بود وجوهات بدهد. چون فارسی بلد نبود، تورکی حرف میزد. آقا هم که تورکی بلد نبود ملتفت نمی‌شد. خلاصه به نحوی اشخاص دیگر مطلب او را به آقا عرض کردند. بعد آقا به آن مرد فرمود: «چرا در این مدت فارسی را یاد نگرفته‌ای؟ برای آدم عیب است که در این دوره و زمان اقلا به قدر احتیاج و ضرورت فارسی بلد نباشد». آن مرد عرض کرد: «آقا برای من عیب نیست که فارسی یاد نگرفته‌ام. زیرا من در نقطه‌ای زندگی می‌کنم که به فارسی چندان احتیاجی ندارم. ولی برای جناب‌ عالی عیب است که این همه درس خوانده‌ای و مرجع تقلید شده‌ای، اما تورکی را یاد نگرفته‌ای. که امروز این همه مقلد تورک‌زبان داری و به خدمت شما مراجعه می‌نمایند، تورکی بلد نیستی که مقصود آن‌ها را بدانی و دیگر محتاج مترجم نباشی!».

 
از کتاب «مردان علم در میدان عمل» (جلد اول)- مؤلف: سید نعمت الله حسینی


گئرچه‌یه هو !!!!



مورد ایران: نژادپرستی زبانی، نسل‌کُشی زبانی و زبان‌کُشی دولتی

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/02/blog-post_18.html

اسناد دولتی در باره‌ی منسوخ کردن زبان تورکی و فارس‌سازی اجباری تورک‌ها توسط مدارس فارسی‌زبان بنا به گزارشات رسمی سال‌های ١٣٠٤-١٣٠١

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/03/blog-post.html

زدن افسار اولاغ به سر کودکان تورک و بستنشان به آخور تا مثل آدم به فارسی حرف بزنند

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/06/blog-post_9.html

تکلم به لهجه‌ی اجنبی تورکی اکیداً ممنوع است. با زبان شیرین فارسی صحبت کنید!

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/04/blog-post_4.html

یک سند تاریخی: تحمیل زبان فارسی به شاگردان تورک با توبیخ و اخطار و قدغن نمودن تورکی حرف زدن در مدارس

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/03/blog-post_30.html

کتاب درسی مشروطیت: بعد از این تورکی حرف نزنیم. اگر او تورکی حرف زد جواب ندهیم

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/04/blog-post_19.html

جلوگیری از جار زدن به زبان تورکی در مدارس شهر بین (بن)، استان چهارمحال بختیاری - ایران مرکزی

http://sozumuz1.blogspot.com/2015/12/blog-post_11.html

قومیت‌گرائی افراطی فارسی و مراسم کتاب‌سوزی ٢٦ آذر سال ١٣٢٥ در آزربایجان

http://sozumuz1.blogspot.com/2015/12/blog-post_22.html

بخش‌نامه‌ی اداره‌ی فرهنگ آزربایجان برای رایج ساختن نام و هویت قومی آزری و آزربایجانی به جای تورک

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/10/blog-post_12.html

دستور مظفرالدین شاه قاجار برای تدریس زبان تورکی در مدارس آزربایجان و اعتناء بایسته به تعلم آن

http://sozumuz1.blogspot.com/2015/12/blog-post.html

٩٨مین سال‌گرد تاسیس مدرسه‌ی تورک خیر یوردو (صلاحیه) اورمیه و ١٠٧مین سال‌گرد مدرسه‌ی تورک بالاو - بالو و یادی از حاجی میرزا فضل الله مجتهد اورمولو

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/02/blog-post_22.html

رابینو: روستائیان همدان تورک‌اند و کلمه‌ای فارسی نمی‌دانند.

