دستور نادرشاه برای انجام مذاکرات دیپلوماتیک رسمی در هندوستان به زبان تورکی
مئهران باهارلی
در یک منبع هندی ذکر می‌شود که نادرشاه افشار در دیدار با محمدشاه امپراتور موغال (کورَگانی) پس از
جنگ کارنال به سال ١٧٣٩، مذاکرات رسمی دیپلوماتیک را به زبان تورکی انجام داد. بنا
به این منبع در طی مذاکرات تاکید بسیار بر این واقعیت که هر دوی نادرشاه افشار و
محمدشاه موغال اصلیت و تبار تورکمانی دارند شد. اما مهم‌ترین تثبیت این منبع آن
است که می‌گوید نظام الملک و یا چین قیلینچ‌خان والی کل باسابقه‌ی اصلا سمرقندی دکن (نام دیگر بخش جنوبی
شبه قاره‌ی هند) به دستور نادرشاه از قبل به امپراتور موغال اطلاع داده بود که او
باید به زبان تورکی با نادرشاه مذاکره نماید و سخن بگوید.
چند انتباه:
-انجام مذاکرات به زبان تورکی اساسا بدان سبب بود که زبان تورکی
یکی از زبان‌های رسمی دیپلوماتیک دولت تورک افشاری بود.
- نادرشاه که در کاربرد زبان تورکی حساسیت و تعصب و تاکید و اصرار
داشت، کار را به تصادف محول نمی‌کرد، بلکه با صدور دستورات ویژه انجام مذاکرات
دیپلوماتیک به زبان تورکی را تضمین می‌نمود.
- تدبیر پیش‌گیرانه‌ی نادرشاه (فرستادن
نماینده قبل از مذاکرات به نزد محمدشاه و دستور به وی برای انجام مذاکرات به زبان
تورکی) یکی هم بدان دلیل بود که موغال‌های هندوستان سابقه‌ی کاربرد زبان فارسی به
عنوان یک زبان دیوانی را داشتند. در حالیکه نادرشاه شخصا از کاربرد زبان فارسی، به
ویژه در ارتباط با تورکان، اکراه داشت.
-تاکید نادرشاه بر تبار و «اصلیت تورکمانی» خود و دیگر سلاطین
عثمانی و موغال و تورکستان، با حرکت از «مشروعیت تورکی» و دعوت به پذیرفتن متقابل حق
حاکمیت فرمانروایان تورک از سوی یکدیگر بود.
-نادرشاه گفتمان «اصلیت تورکمانی» و کلا «مشروعیت تورکی» (بر اساس
حقانیت حاکمیت تورک-موغولها بر جهان) را همچنین برای از بین بردن مشروعیت صفویان
که بر اساس مذهب (شیعه) و انتساب به اهل بیت بود بکار می‌برد.
-تاکید بر اصلیت و دوده‌ی تورکمانی افشارها و ماهیت تورکی دولت
افشاری، همچنین کاربرد زبان تورکی به صورت زبان رسمی و دیپلوماتیک، نشان‌گر وجود شعور
ملی تورک قوی در نادرشاه است.
- نادرشاه با درایت سیاسی، زبان مشترک تورکی و اصلیت و تبار
مشترک تورک با دولت‌های تورک منطقه (موغال‌ها، تورکستان، عثمانی) را به صورت یک
ابزار سیاسی- دیپلوماتیک برای بهبود روابط و مناسبات و تسهیل وصول به اهداف خود و
تعمیق همبستگی سلاطین جهان تورک بکار می‌برد.
لارنس لاکهارت داده‌ی مذکور را در کتاب
خود بنام نادرشاه نقل و منبع آن را به صورت زیر معرفی کرده است: «چهار گلزار شجاعی،
تالیف هارچاران داس، پسر اودای رائی. بخشا ترجمه شده توسط منشی سادا سوخ لعل. ظاهرا
نسخه‌ی خطی در بیریتیش میوزیوم با شماره‌ی ١٧٣٢». (وی زبان متن اصلی و ترجمه‌ی آن
را مشخص نکرده است)
ص ١٤١: «هنگامی که محمدشاه (موغال)
امپراتور (هند) نزدیک شد، نادر خودش بیرون آمد و مهمان امپراتور خود را به عادت
مرسوم سلام کرد. بر این واقعیت که هر دوی آنها (نادرشاه افشار و محٖمدشاه موغال)
از اصل و تبار تورکمان بودند تاکید بسیار شد. سپس نادرشاه دست محٖمدشاه را گرفت و او
را به اوتاق (خیمه‌ی شاهی) هدایت کرد و در آنجا بر تخت در نزد خود نشاند. بعد از
مذاکراتی چند که به تورکی انجام گرفت، به شاه و امپراتور غذا تقدیم شد.... نظام الملک
[چین قیلیچ‌خان، والی کل با سابقه‌ی دکن]، قبلا به امپراتور اطلاع داده بود که او
می‌باید به زبان تورکی با نادرشاه سخن بگوید».
