اینال‌لی ساوقاتی (سوغات اينانلو)- اشعار تورکی

 

مئهران باهارلی. اینال‌لی سووقاتی (سوغات اینان‌لو)- مقدمه و لغتنامه

https://sozumuz1.blogspot.com/2016/11/blog-post_29.html

مئهران باهارلی. اینال‌لی سووقاتی (سوغات اینان‌لو)- اشعار تورکی

https://sozumuz1.blogspot.com/2016/11/blog-post_51.html

Türk İnanlı - Yınallı boyunundan (İran’ın günéyinde) Türkçe qoşuqlar

Turkish Poesm from Turkish Inanlı Yinalli tribe of Southern Iran 

میرزا باقر اینان‌لو [اواخر قرن نوزده]

 

آن طوری که از قرائن بر می‌آید و معمرین قوم نقل کرده‌اند، ایام زنده‌گی وی قبل از میرزا علی‌بابا اینان‌لو بوده است. در دامنه‌ی کوهی در شمال شرقی دوگان و جرغه «در منطقه‌ی قره بلاغ فسا» غاری است منتسب به این شاعر. گویا وی که صاحب رمه و گله‌ی گوسفند بوده، در این مکان اقامت داشته و غار مذکور محل نگه‌داری گوسفندان وی بوده است.

 

ائی آقالار! بو دنیایا گه‌له‌لی                               

ازلی‌نده‌ن صاحب اقبال اولمادیم

فلک، غم-دردی‌نی آشتی (آچدی) اوزومه          

بیر زمان شاد اولان خوش‌حال اولمادیم         

 

ایساردیم غول ائده کردگار مه‌نی                       

آپارا، ساتوردا او تجّار مه‌نی                          

خرید ائتمه‌ز او زلیخا یار مه‌نی                             

یوسف کیمین صاحب جمال اولمادیم          

 

یار یولونا چه‌که‌ر انتظار گؤزوم                          

بلکه بهار اولا، خوش اولا یازوم    

ازلی‌نده‌ن بختی قارا مه‌ن اوزوم                           

نه‌چون یار دردی‌نده‌ن آبدال اولمادیم    

 

باقر دئیه‌ر سریم یارا فدا جان                          

یاندیگیمی چارا ائتمه‌م جدا جان       

درگاهی‌ندا مه‌ن نیلادیم خدا جان                       

مه‌ن یارینان بیر هم‌وصال اولمادیم

میرزا باقر اینان‌لو [اواخر قرن نوزده

آن طوری که از قرائن بر می‌آید و معمرین قوم نقل کرده‌اند، ایام زنده‌گی وی قبل از میرزا علی‌بابا اینان‌لو بوده است. در دامنه‌ی کوهی در شمال شرقی دوگان و جرغه «در منطقه‌ی قره بلاغ فسا» غاری است منتسب به این شاعر. گویا وی که صاحب رمه و گله‌ی گوسفند بوده، در این مکان اقامت داشته و غار مذکور محل نگه‌داری گوسفندان وی بوده است.

ائی آقالار! بو دنیایا گه‌له‌لی                               

ازلی‌نده‌ن صاحب اقبال اولمادیم

فلک، غم-دردی‌نی آشتی (آچدی) اوزومه          

بیر زمان شاد اولان خوش‌حال اولمادیم         

 

ایساردیم غول ائده کردگار مه‌نی                       

آپارا، ساتوردا او تجّار مه‌نی                          

خرید ائتمه‌ز او زلیخا یار مه‌نی                             

یوسف کیمین صاحب جمال اولمادیم          

 

یار یولونا چه‌که‌ر انتظار گؤزوم                          

بلکه بهار اولا، خوش اولا یازوم    

ازلی‌نده‌ن بختی قارا مه‌ن اوزوم                           

نه‌چون یار دردی‌نده‌ن آبدال اولمادیم    

 

باقر دئیه‌ر سریم یارا فدا جان                          

یاندیگیمی چارا ائتمه‌م جدا جان       

درگاهی‌ندا مه‌ن نیلادیم خدا جان                       

مه‌ن یارینان بیر هم‌وصال اولمادیم

میرزا علی‌بابا بیگ چایان اینان‌لو [۱۸۳۴-۱۸۹۲]

                                            

میرزا علی‌بابا بیگ فرزند عسکرآقا از تیره‌ی آغچغلو‏ [آغا قوچ اوغلو؟]، طایفه‌ی چایان می‌باشد. زنده‌گی این شاعر نام‌آور تورک‌زبان ایل اینان‌لو در سال‌های ۱۲۵۰ ه ق الی ۱۳۱۰ مقارن با میرزا ماذون، شاعر عارف و شهیر ایل قشقایی بوده است. میرزا علی‌بابا بیگ تنها یک شاعر نبوده است و علاوه بر شعر و شاعری، صاحب علم و معرفت و عارفی بوده است. به سبب لیاقت و شایسته‌گی در طول سال‌های زنده‌گی در صحنه سیاست نیز حضوری فعال داشته است. وی مردی با لیاقت و شجاع و از حیث اندام خوش‌هیکل بوده است. میرزا علی‌بابا دلیرمرد ایل اینان‌لو در مقابل حکام و والیان فارس قد علم نموده و از دستورات آن‌ها تبعیت نمی‌کرده است. با مهربانی و شفقت نه تنها به رتق و فتق امور طایفه خود می‌پرداخته است، بلکه در طول دوران زنده‌گی در پی رفع مشکلات طوایف دیگر اینان‌لو نیز گام‌های موثری بر می‌داشته است. به همین سبب در بین طوایف ایل اینان‌لو مورد احترام و صاحب‌نظر بوده و کلانتری طایفه چایان را نیز بر عهده داشته و با گشاده‌رویی و ملاطفت با مردم رفتار می‌نموده است. او در امر اخذ مالیات و دیوان، هم‌سو با «باقرخان بلاغی» رییس ایل از دستور حکم‌رانان فارس تمرد و سرکشی می‌نماید. در این رابطه دو بار به دستور قوام الملک دست‌گیر و مدتی در شیراز زندانی می‌شود. این شاعر بزرگ در زندان به گلایه از کج‌رفتاری روزگار و دوری از وطن اشعاری می‌سراید.

اشعار این شاعر با خط خودش مکتوب و به صورت دیوانی در آمده است که به دست یکی از نزدیکان او افتاده، لاکن در دست‌رس دیگران قرار نمی‌گیرد. با این حال اشعاری از او سینه به سینه به نسل‌های بعد انتقال یافته، که متاسفانه بر اثر بی‌توجهی و مکتوب نشدن، بسیاری از آن‌ها به باد فراموشی سپرده شده است. برخی افراد سال‌خورده هنوز قلیلی از سروده‌های این شاعر را از حفظ دارند. اما نسل حاضر آن طوری که باید و شاید با لغات و کلمات اصیل تورکی آمده در اشعار آشنایی کامل ندارند و بیم آن می‌رود که نسل آینده نه تنها با اشعار تورکی، بلکه با نام این شاعر تورک‌زبان بیگانه خواهند شد. [خرم احسانی در شرح حال شاعر فارسی‌گوی احمد توکلی، از تیره آغچغلو طایفه چایان ایل اینان‌لو، اطلاعات اضافی زیر را می‌دهد: میرزا علی‌بابا بیگ اینان‌لو، شاعر نام‌آور و سخن‌سرای معروف ایل اینان‌لو اشعار فراوانی به زبان تورکی سروده است. این اشعار که بصورت دیوانی به خط خودش بوده، متاسفانه از بین رفته است. لاکن اشعار زیادی از این شاعر سینه به سینه به نسل حاضر رسیده است که هم اکنون افراد زیادی از ایل اینان‌لو در حفظ دارند].

نه دیل‌ینه‌ن ائدیم سه‌نه مناجات                

شکر ایلاره‌م درگاهیوا کردگار                                

نه گونودو، تولید اولدوم آنادان              

اولان گون‌دان، اولدوم غمه گرفتار                          

گئچمیشدیم بئله دام و دانه‌دان              

 

سه‌نه اوز ایلارم قاضی الحاجات                           

نه دیل‌ینه‌ن ائدیم سه‌نه مناجات                

دوشموشام دریایا، ایسه‌ره‌م نجات                        

چاخارد مه‌نی بئله موجِ فنادان             

 

سه‌نه اوز ایلاره‌م سیّدِ سراج                              

یا ختمِ انبیا، سفیرِ معراج                   

دردیم چوخ گران‌دور، سه‌ن ایلا علاج                        

تا منت چه‌کمییه‌م هیچ بیگانادان          

 

علی ابوطالب‌اوغلو، آدین قشمشم                     

صاحبِ دلدول و شمشیرِ دو دم           

اوزوینگا عیان‌دور، واروم هامی غم                         

توت اه‌لیم‌نه‌ن، چاخارد بو غم‌خانه‌دان     

 

علی‌بابا سوی‌لار اون بیر امامی                            

علی‌نین صلبی‌ندان گه‌لدی تمامی         

حالیمه توجه ایلایین هامی                                

تا محروم اولمویام بو آستانادان             

 

وطن‌ده‌ن دئیه‌ر 

                                                

لابود اولدوم گه‌نه دئیه‌م، دانوشام                             

دئمه‌سه‌م قه‌ریلدیر روزگار مه‌نی             

بیر مدت وطن‌ده‌ن آیری دوشموشام                            

شوقِ وطن ائدئب بی‌قرار مه‌نی           

 

غریب‌لیگ‌ده نه‌مه سویلایه‌م تفصیل                             

کلاموم غریب‌دیر، یوخودور تاثیر         

شیرازین تورپاقی اولوب دامن‌گیر                              

قفس‌ده ساخلادوب طوطی‌وار مه‌نی       

 

هاچاق اولا گه‌نه گولوستان گوره‌م                           

سنبل تئل‌له‌ری‌نی پریشان گوره‌م           

نازنین دلبری مهربان گوره‌م                                   

اویادا نازینه‌ن گونو دار مه‌نی                

 