http://sozumuz1.blogspot.com/2015/12/blog-post_13.html

دانش‌آموزان تورک کوریجان - کبود راهنگ - همدان اصلاً زبان فارسی نمی‌دانند

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/03/blog-post_28.html

همدان می‌خواست تورکی، زبان رابط بین المللی جهان اسلام شود

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/10/blog-post_12.html

هویت‌پروری و برابری‌خواهی ملی تورک، مبارزه‌ای علیه نژادپرستی، نئوفاشیسم و نئوکولونیالیسم

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/11/blog-post_15.html

تورکی‌خوانی و تورکی‌نویسی و رسمیت زبان تورکی، ضرورت مودرنیته و مدنی و معاصر شدن مردمان ایران است

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/11/blog-post_22.html

سیاست انکار و سرکوب هویت و ملت تورک ورشکست شده است

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/07/blog-post_10.html

ناسیونالیست‌های افراطی فارس و پان‌ایرانیست‌ها، از چپ و راست و بنیادگرا و ... نازیست‌های ایران و خاورمیانه‌اند.

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/07/blog-post.html

کانون مبارزه با نژادپرستی و تورک‌ستیزی در ایران

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/06/blog-post_10.html

نه‌‌ای به آن چشم‌های مهربان و پر اومید

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/09/blog-post_35.html

آقای آیت الله، شما چرا تورکی یاد نگرفته‌اید؟!

http://sozumuz1.blogspot.com/2015/12/blog-post_28.html

اشکالات اصل ١٥ قانون اساسی و مسئله‌ی خط و زبان تورکی

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/06/blog-post_14.html

مطالبات بنیادین مردم تورک در سراسر ایران فارغ از استان، لهجه، مذهب و گرایشات سیاسی

http://sozumuz1.blogspot.com/2018/01/blog-post.html

تحریم مدارس فارسی در یک روز و یا یک ساعت مشخص در سراسر ایران

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/06/blog-post_23.html

بهار تورکی‌زبانان ایران

http://sozumuz1.blogspot.com/2018/02/blog-post.html

Sunday, December 27, 2015

آزریسم و دولت بریتانیا

آزریسم و دولت بریتانیا

مئهران باهارلی


در دوره‌ی سلطنت فتح‌علی‌شاه قاجار هم‌زمان با تعرض روسیه‌ی تزاری برای الحاق مناطق شمالی آزربایجان (قفقاز جنوبی)، دولت بریتانیا نیز پس از یک دوره‌ی کوتاه تردد، تصمیم به اتحاد با عنصر قومی فارس و تقویت آن در ایران و اعمال سیاست تورک‌ستیزی و تورک‌زدائی از صحنه‌ی این کشور گرفت (در پایان قرن ١٨ امپراتوریچه‌ی روسیه کاترین دوم مذاکراتی را با علی مرادخان زند به منظور تاسیس دولتی خالص از فارس‌ها در ایران آغاز کرده بود. علی مرادخان زند نیز در مقابل، داوطلبانه پیشنهاد اشغال و ضمیمه کردن اراضی شمال ارس توسط روسیه را به نماینده‌گان کاترین دوم داده بود). با این تدابیر و اقدامات، سیاست تورک‌ستیزی و تورک‌زدائی از ایران، کشوری که در آن موقع دارای اکثریت جمعیتی تورک و تحت حاکمیتی تورک بود، در تاریخ معاصر توسط دو دولت استعمارگر خارجی آغاز شد.

تصمیم استراتژیک بریتانیا به اتحاد با عنصر قومی فارس در نیمه‌ی اول قرن نوزده، در دوره فتحعلی شاه، سیر تاریخ در دو قرن آتی را تا به امروز بر له فارس‌ها و بر علیه تورک‌ها در ایران تغییر داد.




