شهامتلی مظفرالدین شاه قاجار حضرتلهری
مئهران باهارلی
در تاریخ‌نگاری فارسی مظفرالدین شاه قاجار به صورت فردی ساده‌لوح، ساده‌دل، کم‌سواد، دارای ناهنجاری‌های شخصیتی، با ضعف اگو و شخصیتی خرافاتی ترسیم شده و عدم صحت جسمانی او که عارضه‌ای طبیعی بود به شکل خصوصیتی منفی برجسته و تاکید می‌شود. به ویژه لهجه‌ی تورکی مظفرالدین شاه و حفظ روح تورکی به هنگام فارسی‌نویسی‌اش، از سوی فارس‌گرایان گرایشات و رفتار قبیله‌ای نامیده شده و برای کوبیدنش به کار می‌روند.
این همه چیزی نیست جز ترور شخصیت و بدنام ساختن مظفرالدین شاه، صرفا به این دلیل که او علاقه‌مند به زبان تورکی و خواهان حفظ و گسترش آن و دارای شعور قومی تورک بود. (با ورود مظفرالدین شاهِ «تورک» و «تورک‌ها» از تبریز به تهران و جلوس وی بر تخت شاهی، و متعاقباً تضعیف موقعیت فارس‌محوران افراطی که با قتل امیر کبیر در دربار و تکنوکراسی عالی‌رتبه‌ی دولت قاجاری دست بالا را پیدا کرده بودند، دور تازه‌ای از کشمکش تورک – فارس در ایران شعله‌ور گردید. تکنوکرات‌های فارس‌محور از نخستین روزهای به سلطنت رسیدن مظفرالدین شاه، به سبب حساسیت وی در باره‌ی زبان تورکی و تورکی‌گری وی، به توطئه‌چینی و تخریب شخصیت او برخاستند. جامعه‌ی توسعه‌نیافته‌ی فارس آن دوره هم با سرودن و خواندن اشعاری نژادپرستانه مانند «آبجی مظفر آمده، با تورکایِ خر آمده»، به این کارزار ضد تورک - ضد مظفرالدین شاه پیوست).
اما در تاریخ‌نگاری تورک، مظفرالدین شاه قاجار به عنوان شخصیتی آزاداندیش، دموکرات، صلح‌دوست، متجدد و نوآور که خواهان انجام اصلاحات و دموکراتیزاسیون جامعه‌ی ایران بود شناخته می‌شود. به واقع وی در طول سلطنت بالنسبه کوتاه خود موفق به انجام اصلاحات بسیار شد: شدت عمل مامورین نظمیه را تخفیف داد؛ نظام بیگاری و بسیاری از مالیات‌هایی که مقامات دولتی و اعیان به ناحق از اهالی اخذ می‌کردند را لغو کرد، ورود بعضی روزنامه‌های آزادی‌خواه به کشور را آزاد نمود؛ تشکیل مجامع تجاری، فرهنگی و آموزشی را تشویق کرد؛ از گسترش مدارس نو حمایت کرد (هر چند در آغاز با فارس‌زبان بودن صرف آن‌ها موافقت نمود، اما بعدا به اشتباه خود پی برده، خواهان تدریس زبان تورکی در مدارس نو نیز شد)، و در نهایت فرمان مشروطیت را صادر کرد، اولین مجلس شورای ملی را گشود و نخستین قانون اساسی کشور را توشیح نمود.
حتی هدف اصلی سه سیاحت خارجی اوروپائی که مظفرالدین شاه انجام داد، مانند ناصرالدین شاه، در دوره‌ای که رسانه‌های ارتباط جمعی و توریسم و دیگر کانال‌های تبادلات انسانی و فرهنگی ... وجود نداشت، استفاده از آن‌ها برای آشنا شدن مقامات قاجاری و خودش با فرهنگ و تکنولوژی و پیشرفت‌های اجتماعی اوروپا و انتقال آن‌ها به کشور بود.