هاچاق اولا مه‌ن‌ده‌ن گئده هامی غم                            

هاچاق اولا ساقی وئره جامِ جم         

عراقی مطرب‌له‌ر چالا زیر و بم                                   

شادمان ایلییا صوتِ تار مه‌نی            

 

بی‌نوا بلبل‌له‌ر چه‌مه‌ن‌ده‌ن دئیه‌ر                                     

اوخشییار سوسنی، سمن‌ده‌ن دئیه‌ر      

مسکین علی‌بابا وطن‌ده‌ن دئیه‌ر                               

قورخارام اولدورا انتظار مه‌نی    

  

غافل مه‌نه‌م، عمروم آشکار گئدیر

 

گه‌ل ائی ساقی، گئچدی عمروم دوره‌سی              

دولدور جام، شیرین روزگار گئدیر

نه ایش گئوره‌گ گه‌نه بون‌دان سوراسی                

گه‌ل باده وئر، فصلِ نوبهار گئدیر

 

های گه‌لدی دولاندی لیل و النهار                         

مه‌نیم گلستانوم توکدی برگ و بار

ساقی غافل اولما، دولاندی بهار                         

باغچه‌دان قمری‌لار بی‌قرار گئدیر

 

بیر دم گئچردمه دم شیرین حال‌ینان                  

جوان‌لیک ساویشدی کج خیال‌ینان

آججی صحبت‌ینان، قیل و قال‌ینان                    

عمره باخ، گئور نیجه (بی تو خار ؟) گئدیر

 

گه‌نه گه‌لدی، یاتموش گئوینگول اویاندی                   

جهال جوان‌لیگیم یاشول بویاندی

نه فایده، شیرین عمروم دولاندی                         

دم به دم بدن‌ده‌ن اعتبار گئدیر

 

سروده‌ی میرزا علی‌بابا بیگ اینان‌لو در پاسخ به سروده‌ی میرزا ماذون شب مشاعره در قره ‌بلاغ:                      

سحر اولسون، اوزاغ اولماسون

         

ائی آقالار، یاریم ملک سیمادور                          

بیر دم نظریم‌ده‌ن ایراغ اولماسون 

اوزی آیینه‌یِ بدن‌نمادور                                

لاله‌ لازم ده‌ییر، چراغ اولماسون

 

بو نازک بدنه، بو اینچه بئله                              

عاشق اولان گه‌ره‌گ شُکری‌نی قیله   

بلبل‌لار یاز گئونی نظرِ گوله                         

دئ چه‌مه‌ن اولماسون، بیر باغ اولماسون

 

کلامی شرابوم، فینجانی (گئوه‌گ؟)                      

عشوه‌سی کابابوم، غمزه‌سی نمک

ساچ‌لاری متکّا، سینه‌سی دوشه‌ک                  

مسندی اوستونده اوتاق اولماسون

 

گوزه‌ل مونسیم‌در، نازلی یاریم‌دئر                   

مه‌مه‌له‌ری نارنجیم‌در، ناریم‌دئر

دایم بیر مزه‌لی صحبت واریم‌دئر                     

صحبتی بی‌مزه قوناق اولماسون

 

علی‌بابا سوی‌لار سوزو مختصر                         

گئوندوزین صفاسی، گئجه‌ده‌ن ائی‌تر 

شاعر ماذون دئیر اولماسون سحر                     

سه‌ن دئ سحر اولسون، اوزاق اولماسون

 

علی‌بابا دئیر، بیلاره‌م ساقی                               

دایم یانماز آدم‌اوغلو چراغی

فلک آخر خزان ایلار بو باغی                               

غافل مه‌نه‌م، عمرم آشکار گئدیر

 

سروده‌ی میرزا ماذون قشقایی در سفر داراب [۱۸۳۰-۱۸۹۵]

همان طوری که ذکر شد میرزا علی بیگ اینان‌لو در عصر و زمان میرزا ماذون قشقایی می‌زیسته است و احتمال می‌رود مراوده و‌ آشنایی بین این دو شاعر نام‌آور و تورک‌زبان وجود داشته است. در سفری که میرزا ماذون به منظور دیدار با ایلات اینان‌لو و بهارلو به شرق فارس، محل قشلاق این ایلات می‌نماید ابتدا در داراب به خدمت «حسین‌خان بهارلو» رئیس ایل بهارلو می‌رسد. در آن جا آن طوری که معمرین قوم نقل نموده‌اند چندان توجهی به نحوی که شایسته‌ی این شاعر بوده است از طرف حسین‌خان به وی نشده و آن چنان که می‌بایست از این شاعر گران‌قدر پذیرایی و دل‌جویی به عمل نمی‌آید و مورد بی‌مهری خان بهارلو واقع می‌شود. اشعاری که وی در جریان ملاقات خود با رئیس ایل بهارلو سروده گویای رنجش خاطر و نارضایتی او می‌باشد.

پس از سفر داراب، میرزا ماذون به قصد دیدار با شاعر بلندآوازه و سخن‌سرای ایل اینان‌لو میرزا علی‌بابا بیگ چایان به سوی قره‌بلاغ، محل اسکان ایل اینان‌لو رهسپار می‌شود. نخست به حضور «باقر خان بلاغی» رئیس ایل اینان‌لو می‌رود. باقر خان او را به گرمی پذیرا شده و شاعر بلندآوازه‌ی قشقایی را مورد ملاطفت و مهربانی قرار می‌دهد. بزرگان و کدخدایان ایل نیز هر کدام به نوبه‌ی خود مقدم میرزا ماذون را گرامی داشته و از وی پذیرایی شایانی می‌نماید. در طول اقامت این شاعر گران‌مایه‌ی ایل قشقایی، سران طوایف اینان‌لو ضمن تشکیل جلسات شبانه با حضور سخن‌سرای ایل اینان‌لو میرزا علی‌بابا بیگ چایان مشاعره‌ای نیز بین دو شاعر نام‌آور قشقایی و اینان‌لو ترتیب می‌دهند. سروده‌های آن‌ها آن چنان مورد توجه خاص و عام واقع شده که سال‌ها نقل مجلس می‌شود. تاکنون دو سروده‌ی معروف مورد مشاعره ورد زبان ادب دوستان ایل می‌باشد. هر کس به ظن و برداشت خود یکی از این دو شاعر را برنده‌ی این مشاعره دانسته و به دیگران تعریف و توجیح می‌نماید.

حسین‌خان بهارلو خانونا

داراب‌دا اه‌گله‌نه‌ن خان نوجوان                

هیچ سوروشمانگ هاردان هارا گه‌لمیشه‌م  

سیاح اولوب، سیر ائدمیشه‌م کلِّ جهان             

دارا دارا بو دیارا گه‌لمیشه‌م

 

 تانومیرسه‌نگ نه آخونده‌م، نه درویش            

نه بدذاتام، نه بدفعل‌ه‌م، نه بدکیش

نه رئیس‌ه‌م، نه صاحبِ گاو خویش              

نه بذریم وار، نه شیارا گه‌لمیشه‌م

 

نه بابی‌ه‌م، نه طالع‌چی، نه فال‌چی              

نه راهدارام، نه یول ووران، نه یول‌چی

نه جن‌گیره‌م، نه چالان‌چی، نه چال‌چی         

اه‌گری ده‌گیله‌م، آشکارا گه‌لمیشه‌م

 

نه وئره‌نه‌م، نه آلانام، نه ایچه‌ن                     

نه توکه‌نه‌م، نه اه‌که‌نه‌م، نه بیچه‌ن

نه حاکم‌ه‌م، نه باغ‌لایان، نه آچان                   

نه بی‌عرضه، نه بیکارا گه‌لمیشه‌م

 

نه نوکره‌م، نه ساربان، نه چوپان                   

نه کنّاسام، نه غوّاصام، نه دربان

نه مهتره‌م، نه پیش‌خدمت، نه دربان                 

نه مطرب‌ه‌م، چنگی تارا گه‌لمیشه‌م

 

نه علّافام، نه بقّالام، نه حلّاج                     

نه خرّازام، نه بزّازام، نه سرّاج 

عاشقِ عارفه‌م، رند و تند مزاج                   

گوهریم وار، خریدارا گه‌لمیشه‌م 

 

ماذون شاعره‌م، نشان بو نشان                     

بو گوناچه گئچمه‌میش تنیم‌نه‌ن یامان 

قشقایی خان‌لاری ائدمیش امتحان                   

او دیاردان بو دیارا گه‌لمیشه‌م  

 

سروده‌یِ میرزا ماذون در مشاعره با میرزا علی‌بابا اینان‌لو در قره‌بلاغ:

 

مبارک گئجه

 

مبارک گئجه‌در، یار مهمانوم‌در                           

اوزانسون بو گئجه، سحر اولماسون

روشن اوزی شمع شبستانوم‌در                       

گونا دئ چالماسون، قمر اولماسون

 

قه‌ره قاشو کلام الله قافودر                                

قوینو ایچی چین جیرانون نافودر

عطری مجلس ایچون زلفی کافودر                     

گلاب سه‌پیلمه‌سین، عنبر اولماسون

 

معنبر ساچ‌لارو بوینوم کمندی                            

معطر زلف‌لارو عمروم پیوندی

اه‌ممه‌گی کافودر لب‌له‌ری قندی                              

نباتی نیلاره‌م، شکر اولماسون

 

اه‌لیم گول قوینوندا شاه لیمو تاپدی                       

ایله سان که سویوز جگر سو تاپدی  

دست انبو مه‌مه‌نگ‌نه‌ن اه‌لیم بو تاپدی                        

قوی مجلس‌ده نارِ نوبر اولماسون

 

گئچمه‌گ اولماز شوخ و شیرین آهودان                    

خوش‌مزاح، خوش‌صحبت، خوش‌گفتگودان

قوجوشوب یاتان‌دا شیرین یوخودان                       

اویانماگ، عقلیگه باور اولماسون   

 

دلبرین آرام‌در، کویلوم آرام‌در                               

ایش‌له‌ر دوام تاپدی، مرگی قوام‌در  

ماذون دئیه‌ر، گئجه گوندوز دعام‌در                      

جان بی‌جانان، دل بی‌جانان اولماسون

 

غیب‌علی چایان اینان‌لو [اواخر قرن نوزده]

یکی از شعرای ایل اینان‌لو که در اواخر عمر معاصر میرزا علی‌بابا اینان‌لو می‌زیسته است. آن طوری که از اشعار او بر می‌آید مردی اهل ادب و عارف بوده است. اطلاعات بیشتری از زنده‌گی این شاعر فرهیخته بدست نیامده است. 

