کشتار و ویرانی‌های ارتش سرخ در اورمیه

کشتار و ویرانی‌های ارتش سرخ در اورمیه

 

مئهران باهارلی

در زیر خبری را از یک نشریه‌ی فرانسوی در باره‌ی اشغال آزربایجان در سال ١٩٤٢ و تخریبات ارتش سرخ در اورمیه آورده‌ام. در خبر گفته می‌شود تهاجم ارتش سرخ باعث آتش‌سوزی در بازار اورمیه و تخریب ٣٠٠٠ مغازه در آن، از بین رفتن کل محصول و برداشت کشاورزی در منطقه، قطع درختان پارک‌ بلدیه و وارد آمدن خسارات چندین میلیونی (به ریال آن زمان) شد. خبر اضافه می‌کند بیش از ١٠٠٠ تن از اهالی اورمیه کشته شده و ١٥٨٠٠ تن از تورک‌های افشار منطقه، به شهرهای شرقی‌تر تبریز و زنجان و قزوین و تهران فرار کرده‌ و در آن شهرها در وضعیت سفالت (گدایی کردن) قرار دارند.

١-در خبر، موضوع فرار تورکان (افشار) از منطقه‌ی اورمیه به نواحی شرقی‌تر، تبریز، زنجان، قزوین و تهران ذکر شده است. کشتار و ویرانی ارتش سرخ به هنگام ورود و سپس ناآرامی‌ها و ترس و وحشت از حاکمیت کومونیست‌ها و روسیه‌ی استالینی و ... باعث فرار و مهاجرت جمعیت عظیمی از مردم تورک غرب آزربایجان مخصوصا از طبقه‌ی متوسط و دین‌داران و ... به مناطق شرقی‌تر و تهران شد. این نیز به نوبه‌ی خود از یک طرف درصد جمعیت تورک‌ها در غرب آزربایجان و اورمیه را کاهش و وزنه‌ی جمعیتی کورد را افزایش داد؛ و از طرف دیگر باعث شد مهاجرین و فراریان به تهران و دیگر شهرهای فارس در جمعیت فارس آسیمیله شوند و بدین ترتیب وزنه‌ی جمعیتی تورک در کل کشور هم کاهش و وزنه‌ی جمعیتی فارس در آن افزایش یابد.

عین این روند که قبلا در دوره‌های آشوب‌ها و ویران‌گری‌های اجامر و اوباش مشروطه‌طلب آزربایجان‌گرا و سپس در سال‌های پایانی جنگ جهانی اول تروریست‌های پان‌ایرانیست فرقه‌ی دموکرات‌ آزربایجان و آزادی سِتان هم تجربه شده بود، پس از جنگ جهانی دوم با فرار رهبران غیر ملی حکومت ملی آزربایجان و فروپاشی آن و سپس تهاجم ارتش شاهنشاهی و دست‌گیری‌های فله‌ای و تبعیدهای گسترده‌ی تورکان به خارج آزربایجان یک بار دیگر مشاهده شد. جمعیت کثیری از تورکان منطقه برای فرار از سرکوب دولتی و امنیت اجتماعی و اقتصادی و ... به مناطق فارس‌نشین و تهران کوچ کردند. همه‌ی این گروه‌ها در طول زمان فارس‌زبان شدند .... 

 ٢- دانسته‌های صحیح ما در باره‌ی اشغال آزربایجان توسط ارتش سرخ و روسیه در سال‌های جنگ جهانی دوم و متعاقبا تاسیس فرقه‌ی دموکرات آزربایجان - حکومت ملی آزربایجان و فروپاشی آن ....، در مقایسه با نادانسته‌های ما فوق العاده ناچیز است. به موازات بیرون آمدن و انتشار اسناد و مدارک جدید از آرشیوهای رسمی و مخزن‌های غیر رسمی، و در دست‌رس قرار گرفتن منابع تازه، مرزهای شناخت ما از این برهه گسترده‌تر و چشم‌اندازمان پردامنه‌تر خواهد شد. اما تا زمانی که امکانات پژوهش‌های جامع‌تر فراهم نشده، به حکم آموزه‌ی علوم انسانی، می‌باید بر پایه‌ی داده‌های موجود، سخن گفته قضاوت کنیم.

