تورکَمْپورلو معلم فیضی افندی سرابی تبریزی،
شاعر ملی تورک:
سه‌نی تفهیم ائده‌ن سانا کیم‌دیر؟
مئهران باهارلی
در زیر چند مطلب تورکی کوتاه در باره‌ی بوروکرات، مدرس، نویسنده، لغوی، شاعر و مرثیه‌سرای تورک «معلم فیضی افندی»، اهل روستای تورکَمْپور اوجان (بوستان آباد)، زیسته در قلمروی عوثمان‌لی و متوفی در استانبول را آورده‌ام. معلم فیضی از آخرین شعرای ادبیات دیوانی تورک و برجسته‌ترین شاعر ادبیات مرثیه‌ای تورکی (آغیت) در قرن گذشته به شمار می‌رود. معلم فیضی افندی در میان شاعرانی است که الهام‌بخش شاعر برجسته‌ی تورک توفیق فکرت برای سرودن شعر بوده‌اند. او نخستین مترجم رباعیات خیام از زبان فارسی دری به زبان تورکی است.
آثار تورکی معلم فیضی افندی از جهات بسیار حائز اهمیت هستند. از جمله ادبیات معاصر تورک، ادبیات تورکی و تاریخ و میراث مدنی - فرهنگی - ادبی کولونی تورک‌های تورک‌ایلی و ایران در عوثمان‌لی - تورکیه، ترمیم و تقویت ارتباطات دو شاخه‌ی شرقی (تورکمانی) و غربی (عوثمان‌لی) اوغوزهای غربی، به عنوان نمونه‌هایی از تورکی ادبی و مکتوب که تورکان تورک‌ایلی و ایرانی در قرن نوزده به کار می‌بردند و باید در تشکل زبان ادبی - معیار مودرن تورکی لحاظ شوند، و نهایتا ادبیات مرثیه. با این همه نام معلم فیضی در کتب رجال و مشاهیر آزربایجان، آثار تورکی او در کتب تاریخ ادبیات آزربایجان؛ ایضا فعالیت‌های سیاسی او که از رهبران و تئوریسین‌های حرکت اتحاد اسلام بود در تاریخ‌نگاری آزربایجانی ذکر و نقل نمی‌شود. مجموعه‌ی آثار تورکی معلم فیضی نیز، هیچ کدام از آن‌ها، تاکنون در ایران و آزربایجان منتشر نشده است.
مطلب
نخست، مقدمه‌ی کتاب «مختصر اصول فارسی» به زبان تورکی اثر معلم فیضی افندی است. این
کتاب را وی به سال ١٨٨٧ میلادی (١٢٦٦ شمسی)، یعنی ١٣١ سال پیش منتشر کرده است.
مطلب
دوم، آگهی تبلیغ و معرفی کتاب «اصول فارسی» در روزنامه‌ی «ترجمان حقیقت» چاپ
استانبول است.
مطلب
سوم، یک شعر تورکی درج شده در آخر کتاب «مختصر اصول فارسی» است.
مطلب چهارم، شعری تورکی است که معلم فیضی برای درج در سنگ مزار خود سروده است.
پس از نقل این مطالب تورکی، چند توضیح کوتاه داده‌ام.
مطلب اول: مقدمه‌ی کتاب مختصر اصول فارسی
مختصر
اصولِ فارسی
اثرِ
فیضی، معلمِّ فارسی در مکتبِ سلطانی
معارف
نظارتِ جلیله‌سی طرفی‌نده‌ن مکاتبِ رشدیه پروقرامێ‌نا داخل اوْلمۇش‌دۇر
بیرینجی
سنه شاگردانێ‌نا مخصوص‌دۇر
اێستانبۇل،
آ. آسادوریان شرکتِ مرتّبیه مطبعه‌سی- بابِ عالی جادّه‌سی‌نده نۇمئروْ ٤٣
١٣٠٧
مقدّمه
یینه بۇ نام ایله مقدّماً طبع و نشری‌نه موفّق اوْلدۇغۇم اثرِ ناچیز، موجبِ شکرانِ عظیم اوْلاجاق درجه‌ده، رغباتِ عامّه‌یه مظهر اوْلدۇ. آنجاق اثرِ مذکور هم صرف، هم نحو قسمی‌نی حائز بۇلۇندۇغۇ جهت‌له، ضبط و احاطه‌سی مبتدی‌له‌رجه بادی‌یِ مشکلات اوْلدۇغۇ لدی التجربه آنلاشێلدێغێ‌ندان؛ بۇ دفعه اوْنۇ ایکی‌نجی سنه طلبه‌سی‌نین ترک و تخصیص ایله بیرینجی سنه ایچین داخێ - یالنێز صرف قسمی‌نی محتوی اوْلماق اۆزه‌ره – شۇ ترتیبِ وجیزین تسویدی‌نه اجتسار قێلێندێ.
