تورک‌جه‌میزده قادین و اه‌رکه‌ک آیریم‌چی‌لیغی ایله جنسیت‌‌چی‌لیک
قاورام‌لار و اؤرنه‌ک‌‌له‌ر
TÜRKCEMİZDE QADIN VE ERKEK AYRIMÇILIĞI İLE CİNSİYETÇİLİK, QAVRAMLAR VE
ÖRNEKLER
مئهران
باهارلی-٢٠١١
سؤزوموز
دیل و گئرچه‌ک‌لییین قارشی‌لیق‌لی ائتگی‌له‌‌شیمی
دوشونجه و دونیانی آلقی‌لاییش ایله داورانیش‌لاریمیز دیل‌له بیچیم‌له‌ندییی کیمی، دیل‌ین اؤزو ده سوره‌ک‌لی اولاراق بونلاردان ائتگی‌له‌‌نمه‌ک‌ده‌دیر. گئرچه‌ک‌لیک دورمادان دیلی ائتگی‌له‌‌ییر و دیل ده آرالیق‌سیز یئنی گئرچه‌ک‌لیک یارادیر. باشقا بیر دئییش‌له دیل هم وار اولان گئرچه‌ک‌‌له‌ری اؤزونده یانسیدیر، هم ده بئیین‌ده یئنی و باشقا گئرچه‌ک‌لیک‌له‌رین اولوشومونا قاتقی‌دا بولونور. بوندان دولایی دیل‌ین ده‌ییشمه‌سی، گئرچه‌ک‌لییین ده‌ییشمه‌سی دئمه‌ک اولدوغو کیمی، گئرچه‌ک‌لیک ده‌ییشینجه ده دیل ده‌ییشمیش اولور.
دیل قونوسو فئمینیزم چالیشمالاری‌ندا اؤزونه مرکزی بیر یئر ائدینمیش‌دیر. توپلوم‌لارین هر آلانی‌ندا و بو آرادا گه‌له‌نه‌ک‌‌له‌ر، بوته‌م (دین)، یاسالار، اورتال (مئدییا)، گؤرک‌سؤزده (ادبیات‌دا)، اولدوغو کیمی، دیل‌ده ده قادینا قارشی آیریم‌چی‌لیق واردیر. قادین، دیل آراجی‌لیغی ایله ده آیریم‌چی‌لیغا اوغراییپ باسقی آلتی‌ندا توتولور. حتتا دیل، قادینا قارشی آتااه‌رکیل بیر دوشونگه‌نین (ایدئولوژی‌نین) گوج‌لو آراجی‌نا چئوریله‌بیله‌ر.
بیر توپلومون دیلی اینجه‌له‌نه‌ره‌ک، او توپلومون جنسیت‌‌‌له‌ره باخیش‌لاری، اونلارا بیچدیک‌‌له‌ری اوینام‌لار (رول‌لار)، گوج داغیلیمی و توپلومون اؤن‌یارقی‌لاری گؤزله‌م‌له‌نه‌بیله‌ر. دیل‌ده‌کی دئییم‌‌له‌ر بو قونودا چوخ اؤنه‌م‌لی ایپ‌اوجو و قایناغی اولوشدورورلار. اه‌ریل (مذکّر) دیل، اه‌رکه‌یی دوزگو (نورم) اولاراق آلیر و قادینی گؤرونمه‌ز قیلیر. بونون دا اؤته‌سی‌نده، وار اولان دیل دوزه‌نی (سیستئمی)، گؤرک‌سؤز، آتاآناسؤز‌له‌ری، آرقو، سؤیوشلهر، گون‌لوک قونوشما دیلی و اورتال آراجی‌لیغی ایله قادین و اونون ائشئی‌لییی‌نی (جینسه‌ل‌لییی‌نی) آشاغی‌لاییر، قادین‌نین گوجون (مجبوری) اوینام‌لارا (رول‌لارا) سوخور. اه‌ریل دیل قادینا قارشی سالدیرقان بیر دیل‌دیر.
دیل ته‌ک‌جه بیزیم نئجه دوشوندویوموزو یانسیتماز، عئینی آن‌دا او بیزیم نئجه دوشوندویوموزه بیچیم ده وئریر. دیل اوزه‌ری‌نده‌کی اه‌رکه‌ک حاکمیتی یالنیز دوشونجه‌نی دئییل، گئرچه‌ک‌لییی ده بیچیم‌له‌ندیریر. بونون دیلده‌م‌لی (منطیق‌لی) سونوجو اولاراق، دیلی دئنه‌ت‌له‌مه‌ک (کونترول ائتمه‌ک)، دوشونجه‌‌له‌ری ده دئنه‌ت‌له‌مه‌ک‌دیر. قادین‌لاری آشاغی‌لایان و سیلیک‌له‌شدیره‌ن دئگی (کلیمه) و یا دئییم‌‌له‌رین سوره‌ک‌لی اولاراق قول‌لانیلماسی، قادین‌لارین گئرچه‌ک‌ده‌ن ده آشاغی‌لیق و سیلیک اولدوغو وارساییم و اینانجی‌نی بئیین‌‌له‌رده یئرله‌شدیریر. بو دا زامان‌لا آیریم‌چی و جنسیتچی توپلوم‌لارین یارانماسی‌یلا سونوج‌لانیر. بوندان دولایی ائشئی‌چی (جنسیتچی - سئکسیست) بیر دیل، تؤزلو (رادیکال) بیر بیچیم‌ده آریت‌لاناراق یئنی‌ده‌ن یاپیلان‌دیریلمالی و گه‌ره‌کیرسه یئنی ده‌ریم (تئرمین) و دئگی‌له‌‌ر (کلیمه‌‌له‌ر) تؤره‌دیله‌‌ره‌ک جنسیتلهر آچی‌سی‌ندان یان‌سیز (نؤتر) و قاپساییجی (اینکولوسیو) بیر دیل دورومونا گه‌تیریلمه‌لی‌دیر.
ائشئی‌چی (جنسیتچی) دیل‌‌له‌ر و اه‌کینج‌‌له‌ر (کولتور‌له‌ر)
اینگیلیزجه و بیر نئچه دیل ایستیثنا اولماق اوزه‌ره، هیند آوروپا دیل اوغوشو (عاییله‌سی)، هابئله سامی دیل‌‌له‌ری دیل‌بیلگی‌سی آچی‌سی‌ندان سئکسیت - جنسیت‌‌چی‌دیر‌له‌ر. اورال - آلتاییک دیل‌‌له‌ری ایسه دیل‌بیلگی‌سی آچی‌سی‌ندان سئکسیست دئییل، آنجاق سؤزجوک، دئییم و آتاآناسؤز‌له‌ری یؤن‌‌له‌ری‌نده‌ن جنسیت‌‌چی‌دیر‌له‌ر. اؤرنه‌یین آلتاییک دیل‌‌له‌ری‌نده‌ن اولان تورک‌جه‌ده اوچونجو شخص ته‌کیل آدیلی‌ندا (ضمیری‌نده) دیشی و اه‌رکه‌ک اوچون آیری سؤزجوکلهر یوخ‌دور و بونلارین هر ایکی‌سی ته‌ک «او» آدیلی ایله آنلاتیلیر. بو نه‌ده‌ن‌له تورک‌جه، دیل‌بیلگی‌سی آچی‌سی‌ندان جنسیتچی دیل‌‌له‌ر آراسی‌ندا ساییلماز.
تورک‌جه‌نین دیل‌بیلگی‌سی آچی‌سی‌ندان جنسیتچی اولماماسی‌نا قارشین، تورک اه‌کینجی (کولتورو) اؤزه‌ل‌لیک‌له ایسلام بوته‌می (دینی) و تاجیک – دری – فارس دونیاسی‌یلا تانیشدیق‌دان سونرا، آتااه‌رکیل بیر یاپی‌یا یییه (صاحیب) اولموش‌دور. بو و باشقا بیر سیرا نه‌ده‌ن‌‌له‌رده‌ن دولایی، گونوموز تورک‌جه‌سی جنسیت‌‌چی‌دیر و قادینی ایکینجیل گؤره‌ن اؤیه‌‌له‌رله (عونصورلارلا) دولودور.
بیزیم
تورک‌جه‌میزه – تورکمان لهجه‌له‌ری‌نه – گه‌لینجه، گؤزله‌م‌له‌نه‌ن ماراق‌لی بیر
اولقو داها واردیر. او دا، جنسیتچی دیلی قول‌لانمادا ایکی آشیری یؤنه‌تگیل (سیاسی)
اوج ساییلان کؤک‌ده‌ن‌دین‌چی ایسلام‌چی‌لارلا قاتی کومونیست‌‌له‌ر آراسی‌ندا اؤنه‌م‌لی
بیر فرقین اولماییشی‌دیر. بونلارین ایکی‌سی ده جنسیتچی دیل قول‌لانما و بو آلان‌دا
توتوچولوق و گه‌له‌نه‌ک‌چی‌لیک باخیم‌لاری‌ندان بیر بیری‌نه چوخ به‌نزه‌مه‌ک‌ده‌دیر‌له‌ر.
آزه‌ربایجان رئسپوبلیکاسی‌نین آشیری جنسیتچی اولان رسمی (توغرالی) - ادبی (گؤرکول)
دیلی «آزه‌ربایجان‌جا»نین بؤیوک اؤلچوده سوویئت دؤنه‌می کومونیست یؤنه‌تیمی‌نین
اورونو اولدوغو، بو آچی‌دان اولدوقجا آنلام‌لی بیر اولونتودور (فئنومئن‌دیر). تورک
دیلی کیمی، تورک سیاسی ادبیاتی دا، اؤزونو سوره‌ک‌لی اولاراق میللی کیم‌لیک‌له
بیرگه، دئموکراتیک و چاغ‌داش ده‌یه‌ر‌له‌ر و جنسیتچی دیل قول‌لانماما آچی‌لاری‌ندان
دا یئنی‌له‌مه‌لی و گونجه‌ل‌له‌مه‌لی‌دیر.