بیر بهشت ته گوردوم بیر قصری اوتاق  

                            

خلافت ملکونون شهنشاهی‌نی                         

اوچ اوز آلتموش آلتی دیده‌بانی وار    

اون ایکی سلطانی، اه‌للی ایکی خوانی                

اوچ دانا خوش‌طلب پاسبانی وار

        

بیر دریادا گوردوم بئش و بئش نهنگ                     

آلتی‌دئر، آلتی‌نین هر بیری بیر رنگ    

بئش کمان قویونموش، اون یئتدی خه‌ده‌نگ              

هر بیری بیر به بیر اوز مکانی وار

        

بیر بهشت (ته؟) گوردوم بیر قصری اوتاق                

آلتی مینگ آلتی یوز آلتموش آلتی طاق 

اوتتوز ایوان واری، ئوز اون دورود رواق                  

هر قصری‌نی آلتموش خیابانی وار

         

بیر باغچادا گوردوم اوچ غنچه‌یِ تر                      

اون ایکی یاسمن، اون دورود صنوبر     

دوره وار حوضی‌نه نورالابشر                               

ئوز ایگیرمی دورد مینگ گولوستانی وار

 

کئمسه گئونماسون دنیا مالی‌نه                    

زر و خوانچه‌سونا، تیرمه شالونا           

قه‌ره‌خان گئونسون اُوز محالی‌نا                      

ایوان‌دا غیب‌علی غرل‌خوانی وار    

 

موللا بهمن جرغه اینان‌لو [۱۹۱۱-۱۹۳۸]

موللا بهمن جرغه فرزند خان‌محمد از تیره‌ی جرغه‌ی طایفه‌ی چایان می‌باشد که بین سال‌های ۱۲۹۰ه.ش تا ۱۳۱۷ می‌زیسته، در سنین جوانی دیار فانی را وداع گفته به ابدیت پیوسته است. اشعاری از این شاعر با دست‌خط خودش نزد یکی از بسته‌گان نزدیک وی به نام حاج علی‌آقا جرغه موجود بود که نمونه‌ی آن در ذیل آمده است.  

                                                     

دئدیم های دئدیم، دئدیم یاعلی                      

هر یئرده در قالدیم، دئدیم یاعلی

                 

چوخ کسه یار اولدین او بر، بو برده                     

چوخ کسه یار اولدین بیابان‌له‌رده

آپاردوینگ، یئتیرتینگ شهری برورده                    

ذوالفقاری داغا ووردینگ، یاعلی

  

سه‌ن آزاد ایلادین چوخ بی‌جان تنی                      

مسلمان ایلادین کافر، ائرمه‌نی                    

محمد (ص) خیبرده‌ن چاقوردی سه‌نی                    

مدینه‌ده جواب وئردینگ، یاعلی

                 

تئز میندین دولدولا، دریادان گئشتی                  

قنبر جلوی‌ندا داغ‌لاردان آشتی                                           

بیر ساعته او مکانا یتیشدی                             

ده‌میر دری‌سن سیندردینگ، یاعلی

              

بهمن دئیه‌ر شفاخواهیم اولان‌دا                      

حق جلّادی باش اوجونا گه‌له‌ن‌ده                   

محمّد (ص) معراجه گئدیب دونان‌دا                      

اوز سررینگی خوب بیلدردینگ، یاعلی      

 

بیزه ده قالماز 

 

قرآن‌ین کلامی معرفت اولار                          

بسم الله دئیه‌ن‌ده، گوزلاریم دولار

او حوری ملک‌له‌ر بهشت‌دن گه‌له‌ر                

گئده‌ر بو جوان‌لیگ، بیزه ده قالماز

 

بلبلون گول‌لاری باغ‌لارده‌ن گه‌له‌ر               

بهارون قوش‌لاری چه‌مه‌ن‌ده‌ن گه‌له‌ر

بو شیرین کلام‌لار یادگار قاله‌ر                    

گئده‌ر بو جوان‌لیگ، بیزه ده قالماز

 

این اشعار نیز که در وصف محمدتقی‌خان بلاغی اینان‌لو کلانترزاده‌‌ی ایل اینان‌لو در هنگام مرگ از زبان پدرش کهزادخان سروده شده، منتسب به موللا بهمن جرغه می‌باشد: 

 

تقی‌خان ائل‌خانی، رستمِ پهلوان                    

داغین بالایِ داغ‌دی، یوخودور درمان

اوغول جان، اولا ایدیم مه‌ن سه‌نه قربان               

باغریم یاندی گران درد‌ن اوغلوم

 

خبر گه‌لدی، تنگِ موردی باغ‌لودی                   

مه‌ن بیلمیردیم، کولگه‌م مه‌نه اوغرودی

تیرِ ناحق گه‌لدی، سه‌نه اوقرادی                       

داغ‌دار ائتدی ائل اوبایی، خان اوغلوم

 

شیرازده‌ن گه‌له‌ن‌ده، توتوم اه‌لی‌نده‌ن                          

خبر آلدوم اولکه‌سی‌نده‌ن، ائلی‌نده‌ن

دیدارِ مهربان، شیرین دیلی‌نده‌ن                     

غبار قوندو گوزلارینگا، خان اوغلوم

 

هانسی ظالم سه‌نی بویاتدی قانا                   

نامردلیگه سینه‌ینگ توتدو نشانا

رحم ائتمه‌دی بو نازنین جوانا                           

اود سالدی جانومه، یاندوم خان اوغلوم

 

کهر نازینگ تنگ‌ده‌ن گه‌لدی خبره                     

شیهه چه‌کدی، اوز ایلادی ائل‌لاری

توی توتماغینگ عزا اولدی بیزلاره                 

بو رعنا قامتین گوردوم، خان اوغلوم

 

تقی‌خان ائل‌خانی، ائل‌سیوه‌ن اوغلوم               

دلیر و جنگ‌جو، صف‌شکن اوغلوم

سودیگین اوزونا مه‌ن نیجه باخوم                     

گوندوزیمی تار ایلادینگ، خان اوغلوم    

 

مشهدی قربان‌قلی مرزبان آغچغلو اینان‌لو [۱۹۰۶-۱۹۹۲]

 

یکی از شعرای معاصر اینان‌لو متولد ۱۲۸۵ ه.ش که پس از سال‌ها زنده‌گی در سال ۱۳۷۱ دار فانی را وداع گفت. وی مردی ساکت و عارفی ناشناخته بود که حافظ اشعار زیادی از شعرای ایل اینان‌لو و قشقایی بود. اشعار زیادی به زبان تورکی از وی به یادگار مانده است که به طور مکتوب در نزد فرزندان ایشان باقی مانده است.  

 

بو دنیادا وفا یوخ   

 

یاز گونوندا گه‌نه گونگول اویاندو                     

دئ نه‌چون که یاتموشودو بی‌خیال         

گئچمیش روزگارلار گه‌لدی دولاندو                

شیرین عمرله‌ر گه‌لدی، گئتدی ماه و سال   

 

گه‌ل ائی ساقی، دولدور جامی، وئر باده            

بیر می وئر تا غم‌لی گوینوم اویاده        

غنیمت بیل، وفا یوخ‌دور دنیاده                     

بیر گون اولار بو می‌خانه پای‌مال            

 

آدم‌ اوغلو دئنمه‌ز دنیا مالی‌ندان                      

هیچ بیلمی که اجل گه‌زی دالوندان      

غافل اوتوروب‌دو اوز خیالی‌ندان                       

بو باطل خیال‌له‌ر اولار کج خیال       

 

گه‌ل ائی قارداش بو دنیادا وفا یوخ                    

خوب‌لیگ ایلا، یامان‌لیگ‌دا صفا یوخ        

جوان‌لیگ عمروندا بودو، وفا یوخ                     

حق یولونا گئده‌ن، اولار بی‌زوال        

 

هاچان اولدو، آغلایان‌لار گولمادی                   

کیم گه‌لدی که بو دنیادا ئولمادی                

مرزبان سوزونو هیچ که بیلمادی                  

بیر قوشودو بو باغچادا لامحال    

  

بایرام گوینویز مبارک     

 

های آقالار، گه‌نه گه‌لدی نوبهار                        

سیزین اولسون، بایرام گوینویز مبارک

بئله بیلین، یوخ دنیادا اعتبار                         

محمد (ص) امّتی دینویز مبارک 

      

تفرقه سالان‌لار، گه‌لین قه‌ریشوین                       

قوم و قارداش بیربیرینه‌ن گوروشوین             

صحبت ائدین، روزگازدان دانوشوین                

خوش کلامویز، شیرین دیلویز مبارک             

 

جان آلدیگ وقتی‌نده شام و سحر یوخ                                                 

 

های آقالار، های میرزالار، حاجی‌لار                  

آدم‌اوغلو اولدوگی‌نده‌ن خبر یوخ          

بیماری کی علاج اولماز دردی‌نه                       

قوجادو کی قوجالیگ‌دن به‌ته‌ر یوخ           

 

آدم‌اوغلو اگر توان‌گر اولا                                  

اسلان کیمین اگر هنرور اولا             

سلطان اولا، سردار اولا، سر اولا                        

بو دنیادا غیر از خونِ جگر یوخ          

 

بوی‌لاماموش دریاله‌ری بوی‌لاما                          

حق سوزونی باطل‌لیگه سوی‌لاما        

تا باشارراینگ ایمانیوی لای‌لاما                           

بی‌ایمان سوزلارده شهد و شکر یوخ     

 

