Thursday, May 31, 2018

جمهوريت‌خواهی فارسی و مساله‌ی ملی در ايران، نگاهی به طرح پيشنهادی و. انصاری-س. مددی

جمهوریت‌خواهی فارسی و مساله‌ی ملی در ایران

نگاهی به طرح پیشنهادی و. انصاری-س. مددی

 

٢٠٠٩

 

اخیرا در نشریات اینترنتی فارسی، بحث‌های گسترده‌ای در مورد جنبش جمهوری‌خواهی منعکس می‌شود. یکی از این‌ها طرح پیشنهادی سیروس مددی و وهاب انصاری (با ملیت تباری تورک) در رابطه با بیانیه‌ی اتحاد جمهوری‌خواهان است.

  http://jomhouri.com/a/03art/000698.php

نوشته‌ی زیر با پرداختن به مواردی از این طرح پیشنهادی، غیرمستقیم جوانبی از جنبش جمهوری‌خواهی خلق فارس را بررسی می‌کند.

٭ اعلام زبان‌های سراسری تورکی و فارسی توامان به عنوان دو زبان رسمی دولت مرکزی ایران و به رسمیت شناختن زبان‌های ملی دیگر مانند عربی، لوری، کوردی، بلوچی، تورکمنی و ...در مناطق خود؛

٭ بازسازی دولت ایران متشکل از دولت‌های فدرال ملی بر اساس مرزهای زبانی-اتنیکی آغاز قرن بیستم، بویژه در مناطقی که خلق تورک به طور پیوسته و متراکم در آن‌ها ساکن است، و مشخصا در شمال غرب کشور (تورک‌ایلی-آزربایجان اتنیک)؛ 

همچنین گنجاندن اصول زیر در قانون اساسی:

٭ کشور ایران کشوری کثیرالمله متشکل از ملت‌های با حقوق برابر تورک، فارس، عرب، کورد، لور، تورکمن، بلوچ، گیلک، مازنی و دیگر گروه‌های ملی می‌باشد؛

٭ رئیس جمهور، روسای قوای سه‌گانه، وزراء، رئیس مجلس، فرماندهان نیروهای مسلح می‌بایست با تمهیدات قانونی به طور سهمیه‌ای و یا ادواری از میان ملت‌های ایرانی انتخاب شوند؛

٭ مسئولین درجه اول کشور همه می‌بایست، علاوه بر زبان مادری خود، دارای سواد خواندن و نوشتن به دو زبان عمده‌ی رایج در ایران، یعنی تورکی و فارسی باشند؛

٭ همه‌ی شهروندان ایران موظف به یادگیری یک زبان ایرانی به جز زبان مادری خود نیز می‌باشند. دولت مرکزی موظف به آماده نمودن مقدمات، ضمانت‌ها، شرایط و امکانات لازم برای اجرای این اصل است؛

حداقل سطح خواست‌های سیاسی خلق تورک در ایران است».



Sunday, May 27, 2018

بزرگ‌داشت مصطفی کمال پاشا آتاتورک در «تورک‌له‌ر مه‌چیتی»- مسجد تورک‌های تهران

بزرگ‌داشت مصطفی کمال پاشا آتاتورک در «تورک‌له‌ر مه‌چیتی»- مسجد تورک‌های تهران

 

مئهران باهارلی

 

در این نوشته دو خبر کوتاه را از روزنامه‌های چاپ استانبول، پایتخت امپراتوری عوثمان‌لی آورده‌ام. در خبر نخست مربوط به سال ١٩٢٢ گفته می‌شود مردم و بازاریان تهران در مسجد تورک‌ها - تورک‌له‌ر مه‌چیتی (مسجد عبدالحسین) جمع شده و پس از خواندن بیانیه‌ای حاوی احساساتشان ناشی از پیروزی‌ها و ظفر «اوردوی تورک و اسلام» (عوثمان‌لی)، در طی مراسمی عکس «مصطفی کمال پاشا» (آتاتورک بعدی) مزین به دسته‌های گل را در میان مسجد جای داده و تا آخر شب به ابراز شادمانی و شکران پرداخته‌اند. در خبر دوم که مربوط به سال ١٩١٥ و به نوعی روشن‌گر زمینه‌ی خبر اول است به سابقه‌ی فعالیت‌های «شیخ الرئیس ابوالحسن قاجار تبریزی» که نقش مهمی در ایجاد احساسات و نگرش مثبت نسبت به اوردوی تورک و اسلام و خلافت عوثمان‌لی و «نهضت اتحاد اسلام» در ایران و جهان تشیع داشت، و گرامی‌داشت وی از سوی «جمعیت اتحاد و ترقی» اشاره می‌شود.