تورک‌جه‌میزده قادین و اه‌رکه‌ک آیریم‌چی‌لیغی و جنسیتچی آنلاییشین یانسیمالاری
بو یازقادا (مقاله‌ده) آیرینتی‌لارا گیرمه‌ده‌ن تورک‌جه‌میزین جنسیتچی بویوت و یؤن‌‌له‌ری و آردی‌ندا اونون جنسیت‌‌چی‌لیک‌ده‌ن آرینماسی‌نین نئچه یولونا ده‌یینمیشه‌م. دوغالین (البته) یئنی دیل و یئنی گئرچه‌ک‌لیک‌‌له‌ر یاراتماق، اوزون و یوروجو بیر سوره‌ج‌دیر. مه‌نیم آماجیم دا بونلاری یاپماق دئییل‌دیر. آماجیم بو قونویا دقت‌‌له‌ری چه‌کمه‌ک و دویارلی‌لیق یاراتماق یولوندا ایلک آدیمی آتماق‌دیر.
بو دوغرولتودا تورکمان تورک‌جه‌سی‌نده جنسیتچی آنلاتیم‌لاری آشاغی‌دا توپارلامیشام. بونلاری نئچه بؤلومه آییرماق اولار:
قادینی یوخ سایان و گؤرمه‌ز قیلان اه‌ریل آنلاتیم‌لار (ایفاده‌‌له‌ر)
قادینی جینسه‌ل بیر نه‌سنه گؤسته‌ره‌ن آنلاتیم‌لار
قادینی اه‌رکه‌یین صاحیب اولماسی و دئنه‌ت‌له‌مه‌سی گه‌ره‌که‌ن بیر نه‌سنه
گؤسته‌ره‌ن آنلاتیم‌لار
قادینی، عاغیل، سئچیم و ذوق‌‌لاری ایله جینسه‌ل‌لییی‌نی کیچیمسه‌ییپ آشاغی‌لایان
آنلاتیم‌لار
قادینی به‌للی اوینام‌لارا (رول‌لارا) سوخان آنلاتیم‌لار
قادین و اه‌رکه‌ک اوزه‌ری‌نده‌ن ایکی‌لیک‌‌له‌ر سوناراق جنسیت‌‌چی‌لیک یاپان
آنلاتیم‌لار
قادین وورقوسو یاپاراق قادینی اؤته‌کی‌له‌‌شدیره‌ن آنلاتیم‌لار
قادینی چئشیت‌لی کیم‌لیک‌‌له‌ره یانسیداراق جنسیت‌‌چی‌لیک یاپان آنلاتیم‌لار
اه‌رکه‌ک اوزه‌ری‌نده جنسیت‌‌چی‌لیک یارادان آنلاتیم‌لار
اه‌رکه‌یی اوجالداراق و اؤوه‌ره‌ک جنسیت‌‌چی‌لیک یاپان آنلاتیم‌لار
خیطاب ائتدییی جنسیت باخیمیندان اه‌ریل اولان آنلاتیم‌لار
و.س.
آدام (آدام اؤلدورمه، آدام باشینا دوکتور، ....): قادین، کؤکه‌ن اولاراق اه‌رکه‌یی آنلاتان (ایفاده ائده‌ن) آدام کلیمه‌سی‌نین ایچی‌نده یئر آلماییپ، اونون تانیمی دیشی‌ندا قالماق‌دادیر. گونوموزده ایسه آدام کلیمه‌سی‌نین هم اینسان، هم اه‌رکه‌ک آنلامی‌ندا اولماسی، قادین‌نین وارلیغی‌نی سیلیک‌له‌شدیرمیش و یوخ سایمیش‌دیر.
آدام اولماق، آدام کیمی، آدام یئری‌نه قویماق، آدام سایماق، آدام ائیله‌مه‌ک، ...: بو دئییم‌‌له‌رده اه‌رکه‌ک آنلامی‌ندا اولان آدام کلیمه‌سی، قادین‌نین وارلیغی‌نی سیلیک‌له‌شدیرمیش و یوخ سایمیش‌دیر. بونا اه‌ک اولاراق بوراداکی آدام‌لی آنلاتیم‌لارین هامی‌سی اولوم‌لو آنلام‌لار ایچه‌رمه‌ک‌ده، اه‌رکه‌ک‌لییی اؤوه‌ره‌ک اوجالدیپ آلقیشلاماق‌دا، و بو اوستون اؤزه‌ل‌لیک‌‌له‌رین اه‌رکه‌ک‌‌له‌ره عایید اولدوغو کیمی گیزلی آنلام‌لار داشیماق‌دادیر.
اوغلو (اینسان اوغلو، ...): بو کلیمه‌نین داشیدیغی آچیق آنلام، قادین‌لاری دا ایچه‌ره‌جه‌ک بیچیم‌ده قول‌لانیلماسی‌نا ایذین وئرمیر. بورادا دا قادین‌نین سیلیک‌له‌شمه‌سی و یوخ ساییلماسی سؤز قونوسودور.
سوی‌آدلاردا – اوغلو اه‌کی: اوغلو ایله بیته‌ن سوی آدلاری، اوغوشون (عاییله‌نین) بوتون اوشاق‌لاری‌نین اه‌رکه‌ک اولدوق‌لاری و آرالاری‌ندا دیشی بیر اوشاق اولمادیغی ایزله‌نیمی‌نی وئریر. بورادا قادین‌نین گؤرمه‌زده‌ن گه‌لینمه‌سی و یوخ ساییلماسی سؤز قونوسودور.
آتا (آتایورد، آتا یادیگاری، آتادان قالما،...): بونلار اهسکی و بایری (باستان) اینسان‌لاری آنلاتماق اوچون ایش‌له‌دیلیر. آنجاق گئرچه‌ک‌ده یالنیز اه‌رکه‌ک‌‌له‌ری آنلاتیر (ایفاده ائدیر). بو آنلاتیم‌لار قادین‌لاری گؤرمه‌زده‌ن گه‌له‌ن و یوخ سایان بیر آنلاییشین یانسیتماسی‌دیر. گئچمیش‌ده باشقا ملت‌له‌رده ده اؤرنه‌یین اینگیلیزجه‌ده «فادیرلندFatherland » (آتایوردو...) وس. کیمی ده‌ریم‌له‌ر یارادیلمیش‌دیر. آنجاق گونوموزده مودئرن توپلوم‌لار بئله جنسیتچی تعبیر‌له‌ری بیره‌ره بیره‌ر آییق‌لاییپ دیل‌ده‌ن آتیرلار (اینگیلیزجه‌ده ده «فادیرلند» یئری‌نه «هوم‌لندHomeland » کلیمه‌سی ایش‌له‌دیلیر).
آتا اوجاغی، ده‌ده مالی، آتابابا قبریستان‌لیغی، بابا ائوی: بو آنلاتیم‌لار ائکونومیک گوجون آتادا و بابانین ائوین صاحیبی و باش‌چی‌سی اولدوغو دوشونجه‌سی‌نین سونوجودور. بونلار اورتاچاغ‌دان قالما قادین‌نین یوخ ساییلما آنلاییشی‌نین دیل‌ده یانسیمالاری‌دیر.
دئولت آدامی، ایش آدامی، ...: بو کیمی آنلاتیم‌لار قادین‌نین ایش دونیاسی، ائکونومی، یؤنه‌تگی (سیاست) کیمی به‌للی آلان‌لارین دیشی‌ندا اولدوغو و دوغا یا دا اوینامی‌ندان (رولوندان) دولایی بو آلان‌لاردا یئر آلامایاجاغی‌نی ایچه‌ریر. اه‌ک اولاراق، بو آلان‌لارین اه‌رکه‌ک آلان‌لاری اولدوغو و سیاسی و مالی گوجون ته‌ک‌جه اه‌رکه‌یین اه‌لی‌نده اولابیله‌جه‌یی‌نه وورقو یاپیر.
آتابه‌ی‌لیک قورومو، به‌ی‌له‌‌ربه‌یی، خان‌لیق، طریقت ده‌ده‌سی، بیر دوشونجه‌نین باباسی، به‌ی بالاسی یئرده قالماز، ...: بو کیمی آنلاتیم‌لار قادین‌لارین اؤته‌یین (تاریخ‌ین) ایچی‌نده گؤرمه‌زده‌ن گه‌لیندییی و یوخ ساییلدیق‌لاری‌نی قانیت‌لاییر. (تورک تاریخی و سیاسی ادبیاتی‌ندا آنابه‌ی‌لیک قورومو، خانیم‌لیق، طریقت نه‌نه‌سی، به‌یگیم بالاسی، ... ده‌ریم‌له‌ری وار اولمامیش‌دیر).
ملت آتاسی، بابک آتا، آزه‌ربایجان شئعری‌نین آتاسی، ...: داها چوخ آزه‌ربایجان‌چی ادبیات‌دا قول‌لانیلان بو کیمی ده‌ریم‌له‌ر، قادین‌لاری ملت، شئعر، تاریخ، ...ین یارانماسی‌ندا گؤرمه‌زده‌ن گه‌لیپ، ائتگی‌سیز و یوخ ساییر. مصطفی کمال پاشایا خالقین اؤز تقدیر و شوکران بورجونو بیلدیرمه‌ک اوچون وئردییی «آتاتورک» سوی‌آدی دا، تورکییه‌نین او زامان‌کی دیل آنلاییشی و کولتورونون اورونو ایدی. آنجاق مودئرن و چاغ‌داش توپلوم آنلاییشی‌ندا، تقدیر و شوکران بورجو ، جینسیت باخیمیندان نؤتر بیر دیل ایله یاپیلمالی‌دیر، اورتاچاغ آتااه‌رکیل آنلاییش و اورتاچاغ‌ین دیلی ایله دئییل‌دیر (ملت باشبوغو، تورک شعری‌نین قوروجو – یاراتیجی - اؤنجوسو، ...).
