سونقور آغزيندا تورکجه آتا-آنا سؤزله‌ري، سؤزجوکله‌ر، دئييمله‌ر
تکواژه‌ها، ضرب‌المثلها، کنايه‌ها به گويش سنقري زبان تورکي
تکواژه‌ها، ضرب‌المثلها، کنايه‌ها به گويش سنقري زبان تورکي
اؤلچوت تورکجه قارشيليقلاري-معادلها به تورکي معيار: مئهران باهارلي
فارسجا چئويريله‌ر- ترجمه‌ي فارسي: مجتبي ابراهيمي، اميراسلان حدادي،
مئهران باهارلي، سعيد قبادي
ائديت: مئهران باهارلي
« آ »
آت آلمه‌مي، آخور باغليياو (آت آلماميش، آخير باغلايير). هنوز اسب
نخريده، آخور مي‌سازد.
آت مينه‌نيني تانير (آت مينه‌نيني تانييير). اسب سوارش را مي‌شناسد
آته مينه‌نوني، دون گيدره‌نو (آت مينه‌نيندير، دون گييه‌نيندير). اسب مال کسي است که سوارش مي‌شود، لباس مال کسي که مي‌پوشد
آته‌لن دوشه‌ر (آتيلان دوشه‌ر) کسي که بپرد سرانجام مي‌افتد.
آج آرم، داش ده يير (آج آدام، داش دا يييه‌ر). آدم گرسنه سنگ را هم مي‌خورد
آجنه ايت غرخاوري (آجيندان ايت قيرخيردي). از گرسنگي پشم سگ مي‌چيند
آچلمه‌ميش سفره بير عيبي وار، آچلن سفره‌نو مين بير (آچيلماميش سفره‌نين بير عيبي وار، آچيلان سفره‌نين مين بير) سفره‌ي باز نشده يک عيب دارد و سفره‌ي پهن شده هزار و يکي
آرپه اکن، بوغده درمز (آرپا اکه‌ن، بوغدا درمه‌ز) کسي که جو مي‌کارد گندم درو نمي‌کند
آرمو آلنه هر نمه يازميشله، ايله اوري (آدامين آلنينا هر نه‌مه يازميشلار، ائله اودور) بر پيشاني هر کس هر چه بنويسند همانست
آت مينه‌نيني تانير (آت مينه‌نيني تانييير). اسب سوارش را مي‌شناسد
آته مينه‌نوني، دون گيدره‌نو (آت مينه‌نيندير، دون گييه‌نيندير). اسب مال کسي است که سوارش مي‌شود، لباس مال کسي که مي‌پوشد
آته‌لن دوشه‌ر (آتيلان دوشه‌ر) کسي که بپرد سرانجام مي‌افتد.
آج آرم، داش ده يير (آج آدام، داش دا يييه‌ر). آدم گرسنه سنگ را هم مي‌خورد
آجنه ايت غرخاوري (آجيندان ايت قيرخيردي). از گرسنگي پشم سگ مي‌چيند
آچلمه‌ميش سفره بير عيبي وار، آچلن سفره‌نو مين بير (آچيلماميش سفره‌نين بير عيبي وار، آچيلان سفره‌نين مين بير) سفره‌ي باز نشده يک عيب دارد و سفره‌ي پهن شده هزار و يکي
آرپه اکن، بوغده درمز (آرپا اکه‌ن، بوغدا درمه‌ز) کسي که جو مي‌کارد گندم درو نمي‌کند
آرمو آلنه هر نمه يازميشله، ايله اوري (آدامين آلنينا هر نه‌مه يازميشلار، ائله اودور) بر پيشاني هر کس هر چه بنويسند همانست
آز يه حکيمه يالوارمه، دوز يه حاکمه يالوارمه (آز يئ حکيمه يالوارما،
دوز يئ حاکمه يالوارما). کم بخور به طبيب التماس نکن، درست بخور، به قاضي التماس
نکن
آز يه دوز يه (آز يئ، دوز يئ). کم بخور، درست بخور
آز يرم ننم وري چوق يرم ددم وري (آز ييييره‌م ننه‌م وورور، چوخ ييييره‌م دده‌م وورور). کم مي‌خورم مادرم مي‌زند، زياد مي‌خورم پدرم
آز يرم ننم وري چوق يرم ددم وري (آز ييييره‌م ننه‌م وورور، چوخ ييييره‌م دده‌م وورور). کم مي‌خورم مادرم مي‌زند، زياد مي‌خورم پدرم
آغ ايتو، غره گوني (آغ ايتين، قارا گوندور) روز سياه براي سگ سفيد
آغيرمين باشه، دسمال باغله‌مزله (آغريمايان باشا، دسمال باغلامازلار) سري که درد نمي‌کند دستمال نمي‌بندند
آق تف گورنه، اونه خيال ايکي قرانلوقدي (آغ توپورجه‌ک گؤره‌نده، اونا خيال ايکي قيرانليقدير) تف سفيد که ببيند فکر مي‌کند دو ريالي است
آق يارمه، قره گونيچيري (آغ يارماق، قارا گون اوچوندور. يارماق=سکه) سکه‌ي سفيد براي روز سياه مي‌باشد
آقاج گورنه، هيز ايت قاچر (آغاج گؤره‌نده، هيز ايت قاچار) سگ هرزه چوب که ببيند فرار مي‌کند
آل آپارميش. آل او را برده است (آل=صورت موهوم و خيالي که به چشم انسان تنها در شب يا زن حامله ديده مي‌شود)
آلا قرقه بالا چقرمز (آلا قارقا بالا چيخارماز).
آورو بهار گيوگتي ديولي، که دواره گيوگره (آبري باهار گؤي‌اوتو دئييل کي گئنه گؤيه‌ره) آبرو سبزه‌ي بهاري نيست که دوباره سبز کند
آوروني يه‌مي، حياني سيچمي (آبريني يئميش، حياني سيچميش) آبرو را قورت داده و حيا را دفع کرده است
آغيرمين باشه، دسمال باغله‌مزله (آغريمايان باشا، دسمال باغلامازلار) سري که درد نمي‌کند دستمال نمي‌بندند
آق تف گورنه، اونه خيال ايکي قرانلوقدي (آغ توپورجه‌ک گؤره‌نده، اونا خيال ايکي قيرانليقدير) تف سفيد که ببيند فکر مي‌کند دو ريالي است
آق يارمه، قره گونيچيري (آغ يارماق، قارا گون اوچوندور. يارماق=سکه) سکه‌ي سفيد براي روز سياه مي‌باشد
آقاج گورنه، هيز ايت قاچر (آغاج گؤره‌نده، هيز ايت قاچار) سگ هرزه چوب که ببيند فرار مي‌کند
آل آپارميش. آل او را برده است (آل=صورت موهوم و خيالي که به چشم انسان تنها در شب يا زن حامله ديده مي‌شود)
آلا قرقه بالا چقرمز (آلا قارقا بالا چيخارماز).
آورو بهار گيوگتي ديولي، که دواره گيوگره (آبري باهار گؤي‌اوتو دئييل کي گئنه گؤيه‌ره) آبرو سبزه‌ي بهاري نيست که دوباره سبز کند
آوروني يه‌مي، حياني سيچمي (آبريني يئميش، حياني سيچميش) آبرو را قورت داده و حيا را دفع کرده است
« ا »
اتي درناقده آيرمزله (اتي ديرناقدان آييرمازلار) گوشت را از ناخن جدا نمي‌کنند
اذانچي اولميينه، خروز اولي بلقاسم (اذانچي اولماياندا، خوروز اولار ابيلقاسيم) وقتي موذن نباشد خروس ابوالقاسم مي‌شود
اگر آبو ديلي ره وارو اولميدي، قرقه گويزو چخارردي (اگر آبو ديلين ده وارين اولمايايدي، قارقا گؤزونو چيخارداردي) اگر اين زبان را هم نداشتي کلاغ چشمت را در مي‌آورد
ال الي تانير (ال الي تانييير) دست، دست را مي‌شناسد
ال الي يوور، ال له ال‌يوزي يوور (ال الي يووار، ال ده ال-اوزو يووار) دست دست را مي‌شويد و دست هم صورت را مي‌شويد
ال ايشلر، گيوز غورخر (ال ايشله‌ر، گؤز قورخار) دست کار مي‌کند، چشم مي‌ترسد
الله آچن جراغي، بنه گيچره‌بيلمز (تانري آچان چيراغي، قول گئچيرده‌بيلمه‌ز) چراغي را که خدا افروخته، بنده نمي‌تواند خاموش کند
الله بيره‌نه ورنه، ننه‌سنه آراشمز (آللاه بيرينه وئره‌نده، ننه‌سيني آراشماز) خدا به يکي بدهد از مادرش پرس و جو نمي‌کند
الله هيچ کمسني اول عزيز و آخر شر ايله‌مه‌سي (تانري کيمسه‌ني اوّل عزيز و آخير شرّ ائيله‌مه‌سين!) خدا هيچکس را اول عزيز و آخر شر نگرداند
النو دوزي يوخدي (الينين دوزو يوخدور): دستش نمک ندارد
اله قرقه بالا چخارمز (آلا قارقا بالا چيخارماز) زاغچه‌ي رنگي بچه‌اش نمي‌ماند
امير ديوان فراشي، ايله ايوزه ياراشي (امير ديوان فرّاشي، ائله اؤزونه ياراشير) فراش امير ديوان هستي و به خودت شايسته است
او آتلو و بز ده پياده (او آتلي و بيز ده يايا) او سواره و ما پياده
اوتته کيول تؤرير، کيوله‌ره اوت (اوددان کول تؤره‌ر، کولده‌ن اود) از آتش خاکستر و از خاکستر آتش ايجاد مي‌شود
اوجه آته مينن، تيز دوشر (اوجا آتا مينه‌ن، تئز دوشه‌ر) به اسب بلند سوارشده زود مي‌افتد
اورچممي بيچو (اؤلچمه‌ميش بيچير) اندازه نگرفته مي‌برد
اوزن آره‌مو عقلي، توپوزنه‌ري (اوزون آدامين عاقلي، توپوزوندادير) عقل آدم دراز تا پاشنه‌ي پايش مي‌باشد
اوشاق عزيزدي، تربيتي عزيزراغ (اوشاق عزيزدير، تربيتي عزيزراق) بچه عزيز است و تربيتتش گرامي‌تر
اوغريره قالن، چخي رماله (اوغرودان قالان، چيخار رمّالا) آنچه پس دزدزدگي مي‌ماند نصيب رمال مي‌شود
اوغريسي گوج اولنه، ايو اييه‌سني توتر (اوغروسو گوج اولاندا، ائو اييه‌سيني توتار). دزد که قوي باشد صاحبخانه را دستگير مي‌کند
اوگده باجي، آرده قيچي (اؤنده باجي، آرددا قايچي) در پيش رو خواهر، در پشت سر قيچي (دورو است)
اولمي ايلان مينجوقي (اولموش ايلان مينجيغي) مهره‌ي مار شده است
اولميش آينه و گون (اولموش آيي‌ينه‌ن گون) ماه و آفتاب شده است
اون ديرمانه، بيجه بتمان اوني يوخ. (اون ده‌ييرمه‌نده، بيرجه باتمان اونو يوخ) در ده آسياب، يک من آرد ندارد
اونه قوخ که خدارا قورخمز (اوندان قورخ کي تانريدان قورخماز) از آنکس که از خدا نميترسد، بترس
اوونو ايپينه، چپه گيتماغ اولمز (اونون ايپي‌ينه‌ن چؤپه گئتمه‌ک اولماز) با طناب او به هيزم نمي‌توان رفت
اووني آلنمي، غرويلي آسلمي داره (اونو اله‌نميش، اله‌يي آسيلميش آغاجا) آردش را الک و غربيلش را اويزان کرده است
ايت اوغلي، پيشي صفت (ايت اوغلو، پيشيک صفت) پدر سگ گربه صفت
ايت صفت ديولي، پيشي صفتي (ايت صفت دئييله‌م، پيشيک صفته‌م): سگ صفت نيستم، گربه صفت هستم
ايت قچنه تيکان چخارماغ (ايت قيچيندان تيکان چيخارتماق). از پاي سگ خار در آوردن
ايت گيدي مه‌چيره (ايت گئتدي مچيده) سگ به مسجد رفت
ايت هيزلوغنه‌ري، قورت گلي کنه (ايت هيزلييينده‌ندير، قورت گلير کنده): از دلگي سگ است که گرگ به ده وارد مي‌شود
اتي درناقده آيرمزله (اتي ديرناقدان آييرمازلار) گوشت را از ناخن جدا نمي‌کنند
اذانچي اولميينه، خروز اولي بلقاسم (اذانچي اولماياندا، خوروز اولار ابيلقاسيم) وقتي موذن نباشد خروس ابوالقاسم مي‌شود
