اصل تورکي نامه‌ي رسولزاده به استالين و ترجمه‌ي صحيح آن به فارسي

اصل تورکي نامه‌ي رسولزاده به استالين و ترجمه‌ي صحيح آن به فارسي

مئهران باهارلي

محمدامين رسولزاده، رهبر حزب مساوات و از اهل قلم و سياسيون برجسته‌ي تاريخ معاصر تورک و آزربايجان است. وي پس از اشغال آزربايجان قفقاز توسط بولشويکها و متحدان ارمني و ايرانيشان، و سقوط جمهوري خلق آزربايجان در آوريل ۱۹۲۰ موفق به فرار و مدت کوتاهي مخفي شدن در لاهيج گرديد. با اينهمه در آوگوست همان سال توسط چئکا پوليس مخفي و سازمان اطلاعاتي-امنيتي بولشويکها و از مسئولين اصلي دوره‌ي ترور سرخ لنيني دستگير شد. استالين که در آن زمان کوميسر (وزير) خلقي امور ملتها بود، با رسولزاده آشنائي و دوستي قديم مربوط به سالهاي مبارزه‌ي مشترک بر عليه تزاريسم و نجات دادن استالين با ياري و فداکاري رسولزاده از زندان تزاري در باکو به سال ۱۹۰۵ را داشت. وي در اداي دِين خود به رسولزاده، او را از زندان چئکا در باکو بيرون آورد و به موسکو انتقال داد. رسولزاده دو سال در موسکو تحت حمايه و نظارت استالين با شعل نماينده‌ي مطبوعاتي وزارت ملتها زندگي منقاد و فرمانبردارانه‌اي داشت. اما پس از آنکه به طور موقتي به پتروگراد (سنت پترزبورگ) تعيين شد، در فرصتي مناسب و با ماجراهاي بسيار به فنلاند فرار کرد و از طريق آلمان و فرانسه خود را به استانبول رسانيد. وي پس از ۹ ماه اقامت در استانبول، در اواخر سال ۱۹۲۲ نامه‌اي به استالين نوشت. اين نامه با نگراني از عدم وصول آن به استالين، با اجازه‌ي رسولزاده در شماره‌ي پنجم نشريه‌ي «يئني قفقاز» به تاريخ ژانويه‌ي ۱۹۲۳ در استانبول عيناً منتشر شد. مکتوب رسولزاده به استالين به لحاظ تاريخ معاصر تورک، جمهوريهاي خلق و سوسياليستي آزربايجان، روسيه، ملل اسير در روسيه، بولشويسم و استالينيزم، آشنائي با انديشه‌هاي رسولزاده در اين مقطع از حيات خود در باره‌ي موضوعات مذکور، ارزيابي بي‌طرفانه‌ و علمي خدمات و اشتباهات اين شخصيت تاريخي تورک، همچنين زبان معيار تورکي و تاريخ تحول آن حائز اهميت است.  

ترجمه‌ي آزربايجاني و فارسي اين نامه مخدوش وغير دقيق است:

ترجمه‌ي آزربايجاني: متني که در رسپوبليکاي آزربايجان به عنوان اصل نامه‌ي رسولزاده به استالين (توسط جاويد جباراوغلو) منتشر شده، متني به لحاظ زباني تغيير يافته و تحريف شده از دو جنبه‌ي واژگاني و گرامري است. بويژه با جايگزيني کلمات فارسي و عربي به جاي کلمات تورکي، و بازنويسي متن نامه با دستور زبان آزربايجاني -که در اواخر دهه‌ي ۱۹۳۰ توسط استالين-ميکويان ايجاد شد- به جاي زبان تورکي بکار رفته توسط رسولزاده در متن اصلي، اين نشر آزربايجاني را بايد به عنوان يک ترجمه به «زبان آزربايجاني» قبول کرد. در حاليکه رسولزاده نامه‌ي خويش را نه به زبان آزربايجاني، بلکه به زبان تورکي با دائره‌ي لغوي و گرامر دوره‌ي خود نوشته است. اين زبان بخشي از هويت ملي رسولزاده و تاريخ ملت تورک در رسپوبليکاي آزربايجان است و دست بردن و جرح و تعديل در آن با سائقه‌هاي آزربايجانيستي، غير قابل قبول و در تضاد با اصول اخلاقي، رعايت امانتداري علمي، حق مردم بر آگاهي و وقوف به اطلاعات واقعي و حفظ ميراث فرهنگي است. يعني رفتاري که در نشر آثار، منابع، اسناد تاريخي، متون ادبي گذشته و خاطرات شخصيتها و ترجمه‌ها از زبانهاي ديگر .... در رسپوبليکاي آزربايجان به صورت يک قاعده در آمده است (مشابه اين رفتار در ايران توسط ايران‌گرايان ضد تورک و بر اساس پان‌ايرانيسم انجام مي‌گيرد). به همين سبب با همه‌ي آثار، منابع، اسناد تاريخي، خاطرات، متون ادبي، ترجمه‌ها و ... منتشر شده در رسپوبليکاي آزربايجان، تا زمانيکه به همراه اصل آنها منتشر و اصل آنها در معرض عموم و محققين قرار نگرفته‌اند، مي‌بايد با احتياط برخورد کرد. زيرا بسياري از آنها به لحاظ زباني و مضمون مخدوش و تحريف شده‌اند.

