په‌خمه (پخمه) تورک مشروطیت‌چی‌‌له‌ری

په‌خمه (پخمه) تورک مشروطیت‌چی‌‌له‌ری 

مئهران باهارلی

  

ته‌بریزلی علی، ایران و تورک‌ایلی‌نده اورتایا چیخان «اوچونجو تورک‌چو قوشاق»دان‌دیر.

١-«ایلک تورک‌چو قوشاق»، جمشیدخان سوباتای‌لی افشار اورومی مجدالسلطنه، ابوالفتح عُلْوی، تقی رفعت، مظفرالدین شاه، محسن رفعت، مرتضی‌قولو خان بایات، .... نسلی‌دیر. بونلار مشروطیت - بیرینجی دونیا ساواشی ایل‌له‌ری‌نده ایران و تورک‌ایلی‌نده «اتحاد اسلام»، «اتحاد و ترقی»، «ژؤن تورک‌له‌ر»، «تورک اوجاق‌لاری» چئوره‌سی‌نده توپ‌لانان اؤنجو و اؤنده‌ر شخصیت‌له‌ر؛ دولت، سیلاح و قلم اینسان‌لاری‌دیرلار.

٢-«ایکی‌نجی تورک‌چو قوشاق»، ژنرال محمود پناهیان کیمی ایکی‌نجی دونیا ساواشی و سونراسی‌ندا آزه‌ربایجان دئموقرات فیرقه‌سی‌نین ایستالینیست «آزه‌ربایجان‌چی‌لیق میللی کیم‌لییی»نده‌ن («آزه‌ربایجان میللتی»نده‌ن) قوپاراق، «تورک میللی کیم‌لییی»نی و «تورک میللتی»نی مه‌نیمسه‌یه‌ن سیاست آدام‌لاری‌دیر.

٣-«اوچونجو تورک‌چو قوشاق»؛ محمدرضا پهلوی حاکمیتی و اسلامی انقلاب دؤنه‌می‌نده اورتایا چیخان حمید نطقی، علی کمالی، ته‌بریزلی علی کیمی چوخو وارلیق‌دا دا یازان آراشدیرماجی و قلم اهلی‌دیر.

٤-«دؤردونجو تورک‌چو قوشاق» ایسه، گونوموزده‌کی مودئرن دئموکراتیک تورک‌چولوک قوشاغی‌دیر.

«آزه‌ربایجان مشروطه حرکتی»، «آزادی‌ سِتان حرکتی»، «آزه‌ربایجان میللی حکومتی» و «خلق مسلمان حرکتی»نین؛ تورک خالقی‌نین میللت‌له‌شمه‌سی و میللی حاق‌لاری‌نین اه‌ل‌ده ائدیلمه‌سی‌نده اولوم‌لو و یا اولوم‌سوز به‌للی ائتگی‌له‌ری بولونسا دا، هئچ بیری باش‌چی‌لاری‌نین «تورک میللی کیم‌لییی»نه ایناندیق‌لاری و «تورک میللتی»نین حاق‌لاری‌نی اه‌ل‌ده ائتمه‌ک اوچون یولا چیخدیغی «تورک میللی حرکت‌له‌ری»، «تورک میللی موجادیله‌سی»نه عایید دئییل‌دیر.

ته‌بریزلی علی‌نین بیر سیرا گؤروش‌له‌ری، اؤرنه‌یین چاغ‌داش تورکیک میللت‌له‌ری‌نی ته‌ک بیر تورک میللتی سانماسی، مودئرن دئموکراتیک تورک‌چولوک‌له اویوم‌لو دئییل‌دیر (مودئرن تورک‌چولوک، نئچه تورکیک میللتین وارلیغی‌نا اینانیر). ته‌بریزلی علی‌نین انتئلئکتوئل دوزئیی و تورک‌جه‌سی ده، ایلک تورک‌چو قوشاغین تمثیل‌چی‌له‌ری، اؤرنه‌یین جمشیدخان سوباتای‌لی افشار اورومی – مجدالسلطنه‌‌‌نین انتئلئکتوئل دوزئیی و تورک‌جه‌سی ایله قارشی‌لاش‌دیریلاماز (٢٠-١٩ یوز ایل‌له‌رده یازی‌لی تورک‌جه‌نین یئته‌رسیزلییی و دوزئیی‌نین دوشوک‌لویو، دوغو و ته‌بریز بؤلگه‌سی آکتیویست‌له‌ری‌نین بؤیوک بؤلومونده گؤرونه‌ن بیر اؤزه‌ل‌لیک‌دیر. اویسا عئینی دؤنه‌م‌ده مجدالسلطنه، غنی‌زاده، ... کیمی باتی و اورمیه -سالماس بؤلگه‌سی یازارلاری‌نین تورک‌جه‌سی، عوثمان‌لی ادیب‌له‌ری‌نین اه‌ن یوکسه‌ک و اوستون تورک‌جه‌سی دوزئیی‌نده‌دیر. بو اولقونون، کیم‌لیک‌سه‌ل و تاریخی نه‌ده‌ن‌له‌ری واردیر).