اگر آبو ديلي ره وارو اولميدي، قرقه گويزو چخارردي (اگر آبو ديلين ده وارين اولمايايدي، قارقا گؤزونو چيخارداردي) اگر اين زبان را هم نداشتي کلاغ چشمت را در مي‌آورد
ال الي تانير (ال الي تانييير) دست، دست را مي‌شناسد
ال الي يوور، ال له ال‌يوزي يوور (ال الي يووار، ال ده ال-اوزو يووار) دست دست را مي‌شويد و دست هم صورت را مي‌شويد
ال ايشلر، گيوز غورخر (ال ايشله‌ر، گؤز قورخار) دست کار مي‌کند، چشم مي‌ترسد
الله آچن جراغي، بنه گيچره‌بيلمز (تانري آچان چيراغي، قول گئچيرده‌بيلمه‌ز) چراغي را که خدا افروخته، بنده نمي‌تواند خاموش کند
الله بيره‌نه ورنه، ننه‌سنه آراشمز (آللاه بيرينه وئره‌نده، ننه‌سيني آراشماز) خدا به يکي بدهد از مادرش پرس و جو نمي‌کند
الله هيچ کمسني اول عزيز و آخر شر ايله‌مه‌سي (تانري کيمسه‌ني اوّل عزيز و آخير شرّ ائيله‌مه‌سين!) خدا هيچکس را اول عزيز و آخر شر نگرداند
النو دوزي يوخدي (الينين دوزو يوخدور): دستش نمک ندارد
اله قرقه بالا چخارمز (آلا قارقا بالا چيخارماز) زاغچه‌ي رنگي بچه‌اش نمي‌ماند
امير ديوان فراشي، ايله ايوزه ياراشي (امير ديوان فرّاشي، ائله اؤزونه ياراشير) فراش امير ديوان هستي و به خودت شايسته است
او آتلو و بز ده پياده (او آتلي و بيز ده يايا) او سواره و ما پياده
اوتته کيول تؤرير، کيوله‌ره اوت (اوددان کول تؤره‌ر، کولده‌ن اود) از آتش خاکستر و از خاکستر آتش ايجاد مي‌شود
اوجه آته مينن، تيز دوشر (اوجا آتا مينه‌ن، تئز دوشه‌ر) به اسب بلند سوارشده زود مي‌افتد
اورچممي بيچو (اؤلچمه‌ميش بيچير) اندازه نگرفته مي‌برد
اوزن آره‌مو عقلي، توپوزنه‌ري (اوزون آدامين عاقلي، توپوزوندادير) عقل آدم دراز تا پاشنه‌ي پايش مي‌باشد
اوشاق عزيزدي، تربيتي عزيزراغ (اوشاق عزيزدير، تربيتي عزيزراق) بچه عزيز است و تربيتتش گرامي‌تر
اوغريره قالن، چخي رماله (اوغرودان قالان، چيخار رمّالا) آنچه پس دزدزدگي مي‌ماند نصيب رمال مي‌شود
اوغريسي گوج اولنه، ايو اييه‌سني توتر (اوغروسو گوج اولاندا، ائو اييه‌سيني توتار). دزد که قوي باشد صاحبخانه را دستگير مي‌کند
اوگده باجي، آرده قيچي (اؤنده باجي، آرددا قايچي) در پيش رو خواهر، در پشت سر قيچي (دورو است)
اولمي ايلان مينجوقي (اولموش ايلان مينجيغي) مهره‌ي مار شده است
اولميش آينه و گون (اولموش آيي‌ينه‌ن گون) ماه و آفتاب شده است
اون ديرمانه، بيجه بتمان اوني يوخ. (اون ده‌ييرمه‌نده، بيرجه باتمان اونو يوخ) در ده آسياب، يک من آرد ندارد
اونه قوخ که خدارا قورخمز (اوندان قورخ کي تانريدان قورخماز) از آنکس که از خدا نميترسد، بترس
اوونو ايپينه، چپه گيتماغ اولمز (اونون ايپي‌ينه‌ن چؤپه گئتمه‌ک اولماز) با طناب او به هيزم نمي‌توان رفت
اووني آلنمي، غرويلي آسلمي داره (اونو اله‌نميش، اله‌يي آسيلميش آغاجا) آردش را الک و غربيلش را اويزان کرده است
ايت اوغلي، پيشي صفت (ايت اوغلو، پيشيک صفت) پدر سگ گربه صفت
ايت صفت ديولي، پيشي صفتي (ايت صفت دئييله‌م، پيشيک صفته‌م): سگ صفت نيستم، گربه صفت هستم
ايت قچنه تيکان چخارماغ (ايت قيچيندان تيکان چيخارتماق). از پاي سگ خار در آوردن
ايت گيدي مه‌چيره (ايت گئتدي مچيده) سگ به مسجد رفت
ايت هيزلوغنه‌ري، قورت گلي کنه (ايت هيزلييينده‌ندير، قورت گلير کنده): از دلگي سگ است که گرگ به ده وارد مي‌شود
(ايت بالاسيني ايت يالايار، لوطو بازاريني آيي گزه‌ر)
ايشرمه‌لو سيوزلري ايشردوغ (ائشيتمه‌لي سؤزله‌ري ائشيتديک) حرفهاي
شنيدني را شنيديم
ايشي ايشيده قالنه، برن و قولاغ اولي (ائشه‌ک ائشه‌کليکده‌ن قالاندا، بورون و قولاق اولار): خر اگر اداي خري در نياورد او را مثله مي‌کنند
ايشي گترم باشنه، دباغ دري باشنه گته‌مه‌مي (ايش گتيره‌ره‌م باشينا، دريچي دري باشينا گتيرمه‌ميش) بلائي به سرش بياورم که دباغ به پوست نکرده است
ايشي هارده، دوشي هاره (ائشه‌ک هارادا، دؤشه‌ک هارادا) خر کجا، تشک کجا
ايشيي ايولماغي، ايت بيراميري (ائشه‌يين اؤلمه‌يي، ايتين بايراميدير) مرگ خر عروسي سگ است
ايشيي پالاننه ييير (ائشه‌يي پالاني‌ينان يييير): خر را با پالان قورت مي‌دهد
ايشيي گيوجنه گلميياو، گيريشمي پالاننه (ائشه‌يين گوجونده‌ن گلمه‌يير، گيريشميش پالانينا): زور خر نمي‌آيد به پالان گيره داده است
ايشيي نه بيلي يورغان، دويشي نه‌مه‌ري (ائشه‌ک نه بيلير يورقان، دؤشه‌ک نه‌مه‌دير) خر چه مي‌داند لحاف و تشک چيست
ايشيي ولپيره گيچدي (ائشه‌يي کؤپروده‌ن گئچدي): خرش از پل رد شد
ايشييني گورسه، هارده قورت يه‌مي (ائشه‌ييني گؤرسه‌ن، هارادا قورت يئميش) خرش ببيني کجا گرگ خورده است
ايشييه مينماغ بيجه عيبدي، انماق ايکي (ائشه‌يه مينمه‌ک بيرجه عيبدير، اينمه‌ک ايکي) سوار شدن يک عيب دارد و پياده شدن دو تا
ايکي قچي واردي، ايکي ره آلي ساتن (ايکي قيچي وار ايدي، ايکي ده آلدي ساتين) دو پا داشت دو تا هم خريد
ايکي قرانلوق ايشيده، بير قران يارملوق کوريگ دويشر (ايکي قيرانليق ائشه‌کده‌ن، بير قيران ياريمليق قودوق دوشه‌ر) از الاغ دو قراني کره‌ي يک و نيم قراني متولد مي‌شود
ايلان شيرين ديلنه چخر يازييه (ايلان شيرين ديل‌ينه‌ن چيخار يازييا) مار با زبان خوش از لانه بيرون مي‌آيد
ايلان هر نا غره کجدي، ده‌لوگه گينه گه‌ري راس اوسي (ايلان هر نه قده‌ر اه‌يريدير، دلييه گينه گره‌ک دوز اولسون): مار هر اندازه کج و معوج است وقت سوراخ رفتن بايد راست باشد
ايلان يه‌مي، اولمي اژداها (ايلان يئميش، اولموش اژدها) مار خورده و اژدها شده است
ايلوسي ايولن آووني، حلوا ييين آونمه‌ري (اؤلوسو اؤله‌ن آوووندو، حلوا يييه‌ن آوونمادي) صاحب عزا آرام گرفت، وليمه‌خور بي‌قراري مي‌کند
ايمامزاره شمه گترن و شمع اوغليني تانير (ايمامزادا شمعي گتيره‌ن و شمعي اوغورلاياني تانييير). امامزاده نذر کننده‌ي شمع و دزد شمع را مي‌شناسد
اينه آردي سارو چيوري، نه آردي وار نه ايوزي (عئيني آردي ساري چؤره‌کدير، نه آردي وار، نه اوزو) مثل نان ساجي پشت و رويش پيدا نيست
ايوز باشني باغله‌بيلميياو، گيتمي گلين باشي باغلييه (اؤز باشيني باغلايابيلمير، گئتميش گلينين باشي باغلايا) سر خودش را نمي‌تواند ببندد سرپيچ عروس مي‌خواهد ببندد
ايوز داشي و ايوز باشي (اؤز داشي و اؤز باشي): سنگ خودش و سر خودش
ايوز و ديوز-(يوز و دوز) صد و درست
ايوزي بيجه اوخيجين (خوکيجين؟)، سؤزلري بيجه کوچيجين (اوزو بيرجه اوخوجا؟، سؤزله‌ري بيرجه کيچيجه) خودش به بزرگي (؟)، حرفهايش کودکانه
ايوزي ديسه ديرمان داشيري (اوزو دييه‌سين ده‌ييرمه‌ن داشيدير): چهره اش مثل سنگ آسياب مي‌ماند
ايولماغ بي گون، شيون بي گون (اؤلمه‌ک بير گون، شووه‌ن بير گون) مردن يک روز است و شيون يک روز
ايولووه ايوز ورسه، سيچر کفنه (اؤلويه اوز وئرسه‌ن، سيچار کفنه). به مرده که رو بدهي کفن را نجس مي‌کند
ايت هيزلوقننه، قورت سامانلوقده بالا ايللر (ايت هيزلييينده‌ن، قورت سامانليقدا بالا ائيله‌يير) از هيزي سگ گرگ در کاهدان بچه مي‌گذارد
ايشي ايشيده قالنه، برن و قولاغ اولي (ائشه‌ک ائشه‌کليکده‌ن قالاندا، بورون و قولاق اولار): خر اگر اداي خري در نياورد او را مثله مي‌کنند
ايشي گترم باشنه، دباغ دري باشنه گته‌مه‌مي (ايش گتيره‌ره‌م باشينا، دريچي دري باشينا گتيرمه‌ميش) بلائي به سرش بياورم که دباغ به پوست نکرده است
ايشي هارده، دوشي هاره (ائشه‌ک هارادا، دؤشه‌ک هارادا) خر کجا، تشک کجا
ايشيي ايولماغي، ايت بيراميري (ائشه‌يين اؤلمه‌يي، ايتين بايراميدير) مرگ خر عروسي سگ است
ايشيي پالاننه ييير (ائشه‌يي پالاني‌ينان يييير): خر را با پالان قورت مي‌دهد
ايشيي گيوجنه گلميياو، گيريشمي پالاننه (ائشه‌يين گوجونده‌ن گلمه‌يير، گيريشميش پالانينا): زور خر نمي‌آيد به پالان گيره داده است
ايشيي نه بيلي يورغان، دويشي نه‌مه‌ري (ائشه‌ک نه بيلير يورقان، دؤشه‌ک نه‌مه‌دير) خر چه مي‌داند لحاف و تشک چيست
ايشيي ولپيره گيچدي (ائشه‌يي کؤپروده‌ن گئچدي): خرش از پل رد شد
ايشييني گورسه، هارده قورت يه‌مي (ائشه‌ييني گؤرسه‌ن، هارادا قورت يئميش) خرش ببيني کجا گرگ خورده است
ايشييه مينماغ بيجه عيبدي، انماق ايکي (ائشه‌يه مينمه‌ک بيرجه عيبدير، اينمه‌ک ايکي) سوار شدن يک عيب دارد و پياده شدن دو تا
ايکي قچي واردي، ايکي ره آلي ساتن (ايکي قيچي وار ايدي، ايکي ده آلدي ساتين) دو پا داشت دو تا هم خريد
ايکي قرانلوق ايشيده، بير قران يارملوق کوريگ دويشر (ايکي قيرانليق ائشه‌کده‌ن، بير قيران ياريمليق قودوق دوشه‌ر) از الاغ دو قراني کره‌ي يک و نيم قراني متولد مي‌شود
ايلان شيرين ديلنه چخر يازييه (ايلان شيرين ديل‌ينه‌ن چيخار يازييا) مار با زبان خوش از لانه بيرون مي‌آيد
