مکتوبی تورکی از عباس افندی عبدالبهاء غُصْنِ اعظم
مئهران باهارلی
در این نوشته مکتوبی به زبان تورکی از عبدالبهاء (عباس افندی، غُصْنِ اعظم) فرزند ارشد بهاء‌الله موسس دین بهایی را به نقل از کتاب سلیمان نظیف بنام «ناصرالدین شاه و بهایی‌له‌ر» آورده‌ام. عبدالبهاء در میان رهبران نخستین بهائیت، شخصیتی است که بیش‌ترین نوشته‌های تورکی از وی به یادگار مانده است[1].
١-عبدالبهاء این مکتوب تورکی را پس از خواندن سلسله مقالات سلیمان نظیف در باره‌ی بهایت در روزنامه‌ی تصویر افکار نوشته و ارسال کرده بود. اما به سبب تبعید سلیمان نظیف به جزیره‌ی مالتا توسط قوای اشغال‌گر انگلیس در آن ایام، این مکتوب پس از مرگ عبدالبهاء و بازگشت سلیمان نظیف از تبعید به دست وی رسید. (سلیمان نظیف می‌گوید علت تبعیدش، سخن‌رانی وی در جمعی به یادبود پییئر لوتی و نیز خشم گرفتن وحیدالدین سلطان عوثمانلی بر وی به سبب اظهار محبت سلیمان نظیف به دین و ملت خود بود). سلیمان نظیف این مکتوب را به هنگام انتشار مقالات مذکور خود در روزنامه‌ی تصویر افکار به شکل کتاب ناصرالدین شاه و بهایی‌له‌ر، به آخر آن ضمیمه کرد.
٢- مکتوب عبدالبهاء به لحاظ زبانی، برای کسی که زبان مادری‌اش تورکی نیست در حد قابل قبولی است. در این مکتوب عبدالبهاء ادعا می‌کند سلسله مقالات سلیمان نظیف در باره‌ی بهاییت چاپ شده در روزنامه‌ی تصویر افکار، حکایات و روایات و اوهامی هستند که برخی از سیاحان اوروپایی از افرادی و در این میان بابیانی که به استانبول می‌آمده‌اند شنیده‌اند (در آن دوره، مسیر بهاییان از بابیان-ازلیان جدا شده بود و این دو گروه به دشمنی با یک‌دیگر مشغول بودند). وی سلیمان نظیف را دعوت می‌کند جوابیه‌های خودش به برخی جراید آمریکایی و اوروپایی و مخصوصا جمعیت لاهه را مطالعه کند تا به دور از تعصب و آزادانه به حقایق بهاییت آگاه گردد.
٣-سلیمان نظیف (دیار بکیر ۱۸۷۰ـ ایستانبول ۱۹۲۷) نامی آشنا در ادبیات و فرهنگ و تاریخ سیاسی ملت تورک ساکن در ایران در ربع آخر قرن نوزده و ربع اول قرن بیستم است[2]. وی مانند نامیق کمال و مَحْمَتْ یورداقول و ... از محررین و ادبا و روشنفکران عوثمانلی است که تاثیر عظیمی بر جنبش مشروطه داشتند. سلیمان نظیف یکی از پدران معنوی و الهام‌بخش مشروطه‌چیان تورک در آزربایجان بود و اشعار وی ورد زبان آن‌ها. در دوره‌ی مذکور بسیاری از محررین تورکی‌سرا و تورکی‌نویس مانند تقی رفعت، محمود غنی‌زاده و بعدها حبیب ساهر و دیگران تحت تاثیر آثار وی بودند. سلیمان نظیف همچنین نقشی برجسته در تاریخ و روند تشکل شعور و خودآگاهی ملی تورک به معنی مودرن، آغاز حرکت ملی دموکراتیک تورک و تربیت نسل اول تورک‌گرایان مودرن و دموکراتیک در تورک‌ایلی و ایران دارد. وی به همراه اسماعیل قاسپیرالی، روشنی بیگ، رضا نور و دیگران در زمره‌ی نخستین نخبگان سیاسی و ادبی و محررین و روشنفکران عوثمانلی است که با انجام سخن‌رانی‌ها و انتشار کتب و چاپ مقالات متعدد در مطبوعات در باره‌ی تورکان ساکن در ایران و تورک‌ایلی، به شناساندن و معرفی آن‌ها به افکار عمومی عوثمانلی و جهان، و دفاع از حقوق ملی‌شان پرداخته، مساله‌ی ملی تورک‌های ساکن در ایران را وارد ادبیات سیاسی عوثمانلی کرده، و مآلا برای بیدار ساختن شعور ملی تورک در میان تورکان ساکن در ایران و تورک‌ایلی و تحریک و تشویقشان به تشکیل دولت ملی خود تلاش نموده‌اند.