ترجمه‌ي فارسي: ترجمه‌اي فارسي که از نامه‌ي رسولزاده به استالين (توسط اومود ياشام) در برخي سايتهاي آزربايجاني منتشر شده، بر اساس متن تحريف‌شده‌ي آزربايجاني و به درجه‌اي غير قابل قبول آزاد انجام گرفته است. علاوه بر آن، مترجم برخي جملات و مفاهيم و اصطلاحات تاريخي و سياسي مطرح‌شده در نامه را ترجمه نکرده و شماري را ناقص و به اشتباه ترجمه کرده است. با اين وصف، اين ترجمه غير قابل استناد است.

به منظور در دسترس قرار دادن متن اصلي نامه‌ي تاريخي رسولزاده به استالين و ترجمه‌ي صحيحي از آن، بويژه آشنائي با زبان ادبي و معيار تورکي قبل از اختراع زبان آزربايجاني در رژيم استالينيستي، اصل نامه را از نشريه‌ي «يئني قافقاسيا» و ترجمه‌ي فارسي صحيح و کلمه به کلمه‌ي آن توسط خودم را در زير آورده‌ام. به هنگام بازنويسي متن اصلي تورکي، همه‌ي کلمات عربي و فارسي را به املاي مرسوم در اين زبانها که در متن اصلي هم بکار رفته‌اند، و همه‌ي کلمات تورکي و اوروپايي را با املاي فونتيک مودرن تورکي نوشتم.

[تقديم نشريه يئيني قافقاسيا- يئني قافقاسيا درگيسي‌نين سونوش يازيسي]:

مساوات فرقه‌سي ليدئري تورک [اصل متينده: آذري] محرّر و سياسيونوندان رسول‌زاده محمدامين بک، آزه‌ربايجان‌ين بولشئويکله‌ر طرفينده‌ن اشغالي اوزه‌رينه، بير چوخ ماجرالار گئچيره‌ره‌ک، نهايت موسقوايا نفي اولونموش، ايکي سنه‌ليک حياتِ منقاددان سونرا، ايجابيني بولاراق آوروپايا فرار ائيله‌ميشدير. رسول‌زاده محمدامين بک ۹ آيدان بري مسافرتاً ايستانبولدا اقامت ائدييورلار.

امين بک‌ين بولشئويک «چئقا»سيندان خلاصي، شرائطِ مخصوصه تحتينده واقع اولموشدور. حياتي تهلکه‌ده ايکه‌ن، اسکي دوستلاريندان و بوگون پک معروف بولشئويک قوميسئري بولونان «ايستالين»ين مداخله‌سي ايله موسقوايا نفي ائديلميش، و اورادا ايکه‌ن سربستي حياتي کنديله‌رينين حمايه‌سي ايله تامين اولونموشدور. (رسول‌زاده امين بک‌له استالين ۱۹۰۵ سنه‌سي اختلالي اثناسيندا چاريزمه قارشي مجادله‌يِ سياسيه‌ده تشريک مساعي ائيله‌ميش، حتّي او زمان موقوف بولونان استالين‌ي باکي حبسخانه‌سينده‌ن قاچيرماق ايچين امين بک‌ين پک مهم معاونت و فدارکارليغي واقع اولموشدور).