اوّلکی نسخه‌نین مظهر اوْلدۇغۇ تقدیراتا، بۇنۇن داخێ اشتراک ائده‌جه‌یی‌نی مأمول ائده‌ریم.
فیضی
مطلب دوم: تبلیغ و معرفی کتاب اصول فارسی در ترجمان حقیقت
اصولِ فارسی: مکتبِ سلطانی فارسی معلّمی فیضی اه‌فه‌ندی‌نین اثرِ مرغوبۇ اوْلۇپ، بۇ کره ایکی‌نجی دفعه اوْلاراق باسێلمێش و نفاستِ طبعیه‌سی‌نه خیلی‌جه اعتناء قێلێنمێش‌دێر.
اثرِ
مذکور فارسی‌نین قواعدِ لازمه‌سی‌نی حاوی اوْلۇپ، هر قاعده‌نین تحتی‌نده هم فارسی
هم تۆرک‌جه اوْلاراق قێسا قێسا جمله و عباره‌له‌رله اوْ قاعده‌نین تطبیقاتێ و
طریقِ استعمالێ داخێ گؤسته‌ریلمیش‌دیر که بۇ صورت‌له بیر طالب بالطبع طرزِ مکالمه‌یی
داخێ اؤیره‌نه‌بیله‌جه‌ک‌دیر. بۇ نسخه‌ده اوّلکی نسخه‌نین مندرجاتێ‌ندان بیر مقدار
اختصار ائدیلمیش‌سه ده، اساس مسائله توْخۇنۇلمامێش‌دێر. کؤپرۆباشێ‌ندا و صرافیم اه‌فه‌ندی‌نین
قرائت‌خانه‌سی‌نده و آراکل آغانێن دوکانێ‌ندا ٤ قۇرۇشا ساتێلماق‌دادێر.
مطلب سوم: شعر تورکی در آخر کتاب مختصر اصول فارسی
بۇ منظومه شاگردان طرفی‌نده‌ن فارسی‌یه ترجمه اوْلۇنمالێ‌دێر
در حقِّ اوستاد
والدین‌ین‌ده‌ن
اوّل، ائی اولاد
سانا
فرض اوْلدۇ حرمتِ اوستاد
ائیله
اوستادی اوْنلارا تقدیم
گؤره‌سین
تا جهان‌دا اجرِ عظیم
اَبَوِین‌ین
ائی آدم اولادێ
گرچه
اوْلمۇش حیاتێ‌نا بادی
لیک
اسبابِ عزّ و اقبالێ
شرف
و اعتبار و اجلالێ
سانا
اوستاددێر تهیّه ائده‌ن
اوْ
سه‌نین فکرین‌ی ائده‌ر روشن
چون
که اقبال و جاه، عِلْم ایله‌دیر
بختِ
بی اشتباه علم ایله‌دیر
ثروت
و مال و دولت و اقبال
اوْلۇنۇر
علم ایله هپ استحصال
کیشی
علمی‌یله اعتبار بۇلۇر
مُلْکِ
عقبایێ ده قازانمێش اوْلۇر
علم‌ی
تعلیم ائده‌ن سانا کیم‌دیر؟
سه‌نی
تفهیم ائده‌ن سانا کیم‌دیر؟
علم
و عرفانێنێ ائده‌ن مُزداد
دوْغرۇ
سؤیله، دئییل می‌دیر اوستاد؟
دئمه
شاگرده خواجه‌سی نئیله‌ر
ایکی
دونیادا کامران ائیله‌ر
یۆرۆ
تقدیم قێل بو حالا گؤره
حقِّ اوستادێ مادر و پدره
فیضی
فی ١٢ محرم ١٣٠٨، ١٦ آگوستوس ١٣٠٦ (٢٨
آگوستوس ١٨٩٠- ٦ شهریور ١٢٦٩)
مطلب چهارم: شعر سنگ مزار فیضی معلم سروده‌ی او
معلم فیضی‌نین سین داشێ یازێ‌سێ
گه‌لدیم
قاپێنا یا ربّ، اه‌لیم بوْش، یۆزۆم سیاه
عصیانێما
جزا اوْلاراق قوْوما، ائتمه دور
نفسه
اۇیۇپ دا اوْلمایاجاق‌دێم گناه‌کار
لاَ تَقْنَطُوا بو حالا به‌نی ائیله‌دی
جسور
عصیانێما
تقابل ائده‌ر بیر جمیل فعل
ائتمیش
دئییل بو آنا ده‌کین بنده‌ده‌ن صدور
الّا
که اهلِ بیتِ رسول‌ون محبّتی
ظلمت‌سرایِ
قلبیمی ائتمیشدی غرقِ نور
فیضی
دئییل‌سه مظهرِ غفرانِ ذول الجلال