ايلان هر نا غره کجدي، ده‌لوگه گينه گه‌ري راس اوسي (ايلان هر نه قده‌ر اه‌يريدير، دلييه گينه گره‌ک دوز اولسون): مار هر اندازه کج و معوج است وقت سوراخ رفتن بايد راست باشد
ايلان يه‌مي، اولمي اژداها (ايلان يئميش، اولموش اژدها) مار خورده و اژدها شده است
ايلوسي ايولن آووني، حلوا ييين آونمه‌ري (اؤلوسو اؤله‌ن آوووندو، حلوا يييه‌ن آوونمادي) صاحب عزا آرام گرفت، وليمه‌خور بي‌قراري مي‌کند
ايمامزاره شمه گترن و شمع اوغليني تانير (ايمامزادا شمعي گتيره‌ن و شمعي اوغورلاياني تانييير). امامزاده نذر کننده‌ي شمع و دزد شمع را مي‌شناسد
اينه آردي سارو چيوري، نه آردي وار نه ايوزي (عئيني آردي ساري چؤره‌کدير، نه آردي وار، نه اوزو) مثل نان ساجي پشت و رويش پيدا نيست
ايوز باشني باغله‌بيلميياو، گيتمي گلين باشي باغلييه (اؤز باشيني باغلايابيلمير، گئتميش گلينين باشي باغلايا) سر خودش را نمي‌تواند ببندد سرپيچ عروس مي‌خواهد ببندد
ايوز داشي و ايوز باشي (اؤز داشي و اؤز باشي): سنگ خودش و سر خودش
ايوز و ديوز-(يوز و دوز) صد و درست
ايوزي بيجه اوخيجين (خوکيجين؟)، سؤزلري بيجه کوچيجين (اوزو بيرجه اوخوجا؟، سؤزله‌ري بيرجه کيچيجه) خودش به بزرگي (؟)، حرفهايش کودکانه
ايوزي ديسه ديرمان داشيري (اوزو دييه‌سين ده‌ييرمه‌ن داشيدير): چهره اش مثل سنگ آسياب مي‌ماند
ايولماغ بي گون، شيون بي گون (اؤلمه‌ک بير گون، شووه‌ن بير گون) مردن يک روز است و شيون يک روز
ايولووه ايوز ورسه، سيچر کفنه (اؤلويه اوز وئرسه‌ن، سيچار کفنه). به مرده که رو بدهي کفن را نجس مي‌کند
ايت هيزلوقننه، قورت سامانلوقده بالا ايللر (ايت هيزلييينده‌ن، قورت سامانليقدا بالا ائيله‌يير) از هيزي سگ گرگ در کاهدان بچه مي‌گذارد
« ب »
باخر ايوزنه، ديير بو منم، اينانمه‌رم (باخير اوزونه، دئيير بو منه‌م، اينانميرام) به خودش نگاه مي‌کند مي‌گويد اين منم باور نمي‌کنم
باشم سينر، نرخم سينه‌رمه (باشيمي سيندير، نرخيمي سينديرما) سرم را بشکن، نرخم را کم نکن
باشي ديدي الحد داشنه (باشي ده‌يدي لحد داشينا). سرش به سنگ لحد خورد
باشي نومورته‌ره چخمه‌مي (باشي يومورتادان چيخماميش) سرش از تخم مرغ بيرون نيامده است
باشي سارولوغي، چکلممي (باشي ساريليغي، چکيلمه‌ميش) هنوز زردي سرش (مثل جوجه‌اي که از تخم در مي‌آيد) کشيده نشده است
باغده آکمه آلو، کرده ديمه خالو (باغدا اکمه آلي، کورده دئمه خالو) توي باغ آلو نکار و به کرد هم خالو نگو
بالا ننه‌ره يه‌که‌راق (بالا ننه‌ده‌ن يئکه ره‌ک). بچه از مادر بزرگتر
بالوغ بيلمه‌سي، خالوق که بيلي (باليق بيلمه‌سه، خالق کي بيلير) ماهي نداند، خالق که مي‌داند
بالوغ توتن، گوتني باغلر سوغ سوه (باليق توتان، گؤتونو باغلار سويوق سويا) کسي که ماهي مي‌خواهد بايد توي آب سرد بنشيند
بره کو اوخيياو (بره‌کو؟ اوخويور) شر و ور مي‌خواند
بزه گلن بزه اوخشر، دوشالري قوزه اوخشر (خوشير) (بيزه گله‌ن بيزه اوخشار، داشاقلاري قوزا اوخشار). ميهمان ما خلق ما را دارد، خايه هايش به گردو مي‌ماند
بقال داشده اوغلر، سيچان نه کيشميشده (باققال داشدان اوغورلار، سيچان دا کشمشده‌ن) بقال از سنگ مي‌دزدد و موش از کشمش
به‌لرکي خرمانه، بو ايل ساوراوري (بيلديرکي خرمني، بو ايل ساوورور). خرمن پارسالي را امسال باد مي‌دهد
بو ايل قوش برلرکي غوش.... ايليياو (بو ايلکي قوش بيلديرکي قوشا ... ائيله‌يير) چوجه‌ي امسالي به جوجه‌ي پارسالي ... ياد مي‌دهد
بو ياخون يولوچي، يا خوش ديلو، يا چوخ پيولو (بو ياخين يول اوچون، يا خوش ديلين، يا چوخ پولون اوچون) بري راه کوتاه يا زبان خوش و پول زيادت
بوسان اييه‌سي گلمي (بوستان يييه‌سي گلميش) صاحب بستان آمده است
بوساني گل چخارمي (بوستاني گول چيخارتميش) بستانش گل جاليز روئيده است
بوغاز يدي بوغني وار (بوغازين يئدي بوغونو وار) گلو هفت گره دارد
بوگونکي قوش و دونوکي قوش (بوگونکو قوش و دونه‌نکي قوش) گنجشک امروز و گنجشک ديروز
بوينني (بيوني) تور کسمز (بوينونو ناجاق کسمه‌ز) تبر گردنش را نمي‌برد
بيت دويشمي توماننه (بيت دوشموش تومانينا) توي تنبانش شپش افتاده است (زن مي‌خواهد)
بيت دويشمي کور النه (بيت دوشموش کور الينه) شپش به دست کور افتاده ست
بيجه ايشي گترم باشنه، بيلسي بيجه باتمان اوننه، ناقره فطيره چخر (بيرجه ايش گتيره‌ره‌م باشينا، بيله‌سين بيرجه باتمان اوندان، نه قده‌ر فطيره چيخار) کاري به سر او بياورم که بفهمد از يک من آرد چقدر فطيره در مي‌آيد.
بيجه ايولمه‌سي، بي کمسه دره‌لمه‌ز (بيرجه اؤلمه‌سه، بير کيمسه ديريلمه‌ز) تا يکي نميرد يکي زنده نمي‌شود
بيجه دي، بيجه ايشر! (بيرجه دئ، بيرجه ائشيت!) يکي بگو، يکي هم بشنو
بيجه‌سنه ديره: داداو آجنه ايولي. ديري: واريديو و يه‌مه‌ري؟ (بيرجه‌سينه دئديله‌ر: دده‌ن آجيندان اؤلدو، دئدي: وارييدي و يئمه‌دي؟) به يکي گفتند پدرت از گرسنگي مرد، جواب داد، داشت و نخورد؟
بيجه نادان داش آتي چاهه، غرخ عاقل چخارماغ باشارمز (بيرجه نادان داش آتار قويويا، قيرخ عاقل چيخارماق باشارماز) ناداني به چاه سنگ مي‌اندازد، صد عاقل از بيرون آوردن آن عاجز مي‌مانند
بيجه يالنچي، بيجه ره طمهکار (بيرجه يالانچي، بيرجه ده تاماهکار) يکي دروغگو و ديگري طمعکار
بيجه يينه غورخ، بيجه يميينه (بيرجه يييه‌نده‌ن قورخ، بيرجه يئمه‌يه‌نده‌ن) يکي از خورنده بترس، يکي از کسي که مي‌گويد نمي‌خورم
بيحيايه سلام ور و رد اول (بي‌حيايا سلام وئر و رد اول) به بيحيا سلام بده و برو
بيرام، قارداش گه بارشاخ، ايوريده‌کي ايوريده (بايرام، قارداش گل باريشاق، اوره‌کده‌کي اوره‌کده) عيد است بيا آشتي کنيم و آنچه در دل داريم بماند
بيله دوسلوق ايله، دوشمنچيلوق يه‌ري غالسي. بيله ره دوشمنچيلوق، که دوسلوق يه‌ري غالسي (بئله دوستلوق ائيله، دشمنچيليک يئري قالسين. بئله ده دشمنچيليک کي، دوستلوق يئري قالسين) جوري دوستي کن که جاي دشمني بماند و طوري دشمني کن که جاي دوستي باقي بماند
بير يرده ياتمز، سو گيسي آلتنه (بير يئرده ياتماز، سو گئتسين آلتينا) جائي نمي‌خوابد که آب زيرش برود
باخر ايوزنه، ديير بو منم، اينانمه‌رم (باخير اوزونه، دئيير بو منه‌م، اينانميرام) به خودش نگاه مي‌کند مي‌گويد اين منم باور نمي‌کنم
باشم سينر، نرخم سينه‌رمه (باشيمي سيندير، نرخيمي سينديرما) سرم را بشکن، نرخم را کم نکن
باشي ديدي الحد داشنه (باشي ده‌يدي لحد داشينا). سرش به سنگ لحد خورد
باشي نومورته‌ره چخمه‌مي (باشي يومورتادان چيخماميش) سرش از تخم مرغ بيرون نيامده است
باشي سارولوغي، چکلممي (باشي ساريليغي، چکيلمه‌ميش) هنوز زردي سرش (مثل جوجه‌اي که از تخم در مي‌آيد) کشيده نشده است
باغده آکمه آلو، کرده ديمه خالو (باغدا اکمه آلي، کورده دئمه خالو) توي باغ آلو نکار و به کرد هم خالو نگو
بالا ننه‌ره يه‌که‌راق (بالا ننه‌ده‌ن يئکه ره‌ک). بچه از مادر بزرگتر
بالوغ بيلمه‌سي، خالوق که بيلي (باليق بيلمه‌سه، خالق کي بيلير) ماهي نداند، خالق که مي‌داند
بالوغ توتن، گوتني باغلر سوغ سوه (باليق توتان، گؤتونو باغلار سويوق سويا) کسي که ماهي مي‌خواهد بايد توي آب سرد بنشيند
بره کو اوخيياو (بره‌کو؟ اوخويور) شر و ور مي‌خواند
بزه گلن بزه اوخشر، دوشالري قوزه اوخشر (خوشير) (بيزه گله‌ن بيزه اوخشار، داشاقلاري قوزا اوخشار). ميهمان ما خلق ما را دارد، خايه هايش به گردو مي‌ماند
بقال داشده اوغلر، سيچان نه کيشميشده (باققال داشدان اوغورلار، سيچان دا کشمشده‌ن) بقال از سنگ مي‌دزدد و موش از کشمش
به‌لرکي خرمانه، بو ايل ساوراوري (بيلديرکي خرمني، بو ايل ساوورور). خرمن پارسالي را امسال باد مي‌دهد
بو ايل قوش برلرکي غوش.... ايليياو (بو ايلکي قوش بيلديرکي قوشا ... ائيله‌يير) چوجه‌ي امسالي به جوجه‌ي پارسالي ... ياد مي‌دهد
بو ياخون يولوچي، يا خوش ديلو، يا چوخ پيولو (بو ياخين يول اوچون، يا خوش ديلين، يا چوخ پولون اوچون) بري راه کوتاه يا زبان خوش و پول زيادت
بوسان اييه‌سي گلمي (بوستان يييه‌سي گلميش) صاحب بستان آمده است
بوساني گل چخارمي (بوستاني گول چيخارتميش) بستانش گل جاليز روئيده است
بوغاز يدي بوغني وار (بوغازين يئدي بوغونو وار) گلو هفت گره دارد
بوگونکي قوش و دونوکي قوش (بوگونکو قوش و دونه‌نکي قوش) گنجشک امروز و گنجشک ديروز
بوينني (بيوني) تور کسمز (بوينونو ناجاق کسمه‌ز) تبر گردنش را نمي‌برد
بيت دويشمي توماننه (بيت دوشموش تومانينا) توي تنبانش شپش افتاده است (زن مي‌خواهد)
بيت دويشمي کور النه (بيت دوشموش کور الينه) شپش به دست کور افتاده ست
بيجه ايشي گترم باشنه، بيلسي بيجه باتمان اوننه، ناقره فطيره چخر (بيرجه ايش گتيره‌ره‌م باشينا، بيله‌سين بيرجه باتمان اوندان، نه قده‌ر فطيره چيخار) کاري به سر او بياورم که بفهمد از يک من آرد چقدر فطيره در مي‌آيد.