فرار ايله آوروپايا گلديکده‌ن سونرا، محمدامين بک طرفينده‌ن «ايستالين»ه بير مکتوب گؤنده‌ريلميشدير. بو مکتوبون، بلکه مرسل اليه‌ينه واصل اولماميشدير ملاحظه‌سيله، امين بک طرفينده‌ن «يئني قافقاسيا» واسطه‌سيله نشرينه لطفاً مساعده ائديلميشدير. پک مهم بير ماهيتِ سياسيه‌يي محتوي بولونان بو مکتوبو، عيني ايله درج ائدييوروز (اداره):

[متن اصلي تورکي- به قلم محمدامين رسولزاده]

محترم ايستالين

استخلاصيم دوستلاريم اوزه‌رينده خوش بير حيرت تاثيري بخش ائتميشدير. طبيعي اونلار حقليديرله‌ر. عَمَله‌ده‌ن بير چوغونو محضاً مساواتچي اولدوقلاري ايچين قورشونا ديزمه‌ديله‌ر مي؟ شو شرائط داخلينده، مذکور فرقه‌نين رئيسي بولونماق صفتيله بنيم استخلاصيم بير نوع معجزه ايميش. وَقَعه‌نين تعريفي، بو تعبيره لايقسه، انصاف طلب ائده‌ر. قيد ائده‌ييم که بو معجزه‌نين سببِ کرامتي سيزسينيز. چونکه اسکي احبّاليغي اونوتماياراق، بني باکي زندانيندان اخراج ائتمه‌يه لزوم گؤردونوز. موسقوادا بولوندوغوم ايکي سنه اثناسيندا احبّاليغيميزدان استفاده ائتديم. بير تاخيم محروميتله‌ره معروض قالديمسا دا، بونلار هر کسين علي العموم تحمّل ائيله‌دييي محروميتله‌رده‌ن عبارت اولوپ، بانا عائد بير خصوصيتي حائز دئييلدي. بالعکس، بعضاً اولوردو که بن بير تاخيم امتيازاتدان بيله مستفيد اولويوردوم. بونون ايچين سيزه تشکّر ائده‌ريم.

موسقوادان چيخارکه‌ن سيزينله گؤروشمه‌ديم. چونکه روسياني محرمانه بير صورتده ترک ائتمه‌يه قرار وئرميشديم. ايشبو حرکتيمده سيزه قارشي احترامسيزليق گؤرمه‌يه‌جه‌يينيزي اميد ائديره‌م. مسافرتيم ايچين مساعده ايسته‌مه‌ديم. ايشين منفي جهتيني نظرِ دقّته آلديم. بلکه سيز مساعده ائتمه‌زدينيز. او زمان هر نه صورتله اولسا دا روسياني ترک ائتمه‌ک حقّينده‌کي قراريمدان، بالطبع، نکول ائتمه‌ک لازم گليردي. حال بو که بو نکول بنيم ايچين غير ممکن ايدي. چونکه بو، کندي کنديمي ردّ ائتمه‌ک و ابدي صورتده تام بير عدمِ فعّاليته محکوم قيلماق دئمه‌کدي. عيني زماندا بو، روسيادا جريان ائده‌ن وقايعين و حصولا گله‌ن حالين لال بير مشاهدي قالماق اولوردو.

حالِ حاضردا روسيادا حصولا گله‌ن حادثه‌له‌ر ايسه، بوندان يوز سنه مقدّم جريان ائده‌ن حادثه‌له‌رده‌ن باشقا دئييلدير. يوز سنه اوّلده اولدوغو گيبي، شيمدي ده روسيا مستملکه‌له‌ري بير آرايا توپلاماقدادير. سوقِ قَدَرله موقعِ اقتدارا گله‌ن قومونيست فرقه‌سي، بالجمله مفکوره‌وي جهتله‌رينده‌ن رجعت ائده ائده، اسکي روس ايمپئرياسي‌نين احياسي فکرينه داياندي. بو فکر ايسه، فرقه‌نين مفکوره‌وي شعارلاريندان زياده، حاکم اولدوغو محيطين جهانگيرانه تمايللاريندان نشئت ائده‌ن بير تاخيم منافع و هدفله‌ره مالکدير. بير حکومتين رسمي مفکوره‌سي، «اصيل‌زادگان شووئنيزمي»نده‌ن «عَمَله قوسموپوليتيزمي»نه تبدّل ائده‌رسه، بوندان ذاتِ مسئله پک او قدر ده‌ييشمه‌ز. و ان سوندا گئريده قالميش و آز انکشاف ائيله‌ميش ملّتله‌رين ملّيتله‌رينده‌ن اسقاطي «دئناسيوناليزه اولماسي»، ديگر بير ملّيته تمثيلله‌ري «آسيميليزه اولمالاري» گيبي بير نتيجه‌يه اقتران ائده‌ر.