در زیر نخست متن تورکی – با الفبای فونتیک مودرن تورکی - و ترجمه‌ی فارسی این دو خبر کوتاه را آورده و سپس چند توضیح را در باره‌ی تورک‌له‌ر مه‌چیتی-مسجد تورک‌ها و نهضت اتحاد اسلام داده‌ام.




Monday, May 21, 2018

غلام‌رضا حسنی زورگاوالی (Zürgavalı) و باقیروف

غلام‌رضا حسنی زورگاوالی (Zürgavalı) و باقیروف

مئهران باهارلی


مقاومت در مقابل توسعه‌طلبی گروه‌های اولتراناسیونالیست و مسلح - تروریستی کوردی، خدمت به خلق تورک است.

١- در دویست سال گذشته در غرب آزربایجان، هر گاه که دولت مرکزی و یا سیستم دفاعی تورکان تضعیف شده است، اشقیاء و گروه‌های تروریستی کوردی از فرصت سوء استفاده کرده و به شهرها و روستاهای تورک و در راس آن‌ها اورمیه و سولدوز و سلماس و قوشاچای و تیکان تپه و ... هجوم آورده مردم بی‌دفاع تورک این مناطق را - به منظور ارعاب و فراری دادن بقیه السیف و اشغال شهرها و روستاهایشان - غارت و قتل عام کرده‌اند. پس از وقوع انقلاب اسلامی ایران هم همین حادثه تکرار شد. تروریست‌های کوردی حزب دموکرات کوردستان درست یک روز پس از انقلاب در ٢٣ بهمن به دستور عبدالرحمن قاسملو که تا آن زمان در بغداد و مهمان حزب بعث عراق بود، به شهربانی و ژاندارمری ساووج‌بولاغ  (مهاباد) حمله کرده آن‌ها را خلع سلاح نمودند. یک هفته بعد در ٣٠ بهمن به پادگان ساووج‌بولاغ  (مهاباد) حمله کرده تمام سلاح‌ها و مهمات آن شامل اسلحه‌های سنگین را غارت نمودند. پس از آن با سلاح‌ها و مهمات غارتی، شروع به تهاجم به شهرها و روستاهای تورک کردند. در فروردین ١٣٥٨ به امر قاسملو تروریست‌های کوردی اقدام به تظاهرات و تجمع مسلحانه با شرکت چندین هزار فرد مسلح در سولدوز نقده، شهری با اکثریت جمعیتی تورک‌ کردند. مردم تورک شهر، با صدور بیانیه‌ها و ارسال عریضه‌های متعدد به برگزاری این تجمع اعتراض کرده، خواستار لغو آن شدند. اما قاسملو مصر بود. زیرا هدف وی ایجاد درگیری و خون‌ریزی، تدهیش و فراری دادن اهالی تورک شهر استراتژیک نقده که همه بی سلاح بودند و سپس اشغال شهر بود.

به روایت چمران: «احزاب چپ در تاریخ ٣١ فروردین ٥٨ نیروهای مسلح خود را به نقده (سولدوز) می‏برند، شهری که از بیست هزار نفر جمعیت آن، تقریباً ١٥ هزار نفر تورک‌اند، و معلوم است که از قدیم بین کورد و تورک حساسیت وجود دارد. در وسط این شهر تورک‏نشین، بیست هزار کورد از نقاط مختلف جمع شده و دست به تظاهرات می‏زنند که ده ‏هزار نفر آن‌ها مسلح بودند. چه کسی می‏تواند چنین عملی را توجیه کند؟ راستی چه دلیلی داشت که احزاب در نقده‌ی‌ تورک‏زبان، زور و بازو نشان دهند و همه‌ی قدرت نظامی خود را در آن‌جا تجهیز کنند؟ جواب روشن است و آن این‌ که می‏خواستند مسلحانه بر نقده نیز مسلط شوند. زیرا نقده دروازه‌ی آزربایجان است و برای وصول به اوشنویه [اوشنو] و جلدیان و پیران‌شهر [خانا] حیاتی است. .... و برای نفوذ به آزربایجان سیطره بر نقده ضروری بود. لذا مسلحانه وارد نقده شدند و قدرت‏نمایی کردند. می‏خواستند هر نفس‏کِشی را خفه کنند و خلاصه نقده را مثل شهرهای دیگر زیر سلطه‌ی خود در آورند. ولی حساسیت موجود در نقده به انفجار بدل شد، زد و خورد در گرفت، خون‏ها ریخته شد، جنایت‏ها صورت گرفت، خانه‏ها به غارت رفت و یا بسوخت، به عصمت دختران و زنان تجاوز گردید و روستاهای زیادی در اطراف نقده مورد هجوم و کشتار قرار رفت. تا پس از چهار روز خون‌ریزی، دولت فرمان داد که ارتش از اورمیه به حرکت در آید و به سوی نقده برود و محاصره‏‌کننده‌گان کورد را متفرق نماید. ارتش نیز تا مثلث نقده پیش رفت و محاصره‌‏کننده‌گان عقب نشستند....». 