بيجه ايولمه‌سي، بي کمسه دره‌لمه‌ز (بيرجه اؤلمه‌سه، بير کيمسه ديريلمه‌ز) تا يکي نميرد يکي زنده نمي‌شود
بيجه دي، بيجه ايشر! (بيرجه دئ، بيرجه ائشيت!) يکي بگو، يکي هم بشنو
بيجه‌سنه ديره: داداو آجنه ايولي. ديري: واريديو و يه‌مه‌ري؟ (بيرجه‌سينه دئديله‌ر: دده‌ن آجيندان اؤلدو، دئدي: وارييدي و يئمه‌دي؟) به يکي گفتند پدرت از گرسنگي مرد، جواب داد، داشت و نخورد؟
بيجه نادان داش آتي چاهه، غرخ عاقل چخارماغ باشارمز (بيرجه نادان داش آتار قويويا، قيرخ عاقل چيخارماق باشارماز) ناداني به چاه سنگ مي‌اندازد، صد عاقل از بيرون آوردن آن عاجز مي‌مانند
بيجه يالنچي، بيجه ره طمهکار (بيرجه يالانچي، بيرجه ده تاماهکار) يکي دروغگو و ديگري طمعکار
بيجه يينه غورخ، بيجه يميينه (بيرجه يييه‌نده‌ن قورخ، بيرجه يئمه‌يه‌نده‌ن) يکي از خورنده بترس، يکي از کسي که مي‌گويد نمي‌خورم
بيحيايه سلام ور و رد اول (بي‌حيايا سلام وئر و رد اول) به بيحيا سلام بده و برو
بيرام، قارداش گه بارشاخ، ايوريده‌کي ايوريده (بايرام، قارداش گل باريشاق، اوره‌کده‌کي اوره‌کده) عيد است بيا آشتي کنيم و آنچه در دل داريم بماند
بيله دوسلوق ايله، دوشمنچيلوق يه‌ري غالسي. بيله ره دوشمنچيلوق، که دوسلوق يه‌ري غالسي (بئله دوستلوق ائيله، دشمنچيليک يئري قالسين. بئله ده دشمنچيليک کي، دوستلوق يئري قالسين) جوري دوستي کن که جاي دشمني بماند و طوري دشمني کن که جاي دوستي باقي بماند
بير يرده ياتمز، سو گيسي آلتنه (بير يئرده ياتماز، سو گئتسين آلتينا) جائي نمي‌خوابد که آب زيرش برود
« پ »
پخ ييين قاشقي، بيلنه‌ري (پوخ يييه‌نين قاشيغي، بئلينده‌دير) کسي که ... مي‌خورد قاشقش را در شال کمر دارد
پشه اغزنه اولاو (سينه‌ک آغزيندا اؤلور) مگس در دهانش مي‌ميرد
پفنه پلو غيرلمز، ديوگي ايسه‌رو و سارو ياغ (پوفونه‌ن پيلاو قايريلماز، دويو ايسته‌ر و ساري ياغ) با پف پلو درست نمي‌شود برنج مي‌خواهد و روغن زرد
پيچاغ ايوز دسه‌سيني کسمز (پيچاق اؤز ساپيني کسمه‌ز). چاقو دسته خود را نمي‌برد
پيش‌اماغ؟ (فش‌ايلماق؟) توماننه (ايشه‌مه‌ک؟ فيشيلداماق ؟ تومانينا) ادرار کردن به شلوار
پيشي بزه‌درماغ (پيشيک بزه‌تديرمک) گربه را بزک کردن
پيشي پيشي ايله‌ماغ (پيشي پيشي ائيله‌مه‌ک) پيشي پيشي کردن
پيولم جيومنه، عقلم باشمنه (پولوم جيبيمده، عاقليم باشيمدا) پولم در جيبم، عقلم در سرم
پيونه‌چي اياغ يالان اولي (پينه‌چي آياق يالين اولار) پينه دوز پا برهنه مي‌شود
پخ ييين قاشقي، بيلنه‌ري (پوخ يييه‌نين قاشيغي، بئلينده‌دير) کسي که ... مي‌خورد قاشقش را در شال کمر دارد
پشه اغزنه اولاو (سينه‌ک آغزيندا اؤلور) مگس در دهانش مي‌ميرد
پفنه پلو غيرلمز، ديوگي ايسه‌رو و سارو ياغ (پوفونه‌ن پيلاو قايريلماز، دويو ايسته‌ر و ساري ياغ) با پف پلو درست نمي‌شود برنج مي‌خواهد و روغن زرد
پيچاغ ايوز دسه‌سيني کسمز (پيچاق اؤز ساپيني کسمه‌ز). چاقو دسته خود را نمي‌برد
پيش‌اماغ؟ (فش‌ايلماق؟) توماننه (ايشه‌مه‌ک؟ فيشيلداماق ؟ تومانينا) ادرار کردن به شلوار
پيشي بزه‌درماغ (پيشيک بزه‌تديرمک) گربه را بزک کردن
پيشي پيشي ايله‌ماغ (پيشي پيشي ائيله‌مه‌ک) پيشي پيشي کردن
پيولم جيومنه، عقلم باشمنه (پولوم جيبيمده، عاقليم باشيمدا) پولم در جيبم، عقلم در سرم
پيونه‌چي اياغ يالان اولي (پينه‌چي آياق يالين اولار) پينه دوز پا برهنه مي‌شود
« ت »
تا ماپي دريري، بو اوون ايله اريري (تا ماپي ديريدير، بو اون ائله ايريدير) تا مافي (اسمي براي تمسخر) زنده است، اين آرد خوب نرم نمي‌شود و درشت است
تانجيه ديير توت، دويشانه ديير قاچ (تازييا دييير توت، داوشانا دييير قاچ) به تازي مي‌گويد بگير به خرگوش مي‌گويد فرار کن
تاي دوشسي، زرنگه‌له‌مه‌سي (تاي؟ دوشسون، زيرينگله‌مه‌سين؟) چيزي بيافتد و صدا هم ندهد؟
تند گيسه دييله بيجدي، يواش گييسه دييله گيجدي (يئيين گئتسه دييه‌رله‌ر بيجدير، ياواش گئتسه دييه‌رله‌ر گيجدير) تند بروي مي‌گويند زرنگ است، يواش هم بروي مي‌گويند گيج است
توپا ايوزي آغريمز، کفتيکاريري (تپيک اؤزو آغريماز، کفتي‌کاريدير؟) لگدي که مي خوري خودش درد نمي‌کند کنفي و سر کوفت آن دردآور است
توخو آجده خوري يوخ (توخون آجدان خبري يوخ) سير از گرسنه خبر ندارد
توق ايوزي ايوز باشنه کيول اللر (تويوق اؤزو اؤز باشينا کول اله‌ر) مرغ خودش خاکستر را بر سر خودش مي‌ريزد
تولکي آغزي چاتمز ايوزمه، ديير ترشدي (تولکو آغزي چاتماز اوزومه، دييه‌ر تورشدور) دهان روباه به انگور نمي‌رسد مي‌گويد ترش است.
تولکي ايسييو گيسي پرچينلو باغه (تولکو ايسته‌يير گئتسين پرچينلي باغا) روباه دوست دارد که به باغ پرچين دار برود (ولي نمي‌تواند)
تولکييه ديرله: شاهدو کيمني، ديري: غويرغنم (تولکويه دئديله‌ر: شاهدين کيمدير، دئدي: قويروغوم) به روباه گفتند شاهدت کيست گفت دمم
تا ماپي دريري، بو اوون ايله اريري (تا ماپي ديريدير، بو اون ائله ايريدير) تا مافي (اسمي براي تمسخر) زنده است، اين آرد خوب نرم نمي‌شود و درشت است
تانجيه ديير توت، دويشانه ديير قاچ (تازييا دييير توت، داوشانا دييير قاچ) به تازي مي‌گويد بگير به خرگوش مي‌گويد فرار کن
تاي دوشسي، زرنگه‌له‌مه‌سي (تاي؟ دوشسون، زيرينگله‌مه‌سين؟) چيزي بيافتد و صدا هم ندهد؟
تند گيسه دييله بيجدي، يواش گييسه دييله گيجدي (يئيين گئتسه دييه‌رله‌ر بيجدير، ياواش گئتسه دييه‌رله‌ر گيجدير) تند بروي مي‌گويند زرنگ است، يواش هم بروي مي‌گويند گيج است
توپا ايوزي آغريمز، کفتيکاريري (تپيک اؤزو آغريماز، کفتي‌کاريدير؟) لگدي که مي خوري خودش درد نمي‌کند کنفي و سر کوفت آن دردآور است
توخو آجده خوري يوخ (توخون آجدان خبري يوخ) سير از گرسنه خبر ندارد
توق ايوزي ايوز باشنه کيول اللر (تويوق اؤزو اؤز باشينا کول اله‌ر) مرغ خودش خاکستر را بر سر خودش مي‌ريزد
تولکي آغزي چاتمز ايوزمه، ديير ترشدي (تولکو آغزي چاتماز اوزومه، دييه‌ر تورشدور) دهان روباه به انگور نمي‌رسد مي‌گويد ترش است.
تولکي ايسييو گيسي پرچينلو باغه (تولکو ايسته‌يير گئتسين پرچينلي باغا) روباه دوست دارد که به باغ پرچين دار برود (ولي نمي‌تواند)
تولکييه ديرله: شاهدو کيمني، ديري: غويرغنم (تولکويه دئديله‌ر: شاهدين کيمدير، دئدي: قويروغوم) به روباه گفتند شاهدت کيست گفت دمم
« ج »
جانماز چه‌کوري سوه (جانماز چکير سويا) جانماز آب مي‌کشد
جن گورممي، آرم بوغاو (جين گؤرمه‌ميش، آدام بوغور) هنوز جن نديده آدم خفه مي‌کند
جيوجه‌ني آخر پائئيز سايلله (جوجه‌ني گوز سونوندا سايارلار) جوجه را آخر پائيز مي‌شمارند
جيوونه بيت مناجات وراو (جيبينده بيت مناجات وئرير) شپش در جيبش مناجات مي‌خواند
جانماز چه‌کوري سوه (جانماز چکير سويا) جانماز آب مي‌کشد
جن گورممي، آرم بوغاو (جين گؤرمه‌ميش، آدام بوغور) هنوز جن نديده آدم خفه مي‌کند
جيوجه‌ني آخر پائئيز سايلله (جوجه‌ني گوز سونوندا سايارلار) جوجه را آخر پائيز مي‌شمارند
جيوونه بيت مناجات وراو (جيبينده بيت مناجات وئرير) شپش در جيبش مناجات مي‌خواند
« چ »
چاغلي چاغانه بي زار دوويدي، ايني که تتره ويرانه‌سيري (چاغالي؟ چاغيندا بير زات دئييلدي، ايندي کي تتره؟ ويرانه‌سيدير) در بهترين شرايط و روزهاي اوجش هم چيزي نبود، الان که اوضاع خوبي هم ندارد
چاوانه گري ايوزنو سووي اوله، سو توکماغنه چاوانه دولمز (قويو گره‌ک اؤزونون سويو اولا، سو تؤکمه‌ک‌ينه‌ن قويو دولماز) چاه بايد از خودش آب داشته باشد، با آب ريختن چاه پر نمي‌شود
چپدي، ديشمي گيوزه (چؤپدور، دوشموش گؤزه) خاشاک است به چشم رفته
چراغ ايوز ديونه اشغلوغ ورمز (چيراق اؤز ديبينه ايشيقليق وئرمه‌ز) چراغ دور خودش را روشن نمي‌کند
چوخلوخ، پوخلولوغ (چوخلوق، پوخلولوق) زياد بودن و خراب شدن کار
چاغلي چاغانه بي زار دوويدي، ايني که تتره ويرانه‌سيري (چاغالي؟ چاغيندا بير زات دئييلدي، ايندي کي تتره؟ ويرانه‌سيدير) در بهترين شرايط و روزهاي اوجش هم چيزي نبود، الان که اوضاع خوبي هم ندارد
چاوانه گري ايوزنو سووي اوله، سو توکماغنه چاوانه دولمز (قويو گره‌ک اؤزونون سويو اولا، سو تؤکمه‌ک‌ينه‌ن قويو دولماز) چاه بايد از خودش آب داشته باشد، با آب ريختن چاه پر نمي‌شود
چپدي، ديشمي گيوزه (چؤپدور، دوشموش گؤزه) خاشاک است به چشم رفته
چراغ ايوز ديونه اشغلوغ ورمز (چيراق اؤز ديبينه ايشيقليق وئرمه‌ز) چراغ دور خودش را روشن نمي‌کند
چوخلوخ، پوخلولوغ (چوخلوق، پوخلولوق) زياد بودن و خراب شدن کار
« ح »
حاشا او قزل تشته، که اوشاقم باشي ايچنه قينه‌سي (حاشا او قيزيل تشته، کي اوشاغيمين باشي ايچينده قايناسين) دور باد آن تشت زري که سر بچه‌ام در آن بجوشد
حلالزاره بارشدي، حرامزاره قارشدي (حلالزادا باريشدي، حرامزادا قاريشدي) حلال زاده آشتي کرد و حرام زاده به هم زد
حله شوره يئميشو؟ (هله شورا يئميش‌سين؟) هله هوله خورده‌اي؟
حمام (زم زم) سووينه آشنا توتاو (حامام سويونا تانيش توتار) با تعارف کردن آب زمزم براي خودش آشنا پيدا مي‌کند
حيالو حيا ايلري، بيحيا ديري منه قورخدي (حيالي حيا ائيله‌دي، بيحيا دئدي منده‌ن قورخدو) باحيا خجالت کشيد، بيحيا گفت از ترس من است
حاشا او قزل تشته، که اوشاقم باشي ايچنه قينه‌سي (حاشا او قيزيل تشته، کي اوشاغيمين باشي ايچينده قايناسين) دور باد آن تشت زري که سر بچه‌ام در آن بجوشد
حلالزاره بارشدي، حرامزاره قارشدي (حلالزادا باريشدي، حرامزادا قاريشدي) حلال زاده آشتي کرد و حرام زاده به هم زد
حله شوره يئميشو؟ (هله شورا يئميش‌سين؟) هله هوله خورده‌اي؟
حمام (زم زم) سووينه آشنا توتاو (حامام سويونا تانيش توتار) با تعارف کردن آب زمزم براي خودش آشنا پيدا مي‌کند
حيالو حيا ايلري، بيحيا ديري منه قورخدي (حيالي حيا ائيله‌دي، بيحيا دئدي منده‌ن قورخدو) باحيا خجالت کشيد، بيحيا گفت از ترس من است
« خ »
خدا آچن چراغي، بنه گيچره‌بيلمز (تانري آچان چيراغي، قول گئچيره‌بيلمه‌ز) چراغي که خدا روشن کند بنده نمي‌تواند خاموشش کند
خدا داغي تانير، قار قور ائسنه (تانري داغي تانييير، قار قويور اوستونه) خدا کوه را مي‌شناسد برف روي آن مي‌نشاند
خدا نجار ديول، ولي تخته‌تراشدي (تانري نجار دئييل، ولي آغاج يوناندير) خدا نجار نيست، ولي تخته‌تراش است