آنجاق ‌ته‌بریزلی علی، بیر چوخ آناقونودا، اؤز زامانی‌نین چوخ داها ایله‌ری‌سی‌نده دوشونموش، بیزیم سورونوموزون نه اولدوغونو آناچیزگی‌له‌ری‌یله چوخ یاخشی‌جا و اولدوقجا دوغرو باشادوشموش بیری‌سی‌دیر. او بیزیم میللی کیم‌لیییمیزین «تورک» اولدوغونو، ایران‌دا سورونون اصلی‌نین «تورک - فارس چه‌کیشمه‌سی» اولدوغونو، «آزه‌ربایجان میللتی» قاورامی‌نین روسییا اویونو اولدوغونو، ایران‌دا سول (کومونیست)، میللت‌چی (مشروطه‌چی) و شیعه‌چی سیاسی آخیم‌لارین اوچونون ده آنتی‌تورک اولدوق‌لاری‌نی، .... آنلامیش‌دیر. ‌ته‌بریزلی علی «پان‌ایرانیست آزه‌ری‌چی‌لیک» ایله «ایستالینیست آزه‌ربایجان‌چی‌لیق»ین حاکیم اولدوغو بیر زامان‌دا، بو دوغرو گؤروش‌له‌ری‌نی اؤز دوزئیی‌نده سیستئم‌له‌شدیرمه‌یه، اونلاری قیسیت‌لی اولاناق‌لاری ایله قورخمادان دیل‌له‌ندیرمه‌یه و ییلمادان یایماغا چالیشمیش‌دیر. بونونلا دا قامو آیدینی (Public intellectual) وصفی‌نی حاق ائتمیش‌دیر.

باش‌دا جمشیدخان سوباتای‌لی افشار اورومی مجدالسلطنه، ابوالفتح عُلْوی، تقی رفعت، سعید سلماسی، محمود پناهیان و باشقالاری اولماق اوزه‌ره، تورک‌چولویون هر دؤرت قوشاغی‌نا منسوب اولان شخصیت‌له‌ر کیمی، ‌ته‌بریزلی علی‌نین ده یازی‌لاری و گؤروش‌له‌ری، اه‌ن گئنیش بیچیم‌ده قامو اویونا سونولمالی و اه‌له‌شدیری ایله تارتیشیلماغا آچیلمالی‌دیر. بو ایش، ایران و تورک‌ایلی‌نده تورک میللی کیم‌لییی، تورک‌چو دوشونجه و اؤزله‌ری‌نین میللی کیم‌لیک و میللتی‌نی «تورک» بیله‌ن دوشونورله‌رین ده‌رین‌ده‌ن و چوخ یؤن‌لو اؤیره‌نیلمه‌سی اوچون یارارلی و گه‌ره‌ک‌لی‌دیر.

بو دوغرولتودا آشاغی‌دا ‌ته‌بریزلی علی‌نین «ادبیات و ملت» کیتابی‌ندان «په‌خمه تورک مشروطیت‌چی‌له‌ر» آدلی بیر بؤلومو یئنی‌ده‌ن یاییم‌لاییرام. متن‌ده ‌ته‌بریزلی علی، «کؤهنه حریف»ده‌ن فارس میللیت‌چی‌له‌ری، «قارین ایدئولوژی‌سی و پارتییاسی»ندان دا کومونیست تورک‌له‌ر و اونلارین تشکیلاتی‌نی آماج‌لاییر.

متن‌ده بوتون تورک‌جه کلیمه و اه‌ک‌له‌ری مودئرن فونئتیک تورک ایملاسی ایله وئردیم.

