رسول‌زاده محمدامین:
از مظفّرالدین شاه در یادها خاطره‌های نیکو نقش بست و در ماتمش اشک‌های گرم ریخته شد.
مظفّرالدین شاه حقّی‌نده خاطرله‌رده گوزه‌ل خاطره‌له‌ر نقش ائدیلدی،
ماتمی‌نده سیجاق گؤزیاش‌لاری تؤکولدو
ترجمه‌ی فارسی متن:
سبیل الرشاد، عدد ٤٠-٢٢٢، ٢ محرم ١٣٣١، پنجشنبه ٢٩ تشرین ثانی ١٣٢٨،
جلد ٢-٩ [١٢ آرالیق ١٩١٢]، صص ٢٥٥-٢٥٤
.....
به محض پایان یافتن انتخابات تهران، مراسم افتتاح مجلس نماینده‌گان برگزار شد [٧ اوکتوبر، ١٩٠٦]. این، در واقع، روزی بود باشکوه که مشابه آن در تاریخ ایران دیده نشده بود. مراسم سلام با حضور شاه، نماینده‌گان، رجال مملکت، خادمان دین و سفرای کشورهای خارجی برگزار و گشایش مجلس با شلیک توپ‌ها اعلان شد. در آن روز، تهران شاهد یک عید ملی بود، در خیابان‌ها پرچم‌های ملی آویخته و همه‌ی پایتخت شبانه آذین‌بندی شده بود.
به دنبال افتتاح مجلس ملی، قانون اساسی‌ای که این مجلس در ٥١ ماده تنظیم کرد، از طرف مظفرالدین شاه امضاء شد. اگرچه بنا به این قانون اساسی، اصول حاکمیت بر اساس تمثیل شدن مردم و آزادی‌های بنیادین تامین می‌گشت، اما حیطه‌ی صلاحیت و اختیارات قانونی اقتدار حکومت و سلطنت معین نمی‌شد.
مظفرالدین شاه که مشروطیت را -مدت کوتاهی قبل از وفاتش- اعلان کرده بود، با محبت صمیمی مردم مواجه شده بود. پس از اعلان مشروطیت، شاه کمابیش مانند حکم‌داران اوروپایی، و تقریبا تک و تنها، صرفا با چند همراهش، در شکلی ساده و متواضع در خیابان‌های تهران قدم می‌زد، به بازارها می‌رفت، با خوش‌آمد و تظاهرات گرم مردم مواجه می‌شد، دعای خیر آن‌ها را می‌شنید و از این برخورد مهرآمیز، کاملا خرسند می‌گشت.
عموم مردم، مظفرالدین شاه را از نوادری که تاریخ بسیار کم تربیت می‌کند می‌شمردند و ایمان داشتند که وی دارای قلبی رئوف است. در میان مردم نسبت به مظفرالدین شاه اطمینان و ایمان حاصل شده بود. درجه‌ای بالاتر و مافوق این احساسات ملی قابل تصور نبود. در بین مردمی که در جلوی مجلس ملی اجتماع کرده بودند، کسانی بودند که فریاد «زنده باد امپراتور آسیا» را سر داده بودند.
طبیعتا فوت پادشاهی که مردم به این درجه وی را محبوب و دوست می‌داشتند،
در آن‌ها اندوه و حزن عظیمی ایجاد کرد. سرتاسر ایران عزادار و سوگوار شاه گشت و
همه جا برای روح پر فتوحش فاتحه‌ها خوانده شد. از مظفرالدین شاه در یادها خاطره‌هایی
نیکو نقش بست و در ماتمش اشک‌های گرم ریخته شد.
اصل تورکی متن:
سبیل الرشاد، عدد ٤٠-٢٢٢، ٢ محرم ١٣٣١، پنجشنبه ٢٩ تشرین ثانی ١٣٢٨،
جلد ٢-٩ [١٢ آرالیق ١٩١٢]، صص ٢٥٥-٢٥٤
.....