دنیا می‌خانادی، خلقی باده‌نوش                     

بیری می آلان‌دی، بیری می‌فروش      

گه‌لدیگین، گئتدیگین ائتمه فراموش                

دونه‌ن گه‌له‌ن بوگون بوردا، سحر یوخ      

 

مرزبان دا حق سوزونی سوی‌لایار                    

هر کیم اه‌کدیگی‌نی درو ایلییار              

اجل بو خرمنی هه‌لو ایلییار                              

جان آلدیگ وقتی‌نده شام و سحر یوخ      

  

خرم دئیه‌ر مرزبانا  

                                                                 

خرم یازدی مرزبانین شعری‌نی                        

طائری وئرسین بهشت اونون یئری‌نی

یاددان چیخمه‌ز بال‌دان شیرین دیل‌نی                 

قوم و قارداش سیز بایرامویز مبارک     

          

قوم و قارداش بوگون گه‌لین یغیشین                  

آججی صحبت ائتمایین، شیرین دانوشوین       

ائل و طایفه حال‌له‌رینه‌ن سوروشوین                  

سیزین اولسون، خوش گون‌لارویز مبارک  

      

تفرقه سالانی یاخشی تانایین سیز                

مه‌ن و مه‌ن آز ائدین، هامی دئین بیز                   

هر نامرد کیشی‌ده‌ن سیز دوندارون اُویز               

یاخشی قارداش‌لیگویز اولسون مبارک      

 

حاج غلام‌علی اردالی [متولد ۱۹۳۴]

 

حاج غلام‌علی اردالی فرزند مرحوم کربلائی محمدرضا متولد سال ۱۳۱۳ در روستای داراکویه قره بلاغ فسا. پدرش اصالتا استهبانی بود. از دوران جوانی در روستای داراکویه ساکن شد و با مردم منطقه‌ی قره‌بلاغ و ایل اینان‌لو دوستی و خویشاوندی داشت و لذا غلام‌علی به زبان تورکی تسلط یافت. وی که دارای تحصیلات ششم مکتبی است، به شعر و شاعری علاقه‌ی وافری داشته و اشعاری به زبان فارسی و تورکی سروده است . 

 

الله مشیّتی خلق اولدی آدم                         

جبرائیل، میکائیل اولدی مسمّم  

امر اولدی جبرائیل تورپاق گه‌تیردی           

سودان چامور اولدی، دوزاندی آدم 

جسم تورباق، روحی الله نوروندان               

ملک سجده ائتدی، حوا و آدم  

شیطان بخل ایلادی، دئدی تورپاق‌دی             

مه‌ن اوت‌دان آدمه باش ائتمه‌نه‌م خم

الله درگاهی‌نده لعنتی اولدی                         

او اولدی دشمنِ ابنائِ آدم 

نه‌چون آدم‌اوغلو شیطان تانوماز                  

الله‌ی تانویان اه‌یری یول گئتماز 

شیطان قوجالوب‌دور، مکری هنوز وار          

آدمین اوره‌گی فکرده‌ن اولور دار 

اولما قارداش بو دنیایا گرفتار                     

قه‌ری دنیا هیچ کیمسه‌یه یار اولماز 

شیطان دار وقت گه‌له‌ر انسان یانونا                 

اویاق اول ائی انسان، گاًتمه (قانمه؟) سوزونا 

چوخ کسی آلدادار، چه‌که‌ر یولونا                 

لعنت ائده‌ن اونا گرفتار اولماز 

الله تانویان دوز یول‌دان دونماز                    

شیطانین مکری‌نده‌ن هیچ وقت آلدانماز

 

خرم احسانی آغچغلو چایان اینان‌لو [متولد ۱۹۵۰]

 

آدیم‌دئر خرم و فامیلیم احسان     

اینان‌لو ائلی‌ندان، طایفامیز چایان

یازدیم اینان‌لو در گذرِ زمان            

شاعر و یازان‌دان وئردیم من نشان

خواهش بودئر سیزده‌ن عزیز هم‌زبان   

ائل و طایفایوزدان یازین قارداش جان

                                                       

سحرگاهان در سیاه چادری نسبتا بزرگ در دامنه‌ی کوه دره‌ی شور در جنوب دوگان قره بلاغ فسا در تیر ماه سال ۱۳۲۹ دیده به جهان گشود. وی فرزند حاج اروج‌علی از معتمدان و ریش‌سفیدان طایفه‌ی چایان از تیره آغچغلو، بیله‌ی اله‌قلی بیگ می‌باشد. رشد و نمو در مزارع و مراتع سرسبز که از قنات پر آب سیراب می‌شد و گشت و گذار در ملک پدری (مزرعه و مراتع دره‌ی شور) و هم‌جواری با سیاه‌چادرهای طوایف اینان‌لو در مراتع کوه‌های کلاه قاضی، چنگ سفید، اوچ قلات، قلات یاغی، اوچ غدیر، آغ‌داغ و.... از همان ابتدا مفهوم ایل و طایفه و تعصب ایلی را درک نمود. در سن شش ساله‌گی با رفتن به مکتب‌خانه با آموختن قرآن کریم به خط سیاقی با سعدی و حافظ و فردوسی آشنا شد. با تاسیس مدرسه‌ی ابومسلم خراسانی دوگان از کلاس سوم شروع تا کلاس پنجم ابتدایی در آن مدرسه تحصیل نمود. بعد از آن جهت ادامه‌ی تحصیل راهی فسا گردید. از کلاس ششم ابتدایی در مدارس اوحدی، فردوسی و ذوالقدر فسا مشغول تحصیل گردید. سپس به مدت ۲ سال به امور کشاورزی پرداخت. با تصرف غاصبانه و فروش مالکی پدرش توسط قوام الملک به ناگزیر ترک دیار نمود. در سال ۱۳۵۱ مدت ۴ سال در شرکت توسعه‌ی کشت دانه‌های روغنی آباده مشغول به کار شد. در سال ۱۳۵۵ به استخدام رسمی دادگستری در آمد. پس از ۳۴ سال خدمت در سال ۱۳۸۹ به افتخار بازنشسته‌گی نائل شد. هم اکنون در شورای حل اختلاف شهرستان فسا مشغول انجام وظیفه می‌باشد.

 

از اوایل نوجوانی علاقه‌ی زیادی به شعر و شاعری و تاریخ و گذشته ایل و تبار خود داشت. در مهمانی‌هایی که بزرگان قوم از ایل اینان‌لو صحبت می‌کردند به دقت گوش می‌داد. هر جا کتاب یا نوشته‌ای مربوط به ایل اینان‌لو می‌دید خریداری و مطالعه می‌کرد و چون در فکر تدوین و تالیف تاریخ‌چه‌ی ایل اینان‌لو بود، از مدت ۲۵ سال قبل تقریبا با اکثر معمرین و مطلعین طوایف مختلف اینان‌لو آمد و شد داشت. داستان‌ها و اطلاعات آن‌ها را در مورد ایل اینان‌لو و سران جمع‌آوری و یادداشت می‌نمود که حاصل آن کتاب «ایل اینان‌لو در گذر زمان» می‌باشد که در حال انتشار است. وی به زبان مادری خود عشق می‌ورزد و اشعار خود را به زبان تورکی می‌سراید که مجموعه‌ی این اشعار به نام «گروش اینان‌لو ائلیندان» گردآوری و آماده چاپ می‌باشد. و علاقه‌ی خاصی به شعرای تورک‌زبان همانند قمری دربندی، فضولی، استاد شهریار، ماذون قشقایی و میرزا علی‌بابا اینان‌لو و درویش‌خان بهروان اینان‌لو و دیگر شعرای آذری و اینان‌لو و قشقایی دارد

       

خرم اینان‌لودان آزه‌ربایجانا سلام                    

 

سلام اولسون بیزده‌ن آزه‌ربایجانا                 

اه‌رده‌بیله، میشکین‌شهره، زه‌نجانا                        

اوزاق سالدی بیزی سیزده‌ن زمانا                                                                                                

انتظارلی، غم‌لی گوینلو اولموشاگ               

هجران چه‌کیب، بو دیاردا قالموشاگ                 

  

سلام اولسون بیزده‌ن عزیز ته‌بریزه                

مه‌ن قربانه‌م اولکه‌یوزه، ائلوزه                   

گوینوم اوچار هر دم سیزین کویوزه                                                                    

غم اه‌لی‌نده‌ن قاره باغریم سوکولدو                    

ائل هجری‌نده‌ن مه‌نیم بئلیم بوکولدو                  

  

یاد ائده‌ره‌م سه‌به‌لانینگ داغوندان                     

آزه‌ربایجان گول چیچه‌ک‌لی باغوندان          

پنیری‌نده‌ن، بال‌لاری‌نده‌ن، یاغوندان                                                                    

تا دنیا وار یاددان چئخمه‌ز شهریار                 

حیدربابا اوندان قالموش یادگار                   

  

جانوم قربان تورکین آغیر ائلی‌نه                  

بال‌دان شیرین گوزه‌ل شیرین دیلی‌نه        

آزه‌ربایجان داغ‌لاری‌نه، چولونه                                                                   

اه‌ته‌گی‌نده مرد اوغول‌لار دوغوب‌دور               

ستارخانی، باقرخانی گوروب‌دور              

           

سلام اولسون اورومیا، موغانا             

آنا یوردو، ائل اوشاقی دوغانا 

بیگانانی هچ‌وقت قویماز (اووگانا؟)                                                                             

دفاع ائده‌ر وطنی‌نده‌ن، ایلی‌نده‌ن                                        

آیورلانماز آرمانی‌نده‌ن، دیلی‌نده‌ن                 

                                                                                                

اینان‌لویاگ، بیز شاهسون اولموشاگ              

نادر اینان فارس ائلی‌نه کوچموشاگ 

آنا دیلی یاد دیلی‌نه قاتموشاگ

کاش اولاایدی بیر گون بوردان کوچاردیگ

بیر قوش اولوب آنایوردا اوچاردیگ       

  

