آوشارلارين قوچاقلاماسی (افشارلارين دستانی)

آوشارلارين قوچاقلاماسی (افشارلارين دستانی)
Avşarların Qoçaqlaması

محرّم ائره‌ن، ١٩٨٣ شوبات

اؤزتورکجه‌له‌شديره‌ن:

مئهران باهارلی، ٢٠٠٦

نادير خاقان افشار ١٧٤٧-١٦٨٨

ایران اوردوسوندا سویلو بیر قوموتان

آوشارلارین اونونه بؤیوک اون قاتان

آوشارین «قیرخلی» اوباسیندان نادیر به‌ی

خاقان‌لیق قونامینا چین قازاندی چوخدان

مین یئددی‌یوز اوتوزآلتی، بولقاق‌لار اولدو

صفوی خاقانلیغی‌نین یاشاغی دولدو

چوجوق خان، اوچونجو عابباس`ین یئرینه

ایرانلی‌یا یابقی، نادیر خاقان اولدو

نادیر خاقان، ایران‌دا دوزه‌نله‌مه یاپدی

سالدیرقان افغانلاری ایران‌دان آتدی

آوشار بویوندان قوردوغو اوردولارلا

هیندیستان`ی آلقین‌لادی، ایران`ا قاتدی

نادیر خاقان، سیجاق آوشار دویقوسویلا

آوشارین آسیالی، تورکییه‌لیسی‌یله

ایران آوشارینی یوغورماق ایسته‌دی

پک چوخ ساواشلار یاپدی بو توتقوسویلا

ییرمینجی یوزایلده آوشارلار ایران‌دا

اوتوراق یاشاما گئچدیله‌ر هر یاندا

کیرماندا بئش مین چادیر کؤچه‌رده‌ن باشقا

اسعداووا، اورمییه و خوزیستاندا

 

آوشارلار

اوغوز قاغان`ین اوچونجو اوغلو
اولدوز خان`دیر اونون ساغ قولو
اولدوز خان`ین دا ان بؤیوک اوغلو
آوشار به‌ی‌دیر اوغوز`ون اولوق بویو

آوشار`ین آنلامی، چئویک دئمه‌ک
ییرتیجی ایلخی آوینا وئریر امه‌ک
ساغ اوماجا`دیر شؤله‌نده یئمه‌ک
تؤره‌سی داوشان‌جیل`ی اونقون بیلمه‌ک

اون بیرینجی یوزایلده اونونه اون قاتان
تورک اؤته‌یینه ایزباسینی آتان
آدینی گونوموزه ده‌یین یاشادان
بیریجیک اوغوز بویودور آوشار

اون ایکینجی یوزایلده گلیشدی اولایلار
سیردریا`دان خوزیستانا گله‌ن اونلار
باشلاریندا آی‌دوغدو`لار، شونقار به‌ی‌له‌ر
خوزیستانا قیرخ ایل یابقی اولدو آوشار

سلجوق خاقانلیغی‌نین قورولماسیندا
مالازگیرت اوتقوسونون قازانیلماسیندا
اؤنه‌ملی اوینامی اولان دؤرت بوی آراسیندا
باسقینی یاپان، بیرینجی بویدور آوشار

تورکييه آوشارلاری

قارامان آوشارلاری

اون‌اوچونجو یوزایلین اورتاسیندا
اونلو موغول آخینلاری سیراسیندا
اوج‌به‌یی اولدو ائرمه‌نه‌ک بوجاغیندا
قارامان به‌ی آدلی ییلماز آوشارلی

اون‌اوچونجو یوزایلین اورتالاریندا
داره‌نده، موت، سیلیفکه دولایلاریندا
دؤردونجو قیلیج آسلان چاغلاریندا
قارامان به‌ی‌لییی قوردو آوشارلی

قارامان اوغلو محمه‌ت به‌ی، سویلو آلپ‌اره‌ن
تورکجه‌نی توغرالی دیل یاپماسی اولدو یامان
سلجوق اورناغینا اوتوراجاغی چاغین
موغول‌لارلا قانلی ساواش یاپدی آوشارلی

ییلدیرمادی بیله‌سین عوثمانلی‌لار، موغول‌لار
باغیم‌سیزلیغا جیم وورقوندو اونلار
تام ایکی‌یوز اللی‌بئش ایل ساواشدیلار
اؤزگورلوک اوچون قارامانلی آوشارلی