Saturday, December 26, 2015

نامه‌ي تورکي حسين شاه صفوي به فردريک اوگوست دوک ساکسون و پادشاه لهستان


نامه‌ي تورکي حسين شاه صفوي به فردريک اوگوست دوک ساکسون و پادشاه لهستان

مئهران باهارلي

شاه حسين صفوي (١٧٢٢-١٦٩٤) آخرين پادشاه سلسله‌ي صفوي نامه‌اي تورکي خطاب به دوک ساکسون و پادشاه لهستان در سال ١٦٩٥ ميلادي فرستاده است. اين نامه علاوه بر تاريخ ديپلماسي ايران، آزربايجان، تورکيه و کشورهاي اروپائي مربوطه، از جهت تبارشناسي و ماهيت ملي دولت صفوي، تاريخ زبان تورکي در ايران، نثر تورکي و بويژه سبک‌شناسي آن، زيرگونه‌هاي نامه‌نگاري و يا ترسل تورکي و تاريخ تطور املاء تورکي داراي اهميت است.

در زير متن تورکي نامه‌ي حسين شاه صفوي را آورده‌ام. کلمات و پسوندهاي تورکي و نامهاي اروپائي با رسم الخط مدرن فونتيک تورکي نوشته شده، کلمات و عبارات عربي و فارسي مطابق زبان ماخذ حفظ گرديدند.


Friday, December 25, 2015

روایت محمود محمود از "اختلاف تورک و فارس" و حمایت انگلستان از فارس‌ها در مقابل تورک‌ها در دوره‌ی قاجاری


روایت محمود محمود از "اختلاف تورک و فارس" و حمایت انگلستان از فارس‌ها در مقابل تورک‌ها در دوره‌ی قاجاری

 

مئهران باهارلی


"کشمکش تورک و فارس" در ایران تاریخی طولانی دارد. در تاریخ مودرن دور اخیر عود این کشمکش مصادف است با سوء استفاده‌ی دو دولت استعمارگر و توسعه‌طلب روسیه و انگلستان از این کشمکش تاریخی، و جانب‌داری و اتحاد آن‌ها با عنصر قومی فارس بر علیه عنصر قومی تورک در ایران از اواخر قرن هیجده میلادی و در طول حیات دولت تورک قاجاریه.

دوره‌ی قاجار را به اعتباری می‌توان داستان جدال دو عنصر قومی تورک و فارس برای حاکمیت بر دولت ایران نامید. این مجادله با سه حرکت پی‌در‌پی سرنوشت‌ساز به مدیریت انگلیسی –فارسی (انقلاب مشروطیت- ١٢٨٥، چهارده سال بعد کودتای رضاخان- ١٢٩٩، و ینج سال بعد پایان دادن به سلسله‌ی قاجاری و تاسیس سلسله‌ی پهلوی- ١٣٠٤)، به نفع عنصر قومی فارس و به ضرر عنصر قومی تورک پایان یافت.

ابعاد گوناگون کشمکش تاریخی تورک –فارس در منابع دوره‌ی قاجاری با نام‌های گوناگونی ذکر و ثبت شده است:

-در بُعد ملی به شکل ضدیت و "خصومت تورک و فارس-تاجیک"،

-در بعد جوغرافیائی به شکل "رقابت آزربایجان و عراق" (آزربایجان: به معنی بخش اصلی منطقه‌ی ملی تورک‌نشین در شمال غرب ایران و یا تورک‌ایلی، عراق: به معنی منطقه‌ی ملی فارس‌نشین و یا فارسستان امروزی از عراق عجم)؛

-در بعد سیاسی به شکل "رقابت تهران و تبریز"، دو دارالسلطنه‌ی هم‌زمان دولت قاجاری (تهران شاه‌نشین، تبریز ولیعهد‌نشین)،

-در بعد ادبیات نفرت به شکل "فارس سگ و تورک خر"، .....







Thursday, December 24, 2015

عبارت تورکی نامه‌ی گویوک‌خان موغول به پاپ چهارم اینوسنت: منکو تنکری کوجندا

عبارت تورکی نامه‌ی گویوک ‌خان موغول به پاپ چهارم اینوسنت: 

منکو تنکری کوجندا... 