اه‌ر، اه‌ری: تورک‌جه‌ده اه‌ر سؤزو بوتونویله اه‌رکه‌ک آنلامی‌ندادیر. آنجاق اهسکی زامان‌لاردان به‌ری تورک کولتورونده اینسان آنلامی‌ندا دا قول‌لانیلمیش‌دیر. بو و اویماق آدلاری‌ندا (خه‌زه‌ر، آغاج‌اه‌ری، ...) اه‌ر سؤزو کیتله‌نی تمثیل ائده‌ر و بو کیتله یالنیز اه‌رکه‌ک‌‌له‌رده‌ن اولوشور ایزله‌نیمی یارادیر. بو دا قادینی یوخ سایان جنسیتچی بیر آنلاییشین دیله یانسیماسی‌دیر.
سؤزون اه‌ری، اه‌ره‌ن (ائولییا)، اه‌رده‌م (فضیلت): اه‌رکه‌ک آنلامی‌ندا اولان و اه‌ر کؤکوندهن یاپیلمیش بو کیمی آنلاتیم‌لاردا اه‌ر بؤلومو، قادینی گؤرونمه‌ز یاپیر. آیری‌جا بو دئییم و دئگی‌له‌‌ر، اه‌ره اولوم‌لو آنلام‌لار یوک‌له‌یه‌ره‌ک، اه‌رکه‌یی اوجالدیپ آلقیش‌لاییر و بو مزیتلهرین یالنیز اه‌رکه‌ک‌‌له‌ره عایید اولدوغو گیزلی آنلامی‌نی داشیماق‌دادیر.
آتالارسؤزو: بو دئییم، سانکی بوتون سؤیله‌نه‌ن و گئچمیش‌ده‌ن گونوموزه گه‌له‌ن سؤز‌له‌ری اه‌رکه‌ک‌‌له‌ر سؤیله‌میش، بو آلان‌دا نه وارسا هامی‌سی‌نی اه‌رکه‌ک‌‌له‌ر اوره‌تمیش‌دیر و بونلارین اورتایا چیخماسی‌ندا قادین‌لارین هئچ بیر اوینامی اولمامیش‌دیر ایزله‌نیمی‌نی یارادیر. بو دیلده‌م (منطیق)، قادین‌لارین یوخ ساییلماسی و گؤرمه‌زده‌ن گه‌لینمه‌سی یولو ایله جنسیت‌‌چی‌لیک یاپما اؤرنه‌یی‌دیر.
کیشی‌لیک؛ کیشی‌نین یانی‌ندا باش که‌سه‌ر‌له‌ر؛ کیشی توپوردویونو یالاماز؛ کیشی‌نین سؤزو بیر اولار؛ کیشی کیمی اول قورخاق اولما؛ کیشی کیمی سؤز وئر، ...: اهسکی تورک‌جه‌ده کیشی هم اه‌رکه‌ک و هم دیشی آنلاملاریندا ایدی. آنجاق بیزیم تورک‌جه‌ده ته‌ک‌جه اه‌رکه‌ک آنلامی‌ندادیر. کیشی‌لیک کلیمه‌سی کیشی اولما دورومو و کیشی‌جه داورانیش، ایگیت‌لیک آنلاملاری‌ندادیر. ایگیت‌لیک آنلامی ایسه اه‌رکه‌یه اؤوگونون دیلسهل بیر یانسیماسی‌دیر.
کیشی غیرت‌لی قادین: تورک آتاآناسؤز‌له‌ری‌نده اوستون اؤزه‌ل‌لیک‌‌له‌رین اه‌رکه‌ک‌‌له‌رین ته‌که‌لی‌نده اولدوغو دوشونجه‌سی کؤک‌لو اولوپ، گئنیش یئر آلماق‌دادیر. او ده‌ن‌لی کی بیر اینسانی یوکسه‌لتمه‌ک ایسته‌رکه‌ن اونو اه‌رکه‌یه، آلچالتماق ایسته‌رکه‌ن ده قادینا به‌نزه‌تمه‌ک گه‌ره‌ک‌لی و یئته‌رلی‌دیر. کیشی غیرت‌لی قادین اؤرنه‌یی‌نده اولدوغو کیمی، بیر سیرا اولوم‌لو سانیلان صیفت‌‌له‌ر قادین‌لارا ایسناد ائدیله‌نده بیله، بو ایش اونلاری اه‌رکه‌ک‌‌له‌ره به‌نزه‌ده‌ره‌ک یاپیلیر.
مردانه، نامرد، جؤمه‌رد، مردِ مردانه، ...: فارس‌جادان آلینتی‌لاناراق تورک‌جه‌یه گیره‌ن بو کلیمه‌‌له‌ر اؤز‌له‌ری‌نده تام بیر اورتاچاغ جنسیتچی آنلاییشی یانسیدیرلار. فارس‌جا مرد (اه‌ر) کلیمه‌سی‌نین یاردیمی ایله یاپیلمیش بو دئییم‌‌له‌رین هامی‌سی، اه‌رکه‌یین اوستون اؤزه‌ل‌لیک‌‌له‌ری‌نی وورقولاییر. بو آنلاتیم‌لاردا اولوم‌لو آنلام داشییان مرد بؤلومو، بو اؤزه‌ل‌لیک‌‌له‌ره صاحیب اولان‌لار آراسی‌ندا قادینی گؤرونمه‌ز یاپماق‌دادیر. بو دئییم‌‌له‌ر آیری‌جا اه‌رکه‌یی اوجالدیپ آلقیش‌لایاراق، کیشی‌جه داورانیش، ایگیت‌لیک و اه‌لی‌آچیق‌لیق کیمی اوستون‌لوک‌له‌رین، یالنیز اه‌رکه‌ک‌‌له‌ره عایید اولدوغو گیزلی آنلامی‌نی داشیماق‌دادیرلار. بو کلیمه‌‌له‌ر اه‌رکه‌یه اؤوگونون دیلسهل یانسیماسی و اه‌رکه‌ک‌‌له‌ری اوجالداراق دیل‌ده جنسیت‌‌چی‌لیک یاپمانین اؤرنه‌ک‌له‌ری‌دیر.
آروات - آورات: اهسکی تورک‌جه‌ده‌کی اوراقات کلیمه‌سی‌نین ده‌ییشگه‌سی اولان آروات کلیمه‌سی، قادین آنلامی‌ندا اولوپ، اه‌ر و یا کیشی‌نین قارشی‌لیغی‌دیر. آروات سؤزو ایلک باش‌دا یان‌سیز بیر کلیمه ایکه‌ن داها سونرالار، عربجه عورت کلیمه‌سی ائتگی‌سی‌نده اونا اولوم‌سوز چاغریشیم‌لار یوک‌له‌نمیش و قول‌لانیلماسی قاچینیلیر اولموش‌دور[1]. گونوموز تورک‌جه‌سی‌نده، اؤزه‌ل‌لیک‌له آزه‌ربایجان رئسپوبلیکاسی و تورکییه‌ده آروات - آورات آشاغی‌لاما سؤزجویو اولاراق گؤرولور و چه‌کینیلمه‌سی گه‌ره‌که‌ن، عاییب و یوزدیل (آرقو) بیر کلیمه دییه آلقی‌لانیر. اویسا اه‌رکه‌ک‌‌له‌ر حاققی‌ندا ایش‌له‌دیله‌ن اه‌ر و یا کیشی کلیمه‌‌له‌ری بئله اولوم‌سوز آنلام‌لار داشیماماق‌دادیرلار. بوگون آروات یئری‌نه داها نزاکت‌لی و کیبار اولدوغو سانیلان قادین و تورکییه‌ده بایان کلیمه‌‌له‌ری قول‌لانیلماغا باش‌لامیش‌دیر.
آروات کیمی آغلاماق: قادین‌نین ضعیف اولدوغونو وورقولاییر. بو کیمی آنلاتیم‌لار گئنه‌ل‌ده اه‌رکه‌ک‌‌له‌ری آشاغی‌لاماق و کیچیک دوشورمه‌ک اوچون قول‌لانیلیر. چونکو اه‌ریل جنسیتچی دیلده‌می‌نده (منطیقی‌نده) قادین و قادین کیمی اولماق، آشاغی و آلچاق اولماق‌لا ائشیت‌دیر. بو دئییم، قادین و اه‌رکه‌ک اوینام‌لاری‌نی آییران، قادینی به‌للی بیر اویناما سوخان و قادین‌لاری آشاغی‌لایان آنلاتیم اؤرنه‌یی‌دیر.
آرواد کیمی دیر دیر، آرواد کیمی سؤز گه‌زدیرمه‌ک، آروات کیمی دالجا دانیشماق، ....: بو آنلاتیم‌لار قادینی آشاغی‌لایان و به‌للی دوشوک دوزئی‌لی و اولوم‌سوز داورانیش‌لاری قادین‌لارا مال ائده‌ن آنلاتیم‌لاردیر. اویسا دیلیمزده (کیشی کیمی) دئییمی‌نی ایچه‌ره‌ن آنلاتیم‌لار، حاققی‌ندا ایش‌له‌دیله‌ن شخصی اؤومه‌ک و اوجالتماق اوچون قول‌لانیلیر. اؤرنه‌یین (کیشی کیمی قادین) آنلاتیمی، قادین‌نین گوج‌لو و بئجه‌ریک‌لی آنلامی‌ندا اولوپ اؤوگونو به‌لیرتمه‌ک‌ده‌دیر.