Sunday, May 20, 2018

پان تورک، پان آزربايجانيسم، تورک باوری، تورکيسم، پان تورکيسم، پان تورکيکيسم، تورانيسم

پان تورک، پان آزربايجانيسم، تورک باوري، تورکيسم، پان تورکيسم، پان تورکيکيسم، تورانيسم

مئهران باهارلي

«پان تورک» یک اصطلاح سیاسی نیست، بلکه یک مارک تورک‌ستیزانه (تورکوفوبیک) به معانی تورک‌گرای افراطی، پان‌تورکیست، معتقد به حاکمیت جهانی تورک، درصدد نجات دادن همه‌ی ملل تورکیک ایران و دنیا، نژادپرست، و ... است که از طرف پان‌ایرانیستها، قومیتگرایان افراطی فارس و بعضا کرد و تالش و همچنین آزربایجان‌گرایان پان‌ایرانیست و برخی آزربایجان‌گرایان استالینیست[1] و ... برای تخریب و لینچ و حذف کردن هر کس که خود را «تورک» بداند و بخواند؛ از حقوق ملی-قومی تورک دفاع کند؛ مخالف سیاست دولتی فارس‌سازی و نژادپرستی آریایی باشد؛ ... بکار می‌رود. دلیل کاربرد مارک «پان تورک» از سوی این دستجات، نفرت و هراس از تورک؛ الفت به دروغ‌پراکنی و استحماق و خودفریبی؛ و تمایلات غیرستیزی-نژادپرستانه است.

بسیاری از کسانی که دستجات قومیت‌گرای افراطی فارس آنها را پان تورک می‌نامند، اصلا به «هویت ملی تورک» اعتقادی ندارند. به عنوان مثال، فعالین سیاسی «آزربایجان‌گرا»، نه به هویت ملی تورک و ملت تورک، بلکه به «هویت ملی آزربایجانی» که توسط استالین و میکویان در سال ١٩٣٧ در مسکو-روسیه‌ی شوروی، و به منظور نفی ملت تورک و هویت ملی تورک در قفقاز جنوبی و شمال غرب ایران ایجاد شد، اعتقاد دارند. اما آنها هم از سوی قومیتگرایان افراطی فارس، «پان تورک» نامیده می‌شوند.



Thursday, May 17, 2018

ائف-٣٥، بيزيم «اؤنجه تورک خالقيميز» و اونلارين «اؤنجه تورکييه» شوعاری

ائف-٣٥، بيزيم «اؤنجه تورک خالقيميز» و اونلارين «اؤنجه تورکييه» شوعاری

مئهران باهارلی

آمئریکادا ائف-٣٥له‌رین تورکییه‌یه وئریلمه‌مه‌سی و تئکنولوژیسی‌نین تورکییه‌یه تیرانسفئر ائدیلمه‌سی‌نین قاباغینی آلماق اوچون، گوجلو بیر ایسراییل یانلیسی لوبی واردیر. بو لوبی تورکییه‌نین ائف-٣٥ یاپیمی اوچون اولوشدورولان کونسئرسییومدان ایخراج ائدیلمه‌سی، تورکییه‌یه ائف-٣٥له‌رین وئریلمه‌مه‌سی، ائف-٣٥ تئکنولوژیسی‌نین تورکییه‌یه تیرانسفئر ائدیلمه‌مه‌سی و بو باغلامدا تورکییه‌یه آمبارقو –بایکوت قویولماسینی ایستیر. گئچه‌ن هفته بو تحریم و بایکوتون آیرینتیلی لاییحه‌سی کونگره‌یه - که اورادا هم جومهورییه‌تچی‌له‌ر و هم دئموکراتلار گؤزو باغلی ایسراییل یانلیسی‌دیرلار- وئریلدی.