مئهران باهارلی


گویوک‌ خان (گیوگ، قویوق) پس از مرگ پدرش امپراتور موغول اؤگه‌ده‌ی‌ خان (اوگتای) فرزند چنگیز خان، در٢٤ آگوست سال ١٢٤٦ (٧٦٩ سال قبل) در نزدیکی قاراقوروم تاج‌گذاری کرد. در این مراسم ٣٠٠٠- ٤٠٠٠ تن از نماینده‌گان دولت‌های آسیائی و اوروپای شرقی شرکت کرده بودند. کارپینی ایتالیائی و بنوای لهستانی نیز به نماینده‌گی از طرف پاپ چهارم اینوسنت همراه با پیغامی از پاپ که در آن گویوک‌ خان را به قبول مسیحیت دعوت می‌کرد، در مراسم حاضر بودند.

هنگامی که نماینده‌گان پاپ قصد بازگشت نمودند گیوک ‌خان از آن‌ها پرسید که آیا پاپ دارای افرادی قادر به خواندن زبان‌های تورکی، موغولی و یا فارسی می‌باشد یا نه؟ پس از گرفتن جواب منفی، سه تن از وزرای خود (قادان، بالا، چینقای) را مأمور ساخت نامه‌ای به زبان موغولی نوشته آن را به نماینده‌گان پاپ تفهیم کنند تا توسط آن‌ها به لاتینی ترجمه شود. در آخر نیز نامه‌ای به فارسی با این اومید که شاید در واتیکان کسی آشنا به زبان فارسی یافت شود با همان مضامین نگاشته شد. این نامه‌ها توسط کارپینی به پاپ تسلیم شدند.

در این نامه‌ گویوک‌ خان، پرقدرت‌ترین و هراس‌انگیزترین پادشاه جهان آن عصر، به پاپ چهارم اینوسنت و دیگر حاکمان اوروپا فرمان می‌داد که جهت اعلان فرمان‌برداری خود و شنیدن دستورات وی در سرای خاقان حضور یابند. هم‌چنین آن‌ها را تهدید می‌نمود که اگر از دستور وی سرپیچی نمایند به آن‌ها به دیده‌ی دشمن خواهد نگریست و کیفرشان خواهد داد.

سه سطر اول نامه‌ی گویوک‌ خان که بر کاغذ «خان بالغ» نوشته شده به زبان تورکی است. بر این نامه دو آل دامقا - طمغای یک‌سان (مهر سرخ) نیز زده شده که متن آن به زبان موغولی است. این آل دامقا مهر رسمی امپراتوری موغول است که در اغلب نامه‌های موجود در آرشیوهای ایران، چین، روسیه، فرانسه، واتیکان و .... نیز دیده می‌شود. متن مهر، فورم کامل‌تر عبارت تورکی آغاز فرامین خاقان‌ها، اما به زبان موغولی قدیم و خط کلاسیک موغولی (مقتبس از خط اویغوری) است. 


Wednesday, December 23, 2015

نامه‌ی تورکی نادر شاه افشار به سلطان عوثمان‌لی محمود اول

نامه‌ی تورکی نادر شاه افشار به سلطان عوثمان‌لی محمود اول

مئهران باهارلی

 

NADİR ŞAH AFŞAR’IN OSMANLI SULTANI BİRİNCİ MAHMUD’A GÖNDERDİĞİ TÜRKÇE MEKTUBU

TURKISH LETTER OF NADIR SHAH AFSHAR SENT TO THE OTTOMAN SULTAN MAHMUD I.

Méhran Baharlı


خلاصه:

زبان تورکی در دوره‌ی تورک تاریخ ایران (به تقریب دوره‌ای هزارساله بین قرون ١٠ تا ٢٠ میلادی) یکی از زبان‌های رسمی دو فاکتوی دولت‌های تورک حاکم بر ایران بود. یکی از این دولت‌های تورک، دولت افشاری - افشاریه و یا نادریه، و به تعبیر خود نادر شاه «دولتِ نادره» است. در دوره‌ی دولت افشاریه، زبان تورکی به صورت زبان رسمی – دولتی در روابط خارجی و دیپلوماتیک هم استفاده می‌شد. در زیر متن یک نامه‌ی دولتی از این قبیل، نوشته شده به زبان تورکی و فرستاده شده از سوی نادر شاه افشار به سلطان عوثمان‌لی محمود اول را نقل کرده‌ام. این نامه‌ی تورکی از جهات بسیار، از جمله پرتوافکنی بر کم و کیف روابط بین دو دولت تورک افشاری و عوثمان‌لی در مقطع تاریخی مزبور و جهد اصولی نادر شاه برای هم‌گرائی و هم‌کاری و هماهنگی در مسائل منطقه‌ای با دولت عوثمان‌لی – بر خلاف سیاست‌های ضد تورک و ضد عوثمان‌لی چند شاه صفوی - در خور توجه و دارای اهمیت است. جنبه‌ی دیگری که بر اهمیت این نامه می‌افزاید، نگارش آن به زبان تورکی است. مکتوبات فرستاده شده از سوی دولت افشار به سلاطین و مقامات عوثمان‌لی علی‌‌‌القاعده به زبان فارسی و در درجه‌ی دوم به عربی‌اند. اما این نامه به تورکی بوده و سند و دلیلی متقن بر کاربرد رسمی زبان تورکی از سوی دولت‌های تورکی حاکم بر ایران، به موازات فارسی و عربی در عرصه‌ی دیپلوماسی و مکاتبات بین‌المللی، حتی در قرن ١٨ میلادی، و مآلاً کومک کننده به تثبیت ماهیت اتنیکی - ملی تورک و سیاست مترقی داشتن چند زبان رسمی در دولت تورک افشاری است.

اؤزه‌ت:

تورک‌جه ١٠ونجو یوزای‌لده‌ن ٢٠نجی یوزایله ده‌ک، ایران‌ین یاخلاشیق مین ایل‌لیک تورک تاریخی دؤنه‌می بویونجا، ایران‌ی یؤنه‌ته‌ن تورک دولت‌له‌ری‌نین ایکی فعلی – دو فاکتو – رسمی دیلی‌نده‌ن بیری ایدی. بو تورک دولت‌له‌ری‌نده‌ن بیری ده آفشار و یا نادیرشاه‌ین آدلاندیردیغی کیمی نادره دولتی ایدی. آفشار دولتی تورک‌جه‌نی دیش و دیپلوماتیک ایلیشکی‌له‌رده ده رسمی دیل اولاراق ایش‌له‌دیردی. بو مقاله‌ده نادیر شاه آفشارین عوثمان‌لی سولطانی بیرینجی ماحمودا گؤنده‌ردییی بیر تورک‌جه رسمی مکتوبونو سونورام. بو تورک‌جه مکتوب نئچه نه‌ده‌ن‌ده‌ن دولایی اؤنه‌م‌لی بیر تاریخی به‌لگه‌دیر: تورک آفشار و عوثمان‌لی دولت‌له‌ری آراسی‌نداکی ایلیشکی‌له‌ره و اتحادا، و نادیر شاه‌ین – بیر چوخ صفوی شاهی‌نین تورک قارشیتی و عوثمان‌لی قارشیتی سیاست‌له‌ری‌نی ته‌رسی‌نه چئویره‌ره‌ک – بؤلگه‌سه‌ل قونولاردا عوثمان‌لی‌لارلا یاخین‌لاشما، ایش‌بیرلییی و اویوم ساغلاما یؤنونده‌کی ایلکه‌لی چابالاری‌نا ایشیق توتور. بو مکتوبون بیر باشقا اؤنه‌می، اونون تورک‌جه یازیلمیش اولماسی‌ندادیر. آفشار دولتی‌نین عوثمان‌لی سولطان‌لاری‌نا و مقام‌لاری‌نا گؤنده‌ردییی مکتوب‌لار گئنه‌ل‌لیک‌له فارس‌جا و یا عرب‌جه ایدی. آنجاق بو مکتوب تورک‌جه‌دیر. بو مکتوبون تورک‌جه اولماسی، ایران‌ی یؤنه‌ته‌ن تورک سلاله‌له‌رین ١٨نجی یوزایلده بیله فارس‌جا و عرب‌جه‌نین یانی سیرا، دیپلوماسی و اولوس‌لارآراسی یازیشمالاردا تورک‌جه‌نی رسمی دیل اولاراق قول‌لاندیق‌لاری‌نین سوموت بیر قانیتی‌دیر. بو به‌لگه آیری‌جا، آفشار دولتی‌نین تورک اولوسال کیم‌لییی‌نین و نئچه رسمی دیله صاحیب اولما سیاستی‌نین آچیق‌لیغا قاووشدورلماسی‌نا دا کؤمه‌ک ائتمه‌ک‌ده‌دیر.

