یادی از آزادسازی باکو توسط اوردوی اسلام -عوثمان‌لی از اشغال بولشویک – ارمنی - بریتانیا

 

یادی از آزادسازی باکو توسط اوردوی اسلام -عوثمان‌لی از اشغال بولشویک – ارمنی - بریتانیا 

مئهران باهارلی

در این نوشته سه خبر کوتاه از نشریه‌ی عوثمان‌لی «هفته‌لیک قه‌زئته» در باره‌ی فتح و آزادسازی باکو در سپتامبر ١٩١٨ یعنی ١٠٢ سال پیش در همین ماه توسط اوردوی عوثمان‌لی را آورده‌ام. در این سه خبر مربوط به ١٤ سپتامبر ١٩١٨ گزارش می‌شود:

«اوردوی مظفر اسلام متشکل از واحدهای نظامی عوثمان‌لی که باکو پایتخت آزربایجان را مدتی تحت محاصره‌ی خود داشتند، در چهارم - پنجم آوگوست به همراه واحدها و اوردوی آزربایجان، در یک جنگ و تهاجم بسیار شدید سی و شش ساعته، موفق به فتح و آزادسازی باکو از قوای اشغال‌گر بولشویک - روسی، ارمنی و انگلیسی شده است. در این نبرد نیروهای متحد تورک فداکاری‌ها و رشادت‌های فوق العاده‌ای از خود نشان داده‌اند. در این نبرد مخصوصا تابور ٥٦ به فرمانده‌ی مین‌باشی (سرهنگ) فهمی بیگ با جنگ سینه به سینه با نیروهای انگلیسی که ساعت‌ها ادامه داشت، از دیگران متمایز و ممتاز شده است. نیروهای اشغال‌گر بولشویک - روسی و ارمنی و انگلیسی در وضعیتی پریشان مجبور به فرار شده‌اند و غنائم بسیاری از اشغال‌گران به دست آمده است. اوردوی فاتح با اتخاذ تدابیری تاسیسات و چاه‌های نفتی را از تخریب شدن نجات داده است. این پیروزی را به هم‌تباران آزربایجانی خودمان و هئیت نماینده‌گی آن‌ها (در استانبول) به صورت آتشین تبریک می‌گوییم. پس از این پیروزی، مقر مدیریت مرکزی این دولت جدید هم‌جنس (تورک) و هم‌دین، یعنی دولت آزربایجان، از محل موقت آن شهر گنجه به پایتخت اصلی خود باکو منتقل خواهد شد». 

١-در ماه سپتامبر ٢٠٢٠ اوردوی آزربایجان در پاسخ به تهاجمات ایذایی ارمنستان به خاکش، عملیات گسترده و بی سابقه‌ای را – تحت رهبریت رئیس جمهور الهام علیف - برای آزادسازی قاراباغ و نواحی مجاور آن که بیش از سی سال تحت اشغال ارتش ارمنستان و تروریست‌های ارمنی می‌باشد را آغاز کرد. حمایت کامل و بی قید و شرط معنوی، سیاسی، تبلیغاتی دولت تورکیه و شخص رئیس جمهور رجب طیب اردوغان، ماهیت و سرنوشت این عملیات را متفاوت از هر آن چه در گذشته دیده شده بود نمود. لازم است یادآوری شود که اوردوی مودرن آزربایجان اساسا توسط دولت تورکیه بازسازی، آموزش و تامین تسلیحاتی و لوژیستیک شده است. به عبارت دیگر، آزادسازی مناطق اشغالی آزربایجان در این عملیات به نوعی، محصول و عمل تورکیه است.

٢-این اولین بار نیست که تورک‌های آناتولی به کومک تورک‌های قفقاز می‌شتابند. یک صد و دو - ١٠٢ سال پیش نیز، در آوگوست - سپتامبر ١٩١٨ دولت عوثمان‌لی توسط اوردوی اسلام قفقاز، با هجومی گسترده سرتاسر قفقاز جنوبی و در این میان باکو را که تحت اشغال بولشویک - روس‌ها، داشناک - ارمنی‌ها و ارتش بریتانیا بود، پس از نبردی قهرمانانه و دادن هزاران شهید آزاد نمود. عملیات مذکور و دیگر عملیات آزادسازی قفقاز جنوبی توسط اوردوی عوثمان‌لی، عامل اصلی به وجود آمدن یک دولت جدید تورک به نام جمهوری آزربایجان در قفقاز است. (عموما تمام جمهوری‌های موجود تورکیک در قلم‌روی روسیه‌ی تزاری سابق در قفقاز و روسیه‌ی مرکزی و آسیای میانه، محصول حرکات سیاسی و نظامی عوثمان‌لی در آن مناطق که واقعیت‌های میدانی را تغییر دادند هستند. تغییرات حاصله در واقعیت‌های میدانی توسط عوثمان‌لی آن چنان عمیق و ماندگار بود که پس از سقوط روسیه‌ی تزاری و اشغال آن مناطق توسط بولشویک‌ها، حاکمان جدید هم مجبور شدند استاتیکوی ایجاد شده توسط امپراتوری عوثمان‌لی را قبول و به ادامه‌ی حیات جمهوری‌های تورکیک در قفقاز و آسیای میانه و روسیه‌ی مرکزی از جمله آزربایجان، قازاقستان، اوزبیکستان، تورکمنستان، قیرقیزستان و دیگر جمهوری‌های خودمختار داخل در فدراسیون روسیه، ناخواسته تن دردهند).