٣- اشغال آزربایجان توسط ارتش سرخ و روسیه در سال‌های جنگ جهانی دوم و عواقب آن از جمله تاسیس فرقه‌ی دموکرات آزربایجان - حکومت ملی آزربایجان و .... می‌باید از صفر و به صورت علمی خوانده شده، مخصوصا از جهات نسبت با «هویت ملی تورک» و «مصالح - منافع ملی تورک»، و «عواقب آن بر وضعیت و حقوق ملت تورک» از نو سنجیده شود. در حال حاضر روایات موجود، یعنی «روایت ایرانی – فارسی» در شیطان‌سازی مطلق و «روایت روسی – ارمنی» در تقدیس و بوت‌سازی مطلق از آن، که این دومی مبنای «روایت آزربایجانی» تبلیغ شده توسط «تاریخ‌نگاری آزربایجانی» هم است، غیر علمی؛ تحریف و وارونه‌نمایی واقعیت‌ها و حقایق و بازنویسی تاریخ هستند که از منظر ضد تورک آفریده شده‌اند.

مانند تمام دیگر مسائل هویتی و سیاسی و تاریخی ملت تورک، وقت آن رسیده است که در این مورد نیز «روایت تورکی» بر مبنای واقعیت‌های تاریخی و علم تاریخ و بر اساس منابع و اسناد و نقادگری و .... عرضه شود. نشر این سند در راستای عرضه‌ی همین «روایت تورک» است و یک بار دیگر نشان می‌دهد «روایت آزربایجانی» از ماجرای حکومت ملی آزربایجان به همان اندازه غیر علمی و غیر واقعی است که «روایت ایرانی» از آن.

٤-ورود ارتش سرخ دولت شوروی در سال‌های جنگ جهانی دوم به آزربایجان، یک عملیات و حرکت «تجاوز و اشغال» بود. عینا مانند تجاوز و اشغال آزربایجان در دوره‌ی صمدخان شجاع‌الدوله توسط ارتش روسیه‌ی تزاری. علی رغم وجود تفاوت‌هایی بین آن دو (مانند تمایلات تورک‌گرایانه داشتن صمدخان و وفاداری او به دولت مشروع و قانونی تورک قاجار، اما تمایلات ایرانی باستان‌گرا و ضد تورک داشتن رهبری ایرانی حکومت ملی آزربایجان پیشه‌وری) نمی‌توان آن تجاوز و اشغال روسیه‌ی تزاری را تقبیح کرد، اما این تجاوز و اشغال روسیه‌ی شوروی را تقدیر.

٥-تجاوز روسیه به آزربایجان و اشغال آن توسط ارتش سرخ، کمابیش مانند دوره‌ی صمدخان، خونین و همراه بومباران و کشتار و ویرانی در تبریز و اورمیه و سلماس و ... بود. کشتارها و ویرانی‌های مزبور و متعاقب آن مسلح و حاکم کردن کوردها و ارمنی‌ها و آسوری‌ها که ٢٠ سال قبل (به همراه حامیان صلیبی‌شان روسیه و انگلستان و فرانسه و در نتیجه‌ی شرایط جنگی مانند قحطی و بیماری‌های واگیردار و فروپاشاندن نظم اجتماعی و فعال شدن گروه‌های تبه‌کار و جانی و ... که خود ایجاد کرده بودند) موجب قتل عام و کشتار اقلا ٢٠٠٠٠٠ تن تورک در آزربایجان غربی مخصوصا در اورمیه و سلماس شده بودند، باعث خشم و نفرت مردم منطقه از ارتش سرخ و حکومت ملی آزربایجان شد. این، دلیل اصلی متجاوز و اشغال‌گر شمردن ارتش سرخ روسیه‌ی شوروی در آزربایجان و عدم حمایت مردم تورک از حکومت ملی آزربایجان بود. این وضعیت کاملا بر عکس ورود اوردوی عثمانلی در سال‌های جنگ جهانی اول به تورک‌ایلی و دیگر نقاط ایران بود که مردم تورک سراسر ایران آن را نجات و آزادسازی تلقی و از آن جان‌فشانانه استقبال کردند.