Tuesday, May 15, 2018

زبان طبی-علمی تورکی: «بيت قورخوسو و اونون آرادان آپاريلماسی» به قلم دکتر صولتی

زبان طبی-علمی تورکی: «بيت قورخوسو و اونون آرادان آپاريلماسی» به قلم دکتر صولتی

مئهران باهارلی

در سرتاسر دوره‌ی قاجاری، تورکان ساکن در ایران و مخصوصا تورک‌ائلی-آزربایجان اتنیک (مانند قفقاز) متاثر از ادبیات تورکی عثمانی بودند. در این دوره، به سبب این تاثیرپذیری، نوعی رنسانس فرهنگی تورکی- که مورد حمایت مستقیم و غیر مستقیم دولت و مقامات قاجاری هم بود- پدیدار شد. این رنسانس فرهنگی خود را به صورت چاپ متون ادبی کلاسیک تورکی (فضولی، نوائی، نسیمی،...)، کتابهای دستور زبان تورکی (سمع افشار اورومی...)، کاربرد زبان تورکی در نگارش مقالات و حتی به تدریج ایجاد مطبوعات تورک‌زبان ویا دوزبانه‌ی تورکی-فارسی (توسط حاجی میرزا بلوری تبریزی، ...)، تاسیس نظام تحصیلی تورک‌زبان (مدرسه ی تورک بالو، ...)، و .... جلوه‌گر ساخت. اما با ظهور انقلاب مشروطیت و مخصوصا افتادن مدیریت آن به دست دولت بریتانیا و عناصر ضد تورک رنگارنگ (١٩٠٠-١٩٠٦)، این رنسانس فرهنگی تورک جوانمرگ شد و به همراه برچیده شدن مطبوعات تورک و نظام تحصیلی تورک‌زبان و نشر کتب تورکی، .... سنت در حال ایجاد مقاله‌نویسی به زبان تورکی نیز، و کلا کاربرد زبان تورکی در مطبوعات و در باره‌ی مسائل اجتماعی، برچیده شد.

١٠-١٥ سال پس از انقلاب فارس‌محور مشروطیت، در سالهای جنگ جهانی اول (١٩١٥-١٩١٨)، تورکی‌نویسی دوباره در ایران جانی گرفت (حتی پیش از آن با چاپ و انتشار رومان تورکی «روشنی‌نین رویاسی» در تهران به سال ١٩١٢). با ایجاد حکومت اتحاد به صدارت جمشیدخان سوباتایلی مجدالسلطنه افشار اورومی، و ورود اردوی نجات‌بخش عثمانی به ایران و تورک‌ائلی-آزربایجان اتنیک، زبان تورکی برای اولین بار در تاریخ تورک‌ائلی، موقعیت زبان رسمی و دولتی پیدا کرد. در این دوره همه‌ی اعلامیه‌ها و اسناد اردوی نجات‌بخش عثمانی و ایضا حاکمیت اتحاد به زبان تورکی منتشر می‌شد، و در روزنامه‌ی «آزربایجان» ارگان «حزب اتحاد اسلام» به مدیریت جمشیدخان افشار اورومی، مقالات اجتماعی و فلسفی به زبان تورکی درج می‌گشت. اما این دوره هم با خروج اردوی نجات‌بخش عثمانی و سقوط حاکمیت اتحاد، و تسلط دوباره‌ی جریانات ایران‌گرا-فارس‌گرا و به طور مشخص فرقه‌ی دمکرات آزربایجان به رهبری خیابانی –شعبه‌ی حزب دمکرات ایران به رهبری تقی‌زاده و ... که معتقد به زبان ملی فارسی، میهن ایران و ملت ایران بودند و مواضع صریح و شدید بر علیه تورکی‌نویسی و نیز فدرالیسم ملی داشتند، بدون آنکه مجال سنت‌سازی و نهادسازی برای تورکی‌نویسی پیدا کند پایان یافت. (قابل توجه است که فرقه‌ی دمکرات آزربایجان خیابانی –شعبه‌ی حزب دمکرات ایران که در آن برهه به عنوان نیروی اصلی ضد تورک و ضد تورکی‌نویسی و ضد فدرالیسم ملی؛ بر علیه نیروهای ملی تورک به رهبری جمشیدخان افشار اورومی و حاجی میرزا بلوری در تبریز و مساوات در قفقاز جنوبی عمل می‌کرد، توسط ایران‌گرایان و آزربایجان‌گرایان به عنوان یک حرکت ملی جا زده شده است).


Friday, May 11, 2018

«خوی»، شهر قهرمانی که همه چیز آن «تورک» است

«خوی»، شهر قهرمانی که همه چیز آن «تورک» است

 

مئهران باهارلی

 

در زیر متن تورکی و سپس ترجمه‌ی فارسی یک گزارش از شهر خوی را مربوط به سال ١٩٢٤ – یک سال پیش از ساقط شدن دولت تورک قاجار و تاسیس سلسله‌ی پهلوی، چاپ شده در نشریه‌ی «رسیم‌لی غزئته»ی استانبول را آورده‌ام[1].