٣-در جریانات فوق، نیروهای چپ تورک موسوم به همت و عدالت و ... که بخش بسیار بزرگی از آن‌ها را تورک‌های چپ ایرانی مهاجر و مخصوصا مهاجرین از آزربایجان ایران در قفقاز تشکیل می‌‌داد در یک خیانت تاریخی عموما در صف اشغال‌گران بولشویک - روس و داشناک - ارمنی و انگلیس جای گرفتند و بر علیه تورک‌های قفقاز، قوای ملی تورک و مجادله‌ی استقلال ایشان جنگیدند و به ملت تورک خیانت نمودند. در این جا باید مشخصا نام سید جعفر جوادزاده و یا پرویز - پیشه‌وری بعدی، و دموکرات‌های آزربایجانی گردهم آمده در شعبه‌ی باکوی فرقه‌ی دموکرات آزربایجان تبریز (به رهبری خیابانی) که خود شعبه‌ی ایالتی فرقه‌ی دموکرات ایران بود و تمایلات ایران‌گرانه و ضد تورک شدید داشت را ذکر کرد. پیشه‌وری و دموکرات‌های آزربایجان در یک خیانت تاریخی دیگر، هم‌چنین بر علیه عملیات آزادسازی تبریز، اورمیه، همدان، بیجار و کل تورک‌ایلی و غرب ایران توسط اوردوی آزادی‌بخش عوثمان‌لی و نیروهای بومی تورک به رهبری جمشیدخان سوباتای‌لی افشار اورومی موضع گرفته و با دشمنان ملت تورک هم‌کاری کردند. (این دسته‌جات ریشه در چپ ایرانی و مجاهدین افراطی دوره‌ی مشروطیت معتقد به ملت ایران با زبان ملی فارسی و تمایلات باستان‌گرایانه داشتند که در صف داشناک‌ها و پان‌ایرانیست‌ها و پارسی‌ها و ماسون‌ها و ازلی‌ها و ... بر علیه دولت تورک قاجار عصیان‌ها و عملیات تروریستی بی شماری انجام داده بودند که در نهایت منجر به اشغال تهران پایتخت دولت تورک قاجاری توسط داشناک‌ها و پارسیان و بختیاری‌ها و گیلانی‌ها و دیگر عناصر ضد تورک وابسته به انگلستان، کودتای سردار سپه، انقراض سلطنت قاجاری و پایان یافتن حاکمیت تورک بر ایران شد).

٤-پس از مشاهده‌ی نفوذ و مداخله‌ی موفقیت‌آمیز عوثمان‌لی در سال‌های جنگ جهانی اول در قفقاز که منجر به تاسیس «جمهوری مردمی آزربایجان» و در شمال غرب و غرب ایران منجر به تاسیس «حاکمیت اتحاد» به رهبری جمشیدخان سوباتای‌لی افشار اورومی مجدالسلطنه و دفع بلای جیلولوق شد؛ روسیه، بریتانیا، فرانسه، ارمنستان، دولت مشروطه‌ی ایران و دیگر دولت‌های استعمارگر و ضد تورک، اقدامات و تدابیر رادیکال و ریشه‌ای متعددی را برای حذف نفوذ فرهنگی و سیاسی عوثمان‌لی در قفقاز و شمال غرب و غرب تورک‌نشین ایران و یا «تورک‌ایلی» اتخاذ کرده و به اجرا گذاردند. مهم‌ترین این تدابیر، تلاش برای ایجاد واگرایی در عرصه‌ی هویت ملی بین تورک‌های ساکن در قفقاز - ایران و تورک‌های آناتولی از طریق یک مهندسی قومی استعماری و نژادپرستانه‌ی ضد تورک، تجزیه‌ی ملت تورک ساکن در منطقه به چند گروه قومی متفاوت، نامیدن قسمت مهم ساکن در آزربایجان ملت تورک به صورت قوم آزری و ملت آزربایجان؛ و آفرینش هویت ملی و تاریخ ملی و زبان ملی و شخصیت‌های ملی جدید همه جعلی آزری و آزربایجانی برای آن به جای هویت ملی تورک و تاریخ ملی تورک و زبان ملی تورکی و شخصیت‌های ملی تورک و ... بود.