خدا وردي عينيه، ديشي يوخدي چينييه (تانري وئردي عيني‌يه، ديشي يوخدور چئينييه) خدا به عيني (عين الله) داده ولي دندان ندارد بخورد
خدانو داروغه‌سي، بازار ده‌ري (تانرينين دارغاسي، بازاردادير) داروغه‌ي خدا در بازار است
خلو عقلي گيوزنه‌ري (خالقين عقلي گؤزونده‌دير) عقل مردم در چشم آنان است
خنه چوخ اولننه، توته‌لي گوته (خينا چوخ اولاندا، توتارلار گؤته) حنا که زيا باشد به ....هم مي‌گيرند
خوشر مجمه‌يه، نه آردي وار، نه ايوزي (اوخشار مجمعه‌يه، نه آردي وار، نه اوزو) به مجمعه مي‌ماند، نه رو دارد و نه پشت
خدا آچن چراغي، بنه گيچره‌بيلمز (تانري آچان چيراغي، قول گئچيره‌بيلمه‌ز) چراغي که خدا روشن کند بنده نمي‌تواند خاموشش کند
خدا داغي تانير، قار قور ائسنه (تانري داغي تانييير، قار قويور اوستونه) خدا کوه را مي‌شناسد برف روي آن مي‌نشاند
خدا نجار ديول، ولي تخته‌تراشدي (تانري نجار دئييل، ولي آغاج يوناندير) خدا نجار نيست، ولي تخته‌تراش است
خدا وردي عينيه، ديشي يوخدي چينييه (تانري وئردي عيني‌يه، ديشي يوخدور چئينييه) خدا به عيني (عين الله) داده ولي دندان ندارد بخورد
خدانو داروغه‌سي، بازار ده‌ري (تانرينين دارغاسي، بازاردادير) داروغه‌ي خدا در بازار است
خلو عقلي گيوزنه‌ري (خالقين عقلي گؤزونده‌دير) عقل مردم در چشم آنان است
خنه چوخ اولننه، توته‌لي گوته (خينا چوخ اولاندا، توتارلار گؤته) حنا که زيا باشد به ....هم مي‌گيرند
خوشر مجمه‌يه، نه آردي وار، نه ايوزي (اوخشار مجمعه‌يه، نه آردي وار، نه اوزو) به مجمعه مي‌ماند، نه رو دارد و نه پشت
« د »
دادا آزاله، ننه آزاله، آرسنه چخمي گل آلاله (دده پئهين، ننه پئهين، آراسيندان چيخميش آلالا چيچه‌يي) پدر مدفوع چارپايان، مادر هم مانند مدفوع چارپايان، ولي از اين ميان گل آلاله بيرون آمده است
داداسنه نه گلي دردم، که اوشاقنه نمه گلاوي توتم (دده‌سينده‌ن نه گولو درديم، کي اوشاقيندان نه‌مه گولابي توتام) از پدرش چه گلي چيدم که از بچه اش چه گلابي بگيرم
داداسيني گورميييدم، ننه‌سي غصه‌سنه‌نه اويلردم (دده‌سيني گؤرمه‌يه‌يديم، ننه‌سي غصه‌سينده‌ن اؤله‌رديم) اگر پدرش را نمي‌ديدم از غصه مادرش مي‌مردم
داش آت، تا قولو آچه‌سي (داش آت، تا قولون آچيلسين) سنگ پرت کن تا دستت باز شود
داش ايوز يرنه آغردي (داش اؤز يئرينده آغيردير) سنگ در جاي خودش سنگين است
داغ يخلمه‌سي، دره دولمز (داغ ييخيلماسا، دره دولماز) تا کوه خراب نشود دره پر نمي‌شود
درد بيجه اوسي، چکماغي آسان اولي (درد بيرجه اولسا، چکمه‌يي آسان اولار) درد اگر يکي باشد تحملش آسان مي‌شود
درد گلي خروارنه، توکلي مثقالنه (درد گله‌ر خروارينان، تؤکوله‌ر ميثقالينان) درد با خروار مي‌آيد به مثقال مي‌رود
دري گذري ديوشي دباخانه يه (درينين يولو دوشوپ دريچي‌يه) گذر پوست به دباغ خانه مي‌افتد
دريا ايت آغزينه پيس اولمز (دنيز ايت آغزيندان پيس اولماز) دريا به پوز سگ نجس نمي‌شود
دنيا قويرغي اوزنني (دونيا قويروغو اوزوندور) دم دنيا بلند است
دنيا مالي، دنيايه غالي (دونيا مالي، دونيايا قالار) مال دنيا به دنيا مي‌ماند
دنياني يا حريف يه‌ير، يا ظريف (دونياني يا حريف يييه‌ر، يا ظريف) دنيا را يا حريف (گردن کلفت) مي‌خورد يا ظريف (به طنازي)
دوز جالَنني (دوز جالاندي) نمک ريخت (بچه‌اي که مي‌افتاد)
دوس اوري که يغله‌دري، دشمن گيوله‌دري (دوست اودور کي ييغلادار، دشمن گولدوره‌ر) دوست آنست که مي‌گرياند، ولي دشمن مي‌خنداند
دوس اوري که سني ييغلدره، دوشمن اوري که سني گويلدره (دوست اودور کي سني ييغلادا، دشمن اودور کي سني گولدوره) دوست آنست که ترا بگرياند و دشمن آنست که ترا بخنداند
دوست دوستي بيجه پؤت (پيوت؟) قوزنه ايسر (دوست دوستو بيرجه پوک قوزونان ايسته‌ر) دوست دوست را حتي با يک گردوي پوک مي‌خواهد
دونه (دووه) يوکنه يير (ده‌وه يوکونده‌ن يييه‌ر) شتر از بارش مي‌خورد
دوه‌يه ديره‌له: بالاو تاپلمي، ديري: يوکم آغر اولي (ده‌وه‌يه دئديله‌ر: بالان تاپيلميش، دئدي: يوکوم آغير اولار) به شتر گفتند بچه‌ات بدنيا آمد، گفت بارم سنگينتر شد
دووه ئو غلن جاغ کل آلي دوماغي اشکاردي (؟؟؟؟؟؟؟؟)
ديام ارکيدي، دياوسه ساغي؟ (ديييره‌م ارکه‌کدير، ديييرسين ساغ؟) مي‌گويم نر است مي‌گوئي بدوشش؟
ديرله پيشي پوخو درمانيچي ياخچري، اوسيني اورتدي (دئديله‌ر پيشيک پوخو درمان اوچون ياخشيدير، اوستونو اؤرتدو) به گربه گفتند مدفوعت براي درمان خوبست روي آنرا پوشاند
ديسه داشتي کسانوواخ (دييه‌سه‌ن ؟؟؟؟؟؟؟؟)
ديسه ديرمانچي توغيري (دييه‌سه‌ن ده‌ييرمه‌نچي تويوغودور) انگار مرغ آسيابان است
ديسه ليک لتره‌ري (دئيه‌سه‌ن ليک ساپيدير) مثل دسته‌ي ليک لتره (خيلي لاغر و باريک) است (ليک= پنبه، اهرم، قيچي در کشتي، لتره= وسيله‌اي براي ريسيدن پشم)
ديلي ايوز گرتنه دويلي (ديلي اؤز ؟ دئييلدير) زبانش دست ؟ خودش نيست
ديه‌سه کيش، کيشميشي توکلي (دئسه‌ن کيش، کيشميشي تؤکوله‌ر) بگويي کيش، کشمشش مي‌ريزد
ديو ايشي، ديوان ايشي (دئو ايشي، ديوان ايشي) کار ديو، کار ديوان
دادا آزاله، ننه آزاله، آرسنه چخمي گل آلاله (دده پئهين، ننه پئهين، آراسيندان چيخميش آلالا چيچه‌يي) پدر مدفوع چارپايان، مادر هم مانند مدفوع چارپايان، ولي از اين ميان گل آلاله بيرون آمده است
داداسنه نه گلي دردم، که اوشاقنه نمه گلاوي توتم (دده‌سينده‌ن نه گولو درديم، کي اوشاقيندان نه‌مه گولابي توتام) از پدرش چه گلي چيدم که از بچه اش چه گلابي بگيرم
داداسيني گورميييدم، ننه‌سي غصه‌سنه‌نه اويلردم (دده‌سيني گؤرمه‌يه‌يديم، ننه‌سي غصه‌سينده‌ن اؤله‌رديم) اگر پدرش را نمي‌ديدم از غصه مادرش مي‌مردم
داش آت، تا قولو آچه‌سي (داش آت، تا قولون آچيلسين) سنگ پرت کن تا دستت باز شود
داش ايوز يرنه آغردي (داش اؤز يئرينده آغيردير) سنگ در جاي خودش سنگين است
داغ يخلمه‌سي، دره دولمز (داغ ييخيلماسا، دره دولماز) تا کوه خراب نشود دره پر نمي‌شود
درد بيجه اوسي، چکماغي آسان اولي (درد بيرجه اولسا، چکمه‌يي آسان اولار) درد اگر يکي باشد تحملش آسان مي‌شود
درد گلي خروارنه، توکلي مثقالنه (درد گله‌ر خروارينان، تؤکوله‌ر ميثقالينان) درد با خروار مي‌آيد به مثقال مي‌رود
دري گذري ديوشي دباخانه يه (درينين يولو دوشوپ دريچي‌يه) گذر پوست به دباغ خانه مي‌افتد
دريا ايت آغزينه پيس اولمز (دنيز ايت آغزيندان پيس اولماز) دريا به پوز سگ نجس نمي‌شود
دنيا قويرغي اوزنني (دونيا قويروغو اوزوندور) دم دنيا بلند است
دنيا مالي، دنيايه غالي (دونيا مالي، دونيايا قالار) مال دنيا به دنيا مي‌ماند
دنياني يا حريف يه‌ير، يا ظريف (دونياني يا حريف يييه‌ر، يا ظريف) دنيا را يا حريف (گردن کلفت) مي‌خورد يا ظريف (به طنازي)
دوز جالَنني (دوز جالاندي) نمک ريخت (بچه‌اي که مي‌افتاد)
دوس اوري که يغله‌دري، دشمن گيوله‌دري (دوست اودور کي ييغلادار، دشمن گولدوره‌ر) دوست آنست که مي‌گرياند، ولي دشمن مي‌خنداند
دوس اوري که سني ييغلدره، دوشمن اوري که سني گويلدره (دوست اودور کي سني ييغلادا، دشمن اودور کي سني گولدوره) دوست آنست که ترا بگرياند و دشمن آنست که ترا بخنداند
دوست دوستي بيجه پؤت (پيوت؟) قوزنه ايسر (دوست دوستو بيرجه پوک قوزونان ايسته‌ر) دوست دوست را حتي با يک گردوي پوک مي‌خواهد
دونه (دووه) يوکنه يير (ده‌وه يوکونده‌ن يييه‌ر) شتر از بارش مي‌خورد
دوه‌يه ديره‌له: بالاو تاپلمي، ديري: يوکم آغر اولي (ده‌وه‌يه دئديله‌ر: بالان تاپيلميش، دئدي: يوکوم آغير اولار) به شتر گفتند بچه‌ات بدنيا آمد، گفت بارم سنگينتر شد
دووه ئو غلن جاغ کل آلي دوماغي اشکاردي (؟؟؟؟؟؟؟؟)
ديام ارکيدي، دياوسه ساغي؟ (ديييره‌م ارکه‌کدير، ديييرسين ساغ؟) مي‌گويم نر است مي‌گوئي بدوشش؟
ديرله پيشي پوخو درمانيچي ياخچري، اوسيني اورتدي (دئديله‌ر پيشيک پوخو درمان اوچون ياخشيدير، اوستونو اؤرتدو) به گربه گفتند مدفوعت براي درمان خوبست روي آنرا پوشاند
ديسه داشتي کسانوواخ (دييه‌سه‌ن ؟؟؟؟؟؟؟؟)
ديسه ديرمانچي توغيري (دييه‌سه‌ن ده‌ييرمه‌نچي تويوغودور) انگار مرغ آسيابان است
ديسه ليک لتره‌ري (دئيه‌سه‌ن ليک ساپيدير) مثل دسته‌ي ليک لتره (خيلي لاغر و باريک) است (ليک= پنبه، اهرم، قيچي در کشتي، لتره= وسيله‌اي براي ريسيدن پشم)
ديلي ايوز گرتنه دويلي (ديلي اؤز ؟ دئييلدير) زبانش دست ؟ خودش نيست
ديه‌سه کيش، کيشميشي توکلي (دئسه‌ن کيش، کيشميشي تؤکوله‌ر) بگويي کيش، کشمشش مي‌ريزد
ديو ايشي، ديوان ايشي (دئو ايشي، ديوان ايشي) کار ديو، کار ديوان
« ز »
زرنگسه، ال غو ايوز برکو اوسنه (زيره‌نگسه‌ن، ال قوي اؤز بؤرکون اوستونه) خيلي زرنگي دستت را روي کلاه خودت بگذار
زرنگسه، ال غو ايوز برکو اوسنه (زيره‌نگسه‌ن، ال قوي اؤز بؤرکون اوستونه) خيلي زرنگي دستت را روي کلاه خودت بگذار
« س »
سامان آلتنه سو يره‌دره‌ني (سامان آلتيندان سو يئريده‌ندير) آب زير کاه است.
سامان ايوزو ديول، سامانلوغ ايوزوني (سامان اؤزونون دئييل، سامانليق اؤزونون) کاه از خودت نيست، کاهدان که از خودت است
ساوغ دمر (ده‌مير) ديوگماغ (دويگماغ) (سويوق دمير دؤيمه‌ک) آهن سرد کوبيدن
سحر گيوننه غزمه‌مي، ايسياو آغشام گيوننه غززنه (سحر گونونده‌ن قيزماميش، ايسته‌يير آخشام گونوينه‌ن قيزينا) با آفتاب صبح گرم نشده، مي‌خواهد با آفتاب غروب گرم شود
سنه خير گورن، تاريره بلا گوري (سنده‌ن خئير گؤره‌ن، تانريدان بلا گؤره‌ر) آنکه از تو خير ببيند از خدا بلا مي‌بيند
سه‌غله‌ليني ديرمانه آغادرمي (ساقاليني ده‌ييرمه‌نده آغارتميش) ريشش را در آسياب سفيد کرده
سه‌نو ساغلآغو، به‌زم ايوزي آغلوقدي (سنين ساغليغين، بيزيم اوزو آغليقدير) سلامتي تو روسفيدي ماست
سو آپارسي به‌لو، نامرد کولپي‌سنه گيچميسه (سو آپارسا بيله، نامرد کؤپروسونده‌ن گئچمه‌يه‌سين) حتي اگر آب هم بردت، از پل آدم نامرد عبور نکن
سو جوغوري تاپر، هيز ده اوغيرني (سو چوخورو تاپار، هيز ده اوغرونو) آب چاله را مي‌يابد و هيز هم دزد را
(سو گزه‌ر اؤز چاليني تاپار)
سو چالي سوير و هيز هيزي (سو چالاني سئوه‌ر و هيز هيزي) آب بدنبال چاله
مي‌گردد و هيز بدنبال هيزسامان آلتنه سو يره‌دره‌ني (سامان آلتيندان سو يئريده‌ندير) آب زير کاه است.