مئهران باهارلی

PEXME TÜRK MEŞRUTEÇİLERİ

Méhran Baharlı

Tebrizli Eli, İran ve Azerbaycan’ın günéyi’nde ortaya çıxan dördüncü Türkçü quşaqdandır.

1-İlk Türkçü quşaq Cemşidxan Mecdül Seltene Afşar Urumi, Taǧı Refet, Müzeffereddin Şah, Möhsün Refet, Ebulfeth Elevi, .... neslidir. Bunlar Meşrutiyet-Birinci Dünya Savaşı illerinde İran ve Azerbaycan’ın günéyi’nde-Türkilinde «İttihad-i İslam», «İttihad ve Tereqqi», «Türk Ocaqları» çévresinde toplanan öncü ve önder şexsiyetler; dévlet, silah, din ve qelem insanlarıdır.

2-İkinci Türkçü quşaq Jénéral Mahmud Penahiyan kimi İkinci Dünya Savaşı ve sonrasında Azerbaycan Démokrat Firqesi’nin İstalinist Azerbaycançılıq milli kimliyi’nden (Azerbaycan milleti’nden) qoparaq, Türk milli kimliyi’ni menimseyen siyaset adamlarıdır.

3-Üçüncü Türkçü quşaq Mehemmedriza Pehlevi hâkimiyeti ve İslami inqilab döneminde ortaya çıxan Hemid Nutqi, Eli Kemali, Tebrizli Eli kimi çoxu Varlıq’da da yazan araşdırmacı ve qelem ehlidir.

4-Dördüncü quşaq ise günümüzdeki modérn ve démokratik Türkçülük quşaǧıdır

«Azerbaycan Meşrûte Hereketi», «Âzâdî sétan Hereketi», «Azerbaycan Millî Hökümeti» ve «Xelq-i Müselman Hereketi», Türk xalqının milletleşmesi ve milli haqlarının elde édilmesinde olumlu veya olumsuz belli étgileri olsa da, héç biri başçılarının Türk milli kimliyi’ne inandıqları ve Türk milleti’nin haqlarını elde étmek üçün ortaya çıxdıǧı Türk milli hereketleri déyildir.

Tebrizli Eli’nin bir sıra görüşleri,, örneyin çaǧdaş Türkik milletleri tek millet sanması, modérn démokratik Türkçülükle uyumlu déyildir. Tebrizli Eli’nin entéléktüél düzéyi ve Türkcesi de ilk Türkçü quşaǧın temsilçileri, örneyin Cemşidxan Mecdül Seltene Afşar Urumi ile qarşılaşdırılamaz. 19-20 Yüzillerde yazılı Türkcenin yétersizliyi ve düzéyinin düşüklüyü, doǧu ve Tebriz bölgesi aktivistlerinin böyük bölümünde görünen bir özellikdir. Oysa éyni dönemde Mecd üsSeltene, Qenizade, ... kimi batı bölge yazarlarının Türkcesi, Osmanlı ediblerinin en yüksek ve üstün Türkcesi düzéyindedir. (Bu olqunun, kimliksel ve tarixi nedenleri vardır).

Ancaq Tebrizli Eli bir çox anaqonuda, öz zamanının çox daha ilerisinde düşünmüş, bizim sorunumuzun ne olduǧunu ana çizgileri ile çox yaxşı ve olduqca doǧru başa düşmüşdür. O bizim milli kimliyimizin Türk olduǧunu, İranda sorunun eslinin Türk-Fars çekişmesi olduǧunu, Azerbaycan Milleti qavramının Rusya oyunu olduǧunu, İranda Sol (Komunist), Milliyetci (Meşruteci) ve Şieçi siyasi axımların üçünün de anti Türk olduğunu, .... anlamışdır. Tebrizli Eli Paniranist Azeriçilik ile İstalinist Azerbaycançılıǧın hakim olduǧu bir zamanda, bu doǧru görüşlerini öz düzéyinde sistémleşdirmeye, onları qısıtlı olanaqları ile qorxmadan dillendirmeye ve yılmadan yaymaǧa çalışmışdır. Bununla da Qamu Aydını (Public Intellectual) vesfini haq étmişdir.