اون‌دؤردونجو  یوزایلین اورتالاریندا
البیستان، مالاتیا، ماراش دولاییندا
بیرلیک ساغلایان بوزاوخ اویماغیندا
دولقادار ارکله‌تی قوردو آوشارلی

یؤره‌نی دولقادار به‌ی‌لییی اییه‌ک ائتدی
مملوک‌لارین اوردوسونو یئنیک ائتدی
کیلیکا`نی ائرمه‌نی‌یه تونه‌ک ائتدی
بوزاوخ اویماقلاری‌نین باشیندا آوشارلاری

سورييه آوشارلاری

اون‌بئشینجی یوز ایلده آوشارلی اویماقلار
گوندوز اوغوللاری، کؤپه‌کلی‌له‌ر، قوت به‌ی‌له‌ر
سورییه، آمیک، حلب، آنتئپ یؤره‌سینده
مملوک یؤنه‌تگیسینه یؤن وئردی هپ اونلار

مین دؤرت‌یوز بیرده شام یولونو توتدو
فیرات`دا تیمور`ا، مملوکا قافا توتدو
آوشار کؤپه‌ک‌لی اویماغی حوسئیین به‌ی
مین دؤرت‌یوز اوندا مالاتیا`دا یورت توتدو

آمیک اوواسیندا گوندوز اوغوللاری
اونلارین الینده ساتاو یوللاری
اون‌بئشینجی یوزایلین ایلک یاریسیندا
گؤردو به‌یه سالدیردی مملوک اوردولاری

حلب یؤره‌سینده قوت به‌ی اوغوللاری
اونلاردان قورخاردی مملوک اوردولاری
مین دؤرت‌یوز اللی‌یئددیده روستم`له ساواشان
آغ‌قویونلو قوشونوندا گؤردوک اونلاری

١٦-١٧ يوز ايلله‌رده آوشارلار

حلب آوشارلاری

بو چاغدا حلب آوشاری‌نین بیر چوخو
باشلاریندا اویماق به‌یله‌ری، باش‌بوغو
عوثمانلی، مملوک اورلاتیم باسقی‌لاریندان
ایران ائلله‌رینده آلدیلار سولوغو

حلب‌ده قالدی کؤپه‌ک‌لی‌ده‌ن اولانلاری
کؤچه‌ک‌لی، آلپ‌لی، آی‌دوغموش اوبالاری
دوراق به‌ی اوغلو امه‌ن‌لیک به‌ی بویروغوندا
کؤچده‌ن آردا قالان حلب آوشارلاری

مملوک‌لار، گوندوزلو`نون قورخولو دوشو
بیر ده باشلادی عوثمانلی‌نین ائلیک اولماسی
ایران‌ا کؤچه‌ن گوندوزلو آوشاری‌نین
حلب‌ده قالدی گینه سککیز اوباسی

حلب‌ده آوشار`ین یئرله‌شیک اوبالاری
رجب اوغوللاری‌یلا بحری اوغوللاری
قاراگوندوزلو، حاجی آیواز، چرکه‌ز اوغوللاری
بونلاردی عوثمانلی‌یا باغلی اولانلاری

مین آلتی‌یوز سکسه‌ن‌یئددی ایلله‌رینده
یاپیلان آووستوریا یوگوروشله‌رینده
ساواشا گیردی رجب‌لی آوشارلاری
ایکی‌یوز آتلی، به‌یله‌ری اؤنله‌رینده

بوز اولوس آوشارلاری

محمه‌ت کدخودا، قاراماحمید کدخودا
قازیق‌لی، حاجی کدخودا، دویموش کدخودا
ایکینجی سلیم دؤنه‌می: بوز اولوس آوشاری
قارامان`دا یورتلاندی، یاردیم ائتدی تانری دا!