شاه‌لار ائتدی اینان‌لونی آواره                  

یول‌لادی‌لار هر ائلی بیر دیاره             

ائل ایسته‌ردی قایدا گئری دوباره                                                               

خواجه توتدو بیزیم ائلین جلونی              

باغ‌لادی او بوئین‌زهرا یولونی             

  

چوخ ائل‌له‌رده‌ن قالدی‌لار او مکانا               

نیچه طایفا ییتیردی‌لار موغانا                  

بعضی‌لاری فارسه دوندو بویانا                                                                  

اوتتوز طایفه گه‌لدی قه‌ره‌بولاغا                

چوخ‌لاری دا ائل‌دان دوشدو قراغا              

         

آیوردی‌لار هر ائلی بیر سامانا                   

ائل‌له‌ر اولدو بیربیرینه‌ن بیگانا               

بیری فارسه، بیرسی قالدی موغانا                                                       

خزان چالدی اینان‌لونینگ ائلی‌نی     

پرپر ائتدی اونون غنچه گولونی    

 

هاچان اولار هامی ائل‌لار اویانا               

یقیشلانا ائل اوبالار بیر یانا         

بو ایکی‌لیگ بیر گون گه‌له پایانا                                                       

تورک ائلی‌نین گه‌پ و سوزو بیر اولا  

اه‌یری گئده‌ن اویاق اولا، دوز اولا               

 

خرم دئیه‌ر ائل‌ده‌ن دوشدوم آرالی              

غریب‌لیگ‌ده قه‌ره باغروم یارالی

هئچ بیلمه‌دیم مه‌ن اولموشام آرالی

آنا یوردون غمی مه‌نی قه‌ریلدیب

یازیق ائدیب، مه‌نی غمه باتوردیب                         

 

محرم گورمادیم  

          

گوین‌دا دئدیم دئیه‌م اوره‌گ دردی‌نی      

سوز ایشیده‌ن، سیرر ساخلادان گورمادیم         

گه‌زدیم بو دنیانی هامی سراسر                  

بیر یول‌داش که اولا محرم بولمادیم 

دئدیم دردیم دئیه‌م داغ و داش‌لارا              

داغ‌دان یی‌تر کیمسه محرم بیلمادیم   

های دئیه‌ن‌دا اُوز سه‌سیمی ایشیددیم       

داغ و داش‌لاری دا محرم گورمادیم  

مولا علی (ع) دئدی قویا دردی‌نی            

اُوز مولامه مه‌ن بیر غلام اولمادیم 

اوره‌گ‌ده ساخلارام چوخ‌لو دردیمی      

افشاء ائتمه‌م، مه‌ن کی محرم بولمادیم   

طائری بیله‌ر اوره‌گیم‌دان نه گئچه‌ر           

آدیم خرم، گوین‌دا خرم اولمادیم     

 

منجی‌یِ انسان‌لار              

 

بوگون دنیا هامی اولوب گولوستان             

بلبل‌له‌ر باغ‌لاردا اولوب نواخوان 

ملائکه گولار، آغلایار شیطان         

ختمِ رُسُل بوگون گه‌لیب دنیایا  

 

مدینه نور توتدی اونون نوروندان                     

محمّد (ص) نوریدی طائری نوروندان  

دنیا عطرآگین‌دی عطر و بویندان                            

منجی‌یِ انسان‌لار گه‌لیب دنیایا  

 

ملائک‌ده‌ن گه‌لدی یئره بوندا                                  

دنیادا یوخ طائری به جز بیر خدا 

محمّد (ص) پیغمبر رسولِ هدا                            

ربیع اون یئتدی‌سی گه‌لیب دنیایا  

 

او گه‌لیب دنیایا عدل و داد ائده                

ظالم‌له‌ر کاخی‌نی او برباد ائدا  

برده‌له‌ری ایپ‌ده‌ن او آزاد ائده          

رهبرِ دین بوگون گه‌لیب دنیایا  

 

آمنه شاد اولدو اونو گوران‌دا        

گول اوزو آچیلدی گولو اوپه‌ن‌دا  

طائریه محمّد (ص) سجده ائده‌ن‌دا                          

بیلدی پیغمبردئر گه‌لیب دنیایا  

 

گوردو محمّدی (ص) اوخویار قرآن                      

بیر یان‌دان شاد اولدی، بیر یان‌دان حیران 

بیلاردی عرب وار جاهل و نادان                           

دِئدی نادیِ حقّ گه‌لیب دنیایا  

 

اولدو خجل آی محمّد (ص) اوزوندان                  

آمنه شاد اولدو اونون سوزوندان 

ائتدی پنهان اونو حسود گوزوندان                   

کفر ائوی‌نی یئخه‌ن گه‌لیب دنیایا  

 

محمّد تولیدی اولسون مبارک         

خالق اوزو دئدی احسن تبارک  

اولسون اومّتی‌نه بوگون مبارک                  

دئدی خیر البشر گه‌لیب دنیایا  

 

یئرینه‌ن آسمان اولدی چراغان                        

تولید اولار بوگون نادیِ قرآن  

طائری‌دان گه‌تئره‌ن دلیل و برهان                  

شق القمر ائده‌ن گه‌لیب دنیایا  

 

بوگون تولید اولموش ختمی پیمبر                   

ایکی دنیادا او بشره رهبر 

خرم ایسته‌ر اوندان بیر گوشه نظر                     

شفاخواه امّته گه‌لیب دنیایا  

 

امام صادق‌ده‌ن دئدئم روایت

 

"عجبت لمن ایقن بالموت کیف یفرح و عجبت لمن ایقن بالقدر کیف یحزن و عجبت لمن ..." [در شگفتم از کسی که به مرگ یقین دارد، چگونه شادی می‌کند؟ و عجب دارم از کسی که به مقدرات الهی یقین دارد، چگونه اندوهناک می‌شود؟ و عجب دارم از آن کس که دگرگونی‌های دنیا را به ساکنان دنیا می‌بیند، چگونه به دنیا دل‌بسته می‌شود....]

 

طائری، بیردیر هر بی‌کسه پناه‌دئر

لم یلد لم یولد بیرجه خدادئر

کیمسه بیلسه صمد اودئر بی‌نیاز

او کی بیلسه طائری بیله‌ر هامی راز

او کی گورار بو دنیانی فانی‌دئر

او کی یقین ائده‌ر قالان طائری‌دیر

غم‌لی اولماز گر تانیسا خدانی

شادلیق گون‌له‌ر یاددان سالماز خدانی

طائری اوزو منادی بو ندادئر

اونون یادی هامی درده شفادئر

او کی یقین ائده‌ر قضا قدر وار 

عجب واریم او که بیله‌ر ئولوم وار

او کی یقین ائدر دنیا گیچه‌ندئر

نه‌چون بو دنیایا تکیه ائده‌ندئر

بو قاپو ده‌ئیل ناامیدلیگ قاپوسی

او رازقِ وارلی‌دئر، هم گدادئر

امامِ صادق‌ده‌ن دئدیم روایت

جزا گونی اونده‌ن ایسته‌م شفاعت

خرم اگر یوز مینگ گناه ائتمیشانگ 

سه‌ن کی طائری تواب رحیم بیلمیشانگ

 

----

 

صریخ مستصرخین دئیه‌ن شاد اولار

کفوا احدی بیله‌ن شاد اولار

بوین اه‌گمه‌ز بو خلقه، ایسته‌مه‌ز نیاز

گناه پنهان ائدن نه‌ده‌ن شاد اولار

 

شادلیق نه‌ده‌ن غم ییماغی هانی ِدِیر

دوورد گون دئرلیق ایچون نه‌ده‌ن شاد اولار

او که ئوله‌ن گورار شاهی، گدانی

معتقد باایمان اولان شاد اولار

 

ادعونی استجب لکم خدادئر

طائری آدی درمان بیله‌ن، شاد اولار

بو محزون اولدیگینان نه ثمر وار

دُورد گون دئرلیق ایچون نه‌ده‌ن شاد اولار

 

خرمنی عمری‌نی اجل بیچه‌ن‌دئر

نیه غمگین اولار، نه‌ده‌ن شاد اولار

ناامیدلیگ بو قاپودان گناه‌دئر

بوقاپویا اُوز گه‌تیره‌ن شاد اولار

 

بو الکن دیل‌ینه‌ن ائتدیم حکایت

بو عترته خادم اولان، شاد اولار

هامی عمرین شیطان یولون گئتمیشانگ

عفوی چوخ‌دئر، اوره‌گ اون‌ده‌ن شاد اولار 

 

شعری به زبان تورکی سروده‌ی خرم احسانی اینان‌لو تقدیم به روح آزاداندیش زنده‌یاد کریم پور شیرازی 

 

کریم‌پور شاهسون چوخ ظلم‌له‌ر گوردو               

شاه‌لاردان اه‌ل اوزدو، ایل‌سئوه‌ن اولدو

حق یولو تانادی، دوز یولو بولدو                    

جان نثار ایله‌دی ایل‌له‌ر یولونه

قورخمادی اوُلماق‌دان، حق سوزو چالدو                

دونمادی دوز یول‌دان، باوفا قالدو

دئماق، یازماقونان او شورش سالدو                 

قلیج چاخدی ظالم‌له‌رین بئیلی‌نه

درویش‌خان بهروان اینان‌لو [۱۹۳۴-]

درویش‌خان فرزند فیض الله‌خان ملقب به یاورخان در سال ۱۳۱۳ ه . ش در خرم‌آباد [خورم بات] یکی از روستاهای بویین زهرا چشم به جهان گشود. پدرش فیض الله‌خان یکی از خوانین بنام و سران بزرگ ایل اینان‌لو ساکن در نواحی ساوه، قزوین، بویین زهرا و دیگر مناطق استان مرکزی بود. وی بواسطه حسن خلق و خوش‌رفتاری بین طوایف ایل اینان‌لو احترامی خاص داشت. از مال و مکنت مکفی برخوردار و دارای گله‌های گوسفند و اسب و شتر و چندین نفر ساربان و چوپان بوده. درویش‌خان در چنین خانواده‌ای رشد و نمو می‌نماید و سالیان سال در بین طوایف ایل زنده‌گی ایلی داشته و به همراه ایل و طایفه‌ی خود قشلاق و ییلاق می‌نمود. درویش‌خان هر چند در خانواده‌ای مرفه زنده‌گی می‌نمود، لیکن از یاد تهی‌دستان و نیازمندان غافل نبوده و در مواقع ضروری به کومک و یاری آن‌ها می‌شتافت. وی از مرفهین بی‌درد و بی‌توجهی این قشر به محرومین و نیازمندان جامعه گله می‌نماید. به ایل و طایفه‌ی خود عشق می‌ورزد و به خرد و کلان ایل از هر قشر و طبقه‌ای احترام قائل بود. وی پس از مرگ پدر و مادر و گردش چرخ دوران و بر وفق مراد نبودن روزگار، علی‌رغم میل باطنی زنده‌گی ایلی را رها و به تهران مهاجرت نمود و به استخدام راه آهن درآمد و همان جا مشغول خدمت گردید. هر چند که زنده‌گی شهری او را به مذاق خوش نمی‌آمد، لکن رفته رفته به این زنده‌گی خو گرفت. ولی هیچ‌گاه شهرنشینی سبب نشد شاعر از دیار و ایل و طایفه غافل شود. او دائم از ایل و طایفه و گذشته‌های خوش زنده‌گی در بین ایل سخن گفته و می‌گوید و از دوران گذشته و ایامی که در بین ایل و طایفه می‌زیسته است یاد می‌نماید.