در این گزارش تثبیت‌های جالبی وجود دارند. از جمله:

١-در گزارش مطابق با واقعیت‌ها نام قومی-ملی ما و تورک‌های عثمانلی، هر دو صرفا به صورت «تورک»، و نام زبان هر دویمان صرفا به صورت «تورک‌جه» (تورکی) آمده است. در این گزارش یک بار کلمه‌ی «آزربایجان‌لی» (آزربایجانی) به معنی اهل منطقه‌ی آزربایجان در مقابل دیگر مناطق ایران، و مطلقا نه به معنی قومی-ملی بکار رفته است.

٢-در گزارش به درستی گفته می‌شود لهجه‌ی تورکی در خوی در مقایسه با لهجه‌ی برخی دیگر از مناطق آزربایجان، به لهجه‌ی استانبولی نزدیک‌تر است. چنانچه اهالی خوی، لهجه‌ی استانبولی زبان تورکی را به راحتی و سهولت درک می‌کنند. اما در میان لهجه‌های برخی دیگر از مناطق آزربایجان که دارای لهجه‌های دورتر از استانبولی هستند، نام‌های اورمیه، میاندیج و ساووج‌بولاق (مهاباد بعدی) را می‌برد. این ادعا چندان دقیق نیست. زیرا همه‌ی لهجه‌های غرب آزربایجان از جمله اورمیه و ...، و همچنین همه‌ی لهجه‌های افشاری در سرتاسر تورک‌ایلی، به لهجه‌های آناتولی بسیار شبیه و نزدیک، حتی ادامه‌ی آن‌ها در ایران هستند. این شباهت با حرکت به شرق (تبریز، اردبیل.....) کمتر می‌شود.

٣-در گزارش گفته می‌شود شهر خوی، با همه چیز آن تورک است. در مقاله تعدادی از مصادیق این تورک بودن، در عرصه‌ی زبانی، اقتصادی، سیاسی و نظامی ذکر شده‌اند. از جمله:

-نزدیکی لهجه‌ی تورکی خوی به لهجه‌ی استانبول: مانند کلمه‌ی «مقبره» در لهجه‌ی خوی که نه با فتحه، بلکه مشابه لهجه‌ی استانبول «ماقبه‌ره» با الف و به صورت «ماغوه‌ره» بیان می‌شود؛

-در هم تنیده‌گی اقتصاد خوی با آناتولی –عثمانلی: تجارت با ترابزون، اعزام نیروی کار به استانبول)؛

-شناخته شدن و بزرگداشت قهرمانان ملی تورکیه در حین جنگ جهانی اول و جنگ استقلال تورکیه: مصطفی کمال پاشا، کاظم قارابکیر، رفعت پاشا از طرف مردم خوی؛

-هم‌کاری و هم‌بسته‌گی با اردوی نجات‌بخش عثمانلی در خلال مبارزه با آسوریان و ارمنیان مهاجم و ...

-و از همه مهم‌تر خصلت رشادت و جنگ‌جویی تورک که مردم خوی در مواجه با لشگر مهاجم ژنرال ارمنی آندرانیک اوزانیان از خود نشان دادند. رشادت و جنگویی‌ای که نشان ندادن آن از طرف سلماس و اورمیه منجر به قتل عام ده‌ها هزار تن تورک از اهالی و اشغال این شهرها توسط آسوریان-ارمنیان شد.















Wednesday, May 9, 2018

مه‌نیمسه‌دیییم نئچه ایملا بیچیمی

مه‌نیمسهدیییم نئچه ایملا بیچیمی 

مئهران باهارلی


بیله- بئله، گیبی- کیمی، ائیله‌مه‌ک، کلیمه- که‌له‌مه، داوشان، آو، سه‌کیز، دوقوز، کؤپرو، یاپراق، توپراق، اؤسکورمه‌ک، آسقیرماق، ایسی، یاسی، که‌ندی-اؤز، ایل-ائل، آوشار، جالاییر، یورت، قورت، بولوت، سوت، جئیلان، هئیلان، گوره‌شمه‌ک، گه‌لیپ، آلیپ، آلامام، گئده‌مه‌م، گه‌لیرسین، سه‌ن‌سین، یاییم‌لاماق، یایین، چه‌کیمسه‌ر، قارارماق، کورد، تورک، سارارماق، تاهران، می‌؟، باشارماق- باجارماق، یوبات- گئجیک، قیلینج- قیلیج، ....