يئرلي عَمَله (پرولئتاريات) قسمينه استناد ادّعاسيله، الده سلاح اولاراق، قافقاسيا ايله تورکوستان گيبي کنار ولايتله‌رده تاسّس ائده‌ن دئموقراتيک تشکيلاتِ سياسيه‌يي اشغال ائتديينيز زمان، علي العموم سابق ايمپاراتورون چاريزم سياستيله روسلاشديريلميش مستملکه شَهَرله‌رينده‌کي روس عَمَله‌سينده‌ن عبارت بير اقلّيتِ قليله آرزوسونا توفيقاً، عظيم بير اکثريت تشکيل ائده‌ن اهاليِ محلّيه‌نين پک مشروع بير حقّيني قابا صورتده چيينه‌نميش اولويورسونوز. عَمَله‌نين آزه‌ربايجان و يا تورکوستاندا ديقتاتورا اعلان ائتمه‌سي‌نين، موسقوا ديقتاتوراسي‌ندان باشقا بير شئي اولماديغي، گونه‌ش گيبي آشکاردير. اسکي پتروغيراد دورينين سياستي داخي بوندان غيري دئييلدي. کنار ولايتله‌رين مختاريت شکلينده‌کي ظاهري گؤرونوشو ايسه جدّي بير شئي افاده ائتمه‌ز. آزه‌ربايجان خانليقلاري‌نين ايلک قافقاسيا «نامئستينين»‌له‌ري (جانشين، ويس رووا) زمانينداکي استقلاللاري، شيمديکي قافقاسيا جمهوريتله‌ري‌نين (ماوراي قافقاس ولايت قوميته‌سي) کاتبِ عموميله‌ري زمانينداکي فرق، اولسا اولسا شيمديکي جمهوريتله‌رين انحلالينداکي حرکتين، او زمانکي خانليقلارين انحلالينداکي حرکتده‌ن داها سريع اولماسيندان عبارتدير.

بولشئويک فرقه‌سي‌نين مرکزيتچي اولدوغونو بيلديييمده‌ن، بو فرقه‌نين نوعي کندينه مخصوص بير ايمپئرياليست اولدوغونو سئزميش و ضروري بير استحاله گئچيره‌جه‌ييني داها اوّلجه سؤيله‌ميشديم. غيرِ اختياري مشاهد وضعيتده بولوندوغومدان، بو استحاله گؤزله‌ريمين اؤنونده واقع اولويوردو. موسقوادا بولوندوغوم ايکي سنه اثناسيندا، بن شرق ملّتله‌رين و بالخاصّه تورک اقوامي‌نين نجاتلاري يالنيز کنديله‌رينده، کندي تعارفِ ملّيه‌له‌رينده مضمر اولدوغونا قطعي صورتده قانع اولدوم. بونون ايچين سيستئمينيزده ملّتين کندي کندينه بسله‌دييي شو ايمانين تا کؤکونده‌ن امحا ائديلديييني و «ملّي تعارف» مفهومونون «ملّي انحلال» مفهومونا تبديل ائديلديييني (۱) سويوق قانليليقلا گؤره‌مييوردوم.

سيزين ايسته‌دييينيز بو مبادله حصول‌پذير اولاماز. شرق ملّتله‌ري قومونيست حياتي ايله دئييل، کندي حياتِ ملّيه‌له‌ري ايله ياشاماق ايسته‌رله‌ر. بو مقصدله ده اونلار کنديله‌ريني اسير ائده‌ن قوّتله‌ره قارشي مجادله ائدييورلار و بو مجادله‌له‌رينده کنديله‌رينه ظهير اولاجاق متّفقله‌ر آرايورلار. بير زمان اونلار «ويلسون»ون پيرينسيپله‌رينه اينانديلار. سيزين شعارلارينيز ايسه کنديله‌رينه داها زياده سحّار گؤروندو. فقط هيهات! ويلسون پيرينسيپله‌ري «وئرساي»، «ترايانون» و «سئور» معاهده‌له‌رينه منجر اولدويسا، سيزين شعارلارينيز دا اوقراينا، تورکوستان و قافقاسيانين يئنيده‌ن استيلاسي ايله نتيجه‌پذير اولدو. بونا گؤره‌دير که وطنيم آزه‌ربايجان‌ين سيزين اشغال و اسارتينيزه قارشي مجادله‌يه قهرمان تورکيه‌نين آنتاينايا قارشي اجرا ائيله‌دييي مجادله قَدَر مقدّس بير حقّي واردير.