٥- ایجاد ارتباطات مجدد همه‌جانبه با تورک‌های آناتولی - تورکیه، و قبل از آن طرد مطلق و همه‌جانبه و ریشه‌ای هویت‌های جعلی و استعماری قوم آزری و ملت آزربایجان و زبان آزربایجانی و مخصوصا تاریخ‌نگاری سرتاسر جعلی و ضد تورک آزربایجانی، می‌باید سیاست استراتژیک حرکت ملی دموکراتیک تورک باشد. هم‌چنین همان طور که پس از ١٠٢ سال، تورکیه دوباره به عنوان حامی و گارانتور - ضامن تورک‌های ساکن در جهموری آزربایجان دوباره به قفقاز بازگشت، حرکت ملی دموکراتیک تورک هم می‌باید تورکیه را (مانند سال‌های جنگ جهانی اول و وضعیت سیاسی و رسمی موجود کنونی در قبرس و نخجوان) بالفعل و حقوقا به ضامن و گارانتور تورک‌های ساکن در ایران مخصوصا در تورک‌ایلی و منافع ملی آن‌ها تبدیل کند.

٦-آزربایجان‌گرایان معاصر با شامورتی‌بازی و پشتک و وارو زدن، نمی‌توانند پرده بر تاریخ سرتاسر خیانت‌بار خود بکشند. آن‌ها باید نخست به خیانات متعدد خود چه در قفقاز سال‌های جنگ جهانی اول بر علیه جمهوری مردمی آزربایجان، چه در سال‌های جنبش مشروطیت بر علیه دولت تورک قاجار و حاکم کردن تروریسم و ایجاد جنگ داخلی توسط انجمن‌های آزربایجان در تهران و تبریز و تجزیه‌ی منطقه‌ی ملی تورک و وطن تورک به هشت واحد اداری با لایحه‌ی خائنانه‌ی انجمن‌های ایالتی و ولایتی و ممنوع کردن زبان تورکی در نظام آموزشی و تبدیل فارسی به تنها زبان رسمی، در وقایع جیلولوق در همکاری با داشناک‌ها و گذاردن صندوق‌های جریمه برای تورکی صحبت کردن در دوره‌ی آزادی ستان و  دشمنی با دولت تورک «حاکمیت اتحاد» جمشیدخان و .....، هم‌چنین پیوندهای تاریخی خود با ایدئولوژی‌های ضد تورک پان‌ایرانیسم و استالینیسم، و نقششان در ایجاد مفهوم ملت ایران و ناسیونالیسم ایرانی – فارسی و کودتای رضاخان و ساقط کردن سلسله‌ی تورک قاجار و تاسیس سلسله‌ی پهلوی و آفرینش سیاست دولتی نسل‌کشی ملی و زبانی تورک در ایران، و اصرارشان برای تجزیه‌ی ملت تورک ساکن در ایران و وطن تورک «تورک‌ایلی» در شمال غرب و غرب ایران و تلاش برای تغییر نام ملت تورک و تبلیغ نام‌های جعلی آزری و آزربایجانی و الحاق سرزمین‌های تورک‌نشین به جمهوری مهاباد در دوره‌ی حکومت ملی آزربایجان و تقدیم تورک‌ستیزان و مانقورت‌های تاریخ به صورت قهرمانان ملی و .... اعتراف و بابت این خیانات بی شمار از ملت تورک عذرخواهی کنند، سپس با رد کردن هویت ملی آزربایجانی و چرند «ملت آزربایجان» که ساخته‌ی پان‌ایرانیسم و استالینیسم و ازلیان و داشناک‌ها و .... است، خود را قابل و صالح برای بازگشت به آغوش ملت تورک بکنند.

پایان نوت مئهران باهارلی

آزه‌ربایجان‌دا:

١٤ ائیلول: اوتوز آلتی ساعت امتداد ائده‌ن شدّت‌لی بیر تعرّض‌ده‌ن سونرا، مظفّر ایسلام اوردوسو آزه‌ربایجان‌ین پایتختی اولان و اینگیلیزله‌رله ائرمه‌نی‌له‌رین اه‌لی‌نده بولونان «باکی» شه‌هه‌ری‌نی فتح ائتمیش‌دیر.