سامان ايوزو ديول، سامانلوغ ايوزوني (سامان اؤزونون دئييل، سامانليق اؤزونون) کاه از خودت نيست، کاهدان که از خودت است
ساوغ دمر (ده‌مير) ديوگماغ (دويگماغ) (سويوق دمير دؤيمه‌ک) آهن سرد کوبيدن
سحر گيوننه غزمه‌مي، ايسياو آغشام گيوننه غززنه (سحر گونونده‌ن قيزماميش، ايسته‌يير آخشام گونوينه‌ن قيزينا) با آفتاب صبح گرم نشده، مي‌خواهد با آفتاب غروب گرم شود
سنه خير گورن، تاريره بلا گوري (سنده‌ن خئير گؤره‌ن، تانريدان بلا گؤره‌ر) آنکه از تو خير ببيند از خدا بلا مي‌بيند
سه‌غله‌ليني ديرمانه آغادرمي (ساقاليني ده‌ييرمه‌نده آغارتميش) ريشش را در آسياب سفيد کرده
سه‌نو ساغلآغو، به‌زم ايوزي آغلوقدي (سنين ساغليغين، بيزيم اوزو آغليقدير) سلامتي تو روسفيدي ماست
سو آپارسي به‌لو، نامرد کولپي‌سنه گيچميسه (سو آپارسا بيله، نامرد کؤپروسونده‌ن گئچمه‌يه‌سين) حتي اگر آب هم بردت، از پل آدم نامرد عبور نکن
سو جوغوري تاپر، هيز ده اوغيرني (سو چوخورو تاپار، هيز ده اوغرونو) آب چاله را مي‌يابد و هيز هم دزد را
(سو گزه‌ر اؤز چاليني تاپار)
سوره کره توتماغ (سودان کره توتماق) از آب کره گرفتن
سووه چاتمه‌مي، تومان غازمي (سويا چاتماميش، تومان قازميش) به آب نرسيده شلوارش را در آورده
سيچان بالاسي، اولي جوالدوز (سيچان بالاسي، اولار چووالدوز) فرزند موش مي‌شود جوالدوز
سينوغ قلي بوينه باغله‌له (سينيق قولو بويونا باغلارلار) دست شکسته را به گردن مي‌بندند
سيوز ديينه، اوتوز ايکي ديش آره‌سنه چخي، اوتوز ايکي نفر ده بيليش (سؤز دييه‌نده، اوتوز ايکي ديش آراسيندان چيخار، اوتوز ايکي نفر ده بيليش) حرفي که مي‌زني از بين سي و دو دندان رد مي‌شود و سي و دو نفر هم آنرا مي‌دانند
سيوز سيوز گه‌تري (سؤز سؤزو گتيره‌ر) حرف حرف مي‌آورد
« ش »
شانس اولميينه، غاتوق ديش سينيريري (شانس اولماياندا، قاتيق ديش سينديرار) شانس که نباشد ماست دندان مي‌شکند
شيره ايشدوخ، گيوزده دويشدوخ (شيره ايچديک، گؤزده‌ن دوشدوک) شيره خورديم از چشم افتاديم
شانس اولميينه، غاتوق ديش سينيريري (شانس اولماياندا، قاتيق ديش سينديرار) شانس که نباشد ماست دندان مي‌شکند
شيره ايشدوخ، گيوزده دويشدوخ (شيره ايچديک، گؤزده‌ن دوشدوک) شيره خورديم از چشم افتاديم
« ع »
عالم عالمنه، سه ايله منم خاله‌منه (عالم عالمينه‌ن، سن ائله منيم خالامنان) مردم عالم با هم مشکل دارند و تو فقط با خاله‌ي من
عين خرنگ در ييوري (عين ؟؟؟؟ دوريدير؟) (؟) مانند دور خرنگ؟ (خرنگ=استخر، گودال آب)
عالم عالمنه، سه ايله منم خاله‌منه (عالم عالمينه‌ن، سن ائله منيم خالامنان) مردم عالم با هم مشکل دارند و تو فقط با خاله‌ي من
عين خرنگ در ييوري (عين ؟؟؟؟ دوريدير؟) (؟) مانند دور خرنگ؟ (خرنگ=استخر، گودال آب)
« غ »
غوره باخي غوريه، سو گوتري (قورا باخار قورايا، سو گؤتوره‌ر) غوره به
غوره نگاه مي‌کند و آب مي‌آورد
« ف »
فيل ايسين، هندوستان يوليني لقه‌لر (فيل ايسته‌يه‌ن، هينديستان يولونو تپيکله‌ر؟) آنکه فيل بخواهد راه هندوستان را بايد بکوبد
فيل ساتن، بره آله بيلمز (فيل ساتان، قوزو آلابيلمه‌ز) فيل فروش، بره نمي‌تواند بخرد
فيل ايسين، هندوستان يوليني لقه‌لر (فيل ايسته‌يه‌ن، هينديستان يولونو تپيکله‌ر؟) آنکه فيل بخواهد راه هندوستان را بايد بکوبد
فيل ساتن، بره آله بيلمز (فيل ساتان، قوزو آلابيلمه‌ز) فيل فروش، بره نمي‌تواند بخرد
« ق »
قابسيز قينه‌مي (قابسيز قايناميش) بدون ظرف جوشيده است
قاپ قومارخانه اولمي (قاپ قومارخانا اولموش) قاب قمارخانه شده است
قاپوره گيتمه‌مي، پنجره‌ره گللي (قاپيدان گئتمه‌ميش، پنجره‌ده‌ن گلدي) از در نرفته از پنجره برگشت
قاتئق دويلي، آغزو ديورنه غاله (قاتيق دئييلدير، آغزينين دؤورونده قالا) ماست نيست که دور دهانت بماند
قارپوز وراوله غولتوغنه (قارپيز وئريرله‌ر قولتوغونا) هندوانه زير بغلش مي‌دهند
قارنيميچي ديول، قدرميچيري (قدريميچينني) (قارنيم اوچون دئييل، قدريم اوچوندور) براي شکمم نيست، براي منزلتم است
قارننه قرخ تولکي ايونييه‌ر، هيچ بيرنو قويروغي بيربيريه ديمه‌ز (قارنيندا قيرخ تولکو اوينايار، هئچ بيرينين قويروغو بير بيرينه ده‌يمه‌ز) در شکمش چهل روباه بازي مي‌کنند که دم هيچکدامشان به هم نمي‌خورد
قارني دولو اروار، ياغ گورنه دوغماغي گه‌لي (قارني دولو آروات، ياغ گؤره‌نده دوغماغي گله‌ر) زن حامله با ديدن روغن زائيدنش مي‌گيرد
قازان گيدي، غازانچه گه‌تردي (قازان گئتدي، قازانچا گتيردي) ديگ رفت ديگجه آورد
قاش غنجي؟ (خنجکه؟) (خنج؟= پيراسته، خنجکه؟= عشوه و ناز) (قاچ قوشني؟- فرار کن همسايه؟)
قانيني توتمي قاشوغه (قانيني توتموش قاشيغا) خونش را در قاشق کرده است
قراغنه باخ بيززيني آل، ننه‌يه باخ قزني آل (قيراغينا باخ، بئزيني آل، ننه‌يه باخ، قيزيني آل) کنارش را نگاه کن و پارچه را بخر، مادر را نگاه کن و دخترش را بگير
قرقه قرقه‌يه دييه‌ر اوزو قره (قارقا قارقايا دييه‌ر اوزو قارا)، کلاغ به کلاغ مي‌گويد رو سياه
قرقه گيوزني ره چخاري (قارقا گؤزونو ده چيخاردار) چشم کلاغ را هم در مي‌آورد
قزم اوتي سنگين سنگين، بختو آچلي رنگين رنگين (قيزيم اوتور آغير آغير، بختين آچيلا آلا آلا) دخترم سنگين منتظر باش که بختت باز خواهد شد به خوبي
قزم سنه ديام (ديان؟)، گلينم سه ايشر (قيزيم سنه ديييره‌م، گلينيم سن ائشيت) دخترم به تو مي‌گويم، عروسم تو بشنو
قزمه‌ره‌م اوتونه، کور اولم تيوته‌نونه (قيزماديم اودونا، کور اولدوم توتونونده‌ن=دودوندان) از آتشت گرم نشدم، ولي از دودت کور شدم
قه‌چووي يورغانوجين اوزار! (قيچيني يورقانين‌جا اوزات!) پايت را اندازه‌ي گليمت دراز کن
قه‌چي برماغي گياودي گيوزنه (قيچي بارماغي گيريپدير گؤزونه) انگشت پايش توي چشمش مي‌رفت
قورت اويزنه‌ري (قورت اؤزونده‌ندير) کرم از خودش است
قورت وورنه گله ايچنه، واي اونو حالنه که بيجه قوزي واري (قورت ووراندا سورو ايچينه، واي اونون حالينا کي بيرجه قوزوسو واردير) وقتي که گرگ به گله مي‌زند واي به حال کسي که فقط يک بز دارد
قورته قاچن، ديوشي غول بياني گيره‌نه (قوردا قاچان، دوشه‌ر غول-ي بياباني گيرينه) کسي که از گرگ فرار کند گير غول بياباني مي‌افتد
قورخنچي گيوز، چپ دويشر (قورخانچي گؤزه، چؤپ دوشه‌ر) چشم ترسو چپ مي‌افتد
قوريغلو تانزي ره، اوني توتمه‌ز (قويروقلو تازي دا، اونو توتماز) تازي دمدار هم او را نمي‌گيرد
قوش قاناتنه ايوچه‌ر (قوش قاناتي‌ينان اوچار) گنجشک با بالش مي‌پرد
قوش قاناتنه ياغچيري (قوش قاناتي‌ينان ياخشيدير) پرنده با بالهايش زيباست
قوشني چناغي قارن توخ ايله‌مز، محبتي گرم ايه‌ليير (قونشو چاناغي قارين توخ ائيله‌مه‌ز، محبتي ايسي ائيله‌ر) غذايي که همسايه براي همسايه مي‌آورد شکم سير نمي کند، ولي محبت را زياد مي‌کند
قوشني حرصنه، ايوز اوشاغه گوتيني يرتماغ (قونشو آجيغينا، اؤز اوشاغينين گؤتونو ييرتماق) از لج همسايه ...بچه‌ي خود را پاره کردن
قوشني قوشنيره ارث آپاري (قونشو قونشودان ارث آپارار) همسايه از همسايه ارث مي‌برد
قوشنيلوغ ايچنه، دووه يوکينه ايتي (قونشولوق ايچينده، ده‌وه يوکوينه‌ن ايته‌ر) در عالم همسايگي شتر با بارش گم مي‌شود
قوم، قوم اتيني يه‌سي، سوموگيني سينرمه‌ز (قوهوم قوهوم اتيني يئسه، سومويونو سينديرماز) فاميل گوشت فاميل را بخورد استخوانش را نمي‌شکند
قوناغ ايوزه گيلن اوسي، ايو ايه‌سي قان يغلييه‌ر (قوناق اوزو گوله‌ن اولسا، ائو يييه‌سي قان ييغلايار) اگر مهمان خنده‌رو باشد صاحبخانه خون گريه مي‌کند
قوناغ قوناغ خوشي گلمه‌ز، ايو اييه‌سي هر ايکه‌له‌سينه (قوناق قوناقدان خوشو گلمه‌ز، ائو يييه‌سي هر ايکيليسي‌نده‌ن) مهمان از مهمان خوشش نمي‌آيد، صاحبخانه از هر دو
قيامت او گونني، ديسله و ايشرمه‌سله (قييامت او گوندور، دئسه‌له‌ر و ائشيتمه‌سه‌له‌ر) قيامت روزي است که بگويند اما نشنوند
قيلي قاتوغده چکر (قيلي قاتيقدان چکه‌ر) مو را از ماست مي‌کشد
قابسيز قينه‌مي (قابسيز قايناميش) بدون ظرف جوشيده است
قاپ قومارخانه اولمي (قاپ قومارخانا اولموش) قاب قمارخانه شده است
قاپوره گيتمه‌مي، پنجره‌ره گللي (قاپيدان گئتمه‌ميش، پنجره‌ده‌ن گلدي) از در نرفته از پنجره برگشت
قاتئق دويلي، آغزو ديورنه غاله (قاتيق دئييلدير، آغزينين دؤورونده قالا) ماست نيست که دور دهانت بماند
قارپوز وراوله غولتوغنه (قارپيز وئريرله‌ر قولتوغونا) هندوانه زير بغلش مي‌دهند
قارنيميچي ديول، قدرميچيري (قدريميچينني) (قارنيم اوچون دئييل، قدريم اوچوندور) براي شکمم نيست، براي منزلتم است
قارننه قرخ تولکي ايونييه‌ر، هيچ بيرنو قويروغي بيربيريه ديمه‌ز (قارنيندا قيرخ تولکو اوينايار، هئچ بيرينين قويروغو بير بيرينه ده‌يمه‌ز) در شکمش چهل روباه بازي مي‌کنند که دم هيچکدامشان به هم نمي‌خورد
قارني دولو اروار، ياغ گورنه دوغماغي گه‌لي (قارني دولو آروات، ياغ گؤره‌نده دوغماغي گله‌ر) زن حامله با ديدن روغن زائيدنش مي‌گيرد
قازان گيدي، غازانچه گه‌تردي (قازان گئتدي، قازانچا گتيردي) ديگ رفت ديگجه آورد
قاش غنجي؟ (خنجکه؟) (خنج؟= پيراسته، خنجکه؟= عشوه و ناز) (قاچ قوشني؟- فرار کن همسايه؟)
قانيني توتمي قاشوغه (قانيني توتموش قاشيغا) خونش را در قاشق کرده است