آروات حامامی: هامی‌نین بیرده‌ن دانیشماسی و چوخ گورولتولو یئر آنلامی‌ندادیر. بورادا قادین‌لارین گه‌ره‌ک‌سیز، چوخ و یوکسه‌ک سه‌س‌له قونوشما ایماژی یارادیلیر. اویسا دیلیمیزده بو آنلام‌دا کیشی حامامی دئییمی یوخ‌دور.
قیز: بو کلیمه‌نین آنلام‌لاری‌ندان بیری جینسه‌ل ایلیشکی‌ده بولونمامیش دیشی و یا باکیره‌دیر. بورادا جینسه‌ل ایلیشکی‌ده بولونموش و یا بولونمامیش دیشی‌له‌‌ر اوچون ایکی آیری کلیمه‌نین وارلیغی (قیز، قادین) گؤرولور. اویسا اه‌رکه‌ک‌‌له‌ر اوچون بئله بیر آیریم یوخ‌دور. بو ایفاده قادینی جینسه‌ل بیر نه‌سنه اولاراق سونان جنسیتچی بیر آنلاتیم‌دیر.
قیز آلماق، قیز وئرمه‌ک، قیز ایسته‌مه‌ک، آروات آلماق، اه‌ره وئرمه‌ک: تورک‌جه‌میزده بونلارین قارشی‌لیغی اولاجاق اوغلان آلماق، اوغلان وئرمه‌ک، اوغلان ایسته‌مه‌ک، قیزا وئرمه‌ک، ... دئییم‌‌له‌ری یوخ‌دور. بو دئییم‌‌له‌ر، قیزین آلینیپ وئریله‌ن بیر نه‌سنه، ساتین آلینان بیر متاع، ده‌ییش توخوش ائدیله‌بیلیر بیر آراج اولدوغونو گؤسته‌ریر، قادینی اه‌رکه‌ک‌‌له‌ر طرفیندهن صاحیب اولونان بیر نه‌سنه اولاراق سونور.
تورشامیش قیز، ائوده قالمیش قیز، قیز قوروسو: بو کیمی دئییم‌‌له‌ر ایسته‌نیلمه‌یه‌ن، یئیله‌‌نمه‌یه‌ن، ائوله‌نمه‌یه‌ن قیزلار اوچون ایش‌له‌دیلیر. اویسا تورک‌جه‌میزده اه‌رکه‌ک‌‌له‌ر اوچون بونلارین قارشی‌لیغی یوخ‌دور. چونکو تورک توپلومونون گؤزونده سوبای قالمیش بیر اه‌رکه‌یین آشاغی‌لاناسی و اوتانیلاجاق بیر یانی یوخ‌دور.
قیز قاندیرماق، قیز تاولاماق: بو ایکی دئییم اهسکی تورک‌جه‌ده قاندیرماق (بیری‌نی یاخشی‌جا و دویوروجو بیچیم‌ده باشا سالماق) و تابلاماق (راضی ائتمه‌ک) آنلاملاریندا اولان مصد‌ر‌له‌رده‌ن یاپیلمیش‌دیر. آنجاق بو مصد‌ر‌له‌ر بوگون ایلکین آنلام‌لاری‌نی ایتیره‌ره‌ک آلداتماق آنلامی‌نی قازانمیش‌لاردیر. بو دوروم‌دا، گونوموزده‌کی قول‌لانیم‌لاری قیزلاری جینسه‌ل نه‌سنه اولاراق و قولای‌جا آلداتیلاجاق، عاغلی اه‌کسیک اولان کیمسه‌‌له‌ر دییه تصویر ائتدییی‌نده‌ن دولایی، جنسیتچی دئییم‌‌له‌ردیر.
قیز کیمی تئز اینجییه‌ن، بورجودان، ...: بو کیمی قول‌لانیم‌لار (قیز کیمی قورخاق، قیز کیمی بورجودورسان، تئز اینجییه‌ن قیز کیمی اولموسان، ...) گئنه‌ل‌ده اه‌رکه‌ک‌‌له‌ری کیچیمسه‌مه‌ک و آشاغی‌لاماق اوچون قول‌لانیلان آنلاتیم‌لاردیر. سانکی اه‌رکه‌ک‌‌له‌ر اوچون آشاغی‌لانمانین یولو، قیز کیمی اولماق و داورانما‌ق‌دان گئچه‌ر.
قیز کیمی ته‌زه: بیر نه‌سنه‌نی تانیملاماق اوچون قول‌لانیلان (قیز کیمی ماشین آلمیشام، قیز کیمی ته‌پ‌ته‌زه، ..) آنلامی، سؤزو ائدیله‌ن نه‌سنه‌نین اه‌ل ده‌یمه‌میش و یئنی اولوشودور. بو دئییم قادین‌نین دیش گؤرونوشو و جینسه‌ل‌لییی‌نی چاغریشدیریر.
قادین اینجه وارلیق‌دیر: قادین‌لار حاققی‌ندا سؤیله‌نه‌ن اینجه کیمی سؤز‌له‌رین، ایلک باخیش‌دا اولوم‌لو بیر آنلام داشیدیق‌لاری دوشونوله‌بیلیر. آنجاق بو آنلاتیمی قول‌لانان اه‌رکه‌ک‌‌له‌رین چوخو بئله بیر سؤزون اؤز‌له‌ری حاققی‌ندا سؤیله‌نمه‌سی‌نی که‌سین‌لیک‌له ایسته‌مه‌ز. چونکو جنسیتچی اه‌کینج‌ده قادین‌دا وار اولان هر اؤزه‌لیک، اینجه‌لیک اولسا بیله، آشاغی‌لیق‌دیر و اه‌رکه‌یه یاخیشماز.
ائو خانیمی، حایات قادینی: بو آنلاتیم‌لار قادین‌لاری به‌للی رول‌لارا سوخور و بو کیم‌لیک‌‌له‌رله قادین‌لیق آراسی‌ندا باغ قورور. بوندان دولایی دا بو دئییم‌‌له‌رین اه‌رکه‌ک‌‌له‌ر اوچون قارشی‌لیغی یوخ‌دور.
باجی: بیر اه‌رکه‌ک بیر قادینا باجی دییه خطاب ائده‌رکه‌ن، اونا «مه‌ن سه‌نه باجیم گؤزویله باخیرام و سه‌نی قادین اولاراق گؤرموره‌م» دئمیش اولور. بو دا قادینا باجی دییه خطاب ائده‌ن اه‌رکه‌یین گؤزونده قادین‌لارین جینسه‌ل بیر نه‌سنه اولدوق‌لاری‌نی و اونون دا سؤزو گئده‌ن قادینا بیر جینسه‌ل نه‌سنه اولاراق باخدیغی‌نی، آنجاق بئله بیر نیتی اولمادیغی‌نی آنلاتمیش اولور.
رفیقه، معلیمه، شاعره، رقاصه، آکتریس، ...: بو آنلاتیم‌لار داها چوخ آزه‌ربایجان رئسپوبلیکاسی‌نین توغرالی (رسمی) و گؤرکول (ادبی) دیلی‌نده ایش‌له‌ک‌دیر‌له‌ر. چوخو عرب‌جه‌ده‌ن آلینما بو سؤزجوکلهر، تورک‌جه‌ده یئری اولماماسی‌نا قارشین، ایلگی‌لی آلان‌لاری اه‌ریل و دیشیل دییه ایکی‌یه آییراراق جنسیت‌‌چی‌لیک یاپیر. بو کلیمه‌‌له‌ر قادین‌لارین ایلگی‌لی آلان‌لاردا اولماسی‌نین آز گؤرولور یا دا ماراق‌لی اولدوغو ایزله‌نیمی‌نی اویاندیریر.
قادین تاجیر‌له‌ری؛ قوجا، قادین، اوشاق دئمه‌ده‌ن؛ ....: بو کیمی دئییم‌‌له‌ر قادین‌لارین اه‌رکه‌ک‌‌له‌ره گؤره ایکینجیل‌لیک و ضعیف‌لییی‌نی ایما ائدیر.
آنا اوره‌یی، آنالیق وورقوسو، ...: بونلار قادین و اه‌رکه‌ک رول‌لاری‌نی آییراراق جنسیت‌‌چی‌لیک یارادان آنلاتیم‌لاردیر. آزه‌ربایجان و ایران‌دا ایسلام‌چی - دین‌چی و کومونیست گؤرک‌سؤزون (ادبیاتین) قادین‌نین آنالیق گؤره‌وی‌نه وورقو یاپماسی، بو دوشونگه‌‌له‌رین (ایدئولوژی‌له‌‌رین) باخیشی‌نا اویقون اولاراق، آنالیغین قادین‌نین اصلی ایشی و اؤزه‌ل‌لیک‌‌له‌ری اولدوغو دوشونجه‌سی‌نی یئرله‌شدیرمه‌ک ایسته‌مه‌‌له‌ری ایله ایلگی‌لی‌دیر.
وفالی قادین، آنا باجی ناموسو، عفت‌لی آروات، عصمت‌لی قیزلار: بو آنلاتیم‌لار قادینی اه‌ن اوج بیچیم‌ده جینسه‌ل بیر نه‌سنه اولاراق گؤسته‌ره‌ن، بونلارین آچیغا وورولماسی‌نین ایسه عاییب اولدوغونو سؤیله‌یه‌ن آنلاتیم‌لاردیر. بو کیمی آنلاتیم‌لار، اونلاری قول‌لانان‌لارین اؤزه‌ل‌لیک‌له ایسلام‌چی دین‌چی و کومونیست ادبیاتین قادین‌نین جینسه‌ل‌لییی‌نی آشیری درجهده اؤنه‌مسه‌دییی‌نی، قادین‌لارین اؤز جینسه‌ل‌لیک‌له‌ری‌نین فرقی‌نه وارماسی و اونو اؤزگورجه قول‌لانمالاری‌ندان قورخدوغونو گؤسته‌ریر.
