میرزا علی بخت اظفری گورکان –کوره‌که‌ن: هنر و وسعتِ تورکی و عیب و تنگی‌یِ فارسی مبرهن است

 

میرزا علی بخت اظفری گورکان –کوره‌که‌ن

 

مرغوب الفواد- ١٧٩٣

 

هنر و وسعتِ تورکی و عیب و تنگی‌یِ فارسی مبرهن است

هر که را اندکی خرد و هوشِ صحیح است نزدش فضیلت و دقّتِ تورکی بر فارسی صریح

 

MIRZA ALI BAKHT AZFARI GURKAN-KÜREKEN

Marghub al-Fuad, 1793

 

Türkçe’nin yetenek ve becerileri ile genişliyi, ve Farsça’nın eksiklik ile kısıtlılığı açık bir gerçektir

Azıcık us ve doğru anlağı olan herkese, Türkçe’nin Farsça’dan üstünrek ve daha incelikli olduğu bellidir.

 

تورک‌جه‌نین یئته‌نه‌ک و بئجه‌ری‌له‌ری ایله گئنیش‌لییی، و فارس‌جانین اکسیک‌لیک ایله قیسیت‌لی‌لیغی آچیق بیر گئرچه‌ک‌دیر

آزیجیق اوس و دوغرو آنلاغی اولان هرکسه، تورک‌جه‌نین فارس‌جادان اوستون‌ره‌ک و داها اینجه‌لیک‌لی اولدوغو بللی‌دیر.

 

چون این بنده چندی در تحصیلِ علمِ تورکی دردِ سری کشیدم .... اگر از تشتّتِ زمانه و توزّعِ دوران زمانی جمعیتِ خاطرِ پریشان دست دهد، خواهم کردن به زبانِ فارسی شرحِ محاکمه اللغتینِ تورکی که تصنیفِ میر نظام الدین علی شیر نوایی است. در حالتی که حامل المتن باشد، تا هنر و وسعتِ تورکی و عیب و تنگی‌یِ فارسی مبرهن شود.

هر که را اندکی خرد و هوشِ صحیح است نزدش فضیلت و دقّتِ تورکی بر فارسی صریح. چه همه‌یِ تورکان از زبان و لهجه‌یِ فارسی بهره‌ور، و در فارسیان عکسش اظهر. تورکی چیزی است عَنقا و جنسِ قیمتی‌یِ کم‌نما، معدومیتِ تورکی برین دعوا شاهدِ بی گمان.. .....

این زبان [تورکی] خاصِّ تلفظِّ گورکانیه بود که جنابِ حضرتِ امیر تیمور گورکان روح الله روحه و آباء و اجدادشان تا چنگیز خان و هولاگو خان و غیر هم عموماً و بعضی از ایشان خصوصاً جز زبانِ تورکی، بویِ فارسی را نه شنیده‌اند، بل به طرفِ فارسی به چشمِ حقارت دیده[اند]. .....

و دالِ این حال آن است که از حضرتِ صاحب‌قران «توزوکِ تیموری» و از حضرتِ [بابور] پادشاه «تاریخ» و «فقه» و «دیوانِ بابوری» و قس علی هذا و هم‌چنین از دیگرانِ این‌ها صدها دواوین و کتب در تورکی یادگار مانده، که حالا بین الناس متداول است و متعارف.