محققین دیگر نیز به دستور نادرشاه برای انجام مذاکرات
دیپلوماتیک به زبان تورکی در دیدار با محمدشاه موغال اشاره کردند. به عنوان نمونه م. ج. اندرو
اکس‌وورثی در اثر خود بنام نادرشاه شمشیر ایران در دو جا به این موضوع پرداخته و
مخصوصا اصرار نادرشاه به انجام مذاکرات به تورکی شرقی را خاطرنشان کرده است.
ص ٢٠٦: «نادر دست وی [محٖمدشاه موغال] را گرفت و به داخل
(اوتاق-خیمه‌ی شاهی) هدایت کرد. دو مرد بر روی کاناپه‌ی درازی نشستند و به ایشان
قهوه تقدیم شد. نادر به عنوان ژستی مهمان‌نوازانه، با دست‌های خود قهوه را به
محمدشاه داد. همانگونه که نادرشاه- به منظور تاکید بر اصلیت و تبار مشترک تورکمانی
آن دو خواسته بود- آنها با یکدیگر به تورکیک صحبت کردند. در این زمان بود که
محمدشاه امپراتوری خود را به نادر تسلیم کرد».
ص ٤: «کار نادر به سبب فرهنگ مشترک تورکمانی-ایرانی که موغال‌ها
و مهاجمین (نادرشاه و ارتش افشاری) داشتند آسان‌تر شده بود. سلسله‌ی موغال اصلا
تورکیک و یا تورک-مونقول بود و مستقیما از نسل شخص تیمور [کوره‌که‌ن] می‌آمد و به
مدت دو قرن از فرهنگ دیوانی ایرانی مهذبی برخوردار بود. به منظور خاطرنشان و تاکید
کردن بر تبار و اصلیت [تورکمانی] مشترک، نادر اصرار کرد که محمدشاه [و او] باید به
زبان تورکیک مردمان آسیای میانه مکالمه کنند».
برای مطالعه‌ی بیشتر
مکالمات تورکی نادرشاه در قورولتای موغان، متن کامل و
تصحیح شده
سه سلام-سرود نظامی تورکی از دولت تورک افشاری
نامه‌ی تورکی نادرشاه افشار به سلطان عثمانی محمود اول
سکه‌ی تورکی نادرشاه افشار: ده‌ييرمه گؤتورو
متن تورکی وثیقه‌ی اتحاد اسلام نادری- نجف
کتيبهی تورکی سردر حرم حضرت علی در نجف سروده شده به
سفارش نادر شاه
سنگ‌نوشته‌ی تورکی کلات نوشته شده به امر نادرشاه افشار-
کتيبهی نادری
شعر تورکی آرام‌گاه نادرشاه آوشار (افشار)، آخرين جهان‌گير
تورک
نام‌های اشخاص در خانواده‌ی جمشيدخان افشار اورومی، پيشه‌وری،
نادرشاه، شاه اسماعيل، ستارخان و خيابانی و انعکاس شعور ملی تورک در آنها
نادرشاه افشار از زبان رهبر ملی تورک جمشیدخان افشار
اورومی -١٩١٣
[1] Nadir Shah. A Critical Study Based Mainly Upon
Contemporary Sources
By L. Lockhart, B.A., Ph.D. with a forward by Sir E. Denison Ross,
C.I.E., D.LITT., ETC
Page 141:
… When the [Muhammad Shah Mughal] Emperor [of India] drew near, Nadir himself
emerged, and greeted his imperial guest in the customary manner. Much stress
being laid on the fact that they were both of Turkoman origin. Nadir then took
Muhammad Shah by the hand, led him into the tent and seated him on the throne
by his side. After some conversation together (which was conducted in Turki)
(3), the Shah and Emperor were served with food…. (3. The Nizamu’l-mulk [Chin Qilich Khan of central Asian extraction the veteran viceroy of Deccan] had previously informed the Emperor that he would have to converse with Nadir in
Turki. Harcharan Das, fol. 87 (a))
Harcharan Das, son of Udai Rai. Chahar Guldhar Shuja’i. B.M. MS., Or.,
1732. Partly translated by Munshi Sada Sukh Lal in B.M. MS., Add. 30782, foll.
113-205
[2] The Sword of Persia: Nader Shah, from Tribal
Warrior to Conquering Tyrant
By Michael George Andrew Axworthy.
Page 206: Nader took him
by the hand and led him inside. The two men sat together on a long couch, and
they were served coffee. Nader passed Mohammad Shah the cup with his own hands,
as a gesture of hospitality. They spoke in Turkic, as Nader had requested, to
stress their common Turcoman origins. It was at this point that Mohammad shah
surrendered his Empire to Nader.
Page 4: His task had been
made easier by the common Turcoman/Persian culture that the Moghuls and the
invaders shared. The Moghul dynasty was originally Turkic or Turco-Mongol,
descended directly from Timur himself, and for two centuries had enjoyed a
refined Persian court culture. To emphasise their common origion Nader insisted
that he and Mohammad Shah should speak together in the Turkic language of the
peoples of Central Asia.
No comments:
Post a Comment