​Özet

Türkçe, 10. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar, İran’ın yaklaşık bin yıllık “Türk tarihi dönemi” boyunca İran'ı yöneten Türk devletlerinin iki fiili resmi dilinden biriydi. Bu Türk devletlerinden biri de Afşar veya Nadir Şah'ın adlandırdığı gibi “Nâdire” devletiydi. Afşar devleti Türkçeyi dış ve diplomatik ilişkilerde de resmi dil olarak kullanılıyordu. Bu makalede Nadir Şah Afşar'ın Osmanlı Sultanı I. Mahmud'a gönderdiği bir Türkçe resmi mektubu sunuyorum. Bu Türkçe mektup, çeşitli nedenlerden dolayı önemli bir tarihi belgedir: Türk Afşar ve Osmanlı devletleri arasındaki ilişkilere ve ittifaka, ve Nadir Şah'ın - birçok Safevi Şahı’nın Türk karşıtı ve Osmanlı karşıtı politikalarını tersine çevirerek - bölgesel meselelerde Osmanlılarla yakınlaşma, işbirliği ve uyum sağlama yönündeki ilkeli çabalarına ışık tutuyor. Bu mektubun bir başka önemi Türkçe yazılmış olmasındadır. Afşar devletinin Osmanlı sultanlarına ve yetkililerine gönderdiği mektuplar genellikle Farsça veya Arapçaydı. Ancak bu mektup Türkçedir. Bu mektubun Türkçe olması, İran'ı yöneten Türk hanedanlarının, 18. yüzyılda bile Farsça ve Arapça'nın yanı sıra, diplomasi ve uluslararası yazışmalarda Türkçeyi resmi dil olarak kullandıklarının somut bir kanıtıdır. Bu belge aynı zamanda Afşar devletinin Türk ulusal kimliğinin ve bir kaç resmi dile sahip olma politikasının açıklığa kavuşturulmasına da yardımcı olmaktadır.

Abstract

Turkish was one of the two de facto official languages of the Turkish states that ruled Iran during the Turkic period of Iranian history, spanning approximately a thousand years, from the 10th to the 20th centuries. One of these Turkish states was the Afshar or Naderiye state, as called by Nadir Shah. Turkish was also used as the official language in foreign and diplomatic relations within the Afshar state. In this article I provide the text of an official letter written in Turkish, sent by Nadir Shah Afshar to Ottoman Sultan Mahmud I. This Turkish letter is a significant historical document for several reasons. It sheds light on the relations and alliance between the Turkish Afshar and the Ottoman governments. It highlights Nadir Shah's principled efforts towards rapprochement, cooperation and coordination with the Ottomans on regional issues, reversing the anti-Turkish and anti-Ottoman policies of several Safavid Shahs. Another important aspect of this letter is that it was written in Turkish. Typically, the letters sent by the Naderiye state to the Ottoman sultans and officials were in Persian or Arabic. However, this particular letter is in Turkish, serving as solid evidence that the Turkish dynasties ruling Iran used Turkish as an official language in diplomacy and international correspondence, alongside Persian and Arabic, even in the 18th century. This document also helps clarify the Afshar state's Turkish national identity and its policy of having several official languages.