ايناللی آوشاری

اون‌آلتینجی یوزایل بیرینجی یاریسی
گینه سوردو آوشارین یاشام قایغیسی
ماراش`ی یایلاق، سورییه`نی قیشلاق ائتدی
ایناللی اوبالاری‌نین ییرمی‌آلتیسی

اون‌آلتینجی یوزایل ایکینجی یاریسیندا
کؤچه‌رلیک وار آوشار`ین آلین‌یازیسیندا
بیر بؤلومو آنتئپ کندله‌رینده یورتلانیرکه‌ن
بیر بؤلومو آلدی سولوغو ایران یایلاسیندا

يئنی‌ايل آوشارلاری

یئنی‌ایلده آلتی اوبا آوشاردیق بیزله‌ر
کؤپه‌ک‌لی‌ده‌ن: قیسالی، دلی‌له‌ر، سککیزله‌ر
ایناللی‌دان: به‌یدیل‌له‌ر، تاییفی، قیزیل‌لار
ایل چؤزولدو، بالا`دان یورتلاندی به‌یدیل‌له‌ر

قوزان آوشارلاری

اون‌آلتینجی یوزایلده قوزان آوشاری
یورتلانمادا گؤسته‌ردی اوستون باشاری
کؤچه‌رلییی بیراخیپ تاریم یاپان
ییرمی‌سککیز اوبالی قوزان آوشاری

اوشاق آوشاری

اون‌آلتینجی یوزایل، اوشاق یؤره‌سینده
دایانیشما وار آوشار`ین تؤره‌سینده
موساجالی، اؤکسوزله‌ر اویماقلاری دا
توپلانمیش خوجا فقیه‌لی چئوره‌سینده

آيدين آوشارلاری

اون‌آلتینجی یوزایل، آیدین یؤره‌سینده
بیرگی‌ده، بوزدوغان ایلچه چئوره‌سینده
بالابان، چوللو آوشار اویماقلاری
یاشاییردی آلین‌یازی چیزگیسینده

باليا آوشارلاری

اون‌آلتینجی یوزایل، آوشار`ین بیر قولو
یورتلانماق اوچون قوللادی ساغی سولو
بالیا تیمارینا ده‌یین سوردو یولو
بولدو بیر یئر، ارینچله‌ر دولو

قوندو، آوشار`ین اوتوزسککیز اوباسی
دئمه‌ک، اونلارا اولوک اولموش بوراسی
شن‌له‌نمیش تیمار`ین اوتلاغی، اوواسی
اولموش چالیشقان یالینیق یوواسی

ارکله‌ت آتا اونلارا یارلیق بویورموش
کؤچه‌ر یاشامین دالقالاری دورولموش
بؤیله‌جه، «آوشار کبیر» قرییه‌سی قورولموش
بو گؤزه‌ل اووا آوشارلینی دویورموش

اورلاتیما دار گلینجه آوشار کبیر اوواسی
آیریلمیش قارداش ساری حوسئیین‌له‌ر اوباسی
اونلارا دا یارلیق بویورموش ارکله‌ت آتاسی
قوردولار آیری بیر قالا: چام آوشار`دیر اوراسی

اون‌سککيزينجی يوز ايلله‌رده آوشارلار

آنا بویون قالینتیسی حلب آوشاری
دایانیشما تؤره‌سینده‌ن چیخماز دیشاری
«ایصلاح فیرقه‌سی» گله‌نه ده‌یین
گوجلو قالماقدا گؤسته‌ردی باشاری

اون‌سککیزینجی یوزایلین ایلک یاریسیندا
کؤپه‌ک‌لی اویماغی‌نین رجب‌لی اوباسیندا
گره‌کدی، چوخور اووا`دا قیشلاماق
آنجاق تابقی یوخدو ارکله‌ت یاساسیندا

ارکینلییه وورقوندو آوشار تورونلاری
اؤزگورجه یایلاقدی، قیشلاقدی سورونلاری
مین یئددی‌یوز اوتوزدا راققا`یا سورگونلوک
باش‌قالدیرماغا ایته‌کله‌دی اونلاری

اون سککیزینجی یوز ایلین یاریسیندا
یازلاری زامانتی چایی یالیسیندا
یاشاییردی دارقینج‌لیق ایچینده
قیشین دا جئیهان`ین سول قییی‌سیندا

مین سککیزیوز اللی‌آلتی‌دا اوتور! دئندی
آوشار کؤچه‌رلیکده گینه دیره‌ندی
یایلاقدا اورلاتیمی دانیم ائتمه‌له‌ری
سون توتاماغی قاچیرمالارینا نه‌ده‌ندی

مین سککیزیوز آلتمیش‌بئشده بکله‌نه‌ن اولدو
ایصلاح فیرقه‌سی گلدی، قانلی ساواش اولدو
یایلاقلاری دا آلینینجا ال‌له‌رینده‌ن
وئریمسیز یورتلاردا آوشار یوخسول اولدو