تاریخِ رحلتی نه‌ده‌ن اوْلمۇش هُوَ اَلْغَفُور؟
١٣٢٨
(١٩١٠)
قیسا سؤزلوک:
اِجْتِسار:
(تورک‌جه‌ده) جسارت ائتمه‌ک، ییلمادان بیر ایشی یاپماق، قورخمادان بیر ایشه
گیریشمه‌ک
بادی:
باش‌دا، باش‌لانقیج‌دا، اؤن‌جه، قاباق‌جا، ایلکین؛ در آغاز، ابتدا، پیش از هر چیز
تسوید:
قارالاماق، مجازاً یازماق
تقدیم:
١)-اؤن‌جه‌لیک وئرمه‌ک، اؤنه چیخارماق، ٢)-سونماق، اؤنونه قویماق
ده‌کین:
ته‌کین، ده‌ک، جه‌ن؛ تا، الی
رَغَبات:
رغبت‌ها، اه‌ییلیم‌له‌ر (تمایلات)، ایسته‌ک‌له‌ر (خواست‌ها)، دیله‌ک‌له‌ر
(آرزوها)، آماج‌لار، اولکوله‌ر (آمال)، اؤتونج‌له‌ر (خواهش‌ها)
لا
تقنطوا: اوموتسوزلانمایین، نااومید مشوید. اشاره است به آیه‌ی ۵۴ سوره الزمر- قُلْ یا عِبَادِی
الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَىٰ أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِۚ إِنَّ اللَّهَ یغْفِرُ
لَدَى
التجربة: دئنه‌ییم‌یم (تجروبه‌م) واردیر
مأمول:
اوموت، دیله‌ک، به‌کله‌نتی، گؤزله‌نتی، اؤتونولموش (خواهش ائدیلمیش)
مُزداد:
آرتیریلمیش، چوخالمیش، کؤپه‌لمیش، زیاد شده، افزونی یافته
هو
الغفور: او باغیش‌لاییجی‌دیر
وجیز:
قیساجا، اؤزه‌ت، آزیجیق، خلاصه، مختصر
چند توضیح:
١- بیوگرافی کوتاه معلم فیضی افندی: وی متولد ١٨٤٢ در روستای ترکمبر (تورک‌ه‌م‌پورTürkempür ) در ٢٠ کیلومتری اوجان (نام دولتی: بستان آباد، بین سراب و تبریز) و متوفی ٢٧ فوریه ١٩١٠ میلادی در اوسکودار استانبول است. نام اصلی وی احمد است که به سبب شغل اوستادی درازمدتش معلم نامیده شده است. وی تحصیلات مدرسه‌ای را در موطن و نزد پدر خود مونلا اسد آغاز کرد. سپس در سال ١٨٦٠ برای ادامه‌ی تحصیل به نجف و پس از اتمام آن دوره به حج در حجاز و از آنجا به مصر رفت. در جامع ازهر قاهره تحصیلات خود را ادامه داد. در آن شهر با وزیر عوثمان‌لی عبدالرحمن سامی پاشا که برای سیاحتی در آنجا بود آشنا گشت. به همراه وی به استانبول آمد و مدتی مهمان او در اقامت‌گاهش شد. در استانبول به محفل میرزا صفا یک تورک ایرانی دیگر که خادم دینی بود، ملحق شد. به تابعیت عوثمان‌لی در آمد و آغاز به کار به عنوان مامور دولت در آماسیا (کاتب تحریرات)، سپس در استانبول (ممیز قلم مکتوب شهرداری) کرد. در رشدیه‌ی امیرگان و روبرت کالج معلمی نمود و به هنگام وزارت مونیف پاشا در لیسه‌ی قالاتاسارای (مکتبِ سلطانی) به مدت ٣٣ سال به تدریس زبان و ادبیات فارسی و مدیریت مدرسه پرداخت. در سن ٦٨ ساله‌گی پس از دو روز سرماخورده‌گی فوت نمود. مزار وی در سید احمد دره‌سی مزارلیغی اوسکودار است.
