دعای اهالی همدان در مساجد برای پیروزی اوردوی عثمانلی و گسترده شدن سایه‌ی امپراتوری عثمانلی بر جهان اسلام

 دعای اهالی همدان در مساجد برای پیروزی اوردوی عثمانلی و گسترده شدن سایه‌ی امپراتوري عثمانلي بر جهان اسلام

مئهران باهارلی

اخيرا دولت ايران با قوای مسلحی که عمدتا از استان‌های همدان و مرکزی و قزوين تورک‌ايلی آورده شده بودند، در نزديکی مرزهای جنوبی جمهوری آزربايجان يک مانور نظامی برپا کرد. دليل اين مانور نظامی خصوصا، و تبليغات و تهاجمات و حرکات تحريک‌آميز اخير دولت ايران بر عليه آزربايجان و تورکيه عموما، ناراحتی و عصبانيت از آزادسازی اراضی اشغالی آزربايجان، اعلام حمايت دولت ايران از ارمنستان و پشتيبانی او از طرح‌های صليبی‌يان برای اشغال اراضی تورک در قفقاز، و بروز دشمنی مزمن و کينه‌ی انباشته‌ی دولت ايران- ناسيوناليسم فارس نسبت به جهموری آزربايجان و تورکيه بود.

حال آنکه يک صد سال قبل در سال‌های جنگ جهانی اول، مردم تورک استان‌های همدان و مرکزی و قزوين با صميم دل و جان‌فشانانه از اوردوی عثمانلی که بر عليه همان صليبيان (روسيه، بريتانيا، فرانسه) و متحدانشان (ارمنی، آسوری، ...) می‌جنگيد حمايت می‌کردند. البته اکنون هم در موضع مردم اين قسمت از تورک‌ايلی، يعنی داشتن سمپاتی به جمهوري‌های آزربايجان و تورکيه و شادی و خوشوقتی به مناسبت پيروزی اوردوهای اين دو دولت تورک بر اوردوی اشغال‌گر ارمنستان، تغييری حاصل نشده است. اما در وضعيت دولت ايران تغييراتی حاصل شده است. اکنون بر خلاف دولت تورک قاجار، دولت ايران تحت تسلط قوميت‌گرايان افراطی فارس شديدا ضد تورک قرار دارد که خود را متحد تاريخی صليبی‌يان بر عليه مسلمانان و تورک‌ها می‌دانند و بر اين مبنا از اشغال اراضی تورک توسط ارمنستان حمايت می‌کنند.

در زير دو سند کوتاه مربوط به سال‌های جنگ جهانی اول از همدان را آورده‌ام. در اين دو سند که تلگراف‌نامه‌های کونسول عثمانلی در همدان است، گفته می‌شود که نيروهای مسلح مجاهدين و ژاندارم‌های بومی در همدان، بر عليه روسيه و بريتانيا اعلان جنگ داده‌اند و اهالی همدان در مساجد برای گسترده شدن سايه‌ی امپراتوری عثمانلی بر سر جهان اسلام – تحت حمايت اوردوی عثمانلی درآمدن عالم اسلام- دعا کرده‌اند.

قابل ذکر است که در سال‌های جنگ جهانی اول، گروه‌های مجاهدين در استان‌های همدان و مرکزی و قوم و قزوين و ... فعلی، يعنی بخش‌های غير آزربايجانی تورک‌ايلی، به همراه ژاندارما، موضعی ملی داشته و متحد اوردوی نجات‌بخش عثمانلی در جنگ بر عليه اوردوهای بريتانيا و روسيه بودند. منطقه‌ی همدان نيز مانند منطقه‌ی اورميه-سلماس يکی از دو مرکز ناسيوناليسم تورک در تورک‌ايلی و ايران بود. بر خلاف منطقه ی تبريز و پيرامون آن که مرکز ناسيوناليسم ايرانی فارس‌گرا بود و عمده‌ترين نيروی سياسی آن فرقه‌ی دموکرات آزربايجان-دموکرات‌های آزربايجان موضعی خائنانه و ضد تورک داشتند و به عنوان متفق بريتانيا و ارمنيان عمل می‌کردند.

 

همدان شهبندرلییی‌نده‌ن تئلگئراف‌نامه

[٢٣ قاسیم، ١٩١٥]

نومارا: ٢٢٢ و ٢٣ تشرین ثانی ٩١٥   

روس‌لارین همدان‌ا تقرّبو تائید ائدیلمه‌ک‌له مجاهدله‌ر ژاندارمالارلا متفقاً کازاخ‌لار مابینی‌نده قان‌لی مصادمه وقوع بولمایا باش‌لادی. شهیرده شورش، تهلکه زیاده‌له‌شدییی‌نده‌ن شیفره مفتاحی‌نی یاخدیق. محی الدّین به‌ی و رفقاسی همدان‌ی ترک ائتمه‌ک اوزه‌ره‌دیرله‌ر. روس قوّتی یاخلاشدی. اون‌لارلا وقوع بولاجاق مصادمه‌نین نتیجه‌سی‌نه گؤره خطِّ حرکتیمی تعیین ائیله‌مه‌نیز مسترحم‌دیر.

همدان شهبندرلییی‌نده‌ن تئلگئراف‌نامه

[٢٤ قاسیم، ١٩١٥]

نومارا: ٢٢٥ و ٢٤ تشرین ثانی ٩١٥

همدان‌دا عینی صورت‌ده روس‌لارا اینگیلیزله‌ره مخاصمت اعلان ائدیلدی. مجاهدین، ژاندارما قزوین یولونا روس‌لارا قارشی حرکت ائتدی‌له‌ر. اهالی حاکم‌ین همدان‌دان گئتمه‌سی‌نی تکلیف ائتدی. ژاندارما اداره‌سی اداره‌ی عرفیه اعلان ائده‌جه‌ک. مساجدده حکومتِ عثمانیه‌نین عالمِ اسلام اوزه‌ری‌نده سایه‌انداز اولماسی دعاسی ائدیلدی. برهان‌ا مناسب معاش تخصیصی‌نی تئلئگراف‌لا اِشعاری‌نی استرحام ائیله‌ریم.

 

قايناق:

BOA, HR. SFR (20), no. 128/103., 128/96.

 

برای مطالعه‌ی بیشتر:

دعای اهالی همدان در مساجد برای پیروزی اوردوی عثمانلی و گسترده شدن سایه‌ی امپراتوری عثمانلی بر جهان اسلام

http://sozumuz1.blogspot.com/2021/10/blog-post_10.html

استقبال شدید همدان از قوا و فرماندهی قوشون عثمانلی، علی احسان پاشا

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/01/blog-post_67.html

همدان می‌خواست تورکی، زبان رابط بین المللی جهان اسلام شود

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/10/blog-post_12.html

تورکی زبان رسمی فوج همدان اوردوی اسلام در سال‌های جنگ جهانی اول

http://sozumuz1.blogspot.com/2018/12/blog-post_29.html

دانش‌آموزان تورک کوریجان- کبود راهنگ- همدان اصلاً زبان فارسی نمی‌دانند

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/03/blog-post_28.html

رابینو: روستائیان همدان تورک‌اند و کلمه‌ای فارسی نمی‌دانند.

http://sozumuz1.blogspot.com/2015/12/blog-post_13.html