وی ادیبی است فرهیخته و اهل ادب و فرهنگ، عطوفت و مهمان‌نوازی و وقار او برگرفته شده از سرچشمه‌ی زلال صداقت و غیرت ایلی می‌باشد. شاعر بلندمرتبه‌ی ایل اینان‌لو در دیوان اشعار خود به نام «اینانلی دیوانی» به بسیاری از مسائل دینی و دنیوی و پند و عبرت اشاره کرده است. در سروده‌های خود در وصف ائمه اطهار ارادت و عشق خود را به این بزرگواران به اثبات رسانده است. در اشعار خود از بی‌وفائی دنیا و فانی بودن آن گفته و از مردمان نااهل روزگار نالیده است و از بی‌توجهی زراندوزان و متمولین به مساکین و خوش‌گذرانی دولت‌مندان و زنده‌گی مشقت‌بار بینوایان دل‌گیر و آن‌ها را توصیه به یاری رساندن به محرومین جامعه نموده است. او از مرگ غنی و فقیر و این که سرانجام با دستان تهی، جز یک کفن از این دنیا نخواهند برد متذکر شده است و از گذر به قبرستان و مشاهده قبرهای شاه و گدا، نوکر و ارباب که در کنار هم آرمیده‌اند و تفاوتی بین آن‌ها نیست عبرت‌آمیز خوانده است. شاعر تورک‌زبان ایل اینان‌لو در اشعار خود به توصیف از شعرای بزرگ تورک‌زبان همانند استاد شهریار، تیلیم‌خان، آتش و... پرداخته و در فراق آن‌ها گریسته است.

شاعر در فصلی از دیوان خود داستان واقعی پناه‌علی یکی از پهلوان‌مردان ایل اینان‌لو و آسیه را با اشعاری جانسوز و حماسی به نظم کشیده است. در بخشی دیگر از اشعار دل‌نشین خود، به دوران بزرگی ایل اینان‌لو و سرداران بزرگ و سلحشور ایل پرداخته و از بی‌باکی و دلاوری مردمان ایل یاد نموده است. در حکایت ( شاعر، عاشق و چوپان) از ییلاق و قشلاق و گله‌های گوسفند و شتر و اسب و از زنان و مردان مهربان ایل و مراسم عقد و عروسی جوانان و شور و نشاط ایل سخن می‌راند و به یاد ایام گذشته و دوران پر افتخار ایل اینان‌لو اشک حسرت از دیده‌گانش جاری می‌شود و با عاشق و چوپان هم‌نوا شده و از کج‌رفتاری دهر و جدایی از ایل و تبار خود و مسکن گزیدن در دیار غربت و ملال‌آور بودن زنده‌گی شهری عقده دل می‌گشاید. به هر تقدیر، این شاعر گران‌مایه و دل‌سوز در اشعارش از غافل بودن از یاد خدا و درد جامعه و بی‌عدالتی‌ها زبان به شکوه گشوده و با هشدار دادن، مردمان را به اندوختن توشه آخرت و رعایت عدل و انصاف توصیه نموده است.

  

درویش بهروان اینان‌لودان خرم احسان اینان‌لویا                           

 

هانسی آغاجین باری‌سان

احسانی جان، یازیم سه‌نی

ائل‌له‌رین افتخاری‌سان

اینان‌لی جان، یازیم سه‌نی

 

بهروان اینان‌لودان فارس‌دا اولان اینان‌لولارا

                                                               

سلام اولسون اینان‌لونین ائلی‌نه                              

قربان اوللام تورک دانوشان دیلی‌نه

 

یاغیش یاغسون، کوشان‌لاریز سولانسون                

مال حیوانیز یایلاق‌لارا دولانسون

بولاماینگیز اوجاق اویسته بولانسون                      

خوش بیر گون‌دا گوروم سیزی، های ائل‌لار 

 

کوره‌ماسینگیز کره اولسون یاندوقا                         

سو یئری‌نه آیران ایچین قاندوقا       

شیشه‌ک‌له‌ری ساتینگ، توکین صاندوقا                    

خوش بیر گون‌دا گوروم سیزی، های ائل‌لار

 

اوغلویوینگیزین شیرین شیرین سوزلاری                  

قیزلریزین قه‌ره شهلا گوزلاری          

درویش دئیر اونودموین بیزلاری                            

خوش بیر گون‌دا گوروم سیزی، های ائل‌لار

 

چه‌پیش‌له‌رینگیز جیران ته‌کین آتولسون                      

قویون، قوزویینز بیر بیری‌نه قاتولسون

یاغیز، کره‌ایز بازارلارا ساتولسون                          

خوش بیر گون‌دا گوروم سیزی، های ائل‌لار

 

اوبالار دوزولا، سولونان ساغا                                 

گولمه‌گ سالا دیله دیشه دوداغا

قسمت اولا گه‌له‌م قه‌ره‌بولاغا                                

خوش بیر گون‌دا گوروم سیزی، های ائل‌لار

 

اوره‌گیم‌ده اینان‌لولار داغی‌دی                                

نامرد اجل انسانونان یاغی‌دی        

درویش دئیه‌ر عومور بیزه باقی‌دی                      

خوش بیر گون‌دا گوروم سیزی، های ائل‌لار

 

آغیر ائل‌لار هر نه اولاجاق، قوی اولسون                  

دشمن‌لار سارالسون، دشمن‌لار سولسون

بلور پیمانالار خوش‌لوقا دولسون                          

خوش گون‌لارده گوروم سیزی، آی ائل‌لار

                       

خرم احسانی اینان‌لودان جواب بهروان اینان‌لویا                                    

 

خرم دئییر اوزاق یول‌دان درویشه                  

گوینگول اوچار، قارداشونان گوروشه

اوره‌گ دردی ائل‌سئوئنه دانوشه                 

اینان‌لولار ائل اوباسی، هاردادئر

 

بهروان، سوی‌لادین آغیر ائل‌لاردان                  

یاد ایلادین یاخچی شیرین گون‌لاردان   

یایلاق‌لارین اه‌ته‌گی‌ندا گول‌لاردان                  

سوری سوری ده‌وار، قوین‌لار هاردادیر

 

یایلاقیمیز داها اه‌ل‌ده‌ن گئدیب‌دی                   

اینان‌لودان بیر قورری آد قالوب‌دی

سوت‌لاریمیز بیز یارانه اولوب‌دی                 

غازان غازان سوت قاتیق‌لار، هاردا دئر

 

کوراماس‌دان، کره‌دان آد قالوب‌دی             

نه بولاما، نه دا آیران قالوب‌دی

یایلاقیمیز دا آیه‌سیز اولوب‌دی                   

او قشلاق‌لار، گوی یایلاق‌لار هاردادئر

 

ائل اوبالار بیربیری‌نه‌ن داغولوب                        

یایلاقیمیز سول اولوب‌دی، سارالوب

ایگیدلارین اوره‌گ بندی یارالوب                  

شان شوکت‌لی اینان‌لولار، هاردادی

 

اوبالار دوزولماز سولونان ساغا                      

گولمه‌گ گه‌لمه‌ز داها دیله دوداغا              

جیران‌لار دا قاچماز او داغ‌دان داغا                  

اینان‌لونین خوش گون‌لاری هاردادی 

 

 اوره‌گیم‌دا اینان‌لولار داغی وار                     

خاطره‌لار، خوش گون‌لاردان باقی وار

بازلار اوچموش، بو یوردلاردا بایغی وار            

او خوش گون‌لار، او دووران‌لار، هاردادی

 

اوره‌گیم داشوب‌تی، اینجیب‌تی ائل‌دان           

دانوشماز دیل‌داش‌لار بو شیرین دیل‌دان

هر کیم تاباری‌نی چاخاردوب یاددان                

تعصب‌لار، او غیرت‌لار هاردادی

 

ظلم‌لار اولدی اینان‌لولار ائلی‌نه                     

اوت سالوندی گولستانا، گولونه

یورت‌لاریمیز دوشدی یادله‌ر اه‌لی‌نه                   

ساق و سول‌دا آغیر ائل‌لار هاردادی

 

احمد خوانسالار اینان‌لو [۱۹۵۳]

مردی از ایل افتخارآفرین اینان‌لو و فرزندی از طایفه‌ی خوب و خون‌گرم خوبیارلو. احمد خوانسالار در یکی از روزهای گرم مردادماه سال ۱۳۳۲ در یک خانواده‌ی مذهبی و در دامان مادری سیده از سلاله‌ی حسینی در روستای زین‌آباد فسارود داراب دیده بر جهان گشود. پدرش حاج نوازاله خوان‌سالار از مومنین و معتمدین بنام شهرستان داراب و ایل اینان‌لو است. وی به زبان تورکی تکلم می‌کند و از مردان ایل اینان‌لو و از طایفه‌ی خون‌گرم خوبیارلو است. او پس از تحصیلات دوران ابتدایی و قسمتی از دبیرستان در داراب از پایه ۱۱ دبیرستان برای استفاده از امکانات به‌تر روانه‌ی شیراز می‌شود و در همان سال به عنوان رتبه‌ی اول تحصیلی به مسابقات علمی استانی معرفی می‌گردد و او پس از اخذ دیپلوم در مهرماه سال ۱۳۵۴ علی‌رغم قبولی در ۱۵ رشته‌ی دانشگاهی حتی پزشکی به دلیل علاقه‌ی فراوان در رشته‌ی حقوق قضایی قوم وابسته به دانشگاه تهران ثبت نام می‌کند و در خردادماه سال ۱۳۵۷ با رتبه‌ی ممتاز در مقطع لیسانس فارغ التحصیل و جهت ادامه‌ی تحصیل در کشور فرانسه بورسیه می‌شود. چون این دوران مصادف می‌شود با اوج‌گیری انقلاب شکوه‌مند اسلامی ایران، وی از اعزام به خارج منصرف و ضمن استخدام در آموزش و پرورش به فعالیت‌های انقلابی می‌پردازد.