٦- همانگونه که کشته‌شده‌گان دموکرات و مهاجر و فدائی و طرف‌دار حکومت ملی آزربایجان توسط ارتش شاهنشاهی و دسته‌جات فاشیستی شاه‌پرست و مردم مانقورتیزه شده می‌باید اعاده‌ی حیثیت یافته تعزیز و تقدیر شوند، کشته‌شده‌گان توسط حکومت ملی آزربایجان و فدائیان و ارتش سرخ و روسیه – شوروی هم، چه از نیروهای دولتی و چه از مردم، می‌باید اعاده‌ی حیثیت یافته حتی تعزیز و تقدیر شوند. چرا که در تصویر بزرگ‌تر، همه قربانیان رهبران غیر ملی وابسته به قدرت‌های اشغال‌گر و فاقد مشروعیت روس و فارس و بازی‌های امپریالیستی - مینی امپریالیستی آن‌ها بودند.

عموما سنت آزربایجان‌گرایانه‌ی شیطان‌سازی از مخالفان حکومت ملی آزربایجان و کسانی که به دست او کشته شدند و بوت‌سازی و معصوم و قدّیس ساختن از افراد منسوب به حکومت ملی آزربایجان و کشته شده‌گان او، هر دو نادرست است. هر دو گروه باید قربانی  شمرده شوند. اما این تقدیر و قربانی شمردن به معنی تائید مواضع آن‌ها و «ملی» شمردنشان نیست. زیرا این افراد، - بر عکس پیوسته‌‌گان به «مجادله‌ی ملی تورک» در سال‌های جنگ جهانی اول و کشته شده‌گان در آن مجادله که همه‌گی شهیدان و شخصیت‌ها و قهرمانان ملی تورک شمرده می‌شوند - در هر دو طرف ربطی به مجادله‌ی ملی تورک نداشتند. تورکان طرف‌داران رژیم پهلوی فریب‌خورده‌گان بودند و طرف‌داران حکومت ملی بازی‌خورده‌گان؛ و اکثریت مطلق مردم تورک ناخواسته افتاده به داخل معرکه‌ی کشمکش این دو ....

ترجمه‌ی خبر به فارسی (توسط مئهران باهارلی)

شوروی آزربایجان را ویران می‌کند

روزنامه‌ی لوور، ٢٤ آوریل ١٩٤٢

ارزوروم، ٢٣  آوریل - جزئیات زیر در باره‌ی ویرانی‌های ناشی از ورود شوروی‌ها به آزربایجان معلوم شده است:

در اورمیه، ٣٠٠٠ فروش‌گاه در جریان آتش‌سوزی بازار تخریب شد. برداشت کل منطقه از بین رفته است. تمام درختان در پارک شهرداری اورمیه [قطع و بر زمین] ریخته شده‌اند. بیش از ١٠٠٠ کشته در بین جمعیت وجود دارد و میزان خسارت چند میلیون ریال برآورد می‌شود.

١٥٨٠٠ تن از طائفه‌ی [تورک] افشار که زمانی در این منطقه زنده‌گی می‌کردند‌، [فرار کرده و] در حال حاضر در خیابان‌های تبریز، قزوین، زنجان و تهران در حال گدایی هستند.

تورک‌جه‌یه چئویری:

سوویئت‌له‌ر آزه‌ربایجان‌ی ییخیر

آزه‌ربایجان‌دا سوویئت‌له‌رین گیریشی‌نده‌ن قایناق‌لانان ییخیمین آشاغی‌داکی آیرینتی‌لاری اؤیره‌نیلیر:

اورمودا بازار یانقینی سیراسی‌ندا ٣٠٠٠ توکان ییخیلدی. بوتون بؤلگه‌نین بیچینی محو اولدو. اورمو بلدیه پارکی‌نداکی آغاج‌لارین هامی‌سی که‌سیلمیش‌دیر. اهالی آراسی‌ندان ١٠٠٠ ده‌ن آرتیق اؤلوم وار و ضررین نئچه میلیون ریال اولدوغو تخمین ائدیلمه‌ک‌ده‌دیر.

بیر زامان‌لار بو بؤلگه‌ده یاشایان تورک آفشار بویونون ١٥٨٠٠ اویه‌سی، شو آن‌دا تبریز، زنجان، قزوین و تئهران سوقاق‌لاری‌ندا دیله‌نیر.

اصل خبر به فرانسوی:

L’oeuvre 24 Avril 1942

Les Soviets ravagent l’Azerbeidjan

Erzeroum, 23 avril- On apprend les détails suivants sur les dévastations causées dans l’Azerbeidjan, par l’entrée des Soviets.