تئهران انتخاباتی بیتدییی گیبی، مجلسِ مبعوثان‌ین رسمِ افتتاحی وقوع بولدو. (١٨ شعبان ١٣٢٤ هجری). بو، فی الحقیقه ایران تاریخی‌نده مِثْلی گؤرولمه‌میش مطنطن بیر گون ایدی. شاه‌ین، هئیتِ وکلا، رجالِ مملکت، علما و سفرایِ اجنبیه‌نین حضورویلا رسمِ سلام اجرا ائدیلمیش و توپ‌لار انداختی‌یله مجلس‌ین افتتاحی اعلان اولونموش ایدی. او گون تئهران بیر عیدِ ملّی گئچیرمیش، سوقاق‌لار ملّی بایراق‌لارلا دوناتیلمیش و گئجه‌له‌یین بوتون پایتخت شهرآیین اولموشدو.
مجلس‌ین افتتاحی‌نی متعاقب، مجلسِ ملّی طرفی‌نده‌ن تنظیم اولونان ٥١ مادّه‌یی حاوی قانونِ اساسی، مظفّرالدین شاه طرفی‌نده‌ن امضاء ائدیلدی. ایشبو قانونِ اساسی موجبی‌نجه، ایران‌دا تمثیلِ ملّت اصولِ اداره‌سی و اساسی حرّیت‌له‌ر تامین ائدیلییور ایدیسه ده، حکومت ایله سلطنت دایره‌یِ صلاحیت و اقتدار قانونی‌له‌ری، تعیین اولونمویوردو.
قانونِ اساسی‌نین امضاء و اعلانی‌نی متعاقب، مظفّرالدین شاه دچار اولدوغو خسته‌لیک‌ده‌ن رهایاب اولامایاراق، ذی‌القعده‌نین نصفِ اخیری‌نده وفات ائتدی.
وفاتی‌نا آز بیر مدّت قالدیغی بیر زمان‌دا، اعلانِ مشروطیت ائتمیش اولان مظفّرالدین شاه، ملّتین صمیمی بیر محبّتی‌نه مظهر اولموشدو. مشروطیت‌ی اعلان ائیله‌دیک‌ده‌ن سونرا، شاه عادتا آوروپا حکم‌دارلاری گیبی یاپایالنیز دئنیله‌جه‌ک درجه‌ده، بیر قاچ معیّتی‌یله ساده بیر صورت‌ده تئهران سوقاق‌لاری‌نی دولاشییور، چارشی‌لارا چیخییور، اهالی‌نین آلقیش‌لاری‌نا مظهر اولویور، خیر دعا ائشیدییور و بوندان اولدوق‌جا حظّ ائدییوردو.
عوام، مظفّرالدین شاه‌ی تاریخین آز یئتیشدیردییی نوادرده‌ن عدّ ائده‌ره‌ک، بویوک بیر قلبِ رئوفا مالک اولدوغونا ایمان ائدییوردو. شخصی‌نه قارشی اهالی بینی‌نده اطمینان‌لار، ایمان‌لار حاصل اولموشدو. هیجانِ ملّی‌نین داها یوکسه‌یی، فوقو تصوّر ائدیله‌مییوردو. مجلسِ ملّی‌نین اؤنونده اجتماع ائده‌ن اهالی میانی‌ندا، «زنده باد ایمپاراتورِ آسیا» (یاشاسین آسیا ایمپاراتورو) دییه باغیران‌لار اولموشدو.
طبیعی، بو قده‌ر سئودییی پادشاهی‌نین اؤلومونو ایران اهالی‌سی بویوک بیر تاثرله قارشی‌لادی. بوتون ایران شاه‌ا نوحه‌گر اولدو. هر یئرده روحِ پر فتوحونا فاتحه‌له‌ر اوخوندو. حقّی‌نده خاطرله‌ره گوزه‌ل خاطره‌له‌ر نقش ائدیلدی. ماتیمی‌نده سیجاق گؤزیاش‌لاری تؤکولدو.
رسول‌زاده محمدامین
بیماری
محمدعلی شاه: دیابت حاد، نارسایی كليه. فوت در ٥٣ ساله‌گی
بیماری احمدشاه: ديابت، ورم کلیه و اضافه وزن. فوت در ٣٣ ساله‌گی (م.ب.)
No comments:
Post a Comment