سخن‌رانی‌های داغ ایشان در راه‌پیمایی‌های انقلابی مردم در سال ۱۳۵۷ باعث برجسته‌گی و علاقه‌ی مردم داراب به ایشان شده و پس از پیروزی انقلاب اسلامی خواستار شرکت وی در اولین دوره‌ی مجلس شورای اسلامی می‌شوند. او به دعوت مردم پاسخ مثبت داده و با رای بالا و استقبال پرشور مردم مواجه و در ۲۵ ساله‌گی با اندک اختلافی از نفر اول به یک چهره‌ی برجسته در شهرستان داراب تبدیل می‌گردد. یکی از ویژه‌گی‌های ایشان صداقت و عدالت‌خواهی و مبارزه با ظلم و ستم می‌باشد. او موجی است که آرام ندارد. در روزهای اول جنگ تحمیلی به جبهه‌های حق علیه باطل می‌شتابد و مدیریت تدارکات جهاد سازنده‌گی فارس در آبادان را به عهده می‌گیرد. وی پس از بازگشت از جبهه از آموزش و پرورش منفک و در سال ۱۳۶۳ به عنوان سردفتر اسناد رسمی داراب مشغول به کار می‌شود.

او مرد ایل است و مرجع حل و فصل امورات مردمی. مردم از او به عنوان یک انسان خیر یاد می‌کنند. او از خیرین و معتمدین شهرستان بوده و هم اکنون مدیر عامل موسسه‌ی خیریه‌ی امام رضا (ع) در داراب به مدیریت آیت الله حضرت حجت الاسلام و المسلمین محمدآقا نسابه می‌باشد. طبعی لطیف دارد و هر از گاهی در قالب‌های مختلف شعری طبع‌آزمایی می‌کند. شعرهایش مانند خود او ساده و صمیمی‌اند. او در شعر امین تخلص می‌کند و آثار او در نشریات و روزنامه‌های محلی و کشوری به چاپ می‌رسد و تعدادی از سروده‌هایش منتخب کونگره‌ها و همایش‌های استانی و کشوری است. وی از سال ۱۳۶۸ به عضویت انجمن ادبی بهار داراب در آمد و آثار او علاوه بر کتاب «بهار احساس» انجمن ادبی بهار، در چند «سال‌نامه‌ی بهار سخن» از انتشارات انجمن ادبی گلستان ایران و کتاب «ایلات خمسه» مرحوم هوشنگ سهام‌پور به چاپ رسیده است.

تقدیم به تاریخ نگار و شاعر ایل اینان‌لو جناب آقای خرم احسانی اینان‌لو-احمد خوان‌سالار، طایفه‌ی خوبیارلو اینان‌لو، داراب  ۴/۱۰/۹۲

 

احسانی‌ام، خرم

ای دردانه‌ی با وقارِ ایل

چه زیبا می‌سَرائی، زبان مادریم را

گفتم زبان مادری آری

دلم گرفت

بیگانه از خویشم

و نمی‌دانم، نشانِ برادرانم را

بِسُرای که زوال زبانم

زائیده‌ی آواره‌گی من است

بسُرای و بنویس، ای پاره‌ی تنم

حدیث بچه‌های ایل

تن‌پاره‌هایم را

بِسُرای که تو خواهی ماند

بر تارک تاریخ

و ایل اینان‌لو

برای تو، و تمام سراینده‌گان ایل

قربانی خواهد کرد

وقتی که چراغ بدست

به دنبال هویتی است، تا بسراید

حماسه‌های خویش

 

«سوی‌لا کاکام

قالدو قه‌شه‌نگ قارداش‌له‌ریم، قشلاق‌ده

سوی‌لا کاکام

یاندو گوزال یول‌داش‌له‌ریم یایلاق‌ده

سوی‌لا کاکام او گین‌له‌ری، بو گون‌له‌ری

سوی‌لا کاکام دئیه‌ن‌له‌ره،

سوی‌لا کاکام بیله‌ن‌له‌ره»

 

سروده‌ای به زبان تورکی از خرم احسانی اینان‌لو در پاسخ به اشعار جان‌سوز و دل‌نشین حاج احمد خوانسالار اینان‌لو شاعر دردآشنای ایل اینان‌لو

 

آدین احمد کی خوان‌سالار شهرت                           

نمایان سه‌ن‌ده‌دئر ایمان و غیرت

دئدین محروم‌له‌رین درد و غمی‌نده‌ن                             

یتیم‌ده‌ن دانوشدوین سه‌ن با بصیرت

 

نه یاخشی توتدوین اوز مولاین‌ده‌ن الهام                      

نه گوزه‌ل گوتوردوین دوز یولا سه‌ن گام

سوی‌لادین یوخسول‌ده‌ن، یتیم غمی‌نده‌ن                        

یاخشی بیلدین شیطان دائم قویار دام

 

دئدین اوره‌گ قارا عقلیم دیل‌ده وار                           

منیت ائدیب‌دی افکاریمی تار

گمان ائتدیم که دینیم در امان‌دی                              

بو گینگ دنیا مه‌نه بوگون اولوب دار

 

نقده چه‌کدین سازمانِ مللی                                   

تحمیل اولموش بو قانونِ جنگلی

دئدین دردیم بیر آزادلیق دردی‌دئر                             

بو واژه‌دئر بوگون دنیاین ا‌ه‌نگه‌لی

 

اینان‌لو ائلی‌نه واراینگ افتخار                                      

علی‌یه پیروواینگ، اوزو سه‌نه یار

سوی‌لادین یوخسول‌ده‌ن، مظلوم آهی‌نده‌ن                         

مهدی عشقی سه‌نی ائدیب بی‌قرار

 

هاچان اولا دنیا اولا گولوستان                                   

مهدی اولا مظلوم‌لارا دادستان

مکر و ریا او ایلایا آشکار                                             

بیلدیره حلالی حرامه قاتان

 

خرم دئیه‌ر خرم اولدوم شعرین‌ده‌ن                              

مه‌ن سوروشدوم اولکه‌اینده‌ن، ائلین‌ده‌ن

سوی‌لادین یوخسول‌دان، مظلوم آهی‌نده‌ن                        

درّ و گوهر چیخیب شیرین دیلین‌ده‌ن

 

حاج اصلان دین‌دارلو اینان‌لو

 

اشعاری از حاج اصلان دین‌دارلو از طایفه‌ی دین‌دارلو اینان‌لو به هنگام خبر شهادت فرزندش در دفاع هشت ساله‌ی جنگ تحمیلی ایران و عراق   

                                                                      

دئیه‌م نیچه کلام سه‌ن‌ده‌ن مختصر             

خوزستان مرزی‌نه ایلادین سفر           

تعاونِ سپاه‌دان گه‌لدی بیر خبر                

تا عمر واروم سه‌ن‌ده‌ن سورا نیلییم 

                         

خبر گه‌لدی، خزان اولدو نهالوم                    

گولچین اولدو گولوم، گئتدی بهاروم

گولزار اولدو گولوستانوم، گذاروم                 

تقدیر ایدی بارالها، نیلییم

                  

یاد ایلاره‌م کلاسی‌نه‌ن، درسی‌نه‌ن             

یاد ایلاره‌م صحبتی‌نه‌ن، سه‌سی‌نه‌ن

دبیرله‌ر سوز دئیه‌ر شیرین بحثی‌نه‌ن           

آغزو باغ‌لو کتاب‌لارین نیلییم

  

یاد ایلارم قامتی‌نه‌ن، گئوزوی‌نه‌ن                  

یاد ایلارم کلامی‌نه‌ن، سوزوینه‌ن                

یول‌داش‌لاردان، عبداله‌دان، اوزینه‌ن              

گجه گوندوز آغلاماسام، نیلییم

 

امیدیمی بو دنیادان آپاردوین                    

قّوتِ قلبیمی حال‌دان آپاردوین

عمی‌له‌ری واری، یاددان آپاردوین              

بو سرگردان باجی‌لارین نیلییم 

              

کیم‌دی اجراء ائده بابا سوزونو                

سه‌ن‌ده‌ن سورا کیم ساخلایار اوزونو

کیم‌دی چه‌که بیر کاکانی نازونو               

ته‌ک قالوب‌دی ته‌ک‌لیگ‌ینه‌ن، نیلییم

 

نیجه قیدین صولتیمی آپاردین              

دئرلیگیمی، دولتیمی آپاردین

ته‌ک قالوبه‌م، هم‌دمیمی آپاردین                 

یاددان چیخمه‌ز خوش‌صحبتین، نیلییم

 