قراغنه باخ بيززيني آل، ننه‌يه باخ قزني آل (قيراغينا باخ، بئزيني آل، ننه‌يه باخ، قيزيني آل) کنارش را نگاه کن و پارچه را بخر، مادر را نگاه کن و دخترش را بگير
قرقه قرقه‌يه دييه‌ر اوزو قره (قارقا قارقايا دييه‌ر اوزو قارا)، کلاغ به کلاغ مي‌گويد رو سياه
قرقه گيوزني ره چخاري (قارقا گؤزونو ده چيخاردار) چشم کلاغ را هم در مي‌آورد
قزم اوتي سنگين سنگين، بختو آچلي رنگين رنگين (قيزيم اوتور آغير آغير، بختين آچيلا آلا آلا) دخترم سنگين منتظر باش که بختت باز خواهد شد به خوبي
قزم سنه ديام (ديان؟)، گلينم سه ايشر (قيزيم سنه ديييره‌م، گلينيم سن ائشيت) دخترم به تو مي‌گويم، عروسم تو بشنو
قزمه‌ره‌م اوتونه، کور اولم تيوته‌نونه (قيزماديم اودونا، کور اولدوم توتونونده‌ن=دودوندان) از آتشت گرم نشدم، ولي از دودت کور شدم
قه‌چووي يورغانوجين اوزار! (قيچيني يورقانين‌جا اوزات!) پايت را اندازه‌ي گليمت دراز کن
قه‌چي برماغي گياودي گيوزنه (قيچي بارماغي گيريپدير گؤزونه) انگشت پايش توي چشمش مي‌رفت
قورت اويزنه‌ري (قورت اؤزونده‌ندير) کرم از خودش است
قورت وورنه گله ايچنه، واي اونو حالنه که بيجه قوزي واري (قورت ووراندا سورو ايچينه، واي اونون حالينا کي بيرجه قوزوسو واردير) وقتي که گرگ به گله مي‌زند واي به حال کسي که فقط يک بز دارد
قورته قاچن، ديوشي غول بياني گيره‌نه (قوردا قاچان، دوشه‌ر غول-ي بياباني گيرينه) کسي که از گرگ فرار کند گير غول بياباني مي‌افتد
قورخنچي گيوز، چپ دويشر (قورخانچي گؤزه، چؤپ دوشه‌ر) چشم ترسو چپ مي‌افتد
قوريغلو تانزي ره، اوني توتمه‌ز (قويروقلو تازي دا، اونو توتماز) تازي دمدار هم او را نمي‌گيرد
قوش قاناتنه ايوچه‌ر (قوش قاناتي‌ينان اوچار) گنجشک با بالش مي‌پرد
قوش قاناتنه ياغچيري (قوش قاناتي‌ينان ياخشيدير) پرنده با بالهايش زيباست
قوشني چناغي قارن توخ ايله‌مز، محبتي گرم ايه‌ليير (قونشو چاناغي قارين توخ ائيله‌مه‌ز، محبتي ايسي ائيله‌ر) غذايي که همسايه براي همسايه مي‌آورد شکم سير نمي کند، ولي محبت را زياد مي‌کند
قوشني حرصنه، ايوز اوشاغه گوتيني يرتماغ (قونشو آجيغينا، اؤز اوشاغينين گؤتونو ييرتماق) از لج همسايه ...بچه‌ي خود را پاره کردن
قوشني قوشنيره ارث آپاري (قونشو قونشودان ارث آپارار) همسايه از همسايه ارث مي‌برد
قوشنيلوغ ايچنه، دووه يوکينه ايتي (قونشولوق ايچينده، ده‌وه يوکوينه‌ن ايته‌ر) در عالم همسايگي شتر با بارش گم مي‌شود
قوم، قوم اتيني يه‌سي، سوموگيني سينرمه‌ز (قوهوم قوهوم اتيني يئسه، سومويونو سينديرماز) فاميل گوشت فاميل را بخورد استخوانش را نمي‌شکند
قوناغ ايوزه گيلن اوسي، ايو ايه‌سي قان يغلييه‌ر (قوناق اوزو گوله‌ن اولسا، ائو يييه‌سي قان ييغلايار) اگر مهمان خنده‌رو باشد صاحبخانه خون گريه مي‌کند
قوناغ قوناغ خوشي گلمه‌ز، ايو اييه‌سي هر ايکه‌له‌سينه (قوناق قوناقدان خوشو گلمه‌ز، ائو يييه‌سي هر ايکيليسي‌نده‌ن) مهمان از مهمان خوشش نمي‌آيد، صاحبخانه از هر دو
قيامت او گونني، ديسله و ايشرمه‌سله (قييامت او گوندور، دئسه‌له‌ر و ائشيتمه‌سه‌له‌ر) قيامت روزي است که بگويند اما نشنوند
قيلي قاتوغده چکر (قيلي قاتيقدان چکه‌ر) مو را از ماست مي‌کشد
« ک »
کباب قوخوسي گه‌لاو، ايشي داغليياوله (کباب قوخوسو گلير، ائشه‌ک داغلاييرلار) بوي کباب مي‌آيد، خر داغ مي‌کنند
کچل گييننه دويزه، يا باد اولي يا بوران (کئچه‌ل گئده‌نده دوزه، يا يئل اولار يا بوران) کچل که به صحرا برود يا باد است يا بوران
کهر گه‌لي، که‌نيو يه‌خه (کهر گله‌ر، کندو=پته‌ک ييخا) اسب کهر مي‌آيد تا کندو (ظرف سفالي بزرگ انبار مواد غذايي) را خراب کند
کور باواني، شل له باواني (؟) کور عزيزه. شل هم عزيزه
کور خداره نه‌مه ايسيياو، ايکي شهلا گيوز (کور تانريدان نه‌مه ايسته‌ر، ايکي شهلا گؤز) کور از خدا چه مي‌خواهد دو چشم شهلا
کور نان اولمه (نان‌کؤر اولما؟) ناشکر نباش
کور يه‌مي و کوسه سيچميش (کور يئميش و کوسا سيچميش) کور خورده و کوسه ري....
کورد يله‌شي، پالتوي يري اولمه‌ز (کورد يئرله‌شه‌ر، پالتوو يئري اولماز) کرد جايش مي‌شود، پالتو جايش نمي‌شود
کيوزه تا تازه‌ره، سووي سوغ ساخلر (کوزه تا تازادير، سويو سويوق ساخلار) کوزه تا تازه است آب را سرد نگه مي‌دارد
کباب قوخوسي گه‌لاو، ايشي داغليياوله (کباب قوخوسو گلير، ائشه‌ک داغلاييرلار) بوي کباب مي‌آيد، خر داغ مي‌کنند
کچل گييننه دويزه، يا باد اولي يا بوران (کئچه‌ل گئده‌نده دوزه، يا يئل اولار يا بوران) کچل که به صحرا برود يا باد است يا بوران
کهر گه‌لي، که‌نيو يه‌خه (کهر گله‌ر، کندو=پته‌ک ييخا) اسب کهر مي‌آيد تا کندو (ظرف سفالي بزرگ انبار مواد غذايي) را خراب کند
کور باواني، شل له باواني (؟) کور عزيزه. شل هم عزيزه
کور خداره نه‌مه ايسيياو، ايکي شهلا گيوز (کور تانريدان نه‌مه ايسته‌ر، ايکي شهلا گؤز) کور از خدا چه مي‌خواهد دو چشم شهلا
کور نان اولمه (نان‌کؤر اولما؟) ناشکر نباش
کور يه‌مي و کوسه سيچميش (کور يئميش و کوسا سيچميش) کور خورده و کوسه ري....
کورد يله‌شي، پالتوي يري اولمه‌ز (کورد يئرله‌شه‌ر، پالتوو يئري اولماز) کرد جايش مي‌شود، پالتو جايش نمي‌شود
کيوزه تا تازه‌ره، سووي سوغ ساخلر (کوزه تا تازادير، سويو سويوق ساخلار) کوزه تا تازه است آب را سرد نگه مي‌دارد
« گ »
گله‌نه يولشداي، گيينه قارداش (گله‌نه يولداش، گئده‌نه قارداش) با کسي که مي‌آيد رفيق است و با آنکه مي‌رود برادر
گله‌نه يولشداي، گيينه قارداش (گله‌نه يولداش، گئده‌نه قارداش) با کسي که مي‌آيد رفيق است و با آنکه مي‌رود برادر
گتمه دلاک کولپوسنه قو آپارسي سو سنه، ياتمه
تولکي داليننه قو سينه‌سي شير سنه (گئتمه نامرد کؤپروسونده‌ن، قوي آپارسين سو سني، ياتما تولکو گؤلگه‌سينده
قوي يئسين آسلان سني)
گه‌چيي سيوزي، يا خولوره ايشر يا اوشاغده (گئرچه‌ک سؤزو، يا دليده‌ن
ائشيت، يا اوشاقدان) حرف راست را يا از ديوانه بشنو يا از بچه
گه‌لوخ قوملوغ ايليياخ، قانلوغلو اللي (گلديک قوهوملوق ائيله‌يه‌ک، قانليقلي اولدوق) آمديم فاميلي کنيم کار به خونريزي کشيد
گه‌لي قاشيني قيره، گيوزيني چخاردي (گلدي قاشيني قاييرا، گؤزونو چيخاردي) آمد ابرويش را درست کند چشمش را هم در آورد
گوتي قالمي دار قاپوره (گؤتو قالميش دار قاپيدا) ...نش در بين در تنگ گير کرده
گوري يوخدي که کفه‌ني اوله (گورو يوخدور کي کفني اولا) گور ندارد که کفن داشته باشد
گوله‌م يوخدي، ايوزن چوخدي (گؤلوم يوخدور، اوزه‌ن چوخدور) استخر نيست و الآ شناگر زياد است
گيج گلمي، ايسييوو تيز گييه (گئج گلميش، ايسته‌يير تئز گئده) دير آمده مي‌خواهد زود برود
گيوز گيوز ايليياوري (گؤز گؤز ائيله‌ييردي) چشم مي‌گرداند (منتظر است)
گيوزده غولاغه دورد برماغدي (گؤزده‌ن قولاغا دؤرت بارماقدير) از چشم تا گوش چهار انگشت فاصله است
گيوزمه سو ايچميياوري (گؤزوم سو ايچمه‌ييردي) چشمم آب نمي‌خورد
گيوزه‌گر سينوغ اوخه‌ره‌ره سو ايچر (کوزه‌گر سينيق آبخوردان=بايدادان سو ايچه‌ر) کوزه‌گر از کوزه‌ي شکسته آب مي‌خورد
گيوزه‌ني غپديو، آغازيني آچدي (گؤزونو قاپاديپ، آغزيني آچدي) چشمش را بست و دهانش را باز کرد
گيوزو چخسي، آرو چخمه‌سي (گؤزو چيخسين، آدي چيخماسين) چشمت در بيايد، ولي اسمت در نيايد
گيوگده ياغر يره، يا يرده گيوگه؟ (گؤيده‌ن ياغير يئره، يا يئرده‌ن گؤيه؟) از آسمان به زمين مي‌بارد، يا از زمين به آسمان؟
گه‌لوخ قوملوغ ايليياخ، قانلوغلو اللي (گلديک قوهوملوق ائيله‌يه‌ک، قانليقلي اولدوق) آمديم فاميلي کنيم کار به خونريزي کشيد
گه‌لي قاشيني قيره، گيوزيني چخاردي (گلدي قاشيني قاييرا، گؤزونو چيخاردي) آمد ابرويش را درست کند چشمش را هم در آورد
گوتي قالمي دار قاپوره (گؤتو قالميش دار قاپيدا) ...نش در بين در تنگ گير کرده
گوري يوخدي که کفه‌ني اوله (گورو يوخدور کي کفني اولا) گور ندارد که کفن داشته باشد
گوله‌م يوخدي، ايوزن چوخدي (گؤلوم يوخدور، اوزه‌ن چوخدور) استخر نيست و الآ شناگر زياد است
گيج گلمي، ايسييوو تيز گييه (گئج گلميش، ايسته‌يير تئز گئده) دير آمده مي‌خواهد زود برود
گيوز گيوز ايليياوري (گؤز گؤز ائيله‌ييردي) چشم مي‌گرداند (منتظر است)
گيوزده غولاغه دورد برماغدي (گؤزده‌ن قولاغا دؤرت بارماقدير) از چشم تا گوش چهار انگشت فاصله است
گيوزمه سو ايچميياوري (گؤزوم سو ايچمه‌ييردي) چشمم آب نمي‌خورد
گيوزه‌گر سينوغ اوخه‌ره‌ره سو ايچر (کوزه‌گر سينيق آبخوردان=بايدادان سو ايچه‌ر) کوزه‌گر از کوزه‌ي شکسته آب مي‌خورد
گيوزه‌ني غپديو، آغازيني آچدي (گؤزونو قاپاديپ، آغزيني آچدي) چشمش را بست و دهانش را باز کرد
گيوزو چخسي، آرو چخمه‌سي (گؤزو چيخسين، آدي چيخماسين) چشمت در بيايد، ولي اسمت در نيايد
گيوگده ياغر يره، يا يرده گيوگه؟ (گؤيده‌ن ياغير يئره، يا يئرده‌ن گؤيه؟) از آسمان به زمين مي‌بارد، يا از زمين به آسمان؟
« ل »
لال قزو ديليني نه‌نه‌سي بيلي (لال قيزين ديليني ننه‌سي بيلير) زبان دختر لال را مادرش مي‌داند
لالايي بيلاوسه، نييه يوخو آپارمياو (لايلاي بيليرسه‌ن، نييه يوخون آپارمايير؟) اگر لالايي گفتن بلدي چرا خوابت نمي‌برد.