A Urmia, 3.000 magasins ont été détruits au cours de l’incendie du bazar. La récolte de toute la région a été détruite. Tous les arbres du parc municipal d’Urmia ont été abattus. Il y a plus de 1.000 morts parmi la population et les dégâts sont évalué à plusieurs millions de rials.

15.800 membres de la tribu [Turque] Afchar, qui vivaient autrefois dans cette région, mendient actuellement dans les rues de Tabriz, Kazvin, Zenchan et Téhéran.

Soviets ravage Azerbaijan

Erzurum, April 23 - The following details of the devastation caused in Azerbaijan by the entry of the Soviets are being learned.

In Urmia, 3,000 stores were destroyed during the bazaar fire. The harvest of the whole region has been destroyed. All trees in Urmia Municipal Park were felled. There are more than 1000 deaths among the population and the damage is estimated at several million rials.

15,800 members of the [Turkish] Afshar tribe, who once lived in this area, are currently begging in the streets of Tabriz, Kazvin, Zanjan and Tehran.

Sovyetler Azerbaycan'ı yıkıyor

Erzurum, 23 Nisan - Azerbaycan’da Sovyetlerin girişinden kaynaklanan yıkımın aşağıdaki ayrıntıları öğreniliyor.

Urmiye'de, pazar yangını sırasında 3.000 mağaza yıkıldı. Tüm bölgenin hasadı mahvoldu. Urmiye Belediye Parkı'ndaki tüm ağaçlar kesildi. Nüfus arasında 1000'den fazla ölüm var ve zararın birkaç milyon riyal olduğu tahmin ediliyor.

Bir zamanlar bu bölgede yaşayan [Türk Avşar] Afşar boyundan 15.800 kişi şu anda Tebriz, Kazvin, Zencan ve Tahran sokaklarında dileniyor.

پ.س.:

Vahdat Heidari

سوال: تعداد خسارت و کشتار ناشی از ورود قشون روس شوروی به آذربایجان بیشتر بود یا تهاجم قشون پهلوی ها؟

Yine Sözümüz

جواب:کم‌تر و یا بیش‌تر فرقی نمی‌کند. هدف از نشر این سند آن است که با عرضه‌ی یک «روایت تورک» نشان داده شود «روایت آزربایجانی» از ماجرای حکومت ملی آزربایجان به همان اندازه غیر علمی و غیر واقعی است که «روایت ایرانی» از آن. حکومت ملی آزربایجان در شرایط اشغال غیر قانونی کشور و با کشتار مردم تورک توسط ارتش سرخ از طرف دولت شوروی تاسیس شد. حضور ارتش سرخ در آزربایجان به لحاظ قوانین بین الملل اشغال بود. اما ورود مجدد ارتش ایران به آن، علی رغم وحشی‌گری‌ها و جنایات جنگی‌اش و این که در ادبیات سیاسی آزربایجانی اشغال نامیده می‌شود، به لحاظ قوانین بین الملل از جمله از نظر سازمان ملل قانونی بود. علاوه بر آن اگر قرار است تعداد کشته‌ها مقایسه شود، تعداد تورک‌هایی که توسط آنارشیست‌ها و آشوب‌گران و اوباش آزربایجان‌گرا در دوره‌ی مشروطیت با ایجاد جنگ داخلی به قتل رسیدند و یا آن‌هایی که در حوادث جیلولوق با خیانت دموکرات‌های آزربایجان مواجه شدند، ده‌ها و صدها بار بیش‌تر از کشته شده‌گان بعد از فرار رهبران حکومت ملی آزربایجان است ....

برای مطالعه‌ی بیشتر

عمل‌کرد حکومت ملی آزربایجان در فروپاشاندن هویت ملی تورک و توده‌ی تورک در ایران

http://sozumuz1.blogspot.com/2022/12/blog-post_28.html

تبلیغ نام‌ها و مفاهیم پان‌ایرانیستی آذری، آذرستان و آذرآبادی توسط حکومت ملی آزربایجان

https://sozumuz1.blogspot.com/2020/05/blog-post_19.html

دلائل عدم استقبال ملت تورک از حکومت ملی آزربایجان به عنوان یک پدیده‌ی ملی که هر تورک خود را اخلاقا به حمایت از آن موظف حس کند

https://sozumuz1.blogspot.com/2022/12/blog-post_12.html

کشتار و ویرانی‌های ارتش سرخ در اورمیه

http://sozumuz1.blogspot.com/2019/09/blog-post_28.html