قادین حاق‌لاری: بو کیمی آنلاتیم‌لار، دیشی‌لیک و قادینا وورقو یاپاراق اونو اؤته‌کی‌له‌‌شدیریر.
قارداش اؤلکه، قارداش شه‌هه‌ر، هه‌یه قارداش، ...: بیزیم تورک‌جه‌میزده قارداش کلیمه‌سی یالنیز اه‌رکه‌ک اوشاق‌لار اوچون ایش‌له‌دیلیر. دولایی‌سی ایله بو کیمی آنلاتیم‌لار خطاب ائتدیک‌له‌ری جنسیت باخیمیندان اه‌ریل‌دیر‌له‌ر.
شاختا بابا: یان‌سیز بیر کلیمه یئری‌نه سوویئت آزه‌ربایجانی‌ندا چئویری یولویلا دوغرودان روس‌جادان آلینان بو اه‌ریل کلیمه‌نین (تورکمه‌نیستان‌دا آیاز بابا، تاتاریستان‌دا قیش بابای، اؤزبه‌کیستان‌دا قار بابا، تورکییه‌ده نوئل بابا)، او دؤنه‌م کومونیست یؤنتیم‌ده دیل‌ده جنسیتچی آنلاییشین وارلیغی‌نین قانیتی اولاراق ده‌یه‌رله‌ندیریلمیش‌دیر.
قوجالماق، قاریماق: اهسکی تورک‌جه‌ده یاش‌لانماق قارشی‌لیغی‌ندا بو ایکی کلیمه وار ایدی. بو دوروم، قادین و اه‌رکه‌ک اوزه‌ری‌نده‌ن ایکی‌لیک سوناراق دیل‌ده جنسیت‌چی‌لییین اؤرنه‌یی ایدی. بوگون قاریماق مصدری اونوتولاراق یئری‌نی بؤیوک اؤلچوده هر ایکی جینس اوچون ایش‌له‌دیله‌ن قوجالماق مصدری‌نه بیراخمیش‌دیر. ایلک باش‌دا یالنیز اه‌رکه‌ک‌‌له‌ر اوچون ایش‌له‌دیله‌ن قوجالماق`ین بوگون قادین‌لار اوچون ده ایش‌له‌دیلمه‌سی، دیل‌ده قادین‌لارین وارلیغی‌نی گؤرمه‌زده‌ن گه‌لمه و سیلیک‌له‌شدیرمه‌نین اؤرنه‌یی‌دیر.
آروات‌باز، قادین پر‌ست: بو کیمی آنلاتیم‌لار قادینی اه‌رکه‌ک‌‌له‌رجه ائیله‌نمه‌ک اوچون قول‌لانیلان جینسه‌ل بیر نه‌سنه اولاراق گؤسته‌ریر.
یوسما، جیندا، قحبه: قادین‌لارین جینسه‌ل‌لییی‌نی اؤنه چیخاردان، اونلاری به‌للی اولوم‌سوز رول‌لارا ایته‌ن بو کیمی آنلاتیم‌لارین اه‌رکه‌ک قارشی‌لیق‌لاری یوخ‌دور. قادین‌لارا اؤزگو اولان بو دئگی‌له‌‌ر، آشاغی‌لاما آماج‌لی سؤیوش اولاراق دا قول‌لانیلیر.
اوغراش،... (سؤیوشلهر): تورک‌جه‌میزده سؤیوش‌له‌رین اؤنه‌م‌لی بیر بؤلومو قادین‌لارا قارشی جنسیت‌‌چی‌لیک ایچه‌ریر. قادین‌لارین جینسه‌ل‌لییی‌نی اؤنه چیخاردان و آلچاق سایان بو سؤیوشلهر، گئنه‌ل‌ده اه‌رکه‌ک‌‌له‌ری آشاغی‌لاماق اوچون ایش‌له‌دیلیر و قادین‌لارا وئریله‌ن رول‌لار (اوغراش: آناسی‌نی و یا باجی‌سی‌نی فاحیشه ائده‌ن آدام آنلامی‌ندا) و یا قادین‌لارین گؤوده و جینسه‌ل اورقان‌لاری ایله ایلگی‌لی‌دیر. بو کیمی سؤیوشلهر اه‌ن آشاغی‌لیق و اه‌ن ده‌یه‌رسیز سا‌ییلانی گؤسته‌ریر‌له‌ر.
گیج دیللاق: حرکت‌له‌ری‌نی بیلمه‌یه‌ن، دانیشدیغی‌نی ایتیره‌ن آدام آنلامی‌ندادیر.
م-سؤزو: بورادا قادین جینسه‌ل اورقانی‌نین آدی ته‌ک باشینا سؤیوش اولاراق ایش‌له‌دیلیر.
س-سؤزو: تورک‌جه‌ده اه‌رکه‌ک و قادین‌نین جینسه‌ل بیرله‌شمه‌سی آنلامی‌ندا اولان مصده‌ر (س-سؤزو)، اه‌رکه‌یین جینسه‌ل اورقانی‌نین آدی‌ندان تؤره‌میش‌دیر. قادین و اه‌رکه‌یین جینسه‌ل بیرله‌شمه‌سی‌نی، اورتاق‌لاشا و هر ایکی طرفین جینسه‌ل اورقان‌لاری ایله گئرچه‌ک‌له‌شدیریله‌ن بیر ائیله‌م دئییل ده، یالنیز اه‌رکه‌یه و اه‌رکه‌یین جینسه‌ل اورقانی‌نا باغلایان، قادینی یوخ سایان و گؤرمه‌زده‌ن گه‌له‌ن بو دئییم، بوتونویله و آشیری درجهده جنسیتچی بیر آنلاییش‌دیر. اویسا اؤرنه‌یین اینگیلیزجه‌ده بو مصدرین قارشی‌لیغی اولان ف-سؤزو، اه‌رکه‌یین جینسه‌ل اورقانی آدی‌ندان یاپیلماییپ، ایکی جینس آچی‌سی‌ندان یان‌سیز و قاپساییجی‌دیر. س-سؤزونون –دیرلی بیچیمی، آیری‌جا سؤیوش اولاراق دا قول‌لانیلیر: س...دیر! اه‌رکیل جنسیتچی آنلاییشین بوارادکی دیلده‌یی (ایستیدلالی) بئله‌دیر: سئکس ائیله‌می‌نده قادین ائدیلگه‌ن اولان‌دیر. بیر اه‌رکه‌یین سئکس ائیله‌می‌نده قادین قونوموندا اولماسی، اؤلوم‌له ائشیت‌دیر.
ماستورباسییون: تورک‌جه‌ده جینسه‌ل ائیله‌م‌له ایلگی‌لی وار اولان کلیمه‌‌له‌رین هامی‌سی‌نا یاخینی، اه‌رکه‌ک ده‌ییشگه‌سی (وارییانتی) دیر و بونلارین قادین قارشی‌لیغی یوخ‌دور. اؤرنه‌یین ماستورباسییون`ون تورک‌جه‌میزده نئچه اه‌رکه‌ک ده‌ییشگه‌سی وارکه‌ن، بونلارین قادین ده‌ییشگه‌سی یوخ‌دور.
جنسیتچی آنلاییش‌لی بیر نئچه آتاآناسؤزو:
-گئچمه نامرد کؤپروسونده‌ن، قوی آپارسین سئل سه‌نی: بورادا اه‌رکه‌یین ایگیت‌جه داورانیش، باهادیرلیق و اه‌لی‌آچیق‌لیق کیمی اوستون اؤزه‌ل‌لیک‌‌له‌ری وورقولانیر. بو آتاآناسؤزو اه‌رکه‌یی اوجالدیپ آلقیش‌لایاراق، سؤزو ائدیله‌ن مزیتلهرین یالنیز اه‌رکه‌ک‌‌له‌ره عایید اولدوغو، مرد اولمایانین (نامرد‌له‌رین و بو آرادا قادین‌لارین) بئله اوستون اؤزه‌ل‌لیک‌‌له‌ره یییه اولامایاجاغی گیزلی آنلامی‌نی داشیماق‌دادیر. قادینی گؤرونمه‌ز قیلان بو کیمی دئییم‌‌له‌ر، اه‌رکه‌یه اؤوگونون دیلسهل یانسیماسی و اه‌رکه‌ک‌‌له‌ری اوجالداراق دیل‌ده جنسیت‌‌چی‌لیک یاپمانین اؤرنه‌یی‌دیر.
-آروات سؤزونه باخان آروات‌دان دا اه‌کسیک‌دیر؛ حاشا حضوردان قاری‌در؛ آروادین یاخشی‌سی‌نا دا لعنت، پیسی‌نه ده؛ ...: بورادا قادین‌لار کؤتو و اه‌کسیک وارلیق‌لار اولاراق گؤسته‌ریلیر؛ قادین‌ین عاغلی، یارقی‌سی و داورانیشی آشاغی‌لانیر.
-اه‌ر آتانی ائل آتار، اه‌ر توتانی ائل توتار: بورادا قادین‌نین ته‌ک‌جه ائش اولاراق، او دا یالنیز اه‌ری‌نه اویماسی و اونون طرفیندهن قبول گؤرمه‌سی دوروموندا توپلوم‌دا ده‌یه‌ری اولدوغو سؤیله‌نیر.
-قیزی اؤز خوشونا قویسان، یا آشیغا گئده‌ر یا زیرناچی‌یا: قادین عاغلی و جینسه‌ل‌لییی هر آلان‌دا آشاغی‌لانمیش و دئنه‌ت‌له‌نمیش‌دیر. بورادا دا قیزلار عاغیل‌سیز و اه‌رکه‌ک‌‌له‌ر طرفیندهن یؤن‌له‌ندیرمه و دئنه‌ت‌له‌نمه‌یه مؤحتاج کیمسه‌‌له‌ر اولاراق گؤسته‌ریلیر.