Başda Cemşidxan Mecdül Seltene Afşar Urumi, Taǧı Refet, Mahmud Qenizade, Mahmud Penahiyan ve başqaları olmaq üzere, Türkçülüyün her dört quşaǧına mensub olan şexsiyetler kimi, Tebrizli Eli’nin de yazıları ve görüşleri en géniş biçimde qamu oyuna sunulmalı ve tartışılmaǧa açılmalıdır. Bu iş, İran ve Azerbaycanın günéyi’nde Türk milli kimliyi, Türkçü düşünce ve öz milliyetlerini Türk bilen düşünürlerin derinden ve çox yönlü öyrenilmesi üçün yararlı ve gereklidir.

Bu doǧrultuda aşaǧıda Tebrizli Eli’nin «Edebiyat ve Millet» kitabından «Pexme Türk Meşrutiyetçiler» adlı bir bölümü yéniden yayımlayıram. Metnde Tebrizli Eli Köhne Herif’den Fars milliyetçileri, Qarın İdéolojisi ve Partiyası’ndan da Komunist Türkler ve onların teşkilatını amaclayır. Metnde bütün Türkce kelime ve ekleri modérn fonétik Türk imlası ile vérdim.

Méhran Baharlı

په‌خمه تورک مشروطیت‌چی‌له‌ری

‌ته‌بریزلی علی

ادبیات و ملت؛ بیرینجی جیلد. ص ١٤٤-١٤٦

تورک مشروطیت‌چی‌له‌ری اینگیلیس‌لی‌له‌رین پناهی و دالداسی‌یلا میدانا گیردی‌له‌ر. و مین‌له‌رجه قوربان‌لار وئریپ، قان‌لار آخیتدی‌لار و تورک حاکمیتی‌نی پوزدولار. یئرده گؤک‌ده دورمادان آیاق دؤیوپ، سئوینج ائیله‌دی‌له‌ر. شادلیق‌لاری‌ندان آغیزلاری‌نین سویو جوجه‌ک‌له‌ری‌نه آخیردی. آنجاق ایش‌باشی‌نا یئتیشه‌ن کیمی و تورک‌ون حاکمیتی‌نی پوزان کیمی، اؤز قاباق‌لاری‌ندا کؤهنه و قدیمی حریف‌له‌ری گؤردوله‌ر. اؤز اؤزله‌ری‌نه تومدولار، اویدولار. و دیپلوماسی ایش‌له‌ری‌نده‌ن بیر شئی بیلمه‌دیک‌له‌ری اوچون، کیریخیپ مات قالدی‌لار. چونکو مشروطه‌چی پالتاری‌ندا اولان کؤهنه‌ حریف‌له‌ر اونلارین ایچی‌نه گیریپ، هر کیم‌ده‌ن گئچمیش‌ده نه ایش صاحبی اولدوغونو و هارالی اولدوغونو سوروشدولار. توفه‌نگی‌نی اه‌لی‌نده‌ن آلدی‌لار. گؤزه‌ل گؤزه‌ل وعده‌له‌ر وئردی‌له‌ر کی «گئت، گئت اوغلوم. گئت اوّل‌کی ایشی‌نه. خاطرین جمع اولسون. داها مشروطیت آلیندی. داها بیر ده ظولم و استبداد اولمایاجاق‌دیر».

توما توما بو وعده‌له‌ره په‌خمه مشروطه‌چی‌له‌ر گئنه ایناندی‌لار. نجّار گئتدی نجّارلیغی‌نا. بقّال گئتدی بقّالیغی‌نا. ده‌میرچی گئتدی ده‌میرچی‌لییی‌نه. آنجاق بیر کیم‌سه سوروشمادی کی بو کؤهنه حریف کیم‌دیر؟ نئچه‌ده‌ن بیردیر؟ و نه‌چی‌دیر؟ و نه اعتبار ایله اورتایا سوخولوپ‌دور؟ اه‌ن‌لی اه‌ن‌لی کاباب قوخوسونا ییغیشان په‌خمه مشروطه‌چی‌له‌ر، اؤزله‌ری‌نده‌ن هئچ بیر سوروشمادی‌لار کی بو قه‌ده‌ر قان‌لار و جان‌لار تؤکوله‌ن‌ده‌ن سونرا نه اوچون بو مشروطه‌نی کؤهنه حریف‌له‌ره وئریرله‌ر؟ نه اوچون اونو اؤز اه‌ل‌له‌ری‌نده ساخلامیرلار؟ یوخسا بو مشروطه‌نی قازانیپ‌لار کی گئنه ده یوخاری‌باش‌دا پالتاری‌نی ده‌ییشه‌ن‌له‌ر و قولدور خائن‌له‌ر اوتورسون‌لار؟

آیدین‌دیر کی داها قاتیر آلان ساووشموش‌دو. مشروطه‌ده‌ن منظور همان «تورک اه‌لی‌یله تورک‌و ییخماق، و اینگیلیس‌لی‌له‌رین تورک و تئزار علیه‌ی‌نه اولان دنیالیق سیاستی‌نی اجرا ائتمه‌ک» ایدی.