تورکییه‌نین آلقینلاما-اورلاتیم چاغیندا
اؤنه‌ملی اوینام اوینایان اوچ بوی آراسیندا
اون‌آلتینجی یوزایلده یئر آدلاری‌نین
آوشار یازیلی سکسه‌ن آلتیسیندا

اون دوققوزونجو يوزايلده آوشارلار

اون‌دوققوزونجو  یوزایلده یاشام ده‌ییشدی
یالینیق چوخالدی، اولای‌لار گلیشدی
کؤچه‌ر اوچون آجیقلی اولسا دا اورلاتیم
اویقارلیق گره‌یی حالینا گلمیشدی

کؤچه‌رله‌ر اوتوردو، چیخاریول دا بویدو
رجب‌لی آوشاری دا، یاسایا اویدو
تومارزا، ساریز ایله پینارباشی‌ندا
اورلاتیمدا یئتمیش کندین قوروجوسویدو

ييرمينجی يوزايلده تورکييه آوشارلاری

تورکییه‌نی قاپلامیشدیر اوغوز سویو
یئرله‌شیم یئرله‌ری آنیمسادیر تکمه بویو
آوشار دییه آنیلان اللی‌بئش یئر  ایله
بیرینجی سیرادا اولو آوشار بویو

ییرمینجی یوزایل اولوسچولوق دؤنه‌می اولدو
سویلار، بویلار قایناشدی، تک توپلوم اولدو
اوغوز سویو باغیم‌سیزلیغینی قورودو
بؤیوک تورک اولوسو بودونجونو قوردو

ايران آوشارلاری

منصور به‌ی آوشارلاری

آغ‌قويونلو دؤنه‌می

اون‌بئشینجی یوزایل، ایکینجی یاری اولدو
آغ‌قویونلو، ایران آلقانی اولدو
بونلارا قاتیلان اویماقلار
ایراندا آوشار وارلیغی اولدو

گوندوزلو آوشاری ایران`ا دولدو
حسن به‌ی‌ین یاغیسینا، یاغی اولدو
آغ‌قویونلو`نون سئویتی منصور به‌ی
کوه‌گیلویه، شیراز ایل‌به‌یی الدو

منصور به‌ی ایران آوشاری‌نین باشی
حسن به‌ی‌ین یولوقچویلا یانداشی
آغ‌قویونلو`نون ائگه‌مه‌ن اولماسیندا
ایران آوشاری قازاندی ساواشی

صفوی دؤنه‌می

خاقان ایسماعیل آغ‌قویونلو`نو ووردو
ایران`دا صفوی ارکله‌تینی قوردو
خاقان ایسماعیله قاتیلان منصور به‌ی
مین بئش‌یوز بئشده فارس`ا ایل‌به‌ی اولدو

منصور به‌ی تورونلاری کوهگیلویه`ده
او یؤره‌نی یوز ایل توتدو الده
ایران اوج یؤنه‌تگیسی‌نه یؤن وئره‌ن
گؤندوزلو آوشاری‌یلا دولدو یورت دا

ايراندا ايناللی آوشارلاری – ١٦.نجی يوزايل

ایناللی آوشاری دا کؤچدو ایران`ا
اونلار دا اولدو صفوی‌ده‌ن یانا
مین بئش‌یوز دوخسان‌اوچده قاسیم سولطان‌ی
ایل‌به‌یی یاپدی شاه عابباس همدان`ا

شاه عابباسین اوردوسوندا گوجلو قوموتان
موصولو آلدی آوشارلی قاسیم سولطان
مین آلتی‌یوز ییرمی‌اوچده موصول ایل‌به‌یی
آشالی یوکسه‌لدی، اولدو قاسیم خان

ايراندا آلپ‌لی آوشاری – ١٧.نجی يوز ايل

کؤپه‌ک‌لی آوشارین آلپ‌لی اوباسی
کؤچدو ایران`ا، تانیدی شاه عابباس‌ی
مین آلتی‌یوز بئشده فراح ایل‌به‌یی اولدو
ایسماعیل خان، آلپ‌لی‌نین اونلو آغاسی