 Azerbaycan’da:

14 Eylül: Otuz altı saat imtidât eden şiddetli bir taarruzdan sonra, muzaffer İslam Ordusu Azerbaycan’ın pâyitahtı olan ve İngilizlerle Ermenilerin elinde bulunan Baku şehrini feth etmiştir.

باکی‌نین ضبطی:

١٦ ائیلول تاریخی‌‌یله گه‌له‌ن بیر تئلگئراف‌نامه‌ده آزه‌ربایجان‌لی‌لارلا قطعاتِ عسکریه‌میز طرفی‌نده‌ن بیر مدّت‌ده‌ن به‌ری محاصره‌یه آلینمیش اولان باکی شه‌هه‌ری اوتوز آلتی ساعت دوام ائده‌ن شدّت‌لی بیر محاربه‌ده‌ن سونرا، بولشئویک‌له‌رله ائرمه‌نی و اینگیلیزله‌ردن ضبط ائدیلمیش و پئترول منبع‌له‌ری بِلا تخریب اه‌ل‌ده ائدیلمیش‌دیر.

محاصرین‌ین گؤسته‌ردیک‌له‌ری فداکارلیق‌لار فوق‌العاده‌دیر. از جمله مین‌باشی فهمی به‌ی قومانداسی‌نداکی ٥٦‌نجی آلای اینگیلیزله‌ره قارشی گؤیوس گؤیوسه ساعت‌له‌رجه سوره‌ن تعرّض‌له‌ری ایله تمایز ائتمیش‌دیر. خیلی غنائم آلمیش‌دیر. بو مناسبت‌له آزه‌ربایجان‌لی عیرق‌داش‌لاریمیزی و هئیتِ مرخّصه‌له‌ری‌نی حرارت‌له تبریک ائده‌ریز.

Baku’nun zaptı:

16 Eylül târihiyle gelen bir telegrafnâmede Azerbaycanlı kıtaat-i askeriyemiz tarafından bir müddetten beri muhasaraya alınmış olan Baku şehri otuz altı saat devam eden şiddetli bir muharebeden sonra, Bolşeviklerle Ermeni ve İngilizlerden zapt edilmiş ve petrol membaları bila tahrip elde edilmiştir.

Muhasırının gösterdikleri fedâkarlıklar fevkelâdedir. Ez cümle Binbaşı Fehmi Bey kumandasındaki elli altıncı Alay İngilizlere karşı göğüs göğüse saatlerce süren taarruzları ile temâyüz etmiştir. Hayli ganaim alınmıştır. Bu munasebetle Azerbaycanlı ırktaşlarımızı ve Heyet-i Murahhasalarını hararetle tebrik ediyoruz.

باکی‌نین ضبطی:

بیر مدّت‌دیر آزه‌ربایجان اوردوسونون تحتِ محاصره‌سی‌نده بولونان باکی شه‌هه‌ری آغوستوسون دؤردونده و یا بئشی‌نده فتح اولونموش‌دور. بولشئویک‌له‌ر پریشان حال‌دا قاچمیش‌لار و پئترول قویولاری دا اتّخاذ ائدیله‌ن تدابیر سایه‌سی‌نده تخریب ائدیلمه‌ک‌ده‌ن قورتولموش‌دور.

بو سبب‌له هم‌دین و هم‌جنسیمیز اولان بو یئنی و مظفّر حکومتین اداره‌یِ مرکزیه‌سی، موقّتا مقرّ اتّخاذ ائدیله‌ن گه‌نجه شه‌هه‌ری‌نده‌ن اصل پایتخت اولان باکی‌یا نقل ائدیلمه‌ک اوزه‌ره‌دیر.

Baku’nun Zaptı:

Bir müddettir Azerbaycan Ordusu’nun taht-ı muhasarasında bulunan Baku şehri Ağustosun dördünde veya beşinde feth olunmuştur. Bolşevikler perişan halde kaçmışlar ve petrol kuyuları da ittihaz edilen tedâbir sâyesinde tahrip edilmekten kurtulmuştur.

Bu sebeple hemdîn ve hemcinsimiz olan bu yeni ve muzaffer hükümetin idâre-i merkeziyesi muvakkaten makarr ittihaz edilen Gence şehrinden asıl payitaht olan Baku’ya nakl edilmek üzeredir.

Görütün yazısı:

Kafkas Cephesi’nde karlar üzerinde nakliye ile uğraşan Osmanlı asklerleri