فتحهنین عرب کؤکه‌ن‌لی تورک یازی‌سی‌ندا گؤسته‌ریلمه‌سی
مئهران باهارلی
بو یازی سؤزوموز یازیمی‌نین سون ده‌ییشگه‌سی‌نده‌ن آلینتی‌دیر[1]
تورک ایملاسی‌نین
تاریخی سیری‌نده، فتحه سه‌سی‌نین نئجه گؤسته‌ریلمه‌سی قونوسونون سون دورومو:
١- ده‌ییشیمه اوغرامامیش فتحه‌لی فارس‌جا و عرب‌جه آدلار و کلیمه‌له‌ر،
بو دیل‌له‌رین اؤز ایملالاری‌نا گؤره یازیلیر.
٢-تورک‌جه اولان و یا فارس‌جا-عرب‌جه اولمایان یابانجی آدلار و کلیمه‌له‌رده، فتحه سه‌سیکلیمه باشی‌ندا « اه »، باشقا هر یئرده « ه » ایله گؤسته‌ریلیر.
فتحه سه‌سی، تورک‌جه‌ده فونئتیک بیر یازی دوزگه‌سی (سیستئمی) یاراتمانین قاباغی‌ندا اه‌ن بؤیوک سورونو اولوشدورور. بو سورونو، ایران دولتی‌نین فارس‌جا ایملاسی‌ندان باغیم‌سیز بیر تورک‌جه ایملاسی‌نین وارلیغی‌نی قبول ائتمه‌مه‌سی، و تورک‌جه ایملالی یازی، ده‌رگی و پیتیک‌له‌ره (کیتاب‌لارا) چاپ ایذنی وئرمه‌یه‌ره‌ک تورک ایملاسی‌نین گه‌لیشمه‌سی‌نین قاباغی‌نی آلماسی، آیری‌جا آزه‌ربایجان‌چی‌لارین فارس ایملاسی‌ندا یازماق‌دا ایصرار ائتمه‌سی داها دا آغیرلاشمیش‌دیر.
بونون سونوجوندا گونوموزده تورک‌جه یازی‌لاردا فتحه سه‌سی، فارس‌جا ایملاسی‌نا اویاراق اه‌ن آز بئش یؤنته‌م‌له به‌لیرله‌نه‌بیلیر:
کلیمه
باشی‌ندا « ا » (ال، ...) بیچیمی‌نده
کلیمه
سونوندا « ه » (دده، ...) بیچیمی‌نده
همزه
« أ »، « أء »، «ئ»
ایله (مبدأ، منشأء، مأیوس، هئیت، ...)
فتحه
–اوستره ( َ ) حرکه‌سی ایله (دَین، اؤلَن، توتَک، ...)
گؤسته‌ریلمه‌ده‌ن (عدالت، تنبل، ...)
ییرمی‌نجی یوزایل باش‌لاری‌ندا بؤلگه‌میزده، قافقاسیادا، آنادولودا، اورتاآسیادا جریان ائده‌ن عرب ته‌مه‌ل‌لی تورک الیفباسی‌نی فونئتیک‌له‌شدیرمه سونوجوندا بیر چوخ یازی‌دا تورک‌جه کلیمه و سون‌اه‌ک‌له‌ر و بعضی آدلارداکی فتحه و یا اوستره سه‌سی، « ه » حرفی ایله گؤسته‌ریلیردی: «ارده‌بیل»، «ده‌لی»، .... لاتین الیفباسی‌نا گئچینجه دوغال اولاراق، عرب الفیباسی‌نی فونئتیک‌له‌شدیرمه تارتیشمالاری و گیریشم‌له‌ری گه‌ره‌ک‌سیز اولدو و اونوتولووئردی. آنجاق ایران‌دا بیزیم، هه‌له ده عرب الیفباسی‌نی قول‌لاندیغیمیز اوچون، عرب ته‌مه‌ل‌لی تورک الیفباسی‌نی فونئتیک‌له‌شدیرمه‌یه دوام ائتمه‌میز گه‌ره‌کیر. بو دوغرولتودا اه‌ن آزی تورک‌جه اولان و یا یابانجی کلیمه و سون‌اه‌ک‌له‌ر و آدلارداکی فتحه و یا اوستره‌نی « ه » ایله گؤسته‌رمه‌میز يارارلی، حتّی گه‌ره‌ک‌لی‌دیر.
تورک‌جه دیل‌بیلگی‌سی‌نده اون‌لوله‌ر ویا سه‌س‌لی‌له‌رین به‌لیرله‌ییجی رول و اؤنه‌می واردیر. سه‌س‌لی‌له‌ر – اون‌لوله‌ر گؤسته‌ریلمه‌ده‌ن تورک‌جه دیل‌بیلگی‌سی آنلاشیلماز و اؤیره‌نیله‌مه‌ز. بوندان دولایی تورک‌جه فونئتیک الیفباسی‌ندا بوتون سه‌س‌لی‌له‌ر-اون‌لوله‌ر، عیناً اون‌سوزله‌ر - سه‌‌سه‌سیزله‌ر کیمی، بیره‌ر آیری و اؤزگول بیچیک‌له (حرف‌له) گؤستره‌ریلمه‌لی‌دیر. اه‌ک‌له‌رده‌کی سه‌س‌لی‌له‌رین ده الیفبادا آیری‌جا گؤسته‌ریلمه‌سی، اؤزه‌ل‌لیک‌له تورک‌جه ایله یئنی‌جه تانیشان اوشاق‌لار و گه‌نج‌له‌رین، باش‌لی‌جا اه‌ک‌له‌ر دوزه‌نی اوزه‌ری‌نه قورولموش اولان دیلیمیزین قیرامئری‌نی اؤیره‌نمه‌له‌ری آچی‌سی‌ندان سون که‌رته یارارلی و اؤنه‌م‌لی‌دیر.
%20-%20Copy.png)