ايراندا ابه‌رلی آوشاری

آوشاردی، صفوی اوردوسونا گوج قاتان
ابه‌رلی آوشاری توتدو، قزوین`ده وطن
مین آلتی‌یوز ییرمی‌سککیزده ابه‌رلی‌ده‌ن
ابیورد ایل‌به‌یی اولدو جمشید سولطان

ايران‌دا آوشار ائگه‌مه‌نلييي

صفوی دؤنه‌مینده گوجلو اوغوز سویو
ایران‌ی قاپلادی اولو آوشار بویو
مین بئش‌یوز اون‌بیر، خوراسان یوگوروشونده
دانا محمه‌ت به‌ی‌دی خاقان‌ین ساغ قولو

فراح`دا یابقی، آوشارلی احمد سولطان
سئویندیک به‌ی‌دی تبریز`ی الینده توتان
آوشار به‌یله‌ری یؤنه‌تیردی اؤلکه‌نی
مین بئش‌یوز قیرخ آلتی‌دا شاه‌قولو سولطان

سبزه‌وار ایل‌به‌یی ایکه‌ن حوسئیین به‌ی
اؤزگورلویونو، توتاردی هر نه‌مه‌ده‌ن یئی
چین‌سیزلیغا قارشی باش‌قالدیردیغیندان
ساواشیرکه‌ن اؤلدورولدو، بو سئچکین به‌ی

مین بئش‌یوز یئتمیش‌ده کیرمان`ی توتان
ایل‌به‌یی اولدو آوشارلی یعقوب سولطان
هر بیری بیر ایلی یؤنه‌تیردی
دانا به‌ی، یوسوف سولطان، خوسروو سولطان

مین بئش‌یوز سکسه‌ن‌دوققوز ایلی ایران`دا
استرآباد، فراح، ایسفیزار، کیرماندا
بدیرخان، ولی‌خان، یئیه‌ن سولطان گیبی
ایگیت آوشار به‌یله‌ری هپ ارکیمده

نادير خاقان افشار ١٧٤٧-١٦٨٨

ایران اوردوسوندا سویلو بیر قوموتان
آوشارلارین اونونه بؤیوک اون قاتان
آوشارین قیرخ‌لی اوباسیندان نادیر به‌ی
خاقان‌لیق قونامینا چین قازاندی چوخدان

مین یئددی‌یوز اوتوزآلتی، بولقاق‌لار اولدو
صفوی خاقانلیغی‌نین یاشاغی دولدو
چوجوق خان، اوچونجو عابباس`ین یئرینه
ایرانلی‌یا یابقی، نادیر خاقان اولدو

نادیر خاقان، ایران‌دا دوزه‌نله‌مه یاپدی
سالدیرقان افغانلاری ایران‌دان آتدی
آوشار بویوندان قوردوغو اوردولارلا
هیندیستان`ی آلقین‌لادی، ایران`ا قاتدی

نادیر خاقان، سیجاق آوشار دویقوسویلا
آوشارین آسیالی، تورکییه‌لیسی‌یله
ایران آوشارینی یوغورماق ایسته‌دی
پک چوخ ساواشلار یاپدی بو توتقوسویلا

ییرمینجی یوزایلده آوشارلار ایران‌دا

اوتوراق یاشاما گئچدیله‌ر هر یاندا

کیرماندا بئش‌مین چادیر کؤچه‌رده‌ن باشقا

اسعداووا، اورمییه و خوزیستاندا

بو قوشوقدا ايشله‌ديله‌ن اؤزتورکجه قارشيليق‌لار:

آجیق‌لیAcıqlı : تلخ، سوزان

آخین Axın: هجوم دفعتا، حمله‌ی ناگهانی

آدلیم Adlım: مشهور

آردا قالان:Arda qalan  باقیمانده

آشال Aşal: رتبه
آلقین‌لاماقAlqınlamaq : فتح کردن

آغا:Ağa  ارباب، سرکرده

آلپ‌اره‌نAlperen :

آلقانAlqan : فاتح

آلقینAlqın : فتح شده

آلقینلاماAlqınlama : فتح

آلین‌یازیAlınyazı : سرنوشت، مقدرات، تقدیر

آنجاق Ancaq: فقط

آنلام Anlam: معنی

آنیمساتماق Anımsatmaq: به یاد آوردن، خاطرنشان کردن

ارکله‌ت Erklet: دولت  
ارکیم Erkim: اقتدار

ارکله‌ت آتا Erklet ata: دولت بابا

ارکین‌لیک Erkinlik: آزادی

ارینج Erinç: نعمت

اسعداوواEsedova : اسدآباد افشار (در استان همدان)