بونو لاپ آیدین آچیق‌لاماق اوچون گه‌ره‌ک دئمه‌ک کی، اینگیلیس‌لی‌له‌ر او زامان عوثمان‌لی ایمپاراتورونون پوزولماغی‌ندا چالیشماق ایله برابر، ایران‌دا تورک حاکیمیتی‌نی ییخماق اوچون مشروطه‌چی‌له‌ری تشویق ائدیپ، اونلاری اؤز سفارتی‌نده دالدالاندیریردی. و حتی کؤهنه حریف‌له‌رین واسطه‌سی‌یله اونلارا چادیر و یئمه‌ک و سیلاح دا وئریردی. و چون روس‌لار او زمان اینگیلیس‌لی‌له‌رین بو نفوذلاری‌نین اوزه‌ری‌نه دایانیردیلار، بونا گؤره اینگیلیس‌لی‌له‌ر ده بو دایانماق‌دان و دیره‌شمه‌ک‌ده‌ن تبلیغاتی استفاده ائده‌ره‌ک، په‌خمه مشروطه‌چی‌له‌ری روس‌لارین اوستونه قیزیشدیریپ، بیر بیری ایله بوغوشدوروردو. بئله کی اؤز مملکت‌له‌ری‌نده سوسیال دئموکرات‌لار طرفی‌نده‌ن پوزولماق‌دا اولان تئزار روس‌لاری، داها سیاست و دوشونج ایله یوخ، بلکه خیژم (خشم؟) و ییرتیجی‌لیق ایله سیرا سیرا مشروطه‌چی‌له‌ری دارا چه‌کیردی‌له‌ر. کی بو اؤزو روس‌لارین ظالم و اینگیلیس‌لی‌له‌رین عادل و دئموکرات اولدوغونا تعبیر اولوردو. بونلار ایله بئله اینگیلیس‌لی‌له‌ر او قه‌د‌ه‌ر تولکو، او قه‌ده‌ر موذی و باشقا یئرله‌رده تئزار روس‌لاری‌نین باشی‌نی قاتیپ و یورماق ایله، روسیادا آیاغا دوران سوسیال دئموکرات‌لارا اولدوقجا یاردیم و کؤمه‌ک ائدیردی‌له‌ر. یوخسا اینگیلیس‌لی تولکوله‌ر مشروطه‌چی‌له‌ره اؤز سفارت‌له‌ری‌نده یئر وئرمه‌ک و چادیر و سیلاح وئرمه‌ک یئری‌نه، تئزار روس‌لاری ایله برابر دارا چه‌که‌ردی‌له‌ر.

بورادا بونو دئمه‌ک و آچیق‌لاماق تاریخ بویو اوتوزان تورک‌له‌ر اوچون لاپ لازم و گه‌ره‌ک‌دیر. او دا بو کی مشروطه‌ده جان‌لاری چیخیپ و ده‌ده‌له‌ری یانان‌دان سونرا گؤردوله‌ر کی مشروطه‌نین یوخاری‌باشی‌ندا اوتوران‌لار و حاکم اولان‌لار همان دونه‌ن‌کی کؤهنه حریف‌له‌ر و همان تولکو آقالاردیر. ایندی ایسه بونو لاپ یاخشی و ده‌رین دوشونمه‌لی‌دیرله‌ر کی ایکینجی مشروطیت حرکت‌له‌ری‌نده، یعنی تازا و یئنی اولان ایدئولوژیک یئریش‌له‌ری‌نده ده پارتییا (حزب) باشی‌ندا اوتوران‌لار همان کؤهنه حریف‌له‌ر و یا اونلارین یئری‌نده اوتورماغا عادت ائده‌ن تولکو آقالار اولاجاق‌دیر. چونکو بونلار هئچ آد و عنوان ایله رضایت وئرمه‌یه‌جه‌ک‌له‌ر کی تورک اونلار ایله برابر اولسون. بونا گؤره سؤزسوز دعواسیز ایشی بئله گؤتوروپ و گؤتوره‌جه‌ک‌له‌ر کی همیشه اؤزله‌ری رئیس و تورک مرئوس، اؤزله‌ری آقا، تورک قول‌لوق‌چو اولسون. یوخسا بوندان بیر آز مودب و نزاکت‌لی دئسه‌ک، بو آقا رئیس، او په‌خمه ظاهراً معاون اولابیله‌ر.