پایان مقدمه
بو تمثیل قطعی‌‌یه
ذیل
بو کتاب، «تصویرِ افکار» قه‌زئته‌سی‌یله تفرقه شکلی‌نده انتشار ائتدیک‌ده‌ن په‌ک آز سونرا، سون عوثمانلی پادشاهی و که‌ندی دین و ملّتی‌نین یوزونده اه‌ن بویوک خصمی وحیدالدین‌ین تنسیبی و تشویقی‌یله اینگیلیزله‌ر به‌نی مالتا آداسی‌نا گؤتوردوله‌ر. و یوزو متجاوز ملّیت‌پرور و بی‌گناه وطن‌داش‌لارلا بیرلیک‌ده، تام ییرمی آی حبس ائتدی‌له‌ر. اینگیلیزله‌ری قیزدیران فیرانسیز ادیبی و تورک محبّی «پییئر لوتتی» شرفی‌نه ترتیب اولونان احتفال‌دا بیر قاچ سؤز سؤیله‌ییشیم؛ پادشاهی خوی‌لاندیران ایسه صرف تصادفون، یعنی ارثین سوقِ مشئومی‌یله ریاستی‌نده بولوندوغو دینیمه و ملّتیمه او گون بیر کره داها اظهارِ محبّت ائدیشیم اولموشدو.
بهاءاللهین مخدومو عبّاس اه‌فه‌ندی‌نین وفاتی‌نی مالتادا ایکه‌ن قه‌زئته‌له‌رده اوخودوم. عودتیم‌ده آدام‌لاری بانا حیاتی‌ندا یازیلمیش و حسب الحال ایصال ائدیله‌مه‌میش اولان بیر مکتوبونو تودیع ائتدی‌له‌ر. فوتوقرافی‌یلا چیخارتدیغیم صورتی‌نی بو کتابا درج ائدییوروم. به‌ن مرحوم حقّی‌نده اوخودوغوم و بالذّات گؤردویوم شئی‌له‌ری اصلا تحریف ائتمه‌ک‌سیزین یازمیشدیم. گؤنده‌ردییی رساله و جریده‌له‌ری تدقیق ایله مذهب ویا طریقتی‌نین له و علیهی‌نده بیانِ افکار ائتمه‌ک بانا عائد دئییل‌دیر. عباس اه‌فه‌ندی حیات‌دا بولونسایدی، وئره‌جه‌ییم جواب یینه بو اولوردو. (سلیمان نظیف)
[مکتوب تورکی عبدالبهاء]
هوالله
مفتونِ حقیقتا
گئچهنده «تصویرِ افکار»دا حقّیمیزده بعضی مقالات یازیلدیغی گؤرولموش‌دور. ذاتِ عالی‌قدْرله‌ری.نین مُحبِّ حقیقت اولدوق‌لاری مسلّم‌دیر. فقط او مقالات ایسه آوروپا سیّاح‌لاری‌نین بعضی اشخاص‌دان اقتباس ائتدیک‌له‌ری روایات و حکایات‌دیر. و ایستانبول‌ا گه‌له‌ن و باطناً بابی، و [او مقاله‌له‌ری حاضیرلارکه‌ن] مشربی بیزه مباین اولان اشخاص‌دان داخی استیضاح اولونموش‌دور.
ذاتِ علیالاری طرفی‌نده‌ن حضرتِ بهاءاللهین آثاری مطالعه بویورولدوغو حال‌دا، [بهائی حرکتی حاققی‌ندا] اطّلاعِ تام حاصل ائده‌بیلیرسینیز. بناءً علیه، بعضی جرایدِ آمئریکی و اوروپ و لاهای جمعیّتی‌نه یازیلان جواب‌نامه عیناً تقدیم اولموش‌دور. بعد المطالعه، حقیقت اولدوقجا واضح و آشکار اولور. ذاتِ عالی‌له‌ری.نین مفتونِ حقیقت بولوندوقلاری جهت‌له، انواعِ تعصّباتِ مختلفه‌ده‌ن آزاد اولاراق، کمالِ دقّت ایله اوراقِ مذکورو مطالعه بویوراجاق‌لاری‌نا امینیم.
و بو قه‌ده‌ر دییه‌بیلیریم که: ای حرّ الافکار، ادیبِ بی نظیر و ذاتِ محترم
آوروپا و آمئریکا فیلوسوف‌لاری، پیروفئسورلاری بؤیله بیر اویونجاق اوهاماتا مفتون اولمازلار و بهایی اولمازلار. بو حرکتِ بهائی‌نین اساسی، جمعیّتِ لاهای‌ا یازیلان جواب‌نامه‌ده‌ن آنلاشیلیر.
....... ایرانی [عباس افندی عبدالبهاء]
سؤزلوک:
آمئریکی: آمریکالی
اوروپ: آوروپا
لاهای: لاهئ، لاهه، هولاندییانین ایداری باش‌که‌ندی
مالتا آداسی: گونئی آوروپادا، اورتا آغ‌ده‌نیزده یئر آلان بیر اه‌رکله‌ت (دولت). ١٥٦٥ده قانونی سلطان سلیمان آدانی دؤرت آی‌لیغی‌نا قوشاتما آلتی‌نا آلدی آنجاق اه‌له گئچیره‌مه‌دی. اوندان سونرا آدا سیراسی‌یلا شووالییه‌له‌ر، فیرانسیزلار و اینگیلیزله‌رین کونترولونا گئچدی. سونوندا ١٩٦٤ده باغیمسیزلیغی‌نی قازاندی.