٭٭٭

ایران‌دا تورک‌جه لهجه‌له‌ریمیزده (تورکمان لهجه‌له‌ری‌نده) دئگی‌له‌ر و دیل قورال‌لاری‌ندا گؤروله‌ن بیر چوخ ده‌ییشیک‌لیک، دوغال و طبیعی‌دیر. آنجاق بونلارین بیر چوخو، دوغال اولماق‌لا بیرلیک‌ده، تورک‌جه‌نین یوزلاشما و یوخ اولمایا اوز توتدوغونون دا به‌لیرتی‌سی‌دیر. بئله اولوم‌سوز ده‌ییشیک‌له‌ره، ایران‌دا اولوشماق‌دا اولان ادبی (گؤرکول) - معیار (اؤلچون) تورک‌جه‌ده یئر وئریلمه‌مه‌سی گه‌ره‌کدییی‌نه ایناندیغیم اوچون، مه‌ن اؤز چاپیم‌دا یازی‌لاریم‌دا اونلاردان قاچینمایا و دوزه‌لتمه یاپمایا چالیشیرام.

Monday, May 7, 2018

اتّفاق بيلديريسی

اتّفاق بيلديريسی

مئهران باهارلی

آشاغیدا «اتّفاق بیلدیریسی»‌نین متنینی وئرمیشه‌م. بو بیلدیری تورکییه‌ده دؤرت پارتی‌نین (جمهوریت‌چی خالق پارتیسی، دئموکرات پارتی، اییی پارتی، سعادت پارتیسی) آراسیندا ملّت‌وکیلله‌ری سئچیمی اوچون قورولان «ملت اتّفاقی»نین بیلدیریسی‌دیر. بو بیلدیرینی یاییملامامین نده‌نله‌ری:

١-تورکییه‌نین اؤلچون و معیار دیلی ایراندا اولوشدورولماقدا اولان معیار تورکجه‌یه نه دنلی یاردیمجی و گره‌کلی ایسه، بیزیم سیاسی تورکجه‌میزین اولوشماسیندا دا تورکییه‌ سیاسی دیلی‌ و قاورام-تئرمینله‌ری‌نین اؤیره‌نیلمه‌سی، اؤزه‌للیکله تورک سیاسی تشکیلاتلار و فعاللار اوچون، او قده‌ر یاردیمجی و گره‌کلیدیر.

٢-گئچه‌ن یوز ایلده، عوثمانلی-تورکییه، تورک ملّی بیلینجله‌نمه و تورک ملّیتچیلییی آچیسیندان ایراندا یاشایان تورک خالقی‌نین اؤرنه‌ک آلدیغی اولگو و اسین قایناغی ایدی. بوندان دولایی دا فارسچی مشروطه انقلابی و سونراسیندا قورولان ایران دولتله‌ری و اؤزه‌للیکله پهلوی و جمهوری اسلامی، ایراندا یاشایان تورک خالقینی تورکجه اوخوماقدان و تورکییه‌ده یازیلان-یاییملانان اثرله‌ری آنلاماقدان عاجز ائتمه‌یه چالیشدی. بو نده‌نله‌دیر که تورک خالقی دا، اؤزو و تورکجه‌نی و تورک کیملییینی قوروماق و گلیشدیرمه‌ک اوچون، کسینلیکله تورکییه‌نین سیاسی دیلی ایله درینده‌ن تانیش اولمالی، تورکییه‌‌ده یازیلان و یاییملانان سیاسی یازی و بیلدیری و مقاله و پروقراملاری ... سورونسوز و قولایلیقلا آنلایابیلمه‌لی، بو یولدا انگه‌ل و مانع نه وارسا اورتادان قالدیرمالیدیر.



Sunday, May 6, 2018

تورک‌ایلی، در شعر «چیرپیناردین قاراده‌نیز» از احمد جواد

تورک‌ایلی، در شعر «چیرپیناردین قاراده‌نیز» از احمد جواد

 

مئهران باهارلی


تورک‌ایلی، احمد جواد: در ایران خودنام‌گذاری «تورک‌ایلی» (ترجمه‌ی «تورکستان» سابق فارسی) نام وطن تورک و یا منطقه‌ی ملی تورک در شمال غرب کشور است. نام «تورک‌ایلی» در قففاز هم به معنی سرزمین تورک و تورکیه، هم قبل از اشغال توسط بولشویک‌ها و هم بعد از آن، به کار رفته است. یکی از ماندگارترین کاربردهای نام «تورک‌ایلی» در قفقاز، بیت («تورک‌ایلی»‌نده‌ن اه‌سه‌ن یئل‌له‌ر) در شعر معروف «چیرپیناردین قاراده‌نیز» اثر احمد جواد شاعر معروف است. وی در این شعر تورک‌ایلی را به معنی کشور تورک و برای نامیدن تورکیه به کار می‌برد.