شجاع ایدی، واری ایدی شجاعت           

طلب ائیتدی الله‌هی‌نده‌ن شهادت                                                                 

شیرین کلام‌لارین اولدو وصیت                   

بو یازولموش کلام‌لارین، نیلییم

                     
حق یولوندا واری ایدی شهامت                   

اوشاغ‌لیگ‌دان شروع ائتدی عبادت

الله سه‌نه نصیب ائتدی سعادت                   

داغ‌دار قالدوم بو دنیادا، نیلییم

 

یادِ گون‌لار، یادِ وفالی گون‌لار                    

یادا دوشار گئچه‌ن صفالی گون‌لار

ساعتی، صولت‌لی، بهالی گون‌لار                 

یاد ائتمه‌سه‌م او گون‌لاردان، نیلییم

 

قربان اولوم عهدیزه، پیمانیزه                        

قربان اولوم یولویزه، ایمانویزه

آرزوم‌دئر گه‌له‌م سیزین یانویزه                       

گئجه گوندوز آغلاماسام، نیلییم

 

شهید جوان، رزمنده پهلوانوم                       

گه‌ل ائی اوغول، مه‌ن دورینگا دولانوم

گئچدی خوش گون‌لاریم، یاخشی دوورانو         

اه‌ل‌ده‌ن گئده‌ن دووران ایچون، نیلییم

 

مکان بهشت، مهمان‌خانه گولوستان               

دعوت توتان خدا، شهیدله‌ر مهمان

پیمبر مهمان‌دار، مَلَک پاسبان                        

دست‌رس یوخوم مجلسیزه، نیلییم

 

اسلان ایدیم، یاندوم سه‌نین داغین‌دان               

ایستیردیم که مه‌ن گول ییغه‌م باغین‌دان

فلک آلدی سه‌نی مه‌نیم اه‌لیم‌ده‌ن                      

گران داغ‌دان آغلاماسام، نیلییم

 

محسن رجایی‌پناه (سخن‌سرای ایل قشقایی)

 

سروده‌ی محسن رجایی‌پناه شاعر فرهیخته و سخن‌سرای ایل قشقایی

  

چوپان قارداش 

 

چوپان قارداش، گه‌ل اوتوراگ، آغلایاگ                   

آللیمیزه قه‌ره پیرچیم باغ‌لایاگ

غم بیلمه‌ین اوره‌ک‌له‌ری داغ‌لایاک                     

ظالم دونیا ایکیمیزی آللاتدی                    

باشیمیزی ایشه دوتوب، اویناتدی 

                

خاسا قوچی اوز اه‌لییینه‌ن آسدی‌لار                   

شیشه‌ک‌له‌ری بیر بیر دوتوب، که‌سدی‌له‌ر

کورپه‌له‌ری گوز دمی‌نده باسدی‌لار

(پازانلارا سختان ؟) اولوب کمرله‌ر                  

قومری، بولبول سه‌سه گه‌لمه‌ز سحرله‌ر   

 

قاشقایی‌اینینگ آی اولدوزو باتیب‌دیر                

گوی داغ‌لاری کفن گئیب، یاتیب‌دیر

قارانغی‌لیق دامانی‌نا چاتیب‌دیر                            

تور اویاناگ، اویانماغینگ چاغی‌دیر

اوزاق شام‌دان بیر ته‌ک سحر باقی‌دیر 

 

چوپان قارداش، گه‌ل اوتوراگ، آغلایاگ                   

قه‌ره بایداغ پایالارا باغ‌لایاگ

وه‌ریندیل‌ینگ توزون آلیب یاغ‌لایاگ                  

قه‌ره‌نگی‌ده هادیق اولاگ، یاتمایاگ               

چای خه‌ره‌دیر، سئل گه‌له‌ن‌ده باتمایاگ           

           

دیش‌ده گوردیم اوبا کوچوب، یولدایاگ                   

بیر گون داغ‌دا، بیر گون داها چول‌ده‌یاگ

سونا کیمین اوزگه‌ج اولوب، گول‌ده‌یاگ           

اوشاق اولوب، یال‌دان یالا قه‌چیره‌گ                      

قوده قوده نوروز گولو بیچیره‌گ 

 

دیش‌ده دئدیم کهر آت‌لی چاپایدی                     

تازا یوردو بیزیم ایچون تاپایدی

نگار آنام تورکو چوره‌گ یاپایدی                

بیرده گه‌نه کره بوکول، توتام من                        

قه‌چه قه‌چه هه‌نه ووروب، اوتام مه‌ن  

 

چوپان قارداش، گه‌ل اوتوراگ، آغلایاگ                     

قه‌ره بایداق قولوموزا باغ‌لایاگ

هفت‌بند نی‌ه سولگو ووروب، یاغ‌لایاگ          

بیر ده داها «گئده‌ن دارغا» چالایگ سه‌ن                  

غم غباره اوره‌گیم‌ده‌ن آلاینگ سه‌ن

 

هیچ گورموشدونگ گون چیخمه‌میش آی باتا         

هیچ گورموشدونگ گه‌لین ئوله، توی یاتا

اوغرامیشدینگ ایشیق یئرده ظولماتا                 

بیزله‌ر بوگون بئله گونه دوشموشاگ   

یتیم کیمین آنا دئیب، جوشموشاگ

چوپان قارداش، آغلاما، گه‌ل دانیشاگ                      

اه‌ل‌بیر ائدیب ینگی باش‌دا (؟)

کور اوغلویو چه‌ن‌لی بئل‌ده‌ن سوروشاگ           

یول اوزاق‌دیر، خوف و خطر دال‌دادیر          

یول ووران‌لار هر طرف‌ده‌ن یول‌دادیر                                 

 

سروده‌ی خرم احسانی اینان‌لو با برداشت از اشعار (چوپان قارداش) آقای رجایی‌پناه شاعر دردآشنای ایل قشقایی

 

چوپان قارداش

 

چوپان قارداش، غم قوجاغی باغ‌لاما                  

اشکِ حسرت توکما، بئله آغلاما

ائل اوشاقون قه‌ره باغرون داغ‌لاما                        

دور ایاغا، بیر های سالاگ ائل‌لارا      

قلیج چاخاگ، ووراگ نامرد بئل‌لارا 

 

چوپان قارداش، چارا قیلمه‌ز آغلاماق                     

آللیمیزه قارا بایداق باغ‌لاماق    

ائل اوشاقونگ اوره‌گی‌نی داغ‌لاماق                   

گه‌ره‌گ بوگون بو یوخودان اویاناگ      

ایل ییغیشه، بیربیری‌نه‌ن دایاناگ

 

(؟)ز گورموشاگ قوچی دارا آسدی‌لار                        

شیشه‌ک‌له‌ری بیر بیر باشون که‌سدی‌لار

کورپه‌لاری دوستاق‌لارا باسدی‌لار                      

نه‌چون گه‌ره‌گ اولاگ بئله بی‌خیال   

گر ایساساگ هر ایش اولور لامحال

 

نه‌چون دیه‌گ آی اولدوزلار باتوب‌دیر                     

گوی یایلاق‌لار کفن گیایب یاتوب‌دیر

قه‌ره‌نقولیق گجه بیزه توتوب‌دیر                         

بیر گون گه‌له‌ر، آی اولدوزلار چیخاجاگ    

حق دانوشان اوز یولونی آچاجاگ

 

چوپان قارداش، چوخ صحبت‌لار ایشیتدیگ           

مجلس‌لاردا یوخسول‌لاردان دانوشدیگ    

آخر عاقبت نتیجه‌یه یتیشدیگ

یول بودور که ظالیم‌نان ووروشاگ

داها بس‌دیر موندان آرتیق دانوشاگ

 

گه‌ره‌گ چه‌که‌ک برنو توفه‌نگ قوجاقا                       

ایشیق سالاگ بو یانمویان اوجاقا 

قطار فیشه‌نگ بیز قویمویاگ بوجاقا

یاد ایلایاگ مظلوم‌لارین شاهی‌نی                 

تقاص ائداگ یتیم‌لارین آهی‌نی 

   

آلِ سعود جنایت‌لار ائتدی‌لار                               

بحرین‌دا گور، ناحق قان‌لار توکدی‌لار 

حق دئیه‌نین دوداغونی تیکدی‌لار                   

ظلم و ستم حکّام‌لاردان گوراراگ          

بیز اوتورموش قان توکانا باخاراگ

 

گه‌لین ائل‌لار اویاق اولاگ، یاتمویاگ                    

هوشیار اولاگ، باتلاق‌لارا باتمویاگ

تیریمیزی بیز بی‌هدف آتمویاگ                                  

دوشمن‌ایننگ قلبی‌نی توتاگ نیشانا          

امید واردی یاتان بخت‌لار اویانا

 

هاچاق اولا بو یوخودان اویاناگ                           

ائل‌سئوه‌نینگ بیز دورانا دولاناگ    

حق سوز چالاگ، اگر قانا بویاناگ                                

چالدران جنگی‌نده‌ن الهام توتاگ بیز            

ییتمیش ایکی جانباز ته‌ک اولاگ بیز          

               

آغیر ائل‌له‌ر بیربیرینه‌ن یغیشاگ                             

یک رنگ‌لیگه بیربیرنه‌ن چالوشاگ 

اوزاق دوشان ائلیمیزده‌ن سوروشاگ               

یول وورانینگ اه‌ل قیچی‌نی سیندیراگ        

ظلم ایده‌نی اوز آتی‌نده‌ن ایندیراگ

 

محسن چالما ناامیدلیگ سوزونو                        

چوخ کورموشانگ ظالم‌له‌رین توزونو

چاخارداراگ نامردله‌رین گوزونو                    

الله اوزو بو ائل‌له‌ره یار اولار                  

بو گینگ دنیا ظالم‌لارا دار اولار 

 

خرم دئدی قارداش اوره‌گ سوزونو                     

قربان ایده‌ر ائل‌له‌ری‌نه اوزونو

محسن گه‌لسا اوپه‌ر ایکی گوزونو                     

داریخ اوره‌گ بو غم‌له‌ردان شاد اولار      

اوزاق دوشموش ائل اوبادان یاد اولار