معلم فیضی افندی پسری به اسم «محمد صفا» Muhammed Safa که بعدها مستشار سفارت تورکیه در تهران، سفیر تورکیه در بوخارست و نماینده‌ی تونا شد؛ و دختری به اسم «مهریبان خانیم» داشت که همسر دیپلومات تورک ایرانی «عباس احسان امیرآسلان» بود. «علی عبدالستار ایک‌سه‌ل»Ali Abdüssettar İksel دیپلومات، سیاست‌مدار، تکنوکرات عالی‌رتبه و نماینده‌ی مجلس ملی تورکیه؛ و «زینپ آلتار» Zeynep Altar موزیکولوق، موزیسین و پیانیست تورک، نوه‌های پسری؛ و «فیضی آسلان‌گیل» Feyzi Aslangil پیانیست معروف تورک نوه‌ی دختری معلم فیضی است (همسر فیضی آسلان‌گیل، خواهرزاده‌ی محمدعاکف ارسوی شاعر ملی تورک بود).
٢-آثار معلم فیضی: معلم فیضی افندی در اشعارش تخلص سروش، شیرزاد و فیضی را بکار برده است. او نوشته و اشعار خود را در روزنامه‌ی ترجمان حقیقت با نام قلمی سروش چاپ می‌کرد. ظاهرا به جز برخی اشعار فارسی، همه‌ی آثار وی – حتی در گرامر و ادبیات فارسی- به زبان تورکی هستند. وی زبان فرانسه را می‌دانست، اما بدان تکلم نمی‌کرد و نمی‌نوشت.
الف-آثار از بین رفته: سه تک‌نسخه‌ی خطی از تالیفات معلم فیضی افندی («قاموس مفصل تورکی – فارسی و فارسی - تورکی»، «منتخبات فارسیه»، «دیوان اشعار»)، که آن‌ها را در طول ٢٥ سال تالیف نموده بود و آماده‌ی چاپ بودند، در سال ١٨٩٠ در آتش‌سوزی خانه‌ی‌اش در جیهانگیر قاراتوت - استانبول از بین رفته‌اند. از سرنوشت تنها نسخه‌ی خطی یک اثر دیگرش بنام «جیب لغاتی» (لغت‌نامه‌ی کوچک تورکی - فارسی، فارسی - تورکی) که در نزد پسرش بود، اطلاعی در دست نیست.
ب-آثار چاپ نشده: گلشن راز ترجومه‌سی (تک نسخه به دست‌خط معلم فیضی)، مرثیه‌له‌ر، اشعار فیضی (تک نسخه، به دست‌خط شاعر)
ج-آثار چاپ شده: ترجمه‌ی رباعیات خیام (چاپ ١٨٨٥)، قند پارسی (١٨٩٢)، سوز گداز (٣٥ ترانه، ١٨٨٦)، اصول فارسی (چاپ اول ١٨٨٣)، علاوه‌لی اصول فارسی، مختصر اصول فارسی (چاپ اول ١٨٨٧)، زبان فارسی (چاپ اول ١٩٠٦)، پاک‌نهاد و پاک‌دامن (١٨٨١). بخشی از مراثی وی در حق امام حسین در حین حیاتش - «ماتم‌نامه» (هفت مرثیه تورکی) در سال ١٨٧٢، «واویلا» (دوازده مرثیه‌ی تورکی) در سال ١٨٩٦، «علاوه‌لی واویلا ویاخود مصائف کربلا» در سال ١٩٠٩ چاپ شده‌اند. (این مراثی به علاوه‌ی دو مرثیه و یک غزل دیگرش، جمعا ٢٢ شعر مرثیه اخیرا از طرف جمیل چیفت‌چی در سال ٢٠١٢ در تورکیه بازنشر شده است).