لاي لاي بيلاوسه، نيه ياتماغ گلميياو (لاي لاي بيليرسه‌ن، نييه ياتماغين گلمه‌يير؟) لالايي بلدي چرا خوابت نمي‌برد
ليلاجه باج ورمز (لئيلاجا باج وئرمه‌ز) باج به ليلاج نمي‌دهد
لال قزو ديليني نه‌نه‌سي بيلي (لال قيزين ديليني ننه‌سي بيلير) زبان دختر لال را مادرش مي‌داند
لالايي بيلاوسه، نييه يوخو آپارمياو (لايلاي بيليرسه‌ن، نييه يوخون آپارمايير؟) اگر لالايي گفتن بلدي چرا خوابت نمي‌برد.
لاي لاي بيلاوسه، نيه ياتماغ گلميياو (لاي لاي بيليرسه‌ن، نييه ياتماغين گلمه‌يير؟) لالايي بلدي چرا خوابت نمي‌برد
ليلاجه باج ورمز (لئيلاجا باج وئرمه‌ز) باج به ليلاج نمي‌دهد
« م »
مال گيير بي يانه، ايمان مين يانه (مال گئده‌ر بير يانا، ايمان مين يانا) مال به يکجا مي‌رود، ايمان به هزار جا
مالوي قايم توت، غوشنيوي اوغري سايمه (ماليني قاييم توت، قونشونو اوغرو سايما) مالت را محکم نگه دار تا به همسايه ات تهمت دزدي نزني.
مفت طناف دوشسي گيرنه، اوزيني بوغر (مفت ايپ دوشسه گيرينه، اؤزونو بوغار) طناب مفت گيرش بيايد خود را خفه مي‌کند
مفت طنافنه ايوزني بوغر (مفت ايپ‌ينه‌ن اؤزونو بوغار) با طناب مفت خودش را دار مي‌زند
مفت مال باش سينيري (مفت مال، باش سينديرار) مال مفت سر مي‌شکند
منم آتمنه باغلاو خان آتي قدنه (منيم آتيمي باغلا خان آتي قاتينا) اسب مرا هم پيش اسب خان ببنديد
مه نمه ديام، ته‌مييرم نمه چالاو (من نه‌مه ديييره‌م، تنبوروم نه‌مه چالير) من چه مي‌گويم، طنبورم چه مي‌نوازد
مه‌تل مه‌تل ماتنه، شيطان ميني آتنه (متل متل ماتينا، شيطان ميندي آتينا) شيطان به اسبش سوار شد (شعري که در هنگام قصه‌گويي و بازي مي‌خواندند)
مال گيير بي يانه، ايمان مين يانه (مال گئده‌ر بير يانا، ايمان مين يانا) مال به يکجا مي‌رود، ايمان به هزار جا
مالوي قايم توت، غوشنيوي اوغري سايمه (ماليني قاييم توت، قونشونو اوغرو سايما) مالت را محکم نگه دار تا به همسايه ات تهمت دزدي نزني.
مفت طناف دوشسي گيرنه، اوزيني بوغر (مفت ايپ دوشسه گيرينه، اؤزونو بوغار) طناب مفت گيرش بيايد خود را خفه مي‌کند
مفت طنافنه ايوزني بوغر (مفت ايپ‌ينه‌ن اؤزونو بوغار) با طناب مفت خودش را دار مي‌زند
مفت مال باش سينيري (مفت مال، باش سينديرار) مال مفت سر مي‌شکند
منم آتمنه باغلاو خان آتي قدنه (منيم آتيمي باغلا خان آتي قاتينا) اسب مرا هم پيش اسب خان ببنديد
مه نمه ديام، ته‌مييرم نمه چالاو (من نه‌مه ديييره‌م، تنبوروم نه‌مه چالير) من چه مي‌گويم، طنبورم چه مي‌نوازد
مه‌تل مه‌تل ماتنه، شيطان ميني آتنه (متل متل ماتينا، شيطان ميندي آتينا) شيطان به اسبش سوار شد (شعري که در هنگام قصه‌گويي و بازي مي‌خواندند)
« ن »
نفه‌سي ايسي يرده چه‌خاو (نفسي ايسي يئرده‌ن چيخير) نفسش از جاي گرم در مي‌آيد
نه باغده قو الو، نه کورده دينه خالو (نه باغدا قوي آلي، نه کورده دئنه خالو) نه در باغ آلو بگزار بماند، نه بکرد خالو بگو
نه‌نه‌ره ييه‌ين سيوتي، برننه توکدي (ننه‌ده‌ن ييه‌ن سوتو، بورنوندان تؤکدو) شيري که از مادرش خورده بود از دماغش ريخت
نه‌نه‌سي امجه‌يني ره که‌سي (ننه‌سي امجه‌ييني ده کسه‌ر) پستان مادرش را هم مي‌برد
نفه‌سي ايسي يرده چه‌خاو (نفسي ايسي يئرده‌ن چيخير) نفسش از جاي گرم در مي‌آيد
نه باغده قو الو، نه کورده دينه خالو (نه باغدا قوي آلي، نه کورده دئنه خالو) نه در باغ آلو بگزار بماند، نه بکرد خالو بگو
نه‌نه‌ره ييه‌ين سيوتي، برننه توکدي (ننه‌ده‌ن ييه‌ن سوتو، بورنوندان تؤکدو) شيري که از مادرش خورده بود از دماغش ريخت
نه‌نه‌سي امجه‌يني ره که‌سي (ننه‌سي امجه‌ييني ده کسه‌ر) پستان مادرش را هم مي‌برد
« ه »
هامي چخدي چراغچييه (هاميسي چيخدي چيراغچييا) همه‌اش به چراغدار رسيد
هر باغو بير چغالي وار (هر باغين بير چاقالي وار)
هر که کور اولي، کور اوغلي اولمز (هر کيم کور اولا، کوراوغلو اولماز) هر کس کور شد کوراوغلي (قهرمان ملي خلق تورک) نمي‌شود
هر کيمسه‌نو بي دردي وار، ديرمانچينو سو دردي وار (هر کيمسه‌نين بير دردي وار، ده‌ييرمه‌نچي‌نين سو دردي وار) هر کسي مشکلي دارد، مشکل آسيابان آب است
هر کيمسه‌يه آغزدي، سنه قولاغدي (هر کيمسه‌يه آغيزدير، سنه قولاقدير) براي هر کس اگر دهان بود، براي تو گوش بود
هر گولو، بي غوخوسي وار (هر گولون، بير قوخوسو وار) هر گلي بويي داره
هر ناغره اوتردي ائشاغسز، بيجه جفت دوغدي دشاقسز (هر نه قده‌ر اوتوردو اوشاقسيز، بيرجه قوشا دوغدو داشاقسيز) هر چه بدون بچه ماند، آخرش يک جفت دختر زاييد
هر يولي بيجه يولچي بيلي (هر يولو بيرجه يولچو بيله‌ر) هر راهي را رهروي مي‌شناسد.
هر ييمه‌نو، بيجه ييه‌ين واري (هر يئمه‌يه‌نين، بيرجه يييه‌ني وار) هر کس که نخور باشد يک بخور دارد
هم آخورده يوري، هم توروه‌ره (هم آخيردان يييير، هم توربادان) هم از آخور مي‌خورد و هم از توبره
هم ياغله، هم داغله (هم ياغلا، هم داغلا)، هم تشويق کن، هم سرزنش
هامي چخدي چراغچييه (هاميسي چيخدي چيراغچييا) همه‌اش به چراغدار رسيد
هر باغو بير چغالي وار (هر باغين بير چاقالي وار)
هر که کور اولي، کور اوغلي اولمز (هر کيم کور اولا، کوراوغلو اولماز) هر کس کور شد کوراوغلي (قهرمان ملي خلق تورک) نمي‌شود
هر کيمسه‌نو بي دردي وار، ديرمانچينو سو دردي وار (هر کيمسه‌نين بير دردي وار، ده‌ييرمه‌نچي‌نين سو دردي وار) هر کسي مشکلي دارد، مشکل آسيابان آب است
هر کيمسه‌يه آغزدي، سنه قولاغدي (هر کيمسه‌يه آغيزدير، سنه قولاقدير) براي هر کس اگر دهان بود، براي تو گوش بود
هر گولو، بي غوخوسي وار (هر گولون، بير قوخوسو وار) هر گلي بويي داره
هر ناغره اوتردي ائشاغسز، بيجه جفت دوغدي دشاقسز (هر نه قده‌ر اوتوردو اوشاقسيز، بيرجه قوشا دوغدو داشاقسيز) هر چه بدون بچه ماند، آخرش يک جفت دختر زاييد
هر يولي بيجه يولچي بيلي (هر يولو بيرجه يولچو بيله‌ر) هر راهي را رهروي مي‌شناسد.
هر ييمه‌نو، بيجه ييه‌ين واري (هر يئمه‌يه‌نين، بيرجه يييه‌ني وار) هر کس که نخور باشد يک بخور دارد
هم آخورده يوري، هم توروه‌ره (هم آخيردان يييير، هم توربادان) هم از آخور مي‌خورد و هم از توبره
هم ياغله، هم داغله (هم ياغلا، هم داغلا)، هم تشويق کن، هم سرزنش
« و »
واي او ناخوش حالنه، ايشي دويشسي ياسينه (واي او ناخوش حالينا، ايشي دوشسون ياسينه) واي به حال مريضي که کارش به سوره‌ي ياسين بيافتد
« ي »واي او ناخوش حالنه، ايشي دويشسي ياسينه (واي او ناخوش حالينا، ايشي دوشسون ياسينه) واي به حال مريضي که کارش به سوره‌ي ياسين بيافتد
ياخچيلوغ هيچ وقت ايتمه‌ز (ياخشيليق هئچ واخت ايتمه‌ز) خوبي هيچوقت گم نمي‌شود
ياخچيلوغدي النو گلمييه؟ (ياخشيليقدير الينده‌ن گلمه‌يه؟) خوبي است که از دستت نيايد؟
ياخچي و يامانني بيلمز (ياخشي و يامانيني بيلمه‌ز) خوبي و بديش را نمي‌داند
ياغ گيير ياغ اوسنه، يارمه غالي واويلا (ياغانه) (ياغ گئده‌ر ياغ اوستونه، يارما قالار واوئيلان) روغن روي روغن مي‌آيد و گندم نيمکوب در حسرت مي‌ماند
ياغ وارو، سورت اوز چات قچووه (ياغ وارين، سورت اؤز چات قيچينا) اگر روغن داري به ترک پاي خودت بمال
يانن هميشه يامان اولي (يانان هميشه يامان اولار) کسي که براي ديگران مي‌سوزد هميشه متضرر مي‌شود
ير برک اولنه، سقر سقر گيزوزنه گوري (يئر برک اولاندا، سيغير سيغير گؤزونده‌ن گؤره‌ر) زمين که سخت باشد گاو نر از چشم گاونر بغل دستي‌اش مي‌بيند
يري کنگرو، آتي لنگر (يئدي کنگري، آتدي لنگري) کنگر خورد و لنگر انداخت
يکه سو توکي، کوچي سه‌ره‌ني (يئکه سو تؤکه‌ر، کيچيک سورونه‌ر) بزرگ آب مي‌ريزد، و کوچکتر سر مي‌خورد
يکه يکه‌لوغ ايله‌سي، تا کوچي احتراميني توتسي (يئکه ئيکه‌ليک ائيله‌سين، تا کيچيک احتراميني توتسون) بزرگ بايد بزرگي کند تا کوچکتر احترامش را بگيرد
يه‌که لقمه آرمي بوغر (يئکه لقمه آدامي بوغار) لقمه‌ي بزرگ آدمي را خفه مي‌کند
يول گيينه و داش ده دينه معلومني (يول گئده‌نده و داش دا ده‌يه‌نده معلومدور) موقع راه رفتن و به سنگ خوردن معلوم است
ييدي چاييه ورسي، توپوزي ياش اولمز (يئدي چايا وورسا، توپوزو ياش اولماز) به هفت آب بزند زانويش خيس نمي‌شود
يهودي ديير قروان اولم مسلمانو آخر عقلنه (يهودي دييه‌ر قربان اولوم مسلمانين سون عقلينه) يهودي مي‌گويد: قربان آخر عقل مسلمان بروم
يولدوزي دويشمي سو ايوزنه (اولدوزو دوشموش سو اوزونه) ستاره‌اش روي آب افتاده
گئرچه‌يه هو!!!!
No comments:
Post a Comment