کندي عقايدِ سياسيه‌مه صادق قالماقلا برابر، بن عيني زماندا سيزين ده محبّينيز قالييور، شخصينيزه قارشي حسِ احترام بسله‌يوروم. نتيجه‌ده بانا قارشي گؤسته‌رديينيز علاقه‌يي هيچ بير زمان اونوتماياجاغيما اينانمانيزي رجا ايله، سيزه اييي بير خدمت گؤسته‌رمه‌ک فرصتيني جان و دلده‌ن تمنّي ائديييمي عرض ائده‌ريم.

احترامِ تماميله

رسول‌زاده محمدامين

کانون ثاني- ۱۹۲۳

ترجمه‌ي فارسي دقيق و کلمه به کلمه- توسط مئهران باهارلي

استالین گرامي

رهایی‌ام تاثیر خوشی بر دوستانم گذاشته است. البته آنها در اين خوشحالي محق هستند. مگر نه آن است که کارگران بسياري صرفاً به دلیل مساواتچي بودن تيرباران شدند؟ در این شرایط، رهایی من- رهبر حزب مذکور- نوعی معجزه بود. تعريف ماوقع، اگر شايسته است که اين تعبير را بکار برد، منصف بودن را طلب مي‌کند. بايد خاطرنشان کنم که سبب ظهور این معجزه، شخص شما هستيد. چرا که دوستی قدیمی‌مان را فراموش نکرده و خارج کردن من از زندان باکو را ضروري ديديد. در طول دو سالی که در موسکو بودم از دوستی‌مان استفاده کردم. اگر هم با بعضي محرومیتها مواجه گشتم، اينها محرومیتهایی بودند که همه کلاً متحمل مي‌شدند و تنها مختص به من نبود. برعکس، حتي گاهی از برخی امتیازها نیز بهره‌مند می‌شدم. بدین بابت از شما متشکرم.

هنگام خروج از موسکو شما را ملاقات نکردم. زيرا تصميم به ترک مخفیانه‌ی روسیه گرفته بودم. امید دارم که این حرکت مرا حمل بر بی‌احترامی نسبت به خودتان نخواهيد کرد. براي مسافرتم از شما اجازه نگرفتم. چرا که وجه منفی اين کار را در نظر گرفتم. شايد شما اجازه نمي‌داديد. در آن صورت، طبيعتاً مي‌بايست از تصميم خود براي ترک روسيه به همه حال، منصرف مي‌شدم. اين انصراف براي من غير ممکن بود. چونکه به معني رد کردن خودم توسط خودم و محکوم کردن خودم به عدم فعاليت کامل تا ابد مي‌بود. اين امر، در عين حال، باعث مي‌گشت که در مقابل اتفاقاتي که در روسيه در حال جريان بودند و وضعيت حاصله از آنها به صورت يک مشاهد لال باقي بمانم.

آنچه در حال حاضر در روسيه رخ مي‌دهد، چيزي نيست به جز آنچه يک صد سال قبل در جريان بود. همانند يک صد سال پيش، اکنون هم روسيه مشغول به گردآوري مستعمره‌هاي قديم خود است. حزب کومونيست که با دست سرنوشت به اقتدار آمد، با عقب‌نشيني پياپي از ايدئولوژي و تفکرات خود در همه‌ي جنبه‌ها، به فکر تجديد حيات امپراتوري روسيه افتاد. اين فکر هم، بيش از شعارهاي ايدئولوژيک و تفکرات حزب، داراي بعضي اهداف و منافعي است که از تمايلات امپرياليستي و جهانگيرانه‌ي اتموسفر و محيط حاکم نشات گرفته‌اند. اگر نگرش و ايدئولوژي رسمي يک دولت، از «شوونيزم اعيان و اشراف» به «کوسموپوليتيزم کارگري» تحول يابد، ذات مساله تغيير چنداني نمي‌کند و در نهايت به نتيجه‌اي مانند ريشه‌کن کردن مليت ملل عقب‌مانده و کم‌توسعه، بي‌مليت کردن «دئناسيوناليزاسيون» و شبيه‌سازي و تحليل دادن «آسيميليزاسيون» آنها در ملل ديگر نزديک مي‌شود.