در رابطه با نوآوری‌های مظفرالدین شاه کافی است اشاره شود که ورود نخستین دستگاه سینماتوگراف به ایران در سال ۱۲۷۹ خورشیدی توسط مظفرالدین شاه سر آغاز سینمای ایران به حساب می‌آید. وی هم نخستین هنرپیشه و هم نخستین کارگردان فیلم در ایران است.
در زیر دو نوشته‌ی کوتاه به تورکی در باره‌ی مظفرالدین شاه را آورده‌ام. نوشته‌ی نخست در نشریه‌ی «مصور نوسال عثمانی» به مناسبت جلوس وی بر تخت سلطنت قاجار (١٨٩٦) درج شده است. در این نوشته که از نظر داشتن نگرش تورکی به این شخصیت جالب توجه است، تحصیل و تربیت نیکوی مظفرالدین شاه، تجربه‌آموزی‌اش در امر زمام‌داری به هنگام والی‌گری در آزربایجان، و اصلاحات متعدد او از جمله لغو نظام بیگاری، لغو بعضی از مالیات‌هایی که بزرگان از اهالی اخذ می‌کردند، و ایجاد کابینه‌ی جدید وزرا.... برجسته شده‌اند. نوشته‌ی دوم خبر فوت مظفرالدین شاه درج شده در نشریه‌ی تورک‌گرای فیوضات چاپ باکو (١٩٠٦) است.
مشاهیرِ سال: مظفرالدین شاه حضرتلهری [مصور نوسال عثمانی-١٨٩٦]
پدرله‌ری‌نین وفاتی اوزه‌ری‌نه بو سنه شهرِ ماییس‌دا صندلی‌یِ شاهی‌یه قعود ائتمیش‌له‌ردیر. مظفرالدین شاه حضرتلهری شاهِ مغفورون ایکینجی مخدوم‌لاری اولوپ، ولایاتِ ایرانیه‌ده‌ن بیری‌نین والی‌لییی‌نی ایفا ائیلییورلار ایدی. ١٨٥٣ سنه‌سی‌نده تولّد ائتمیش‌له‌ر و گوزه‌ل تحصیل و تربیه گؤرموش‌له‌ردیر. زمامِ اداره‌یی اه‌له آلدیق‌لاری گیبی، بیر تاخیم اصلاحات اجراسی‌نا تشبّث ایله آنقاریایی و بعض اکابر طرفی‌نده‌ن اهالی‌ده‌ن تحصیل اولونان وئرگی‌له‌ری لغو ائتمیش‌له‌ردیر. بالاخره هیئتِ وکلایی داخی تبدیل ائیله‌دی‌له‌ر. الیوم متشکّل اولان هئیتِ وکلا میانی‌ندا و خارجیه نظارتی‌نده سابق درِ سعادتِ ایران سفیری اولوپ، مهارت و معلوماتِ سیاسیه‌سی ایله مشهور محسن‌خان بولونماق‌دادیر.
[مظفرالدین شاه‌ین وفات تئلگئرافی، فیوضات- ١٩٠٦]
بعد التحریر و الطبع
تئهران‌دان رسماً گه‌له‌ن بیر تئلئگراف‌دا شهنشاه ایران مظفرالدین شاه حضرت‌له‌ری‌نین ذی القعده‌نین ٢٣ نجو سه‌شنبه گئجه‌سی غریق رحمت خدا اولدوغو بیلدیریلییور. رحمت الله علیه رحمتاً واسعتاً.
دستور
مظفرالدین شاه برای تدریس زبان تورکی در مدارس آزربایجان و اعتناء بایسته به تعلم
آن
http://sozumuz1.blogspot.com/2015/12/blog-post.html
مظفرالدین
شاه قاجار: باید همه به تورکی با من حرف بزنید
http://sozumuz1.blogspot.com/2017/07/blog-post_17.html
شهامتلی
مظفرالدین شاه قاجار حضرتلهری
No comments:
Post a Comment