-قیزی‌نی دؤیمه‌یه‌ن دیزی‌نی دؤیه‌ر: بورادا قیزلارین اؤز اؤگ (عاغیل)، اوس (هوش) و آنلاق‌لاری (ادراک‌لاری) اولمادیغی، اه‌رکه‌ک‌‌له‌ری طرفیندهن یؤنه‌لدیلیپ دئنه‌ت‌له‌نمه‌لی اولدوق‌لاری، آیری‌جا اونلارا قارشی شدت و خشونت قول‌لانیلماسی گه‌ره‌کدییی دوشونجه‌سی یئرله‌شدیریلیر.
-قیزیوی ایته ده وئرسه‌ن آلدادیپ‌سان: بورادا قیز اوشاغین ده‌یه‌رسیز اولدوغو و بیر آن اؤنجه اوندان قورتولماسی گه‌ره‌کدییی سؤیله‌نیر. قیز ایت‌له عئینی جه‌رگه‌یه یئرله‌شدیریله‌ره‌ک حئیوان‌لاشدیریلیر.
-نئچه ایل ایدیم اوشاق‌سیز، بیر اوشاق تاپدیم داششاق‌سیز: بورادا یئنی دونیایا گه‌له‌ن اوشاغین اه‌رکه‌ک اولمادیغی اوچون ده‌یه‌رسیز اولدوغو سؤیله‌نیر.
-قاری‌نین زولفو آغ اولار، اوره‌یی قارا: تورک‌جه‌ده قاری کلیمه‌سی‌نده بیر چئشیت قابالیق و گؤبودلوق واردیر. بورادا آیری‌جا داها دئنه‌ییم‌لی و بیلگی‌لی و اؤزگووه‌ن‌لی اولان یاش‌لی (قاری، دول وس). قادین‌لارین اه‌رکه‌ک‌‌له‌رین اونلاردان اومدوغو رول‌لاری یئری‌نه گه‌تیرمه‌یه‌ن، دولایی‌سی ایله آرد‌نیت‌لی و سالدیرقان اولدوق‌لاری دوشونجه‌سی واردیر.
-آروادا دیشیوی سایدیرما؛ ایت ایله آروادا ائعتیبار یوخ‌دور: بورادا قادین‌نین گووه‌نیلمه‌ز اولدوغو سؤیله‌نیر و حئیوان دوزئیی‌نه دوشورو‌له‌ره‌ک آشاغی‌لانیر.
-آروات مالی، باش توخماغی: بورادا ائکونومیک آلانین قادینا عایید اولمادیغی، قادین‌نین اؤزونه عایید مالی اولسا بیله، بونون هئچ بیر یارار ساغ‌لامادیغی و ساده‌جه باش آغری‌سی اولدوغو ادعا ائدیلیر.
-آغلارسا آنام آغلار، قالانی یالان آغلار: بو آتاآناسؤزو اه‌رکه‌ک‌‌له‌رین آغلاماسی‌نین اولوم‌لو قارشی‌لانمادیغی بیر توپلوم‌دا ضعیف‌لیک به‌لیرتی‌سی گؤروله‌ن آغلامانین قادین‌لارا (آنالارا) یاراشدیغی‌نی سؤیله‌مه‌سی آچی‌سی‌ندان ماراق‌لی‌دیر.
جینسیت‌چی و قادین قارشیتی باشقا بیر نئچه آتاسؤزو:
آروات مالی آلچاق قاپی‌دیر، بیر گیره‌ن‌ده آلنینا ده‌یه‌ر، بیر چیخان‌دا
آرواد شئیطان‌ا
بؤرک تیکه‌ر
آرواد ییخان
ائوده‌ن آللاه‌ین خبری یوخ‌دور
آرواد ییخان
ائوی فلک ده ییخابیلمه‌ز
آروادی پیس
اولانین ساققالی تئز آغارار
آروادین
آخیر حیله‌سی آغالماق‌دیر
آمان
آروات چوخ دانیشار، دانیشماسا ساواشار
ائوله‌ره
گئده‌ن قیزین دیلی آلتی‌ندا قند گه‌ره‌ک
باجی باجین
اؤلسون؛ سؤز چوخ، چاغ یوخ
ته‌زه گه‌لین
دوردو آیاغا، باش‌لی باشی‌نی ساخلاسین
ته‌له‌سه‌ن
قیز، اه‌ره گئتمه‌ز؛ اه‌ره گئتسه ده گؤرمه‌ز
دؤشو آلتی
ته‌رله‌میش
دول
آروات ائوده اوتورماز
سؤزووو
باجیوا دئمه، باجیوین دا باجی‌سی وار
قیزی اؤز
خوشونا قویسان یا موطروبه گئده‌ر، یا زیرناچی‌یا
کیشی‌نی
جاوان ساخلار یاخشی آروات، یاخشی آت
گه‌زه‌یه‌ن
قیزدان گه‌لین اولماز
گه‌لین
چوره‌ک یاپابیلمیر، دیییر اوخلوو اؤز اوخلوووم دئییل
گه‌لین
مه‌نیم سوپورگه‌م‌دیر، هاردا قویسام اوتورار
گه‌لینین
دیلی یوخ، قاینانانین ایمانی
مه‌ن گه‌تیرره‌م
ییغین ییغین، آروات پای‌لار توربا توربا
یامان
آروادین ائوی جهنّم‌دیر
جینسلهر آراسی داها یان‌سیز (نؤتر) و قاپساییجی (اینکولوسیو) بیر تورک‌جه‌یه دوغرو، اؤنه‌ری‌له‌‌ر
تورک‌جه‌میزده‌کی جنسیتچی آنلاتیم‌لارین وارلیغی، توپلوم‌دا قادین‌نین ایکینجی‌لییی‌نه و اؤته‌کی‌له‌‌شمه‌سی – اؤزگه‌له‌شمه‌سی ایله سونوج‌لانیر. دوغالین (البته) دورومو آبارتماغا دا گه‌ره‌ک یوخ‌دور. ایران‌دا تورک دیلی و تورک کولتورو فارس دیلی و فارسیستان کولتورو ایله قارشی‌لاشدیریلان‌دا چوخ داها آز جنسیتچی و جینسه‌ل آچی‌دان داها آز آیریم‌چی‌دیر. آنجاق بو دا بیر گئرچه‌ک‌دیر کی آرتیق دیلیمیز قادین – اه‌رکه‌ک آیریم‌چی‌لیغی‌نی یانسیدان اؤیه‌‌له‌ر و جنسیتچی آنلاییشین توْرتۇلاری‌ندان آرینیپ، داها ایلهری بیر دوزئی و یئنی‌جیل اؤلچونه (مودئرن ایستانداردا) قاووشمالی‌دیر. چونکو دیلیمیز جنسیتلهر آراسی آیریم‌چی‌لیق و اؤن‌یارقی‌لاردان قورتولدوقجا، خالقیمیز دا اؤزگورله‌شه‌جه‌ک‌دیر.
١-«آتاسؤز‌له‌ری» ایفاده‌سی یئری‌نه، اهسکی متین و یا لهجه‌‌له‌ریمیزده‌ن حیکمت‌لی سؤز آنلامی‌ندا اولان «چێن سؤز»، «بؤگوش‌لو سؤز» کیمی یان‌سیز ده‌ریم‌له‌ر بولونمالی، یا دا اه‌ن آزی‌ندان هر ایکی جینسی قاپسایان «آتاآناسؤزو» کیمی یئنی بیر دئییم ایش‌له‌دیلمه‌لی‌دیر.
٢-آتاآناسؤزونده قادین‌لاری کیچیمسه‌یه‌ن، قادین‌لاری عاجیز، آشاغی، یئته‌رسیز گؤسته‌ره‌ن، هابئله جنسیتچی آنلاییش‌لا اوستون اؤزه‌ل‌لیک‌‌له‌ری اه‌رکه‌ک‌‌له‌ره ایسناد ائده‌ن دئییم‌‌له‌ری قول‌لانما‌ق‌دان قاچینیلمالی‌دیر. بو کیمی جنسیتچی آنلاییش‌لی آتاآناسؤز‌له‌ری، اورتال‌دان (مئدییادان)، اوخول پیتیک‌له‌ری‌نده‌ن (درس کیتاب‌لاری‌ندان) آریتلانیپ چیخاردیلمالی‌دیر.
٣-تورک یازارلار، قوشارلار، اورتال (مئدییا)، یایین و به‌لگه‌‌له‌رده جینسه‌ل آچی‌دان یان‌سیز اولان تورک‌جه کلیمه‌‌له‌ری قول‌لانمالی.
٤-یایین‌لاردا تیپیک قادین رول و اؤزه‌ل‌لییی دییه بیر شئیه ده‌یینیلمه‌مه‌لی‌دیر (قادین کیمی دویقوسال، کیشی کیمی سؤزونو توتان، آنا اوره‌یی، وفالی قادین، عفت‌لی آروات، ...)
٥-جنسیتلهر حاققی‌ندا ایستئرئوتیپ‌له‌رده‌ن، جینس‌له‌ری به‌للی رول‌لارا سوخان دئییم و کلیمه‌‌له‌ری قول‌لانما‌ق‌دان اوزاق دورولمالی‌دیر (اؤرنه‌یین بیلیم آدامی، حایات قادینی، ائو خانیمی)
٦-جینسلهر آراسی‌ندا آیریم‌چی‌لیغی چاغریشدیران سؤز و دئییم‌‌له‌ری قول‌لانما‌ق‌دان چه‌کینیلمه‌لی‌دیر. اؤرنه‌یین فضیلت آنلامی‌ندا اولان «ارده‌م» کلیمه‌سی، اه‌ر کؤکوندهن یاپیلدیغی اوچون، هر ایکی جینسه ائشیت مسافه‌لی اولماییپ، بو اوزده‌ن ده جینس‌له‌رآراسی یان‌سیز و قاپساییجی بیر کلیمه دئییل‌دیر.