٣-تورکی معلم فیضی، عوثمان‌لی متعالی است. مفید است تورکی معیاری که محررین تورک قاجاری-قفقازی در قرن نوزده و ربع اول قرن بیستم بکار می‌بردند را به انواع زیر تقسیم کرد:
الف-عوثمان‌لی متعالی: این گونه، اغلب توسط ایرانیان فارس (عبدالبهاء افندی، حسین دانش، ...) و ایرانیان تورک که به تدریس زبان و ادبیات فارسی اشتغال داشتند (معلم فیضی افندی، حبیب افندی بینی، ...) و یا دارای تحصیلات عالی در موضوعات اسلامی بودند (سید جمال الدین اسدآبادی، ...) بکار می‌رفت. دائره‌ی لغات و دستور زبان این گونه، تحت تاثیر فارسی و آکنده از کلمات و عبارات مغلق و مهجور عربی و فارسی، و اصطلاحات و تعابیر تخصصی مذهبی و عرفانی اسلامی و قرآنی بود.
ب-عوثمان‌لی بسیط - تورکی مشترک: نوعی تورکی مختلط که کلمات و عبارات عربی و فارسی ثقیل و مهجور در «تورکی عوثمان‌لی» را بکار نمی‌برد (عوثمان‌لی بسیط) و در بسیاری از موارد آن‌ها را با کلمات بومی و محلی خاص لهجه‌ی تورکمانی ما (لهجه‌ی شرقی زبان تورکی) جای‌گزین می‌کرد (تورکی مشترک)؛ در نتیجه آسان‌تر و نزدیک‌تر به تورکی خالص بود. عوثمان‌لی بسیط - تورکی مشترک در نیمه‌ی دوم قرن نوزده و ربع اول قرن بیستم علاوه بر قفقاز، در میان نسل نخستین تورکی‌نویسان و تورک‌گرایان مودرن در تورک‌ایلی هم بکار می‌رفت (سمع افشار اورومی، صابر شیروانی، جمشیدخان سوباتایلی افشار اورومی، محمد امین رسولزاده، ابوالحسن قاجار تبریزی، شیخ حاجی اسدالله افندی ممقانی، حسن بیگ روشنی بارقین، عبدالرزاق سلماسی، محمود غنی‌زاده سلماسی، محمودخان اشرف‌زاده تبریزی، میرزا تقی خان رفعت، صادق رضازاده شفق، محمدعلی واعظزاده، ایران‌لی احمد حمدی، کاظم‌زاده ایرانشهر، جبار باغچه‌بان، حبیب ساهر، معجز شبستری، سید حسن تقی‌زاده، سعید سلماسی، ابراهیم حسین خویی، ......).
ج-تورکی لهجه‌ای: نوعی تورکی بر اساس لهجه‌های محلی و زبان کوچه و بازار و منقطع از سنن و زبان ادبی تورکی بود که از سوی فعالین سیاسی عموما ناآشنا با ادب و ادبیات تورکی بکار می‌رفت. (حیدرخان عموغلو، تورکی مجاهدین تورک مشروطه‌طلب در ایران و قفقاز). این گونه، عمدتا زائیده‌ی روند دژنراسیون و تباهی زبان تورکی معیار و ادبی و بریده‌گی از زبان و ادب و ادبیات تورک در شرق - مرکز آزربایجان از دوره‌ی مشروطیت و بدین سو است (به موازات ظهور دو «هویت ملی تورک» در غرب آزربایجان و «هویت ملی ایرانی» در مرکز و شرق آزربایجان، دو نوع کاربرد از زبان تورکی در نشریات آن دوره دیده شد. در غرب (خوی، سلماس - دیلمقان، اورمیه، ماکو، ....)، زبان ادبی و معیار تورکی، آن هم برای نوشتن نثر و مقالات در مسائل اجتماعی و سیاسی؛ در مرکز و شرق آزربایجان (تبریز، اردبیل، ...)، لهجه‌ی محلی و زبان غیر ادبی، آن هم اغلب در شعر و هجو و مزاح و زیرنویس کاریکاتورها بکار می‌رفت. در بخش‌های جنوبی‌تر تورک‌ایلی یعنی خمسه و عراقستان - عراق عجم - جبال و ... در دوره‌ی مشروطه و بعد از آن تورکی اساسا به عنوان زبانی مکتوب، ادبی و منثور به کار نمی‌رفت).