پییئر لوتتی: ١٨٥٠-١٩٢٣ (Louis
Marie-Julien Viaud, Pierre Loti): فیرانسا آکادئمی‌سی اویه‌سی یازار؛ تورک
دوستو اولاراق بیلینیر. بالکان ساواش‌لاری‌ندا، بیرینجی دونیا ساواشی و ایستیقلال
موجادیله‌سی ایل‌له‌ری‌نده آوروپا و بو آرادا اؤز اؤلکه‌سی اولان فیرانسا ایشغالی‌نا
قارشی هه‌پ تورک‌له‌ری ساووندو.
وحیدالدین: دؤردونجو محمت، شاه‌بابا (١٨٦١ ایستانبول- ١٩٢٦ سان
رئمو). عوثمانلی پادشاه‌لاری‌نین اوتوزآلتی‌نجی‌سی و سونونجوسو. ١٩٢٢ده اورناق‌دان
(تخت‌ده‌ن) اوزاق‌لاش‌دیریلینجا، عوثمانلی ایمپاراتورلوغو سون بولدو.
بهاء‌الله: میرزا حسین‌علی نوری (١٨١٧ تهران-١٨٩٢ عکا). ١٨٦٣ ایلی‌نده
اؤزونو «کتاب بیان»ین وعد ائتدییی «من یظهره الله» اعلان ائده‌ره‌ک، باهایی
(بهائی) بوته‌می‌نی (دینی‌نی) قوردو.
عبّاس اه‌فه‌ندی: عباس افندی (۱۸۴۴ تهران – ۱۹۲۱ عکا): غُصْنِ اعظم و
عبدالبهاء. باهایی بوته‌می‌نین قوروجوسو میرزا حسین‌علی نوری بهاءاللهین اه‌ن
بؤیوک اوغلو، باهایی‌لییین اوچونجو اؤنه‌م‌لی شخصیتی.
تصویرِ افکار :Tasvir-i Efkâr عوثمان‌لی‌دا چیخان ایکینجی اؤزه‌ل اه‌ته‌رگی (قازئته). تنظیمات دؤنه‌می‌نده ١٨٦٢ ایلی‌نده یاییما باش‌لامیش‌دیر. اه‌ته‌رگی‌نین باش‌یازاری نامیق کمال ایدی.
احتفال:
توپلانتی یاپماق، بیر یئره ییغیشماق، ده‌رنه‌ک اولوشدورماق
ائتمه‌ک‌سیزین:
ائتمه‌ده‌ن، یاپمادان، ائیله‌مه‌ده‌ن
ایصال:
آلیندی، بیر نه‌سنه و یا کیمسه‌نین اولاشما و یئتیشمه‌سی‌نی بیلدیرمه،
په‌ک:
به‌رک، چوخ، سیخ، لاپ
تفرقه:
قه‌زئته صحیفه‌له‌ری‌نده‌ن بویونا بیر چیزگی ایله آیریلیپ بیر اؤیکو و یا بیلیم‌سه‌ل
بیر قونویا آیریلان بؤلوم.
تنسیب:
اویقون گؤرمه‌ک، اونای‌لاماق، چینقارتماق، چینراماق، دوغرولاماق، گئرچه‌ک‌له‌شدیرمه‌ک
تودیع:
بیراخماق، تاپشیرماق
حسب
الحال: گونون دورومو و قوشول‌لاری گه‌ره‌یینجه
خوی‌لاندیران:
اورکوتوپ سینیرله‌ندیرمه‌ک، داریخدیرماق و دارقینج (راحات‌سیز) ائتمه‌ک
سوق:
اؤنه قاتیپ سورمه‌ک، ایله‌ری گؤتورمه‌ک، نه‌ده‌ن اولوپ بیر سونوجا گؤتورمه‌ک
عودت:
قاییتما، دؤنمه
فقط:
اما، آنجاق
قاچ:
نئچه
کره:
که‌ز، که‌زین، یول، دفعه
گئچهنده:
گئچه‌ن‌له‌رده، یاخین گئچمیش‌ده
مباین:
قارشیت، ته‌رس، آیریق و آیقیری اولان؛ خلاف، ضد، متفاوت، مغایر
محب:
سئویت، آرخاداش، یول‌داش، یان‌داش؛ حبیب، دوست، دوست‌دار، عاشق، ود، هواخواه،
هوادار، یار
مخدوم:
آقا، به‌ی، باش‌بوغ، باش‌چی، پاشا؛ ارباب، خداوندگار، خواجه، سرور، فرمان‌روا،
کارفرما
مشئوم:
اوغورسوز، قوت‌سوز؛ بدیمن، نامیمون، نامبارک، بدشگون، ناخجسته، شوم، نحس
مفتون حقیقتا: ائی گئرچه‌یین وورقونو
No comments:
Post a Comment