٧-آنلام‌لاری زامان‌لا ده‌ییشه‌ن، آیدین و دقیق اولمایان، هم اه‌رکه‌ک و هم هر ایکی جینس اوچون قول‌لانیلمیش کلیمه‌‌له‌ر یئری‌نه (کیشی، اه‌ر، آدام، ...) ته‌ک آنلام‌لی و که‌سین اولان کلیمه‌‌له‌ر (اه‌رکه‌ک، قادین، ..) و جنسیت‌سیز کلیمه‌‌له‌ر («آدام» یئری‌نه تورک‌جه «یالینیق») قول‌لانیلمالی‌دیر.
٨-آدام، اه‌ر و به‌نزه‌ر‌له‌ری‌نین ایش‌له‌دیلدییی کلیمه‌‌له‌رده بونلارین یئری‌نه گه‌ره‌کدییینده «اینسان» کلیمه‌سی‌نی قول‌لانمالی‌ییق (بیلیم آدامی یئری‌نه بیلیم اینسانی، ...)
٩-قادینی یوخ سایان و گؤرمه‌زده‌ن گه‌له‌ن کلیمه و دئییم‌‌له‌ر یئری‌نه، نؤتر اولان تورک‌جه کلیمه‌‌له‌ر بولونمالی و یا دا یئنی‌ده‌ن تؤره‌دیلمه‌لی‌دیر. اؤرنه‌یین آتایوردو یئری‌نه اهسکی تورک‌جه و بیر سیرا چاغ‌داش لهجه‌‌له‌رده وطن آنلامی‌ندا وار اولان «یئرسو» کلیمه‌سی ایش‌له‌دیله‌بیله‌ر.
١٠-قادین و اه‌رکه‌ک ایله ایلگی‌لی ایکی‌لیک‌‌له‌ر سونان آنلاتیم‌لار قول‌لانیلمامالی‌دیر. اؤرنه‌یین هر بیر جنسیت‌ین یاش‌لانماسی اوچون آیری بیره‌ر مصدرین وارلیغی (قوجالماق، قاریماق)، یا دا ایلک باش‌دا اه‌رکه‌ک‌‌له‌ره اؤزگو اولان قوجالماق`ین بوگون هر ایکی جینس اوچون قول‌لانیلماسی سورون‌لودور. بو ایکی یؤنته‌مین یئری‌نه، جینسلهر آراسی یان‌سیز اولان «یاش‌لانماق» مصدری‌نی قول‌لانماق اویقون‌دور.
١١-تورک‌جه‌ده گئنه‌ل بیر ایلکه اولاراق کلیمه‌‌له‌رین جنسیت‌ی اولمادیغیندان حر‌کت‌له، اه‌ریل و یا دیشیل (مذکر و یا مونث) عربجه یا دا آوروپا کؤکه‌ن‌لی بیر سؤزجویو قول‌لانماق یئری‌نه، یان‌سیز اولان تورک‌جه کلیمه‌‌له‌ر ایش‌له‌تمه‌لی‌ییک. اؤرنه‌یین آکتور و آکتریس یئری‌نه یان‌سیز اولان تورک‌جه «اوینامان»، معلم و معلمه یئری‌نه یان‌سیز اولان تورک‌جه «اؤیره‌تمه‌ن»، دوست و رفیقه یئری‌نه یان‌سیز اولان تورک‌جه «آرخاداش» و یا «سئویت»، رقاص و رقاصه یئری‌نه یان‌سیز اولان تورک‌جه «بییی‌چی» کلیمه‌سی‌نی قول‌لانمالی‌ییق. تورک‌جه‌له‌شدیرمه یؤنته‌می‌یله قولای‌جا جنسیت‌‌چی‌لیک‌ده‌ن اوزاق دورابیله‌ریک.
١٢-جنسیت آیریمی اساسی‌ندا یاپیلمیش آلینتی فارس‌جا کلیمه‌‌له‌رین یئری‌نه، جنسیت‌سیز اولان تورک‌جه کلیمه‌‌له‌ر ایش‌له‌دیلمه‌لی‌دیر. اؤرنه‌یین مردانه یئری‌نه ایگیت‌جه، آلپ‌جا، باهادیرجا؛ نامرد یئری‌نه آلچاق، جؤمرد یئری‌نه سه‌له‌ک و اه‌لی‌آچیق قول‌لانیلابیله‌ر.
١٣-آروات کلیمه‌سی‌نی قول‌لانما‌ق‌دان قورخمامالی و یان‌سیز بیر کلیمه اولاراق قول‌لانماغا آلیشمالی‌ییق. آروات`ی کیشی‌نین قارشیتی اولاراق گؤرمه‌ک، اونو یالنیز بیر جینسه‌ل نه‌سنه اولاراق گؤرمه‌مه‌میزه کؤمه‌ک ائده‌جه‌ک‌دیر.
١٤-باجی و فارس‌جاسی همشیره کیمی معصوم گؤرونه‌ن آلت‌کیم‌لیک‌‌له‌ر، قادینا باخیشی اه‌ن اولوم‌سوز ائتگی‌له‌‌یه‌ن کیم‌لیک‌‌له‌ردیر. بونلاری بییولوژیک باجیمیز اولمایان قادین‌لار حاققی‌ندا قول‌لانمامالی‌ییق. چونکو بونلار قادینی بیر جینسه‌ل نه‌سنه، آیری‌جا قورونماغا مؤحتاج، ضعیف یا دا اه‌رکه‌یه باغ‌لی بیر وارلیق اولاراق تانیم‌لاییرلار.
١٥-مسلک‌‌له‌رین اؤنونه قادین کلیمه‌سی گه‌تیرمه‌ک (قادین پیلوت)، ایلگی‌لی قادین‌نین اه‌رکه‌یین ایشی‌نی گؤردویو و سئیره‌ک گؤروله‌ن بیر دوروم‌لا قارشی قارشی‌یا اولدوغوموز ایزله‌نیمی‌نی یارادیر و آیری‌جا قادینی ایکینجی‌لییه ایته‌له‌ییر.
١٦-آروات آلماق، اه‌ره وئرمه‌ک کیمی قادین‌لاری ساتین آلینان نه‌سنه اولاراق گؤسته‌ره‌ن دئییم‌‌له‌رین یئری‌نه یان‌سیز دئییم‌‌له‌ر اؤرنه‌یین سیراسی‌یلا «ائوله‌نمه‌ک» و «ائوه‌رمه‌ک» قول‌لانیلابیله‌ر.
گئرچه‌یه هو!
تورک‌جه‌میزده قادین و اه‌رکه‌ک آیریم‌چی‌لیغی ایله جنسیت‌‌چی‌لیک- سؤزلوک
TÜRKCEMİZDE
QADIN VE ERKEK AYRIMÇILIĞI İLE CİNSİYETÇİLİK-SÖZLÜK
آبارتماقAbartmaq : اغراق کردن
آتااه‌رکیلAtaerkil : پدرسالار
آچێ Açı : زاویه
آدێلAdıl : ضمیر
آراجArac : وسیله
آراجێ‌لێقAracılıq : وساطت
آرالێق‌سێزAralıqsız : بدون انقطاع، پیوسته
آرخاداشArxadaş : دوست، رفیقه
آردArd : پشت
آرێت‌لانماقArıtlanmaq : پاک‌سازی شدن
آرێنماArınma : خلوص
آشاغێ‌لاماقAşağılamaq : تحقیر کردن
آشێرێAşırı : افراطی
آلانAlan : عرصه
آلقێش‌لاماقAlqışlamaq : تحسین کردن
آلقێ‌لایێشAlqılayış : ادراک
آلێشماقAlışmaq : عادت کردن
آٚلێنتیAlıntı : اقتباس
آماجAmac : هدف
آنجاقAncaq : اما
آنلاتێلماقAnlatılmaq : افاده شدن
آنلاتێمAnlatım : افاده
آنلاقAnlaq : ادراک
آنلامAnlam : معنی
آنلام‌لێAnlamlı : معنیدار
آنلایێشAnlayış : ذهنیت
آیرێ‌جاAyrıca : جداگانه
آیرێمAyrım : جدائی، افتراق
آیرێم‌چێ‌لێقAyrımçılıq : تبعیض
آیرێنتێAyrıntı : جزئیات
اه‌ریلEril : مذکر
اه‌کEk : علاوه
اه‌کسیکEksik : کم
اه‌کینجEkinc : فرهنگ
اه‌لی‌آچێقEli Açıq : سخی، جوانمرد
اؤته‌کÖtek : تاریخ
اؤته‌کی‌له‌شدیرمه‌کÖtekileşdirmek : غیر خودی کردن
اوجالتماقUcaltmaq : ارج گذاشتن، متعالی دانستن
اوْخۇلOxul : مدرسه
اوْرتاچاغOrtaçağ : قرون وسطی
اوْرتاق‌لاشاOrtaqlaşa : با مشارکت هم
اوْرتالOrtal : رسانه
اؤزگۆÖzgü : خاص
اؤزگۆرله‌شمه‌کÖzgürleşmek : آزاد شدن
اؤزه‌ل‌لیکÖzellik : خصوصیت
اوْغۇشOğuş : خانواده، عائله
اؤگÖg : عقل
اؤلچۆÖlçü : اندازه
اؤلچۆنÖlçün : استاندارد
اوْلقۇOlqu : پدیده
اوْلۇشۇمOluşum : تشکل
اوْلۇم‌سۇزOlumsuz : منفی
اوْلۇم‌لۇOlumlu : مثبت
اوْلۇنتۇOluntu : پدیده
اؤنه‌مسه‌مه‌کÖnemsemek : مهم شمردن، اهمیت دادن
اؤن‌یارقێÖnyarqı : پیش داوری
اؤیره‌تمه‌نÖyretmen : معلم
اوْیساOysa : در حالیکه
اوْیماقOymaq : طایفه
اؤیمه‌کÖymek : تقدیر کردن، مدح کردن
اوْینامOynam : رل، نقش
اوْینامانOynaman : هنرپیشه
اؤیهÖye : عنصر
اۆرۆنÜrün : محصول