٥- در میان تورک‌های ایرانی که سال‌های متمادی در عوثمان‌لی - تورکیه زیسته و در آنجا مشغول به زنده‌گی، کسب و کار و تحصیلات عالی و خدمات نظامی و دیپلوماتیک و ... بودند، تورکی‌نویسی امری رایج شمرده می‌شد. چنانچه بسیاری دارای تالیفات و آثار متعدد به زبان تورکی هستند (حبیب بینی، معلم فیضی، ابراهیم حسین خویی، احمد حمدی، ....)، حتی تعدادی از آن‌ها که تمایلات ایران‌گرایانه و ضد تورک داشتند و به طور موقتی در استانبول سکنی گزدیده بودند هم به زبان تورکی نوشته‌اند (رضازاده شفق، غنی‌زاده دیلمقانی، سید حسن تقی‌زاده، کاظم زاده ایرانشهر، ...). با این همه در کتب ادبیات، رجال، ... ایران‌گرایانه و آزربایجان‌گرایانه (طیف‌های پان‌ایرانیستی، نگرش رسمی دولتی ایران، آزربایجان‌گرایی ایران‌گرا، آزربایجان‌گرایی استالینیستی) به عنوان یک قاعده به آثار نثری تورکی نخبه‌گان و شخصیت‌های تورک ایرانی ربع اول قرن بیستم (دوره‌ی مشروطیت و سپس جنگ جهانی اول)، به ویژه اگر مقیم و یا در ارتباط با عوثمان‌لی - تورکیه بوده باشند (سمع افشار اورومی، جمشیدخان سوباتایلی افشار اورومی، میرزا تقی خان رفعت، شیخ الرئیس ابوالحسن قاجار تبریزی، محمودخان اشرف‌زاده تبریزی، حبیب افندی بینی، شیخ حاجی اسدالله افندی ممقانی، حسن بیگ روشنی بارقین، حسین دانش، علی اکبر دهخدا، سعید سلماسی، کاظم‌زاده ایرانشهر، صادق رضازاده شفق، حیدرخان عموغلو، سید حسن تقی‌زاده، محمود غنی‌زاده سلماسی، عباس افندی عبدالبهاء غصن اعظم، .....) اشاره‌ای نمی‌شود و این‌گونه آثار بازنشر و یا نقل نیز نمی‌گردند. معلم فیضی افندی و آثار تورکی او نیز مشمول این قاعده شده است.
از دلایل این رفتار:
- بازنویسی تاریخ معاصر ایران و تورک‌ایلی با تورکی‌زدائی از آن
-انکار
و مخفی نمودن وجود سنت تورکی‌نویسی و تورکی مکتوب در میان نخبه‌گان تورک تورک‌ایلی و ایران
-انکار و مخفی نمودن کاربرد و قابلیت‌های زبان تورکی در موضوعات ادبی و
فلسفی و اجتماعی و سیاسی در ایران
-مخفی نمودن ارتباطات عمیق و گسترده‌ی انسانی، فرهنگی، زبانی - ادبی و
سیاسی بین تورکان ایران و تورک‌ایلی با عوثمان‌لی - تورکیه
-انکار
و مخفی نمودن تاثیرپذیری نخبه‌گان تورک ایرانی از زبان و ادبیات تورکی عوثمان‌لی و
مخصوصا این واقعیت که بسیاری از ایشان در آن دوره در داخل ایران و در خارج آن،
لهجه‌ی عوثمان‌لی متعالی و یا فورم بسیط آن را به عنوان تورکی معیار و ادبی بکار
می‌بردند
- جلوگیری از دست‌رسی نسل جدید تورک به نمونه‌های تورکی منثور و ادبی گذشته
و ممانعت از اولگو گرفته شدن آن نمونه‌ها در تورکی معیار در حال تشکل به روزگار ما،
و در نتیجه ایجاد گسست تاریخی در امر تورکی‌نویسی و تورکی ادبی، معیار مکتوب
و تربیت نسلی بی‌ریشه و بدون سنت تورکی‌نویسی
-ایجاد یک تاریخ ادبیات آزربایجان خیالی (به جای تاریخ ادبیات تورک) و ادبیات آزربایجان مخدوش (به جای ادبیات تورک)، بر اساس محلی‌گرایی و سائقه‌های ایدئولوژیک ضد تورک
No comments:
Post a Comment