این شعر از سوی «احمد جواد آخوندزاده» در شهر گنجه به تاریخ ١ ماه می ١٩١٨ سروده شده است. آهنگ‌ساز مشهور تورک «اوزئیر حاجی بیکوف» برای این شعر آهنگی ساخته و آن را به «قهرمانان اوردوی اسلام قفقاز به فرماندهی نورو پاشا» اتحاف کرده است. این شعر علاوه بر «قوشما» نخستین کتاب شعر احمد جواد، در سال ١٩١٩ در دومین کتاب شعر او به نام «دالقا» هم درج شده است. احمد جواد، از اعضای مرکزیت حزب مساوات – تورک عدم مرکزیت فیرقه‌سی، در سال ١٩٣٧ از طرف رژیم استالینیست شوروی به جرم باور داشتن به هویت ملی تورک و مخالفت با اشغال آزربایجان قفقاز توسط روسیه‌ی بولشویک، تیرباران شد. وی یکی از ده‌ها هزار قربانی آزربایجان‌گرایی استالینیستی است.


(سئوگی‌لی توران مفکوره‌سی‌نه بیرینجی یول گؤسته‌ره‌ن استاد علی به‌ی حسین‌زاده حضرت‌له‌ری‌نه تقدیم)

قاراده‌نیز  

چیرپیناردین قاراده‌نیز

باخیپ تورک‌ون بایراغی‌نا

آه، دییه‌ردین هیچ اؤلمه‌زدیم

قاپانسایدیم آیاغی‌نا

 

اوزاق دوشه‌ن دوست اه‌لی‌نده‌ن

ایل‌له‌ر وار که چارپار سینه‌ن

وفالی‌دیر، گه‌لدی گیده‌ن

یول وئر تورک‌ون بایراغی‌نا

 

اینجی‌له‌ر دؤک، گول، یولونا

سیرمالار دوز ساغ سولونا

فیرتینالار دورسون یانا

سلام تورک‌ون بایراغی‌نا

 

حمیدیه و تورک قانی

هر بیری‌نین بیتمه‌ز شانی

باتوم اولسون یول قربانی

اه‌ییل تورک‌ون بایراغی‌نا

 

«تورک‌ایلی»‌نده‌ن اه‌سه‌ن یئل‌له‌ر

بانا شئعیر، سلام سؤیله‌ر

اولسون بیزیم بوتون ایل‌له‌ر

قوربان تورک‌ون بایراغی‌نا

 

احمد جاواد (ایزباسی‌سی)

١ ماییس ١٩١٨ گه‌نجه


Sévgili Tûrân mefkûresine birinci yol gösteren Ustad Eli Bey Hüséyinzâde hezretlerine teqdim

 

QARADENİZ

 

Çırpınardın Qaradeniz

Baxıp Türk’ün bayrağına

Âh, diyerdin hiç ölmezdim

Qapansaydım ayağına

 

Uzaq düşen dost elinden

İller var ki çarpar sinen

Vefâlıdır geldi giden

Yol vér Türk’ün bayrağına

 

İnciler dök, gül yoluna

Sırmalar düz sağ soluna

Fırtınalar dursun yana

Selâm Türk’ün bayrağına

 

Hemîdiye ve Türk qanı

Her birinin bitmez şanı

Batum olsun yol qurbanı

Eyil Türk’ün bayrağına

 

Türkili’nden esen yéller

Bana şéir, selam söyler

Olsun bizim bütün iller

Qurban Türk’ün bayrağına

 

Ehmed Cavad [İzbasısı]

1 Mayıs 1918, Gence

منبع:

نام و ترکیب تورک‌ایلی

http://sozumuz1.blogspot.com/2018/01/blog-post_25.html

مناطق ملی در ایران؛ و منطقه‌ی ملی و یا اتنودمگرافیک تورک در شمال غرب آن

http://sozumuz1.blogspot.com/2018/01/blog-post_19.html

برای مطالعه‌ی بیشتر:

پان‌تورک، پان‌آزربایجانیسم، تورک باوری، تورکیسم، پان‌تورکیسم، پان‌تورکیکیسم، تورانیسم

http://sozumuz1.blogspot.com/2018/05/blog-post_20.html

ایضاحاتی در باره‌ی کاربرد مودرن و دموکراتیک دو نام تورک و آزربایجان

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/10/blog-post_9.html

مناطق ملی در ایران؛ و منطقه‌ی ملی و یا اتنودموگرافیک تورک در شمال غرب آن

http://sozumuz1.blogspot.com/search/label/تاتاریزه%20کردن

تورک صرفاً نام قومی-ملی اوغوزهای غربی است، نه همه‌ی ملل تورکیک

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/08/blog-post_12.html

در ایران شش ملت و اقلیت ملی تورکیک وجود دارد، هیچ کدام از آن‌ها «آزربایجانی» و یا «تورک آزربایجانی» نیست

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/08/blog-post_11.html

در ایران چهار ملت تورکیک با نام‌های تورک، تورکمن، خلج و قازاق زنده‌گی می‌کنند

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/06/blog-post_9.html

روح دوکترین آزربایجان‌گرایی، عَلَم کردن هویت آزربایجانی به جای هویت ملی تورک

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/03/blog-post_85.html

ایران‌دا نه «آزه‌ربایجان‌لی» وار، نه «آزه‌ربایجان تورکو» و نه باشقا به‌نزه‌ر اویدورما و قوندارما میلله‌ت‌له‌ر و کیم‌لیک‌له‌ر

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/03/blog-post_10.html

اصطلاح «ایران تورک‌چوله‌ری»، صرفاً می‌تواند محصول مغز علیل و پاک باخته‌ی یک آزربایجان‌گرای ضد تورک باشد

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/03/blog-post_95.html

در هویت ملی آزربایجانی، «انکار هویت ملی تورک» مندرج و مستتر است

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/08/blog-post.html

بحران‌های آزربایجان‌گرایانه

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/08/blog-post_1.html

آزربایجان‌گرایی تالشی: گل بود به چمن نیز آراسته شد

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/08/blog-post_95.html

باز هم ملت جعلی آذربایجان، اعتراض به تیتر خبر آیت‌الله منتظری

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/11/blog-post_8.html

در ایران، یک «مساله‌ی تورک» وجود دارد و یک «مساله‌ی حق تعیین سرنوشت ملت تورک». مساله‌ای به اسم آزربایجان و حق تعیین سرنوشت آزربایجان و ... وجود ندارد

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/02/blog-post_5.html

تورکان تکانی خورده‌اند. هویت ملی تورک در حال شکل‌گیری، اما بر مبانی مبهم و نه چندان درست است

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/01/blog-post_29.html

ایران‌دا تورک خالقی اؤزونه «تورک» دییه‌ر. بو دا مساله‌نی بیتیریر

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/02/blog-post.html

لهجه‌گرائی، طائفه‌گرایی و محلی‌گرایی، سه مانع عمده در مسیر روند ملت شدن خلق تورک در ایران

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/09/blog-post_47.html

هدف از بررسی زیرگروه‌های لهجه‌ای، جوغرافیایی، مذهبی، طائفه‌ای، ... خلق تورک

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/09/blog-post_9.html

ناکارآمدی، ناقص و عقیم و غیر واقعی بودن آزربایجان‌گرایی صرف

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/01/blog-post_23.html

Türk yérine koloniyal Azerbaycan Étnosu-Milleti qavramı Quzéyde de iflas étmekdedir

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/01/turk-yerine-kolonliyal-azerbaycan.html

قانون تشکیل ایالات و ولایات مشروطه و تجزیه‌ی منطقه‌ی ملی تورک

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/01/blog-post_24.html

نقشه‌ای نادرست، ذهنیتی مغشوش، طرزی مضر

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/06/blog-post_29.html

«تورکیستان» ایله «تورکییه» دوغرویسا، «تورک‌ایلی» ده دوغرودور.

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/08/blog-post_64.html

نام و ترکیب تورک‌ایلی

http://sozumuz1.blogspot.com/2018/01/blog-post_25.html

موضوعِ بحث وطن (تورک‌ایلی) ایسه، گئری‌سی تفرّعات

http://sozumuz1.blogspot.com/2018/01/blog-post_31.html

تورک‌ایلی، در شعر «چیرپیناردین قاراده‌نیز» از احمد جواد

http://sozumuz1.blogspot.com/2018/05/blog-post_6.html

جمهوریت‌خواهی فارسی و مساله‌ی ملی در ایران، نگاهی به طرح پیشنهادی و. انصاری-س. مددی

http://sozumuz1.blogspot.com/2018/05/blog-post_31.html