بوگون مشروطیت‌ده‌ن تورک اوچون نه یئتیشیپ‌دیر؟ قویدوغو جان‌لار و تؤکدویو قان‌لارین اوزه‌ری‌نده اه‌لی‌نه نه گه‌لیپ‌دیر؟ بوگون هامی بیلیر کی بو مشروطیت‌ده‌ن اونون اوچون فقط قورو بیر آد و آلدادیجی بیر عنوان وئریلیپ‌دیر کی هر ایل‌دؤنومو خالا خاطرین قالماسین اوچون بیر ایکی روتوش و سورتولموش اولان ستار خان و باقر خان عکس‌له‌ری‌نی (رسم‌له‌ری‌نی) بئش اوچ تانینمیش اولان مزد آلان قزئته‌له‌ر و ده‌رگی‌له‌رده چاپ ائده‌رله‌ر. بیر حال‌دا کی تورک مشروطه‌چی‌له‌ری‌نین مجسمه‌سی و آدی یئری‌نه کؤهنه حریف‌له‌رین مجسمه‌له‌ری و آدلاری عناد ایله گؤزه سوخولماق‌دادیر. بونلاردان باشقا، شاه عبدالعظیم‌ده مشروطیت قهرمانی، مشروطه‌چی ستارخان‌ین قبری، حتی بیر ایتگین و عیاش آدامین قبری‌نده‌ن ده ایتگین و پوزقون‌دور.

په‌خمه مشروطیت قهرمان‌لاری‌نین بو خصوص‌دا جواب‌لاری نه‌دیر؟ و اؤزله‌ری سوسوز اولان ایندی‌کی قارین ایدئولوژی مبارزله‌ری‌نین بو جواب‌سیز قالان مشروطه (... ؟) اه‌یری بویون‌لاری‌نا آلیرلار یا یوخ؟

بورادا مشروطه‌چی‌ده‌ن و قارین ایدئولوژیک قارداش‌لاردان منظور، همان اؤزونو تانیمایان تورک قارداش‌لاری‌دیر کی هئچ وقت اؤز ایچ‌له‌ری‌نه قاتیشان کؤهنه حریف‌له‌ری تانیماییپ‌لار. ایسته‌ر بو حریف‌له‌ر شیعه‌لیک‌ده اولسون، ایسته‌ر مشروطیت‌ده و ایسته‌ر ایسه ده قارین ایدئولوژی پارتییاسی‌ندا.

بوگون مشروطیت‌ده‌ن تورک اوچون قالان یادگار و یئتیشه‌ن میراث‌لار فقط و فقط ایل‌دؤنوم‌له‌ری‌نده چاپ اولان بیر نئچه عکس و شاه عبدالعظیم‌ده کسالت ایله یئر توتان مشروطیت سرداری‌نین توزلو قبری‌دیر.

بونا گؤره بوگون تورک بونو بیلمه‌لی‌دیر کی تورک اولدوغونو و کیم اولوپ و اولاجاغی‌نی بیلمه‌یینجه، گه‌له‌جه‌ک مشروطیت‌له‌رده ده اونا یئتیشه‌ن میراث و اونا قالان یادگار، فقط و فقط کسالت‌لی یئرله‌ر و توز باسمیش قبرله‌ر اولاجاق‌دیر. بودور قارین و مادی مرام‌لار و ایدئولوژی‌له‌ر یولوندا سومسونه‌ن‌له‌ر اوچون اه‌ن ده‌یه‌رلی آرماغان‌لار.

هر نه‌سه، آنجاق اه‌للی ایل‌له‌رده‌ن سونرا بوگون آرابیر آرابیر بعضی تورک‌له‌ر اویانیپ‌لار. آزاراق باشا دوشوپ‌له‌ر کی اؤله‌ن بونلار ایمیش‌له‌ر. اونو دا گون‌ده‌لیک بیزله‌مه‌ک ایله. یوخسا آللاه بیلیر کی بو اویانماق‌لار و دوشونمه‌ک‌له‌ر هاچانا کیمی اوزاناجاق ایدی ...