اۆستۆنÜstün : برتر
اۇسUs : هوش
اۇغراماقUğramaq : مواجه شدن
اۇیقۇنUyqun : متناسب
اۇیماقUymaq : متابعت کردن
ائتگی‌له‌شیمÉtgileşim : تاثیر متقابل
ایچه‌رمه‌کİçermek : محتوی بودن
ائدیلگه‌نÉdilgen : مفعول
ایزله‌نیمİzlenim : حس، تصور
ائشÉş : همسر
ایش‌له‌کİşlek : رایج، مورد استفاده
ائشه‌لÉşel : جنسی
ائشیتÉşit : مساوی، برابر
ائشئیÉşéy : جنسیت
ائشئی‌چیÉşéyçi : سکسیست
ایکینجیلİkincil : فرعی
ایگیتİgit : دلاور، قهرمان
ایلکهİlke : اصل
ایلکینİlkin : نخستین، اولیه
ایلگی‌لیİlgili : مربوطه
ایلهریİleri : جلو، پیش
ایلیشکیİlişki : رابطه
اینجه‌له‌نمه‌کİncelenmek : بررسی کردن
ائیله‌مÉylem : عمل
ائیله‌نمه‌کÉylenmek : تفریح کردن
باخێمBaxım : نگاه
باسقێBasqı : تضییق، فشار
باغBağ : پیوند، ربط
باهادێرBahadır : قهرمان، پهلوان
بایرێBayrı : باستان
به‌لگهBelge : مدرک، سند
به‌للیBelli : معین
به‌لیرتمه‌کBelirtmek : معین کردن
بوته‌مBütem : دین
بؤگۆش‌لۆBögüşlü : حکمت دار
بوْیBoy : عشیره
بوْیۇتBoyut : بعد
بۇلۇنماقBulunmaq : قرار داشتن
بئجه‌ریک‌لیBécerikli : سررشته دار، بافراست
بیچیمBiçim : فرم
بیچیم‌له‌نمه‌کBiçimlenmek : فرم گرفتن
بییی‌چیBiyiçi : رقاص، رقاصه
پیتیکPitik : کتاب
تابلاماقTablamaq : راضی کردن
تانێمTanım : تعریف
تانێم‌لاماقTanımlamaq : تعریف کردن
تاولاماقTavlamaq : فریفتن
ته‌که‌لTekel : انحصار
ته‌کیلTekil : منفرد
توْپارلاماقToparlamaq : جمع‌آوری کردن
توْپلۇمToplum : جامعه
تؤره‌تمه‌کTöretmek : ایجاد کردن
تؤزلۆTözlü : رادیکال
تۇتۇچۇTutucu : محافظه کار
تۇغرالێTuğralı : رسمی
جه‌رگهCerge : ردیف
چاغ‌داشÇağdaş : معاصر
چاغرێشێمÇağrışım : معنی ضمنی
چه‌کینمه‌کÇekinmek : اجتناب کردن
چئشیتÇéşit : نوع
چێن‌سؤزÇınsöz : حکمت‌لی سؤز، سخنان حکمت آمیز
چئویریÇéviri : ترجمه
داغێلێمDağılım : تقسیم، پراکنش
داورانێشDavranış : رفتار
ده‌ریمDerim : اصطلاح
ده‌ن‌لیDenli : به آن درجه
ده‌یه‌رله‌ندیرمه‌کDeyerlendirmek : ارزیابی کردن
ده‌ییش
توْخۇشDeyiş Toxuş :
بده بستان
ده‌ییشگهDeyişge : واریانت
ده‌یینمه‌کDeyinmek : اشاره کردن
دوْغالێنDoğalın : البته، طبیعتا
دوْغرۇلتۇDoğrultu : راستا، استقامت
دؤنه‌مDönem : دوره، عهد
دوْیۇرۇجۇDoyurucu : تطمین کننده
دۆزگۆDüzgü : نرم، نرمال
دۆزه‌نDüzen : سیستم، نظم
دۆزئیDüzéy : سطح
دۆشۆنگهDüşünge : ایدئولوژی
دۇرۇمDurum : وضعیت
دۇیارلێ‌لێقDuyarlılıq : حساسیت
دۇیقۇسالDuyqusal : احساساتی
دێشDış : خارج
دیشیDişi : مونث
دیشیلDişil : مونث
دیشیل‌چیDişilçi : فمینیست
دیشیل‌چی‌لیکDişilçilik : فمینیسم
دئگیDégi : سخن
دیل‌بیلگی‌سیDil Bilgisi : دستور زبان
دیلده‌کDildek : استدلال
دیلده‌مDildem : منطق
دیلسهلDilsel : زبانی
دئنه‌ت‌له‌مهDénetleme : کونترول
دئییمDéyim : اصطلاح
ساغ‌لاماقSağlamaq : تامین کردن
سالدێرقانSaldırqan : متهاجم
سانکێSankı : تو گوئی
سانێلماقSanılmaq : گمان شدن
سه‌له‌کSelek : سخاوت‌مند
سوْرۇن‌لوSorunlu : مساله دار
سوْنۇج‌لانماقSonuclanmaq : منتهی شدن
سوْی‌آدSoyad : نام خانواده‌گی
سؤیۆشSöyüş : فحش
سۆره‌جSürec : روند
سۆره‌ک‌لیSürekli : متمادیا، پیوسته
سۇبایSubay : مجرد
سۇنماقSunmaq : تقدیم کردن، عرضه نمودن
سئچیمSéçim : انتخاب
سیلیکSilik : غیرمهم، غیر برجسته
سئیره‌کSéyrek : نادر، به ندرت
قاباQaba : خشن
قاپسایێجیQapsayıcı : شامل
قاتقێQatqı : سهم
قاتێQatı : سرسخت
قاچێنێلێرQaçınılır : آنچه از آن اجتناب می‌شود
قارشێتQarşıt : ضد، مقابل
قارشێ‌لێقQarşılıq : معادل
قارشێ‌لێق‌لێQarşılıqlı : متقابل
قارشێنQarşın : علی رغم
قانێتQanıt : ثبوت
قانێت‌لاماقQanıtlamaq : اثبات کردن
قاورامQavram : مفهوم
قاوۇشماقQavuşmaq : واصل شدن
قوْشارQoşar : شاعر
قوْنۇQonu : موضوع
قوْنۇشماQonuşma : گفتگو
قوْنۇمQonum : موقعیت
قۇل‌لانماقQullanmaq : به خدمت در آوردن
که‌سین‌لیک‌لهKesinlikle : قطعیا
کؤتۆKötü : بد
کؤک‌ده‌ن
بۆته‌م‌چیKökden Bütemçi :
بنیادگرا
کؤک‌لۆKöklü : ریشه دار
کؤکه‌نKöken : ریشه
کیتلهKitle : توده
کیچیمسه‌مه‌کKiçimsemek : تحقیر کردن
کیم‌لیکKimlik : هویت
گه‌ره‌ک‌سیزGereksiz : غیرضروری
گه‌ره‌ک‌لیGerekli : لازم
گه‌له‌نه‌کGelenek : سنت
گوْبۇدGobud : خشن، بی کیفیت
گؤرک‌سؤزGörksöz : ادبیات
گؤرکۆلGörkül : ادبی
گؤره‌وGörev : وظیفه
گؤرۆنمه‌زGörünmez : نامرئی
گؤرۆنۆشGörünüş : ظاهر
گؤزله‌م‌له‌نمه‌کGözlemlenmek : مشاهده شدن
گؤودهGövde : بدن
گۆجۆنGücün : مجبوری، تحمیلی
گۆن‌لۆکGünlük : روزمره
گۆوه‌نمه‌کGüvenmek : اعتماد کردن
گئرچه‌ک‌له‌شمه‌کGerçekleşmek : متحقق شدن
گئرچه‌ک‌لیکGerçeklik : واقعیت
گئنه‌ل‌دهGenelde : عموما
ماراق‌لێMaraqlı : جالب
نه‌ده‌نNeden : علت
نه‌سنهNesne : شئی، چیز
وارسایێمVarsayım : فرض
وۇرقۇVurqu : تاکید
یاپێ‌لاندێرماقYapılandırmaq : برپاساختن، سازماندهی کردن
یارارYarar : فایده
یاراشماقYaraşmaq : برازنده بودن
یازارYazar : نویسنده
یازقاYazqa : مقاله
یاساYasa : قانون
یالێنێقYalınıq : انسان، بشر
یانسێتماقYansıtmaq : منعکس کردن
یان‌سێزYansız : خنثی، بی طرف
یانسێماYansıma : انعکاس
یایێنYayın : نشر
یوْزدیلYozdil :
آرگو، آرقو
یؤنYön : جهت
یؤنته‌مYöntem : روش
یؤنه‌تگیYönetgi : سیاست
یؤنه‌تگیلYönetgil : سیاسی
یؤنه‌تیمYönetim : مدیریت
یۆک‌له‌مه‌کYüklemek : بار کردن
یئته‌رلیYéterli : کافی
یئرسۇYérsu : وطن
یئنی‌جیلYénicil : مدرن
یئی‌له‌مه‌کYéylemek : ترجیح دادن
[1] به‌نزه‌ر قوندارما
(جعل مشابه): روند جای‌گزین کردن کلمات فارسی و عربی مشابه به جای کلمات اصلی
تورکی
No comments:
Post a Comment