آو Av: شکار

اوتقو Utqu: ظفر، پیروزی

اوتلاقOtlaq : مراع

اؤته‌ک Ötek: تاریخ

اوج به‌یی Ucbeyi: والی منطقه‌ی مرزی

اورلاتماق Urlatmaq: اسکان دادن 

اورلاتیم Urlatım: اسکان 

اورناقOrnaq : تخت

اؤزگورلوک Özgürlük: آزادی

اولای:Olay  واقعه، حادثه

اولوسUlus : ملت

اولوس‌چولوقUlusçuluq : ملتگرایی، ناسیونالیسم

اولوقUluq : اولو، برجسته، کبیر، معظم

اولوک Ülük:نصیب

اون Ün: شهرت، معروفیت

اونقون Onqun: شامان اینانجیندا توپلوملارین قوتسال باغلا باغلی اولدوقلاری توتئمیک حیوان و یا بیتگی. ٢٤ اوغوز بویوندان هر دؤرت بویون ییرتیجی دوغان قوشو تورله‌رینده‌ن اورتاق بیر اونقونو واردی. آوشار، قارقین، قیزیق و به‌ی‌دیل‌له‌رین  سینجیل (سمبولیک) اورتاق اونقونو داوشانجیل قوشو ایدی.

اونلوÜnlü : مشهور، معروف؛ شهره

اووا Ova: جلگه

اویقارلیقUyqarlıq : مدنیت

اویماق Uymaq: عشیره

اوینام Oynam: رل، نقش 
ایته‌کله‌مه‌ک İteklemek: مجبور کردن

ایزباسماق İzbasmaq: امضاء کردن 

ایزباسی İzbası: امضاء 

ایصلاح فیرقه‌سی فرقه اصلاحیه؛ ١٨٦٥ ایلینده چوخور اووا، گاوور داغی و قوزان داغلاریندا عوثمانلی ارکله تینین ائگه‌مه‌نلییینی یئنیده ن قورماق اوزه ره اولدوشدورولموش عسکری گوج.İslah Firqesi :

ائگه‌مه‌نÉgemen : مسلط، حاکم

ایگیتİgit : دلاور، جوانمرد

ایل‌به‌ی İlbey: والی، فرماندار

ایلچه İlçe: ناحیه، قضا

ایلخی Ilxı: حیوان

ائلیک اولماق Élik olmaq: استیلا کردن

اییه‌ک İyek: ملک
باسقی Basqı: تضییق، فشار

باسقین Basqın: هجوم ناگهانی

باشاری Başarı: موفقیت

باش‌بوق Başbuq: رهبر، حکمران

باش‌قالدیرماق Başqaldırmaq: قیام کردن

باغیم‌سیزلیق Bağımsızlıq: استقلال

باهادیرBahadır : قهرمان
بوجاق Bucaq: ناحیه‌ی مرزی، گوشه

بودونج Budunc: جمهوریت 

بولقاق Bulqaq: فتنه، بحران، آشفتگی

بوی Boy: طائفه

بویروق Buyruq: فرمان، امر

بیریجیکBiricik : یگانه

بیله‌سینBilesin : بیله‌سینی، او را

پای Pay: سهم، نصیب

پکPek : لاپ، برک، زیاد، محکم

تابقی Tabqı: اجازه، اذن 

تاریم Tarım: کشاورزی، زراعت

تکمه Tekme: هر
تؤره Töre: سنت

توپلومToplum : اجتماع، جامعه

توتاماقTutamaq : فرصت

توتقو Tutqu: حرص، احتراص

تؤرهTöre : سنت، اخلاق

تورون Torun: نوه

توغرالی Tuğralı: رسمی

توغرالی دیل Tuğralı dil: زبان رسمی 

تونه‌ک Tünek: زندان

جیم Cim: ادات مبالغه (جیم وورقون: بسیار عاشق)