وقتی با ادعای استناد به طبقه‌ی کارگر بومي، آنهم اسلحه به دست، موسسات سياسي دموکراتیک ايجاد شده در ايالات و ممالک حاشيه مانند قفقاز و تورکستان را به اشغال درآورید، و در تطابق با خواسته‌ها و مطالبات اقليتي قليل از کارگران روس در شهرهاي مستعمراتي که عموماً با سیاست تزاري امپراتوري سابق روس‌سازي «روسيفيکاسيون» شده‌‌اند، حق کاملاً مشروع اهالي بومي را که اکثریت عظيم را تشکيل مي‌دهند، به گونه‌اي خشن سرکوب نموده‌ايد. مانند آفتاب روشن است که اعلان دیکتاتوری در آزربایجان و تورکستان توسط کارگران، چیزی جز دیکتاتوری روسیه نيست. سیاست دوره‌ي پتروگراد سابق هم به غير از این نبود. سيماي ظاهري ولايات و ايالات حاشيه در شکل خودمختاري، مطلبي جدي نيست. تنها تفاوت بين موقعيت جمهوريهاي کنوني قفقاز تحت کاتب کل کوميته‌ي ولايتي ماوراي قفقاز «زاک‌کراي‌کوم»، با استقلال خانات آزربایجان در نخستين دوره‌ی نامئس‌نيک‌هاي «نایب السلطنه» قفقاز، در اين است که روند اضمحلال و نابودي جمهوريهاي کنوني، سريعتر از روند اضمحلال خانات است.

از آن جایی که مرکزگرا بودن حزب بولشویک را مي‌دانستم، يک نوع امپریالیست مخصوص به خود بودن اين حزب را هم حدس زده، و قبلاً بيان کرده بودم که تحولي ضروري را پشت سر خواهد گذاشت. به سبب آنکه در وضعیت يک مشاهده‌کننده‌ي بی‌اختیار قرار داشتم، اين تحول در مقابل چشمانم بوقوع مي‌پيوست. من در عرض دو سالی که در موسکو بودم، به صورت قطعي قانع شدم که نجات ملل شرق و خصوصاً اقوام تورک، تنها در دستان خودشان و نهان در شناسايي هويت ملي خودشان است. بدین رو، نمي‌توانستم امحاء و نابودي ريشه‌اي اين ايمان به خودِ يک ملت و تبديل کردن مفهوم «خودشناسايي ملي» به «نابودي ملي» در نظام شما را با خونسردي نظاره‌گر باشم.

این تبدّلی که شما خواهان آن هستید نمي‌تواند تحقق يابد. ملل شرق مي‌خواهند، نه با حيات کومونیستي، بلکه با حیات ملی خویش زندگي کنند. با این هدف هم، با نیروهایی که آنها را به اسارت درآورده مبارزه مي‌کنند و به جستجوي متفقيني که در این مبارزه حامي آنها باشند می‌پردازند. زمانی اين ملل اسير به اصول ویلسون [Wilson] دلگرم شدند. شعارهای شما، ولي، به نظر آنها بسيار شيفته‌کننده‌تر آمد. اما افسوس! همانگونه که اصول ویلسون به معاهده‌های ورساي [Versailles]، ترایانون [Trianon] و سور [Sevres] منجر شد، شعارهای شما هم منتج به استيلا و اشغال دوباره‌ي اوکراین، تورکستان و قفقاز گشت. بهمین سبب است که وطنم آزربایجان محق به مبارزه علیه اشغال و اسارت شما، به اندازه‌ي مبارزه‌اي که تورکیه‌ی قهرمان بر علیه آنتانت [Entente] کرد می‌باشد.

ضمن وفادار ماندن به عقايد سیاسی خویش، در عين حال من دوستدار شما هم باقی مانده و نسبت به شخص شما احساسات محترمانه دارم. در نهایت، با تقاضا به اينکه باور نماييد علاقه‌‌اي که نسبت به من نشان داديد را هرگز فراموش نخواهم کرد، عرض مي‌کنم از دل و جان آرزومند فرصتي هستم که بتوانم خدمتي نيکو به شما انجام دهم.

با احترام تمام

رسولزاده محمدامین

ژانويه، ۱۹۲۳

منبع نامه:
نشريه‌ي «يئني قفقاز»، شماره‌ي پنجم، ژانويه‌ي ۱۹۲۳، استانبول