چاغین Çağın: هنگام، زمان

چالیشقان Çalışqan: کوشا، ساعی

چوجوقÇocuq : کودک، چاغا، اوشاق

چؤزولدوÇözüldü : حل شد، استحاله یافت، پراکنده گشت

چیخاریولÇıxaryol : راه خروج، چاره

چین Çın: حق 

چین‌سیزلیقÇınsızlıq : ناحقی

چئوره Çévre: اطراف، پیرامون

چئویک Çévik: سریع

خاقان:Xaqan  سلطان، شاه

خاقان‌لیق Xaqanlıq: سلطنت، شاهی

دارقینج Darqınc: ناآرام، ناراحت

دالقا Dalqa: موج

دانیق Danıq: رد 

دانیقلاماق Danıqlamaq: رد کردن 

دانیمDanım : نافرمانی

داوشان‌جیل: Davşancıl

دایانیشما Dayanışma: همبستگی

ده‌یین Deyin: تا، الی (تکین، تک مانند، مثل)

دوزه‌نله‌مه Düzenleme: تنظیم، نظم دادن

دوشDüş : رویا

دولایDolay : اطراف، پیرامون، حوال٩

دؤنه‌م Dönem: دوره، عهد

دویقوDuyqu : حس، احساس

دیره‌نمه‌کDirenmek : مقاومت

دیشاری Dışarı: خارج

ساتاوSatav : تجارت

ساغ اوماجا Sağ Umaca: ساغیری گمییی (سومویو). ٢٤ اوغوز بویوندان هر دؤرت بویون تویلاردا ییییله‌جه‌ک قویون اتینده‌ن اورتاق سینجیل (سمبولیک) بیر گمیک (سوموک) بؤلومو واردی.  آوشار، قارقین، قیزیق و به‌ی دیل‌له‌رین  اورتاق گمییی ساغیری سومویو ایدی.

سالدیرقان Saldırqan: مهاجم

سالدیرماق Salqırmaq: حمله کردن

ساواشیم Savaşım: مبارزه

سوردو Sürdü: ادامه یافت

سورگون Sürgün: تبعید

سورون Sorun: مشکل، مساله

سولوق Soluq: نفس

سویلو Soylu: اصیل

سیجاق Qızmar: گرم، آتشین، با حرارت

سئچکین Séçkin: برجسته

سئویت Sévit: دوست، یار 
شؤله‌ن Şölen: مراسم

قاپلاماقQaplamaq : تماما پوشاندن، کاملا احاطه کردن

قارشیلیقQarşılıq : معادل، متقابل

قاغان Qağan: سلطان

قافا توتماقQafa tutmaq : سرشاخ شدن

قالا Qala: قریه

قالینتی Qalıntı: باقیمانده، بقیه السیف

قایغی Qayqı: اندیشه

قوچاقلاما Qoçaqlama: حماسه، دستان

قوشوقQoşuq : شعر

قوللاماقQollamaq : منتظر فرصت بودن، یاری کردن

قوموتانQomutan : فرمانده

قونامQonam : مقام

قیشینQışın : در زمستان

قییی Qıyı: کرانه، کنار، حاشیه

کؤچه‌رKöçer : کوچنده

کؤچه‌رلیک Köçerlik: کوچندگی

نه‌مه Neme: چه، چیز، شئی

هپ Hep: همیشه

وورقون Vurqun: عاشق

وئریمسیزVérimsiz : بی بار، بدون محصول، بی فایده

یابقیYabqı : حاکم

یاردیم Yardım: یاری
یارلیق Yarlıq: فرمان (دولتی)

یاساYasa : قانون

یاشاغی  Yaşağı: عمر

یاشام Yaşam: زندگی، حیات

یاغی Yağı: دشمن

یالی Yalı: ساحل

یالینیق Yalınıq: انسان

یانداش Yandaş:هوادار، طرفدار

یایلاYayla : یایلاق

یورتلانماق Yurtlanmaq: وطن گزیدن

یؤره Yöre: ناحیه، محله

یوغورماقYoğurmaq : قوام دادن

یوگوروش Yügürüş: حمله‌ی بزرگ، هجوم گسترده

یولوق Yoluq: فدا

یولوقچو Yoluqçu: فداکار

یؤنYön : سمت، جهت، سو

یؤنه‌تگیYönetgi : سیاست

ییرتیجی Yırtıcı: وحشی

یئرله‌شیک Yérleşik: تخته قاپو، یکجانشین

ییلدیرماق Yırldırmaq: ترساندن

ییلماز Yılmaz: بیباک

یئنیک Yénik: مغلوب