شاه تورکوستان‌ا باخماز-از سری: «تورک‌ایلی»، خودنامگذاری مردمی و تاریخی منطقه‌ی ملی تورک در شمال غرب ایران

شاه تورکوستان‌ا باخماز

 

مئهران باهارلی

 

از سری: «تورک‌ایلی»، خودنامگذاری مردمی و تاریخی منطقه‌ی ملی تورک در شمال غرب ایران

 

در گذشته بسیاری از مردم تورک در شمال غرب و غرب ایران و نواحی مجاور آن‌ها «تورکستان» را که ترجمه‌ی فارسی «تورک‌ایلی»ی تورکی و «تورکیه»ی‌ عربی است، به معنی شهرها و روستاهای تورک بکار می‌بردند. در این کاربرد، «تورکستان» مفهومی غیر از «تورکستان» قدیم به معنی مناطق تورک‌نشین در آسیای میانه و اطراف آن بوده، بلکه صرفا به معنی سرزمین‌های تورک‌نشین و تورک‌زبان واقع در شمال غرب و غرب ایران است. به عبارت دیگر این «تورکستان» جدید، یک خودنامگذاری مردمی - در مقابل ارمنستان و گورجستان و کوردستان و لورستان و .... - برای تسمیه و مشخص کردن منطقه‌ی ملی تورک در شمال غرب و غرب ایران و نواحی مجاور آن که زیست‌گاه و از آن قوم – ملت تورک بود است.

 در دوران معاصر هم بسیاری از تورکان مخصوصا در استان آزربایجان غربی تورکستان را به همین معنی، یعنی سرزمین‌های تورک‌نشین و تورک‌زبان واقع در شمال غرب و غرب ایران، بکار می‌برند. محقق «رضا جنتی» دو نمونه از اینگونه کاربرد «تورکستان» به معنی منطقه‌ی ملی تورک و یا «تورک‌ایلی» در شمال غرب ایران توسط مردم خوی را نقل کرده است:

١-«شاه تورکوستان‌ا باخماز» به معنی «شاه به امور و مسائل تورکستان رسیده‌گی نمی‌کند». این عبارت نقل شده مربوط به دوره‌ی پهلوی دوم است که دولت ایران در راستای سیاست تورک‌ستیزی و استعمار داخلی نسبت به منطقه‌ی ملی تورک‌نشین‌ در شمال غرب ایران و یا «تورک‌ایلی» تبعیض اعمال می‌کرد و آن را عامدا در عقب‌مانده‌گی اقتصادی و اجتماعی نگاه می‌داشت.

٢-«تورکوستان‌دا دا [می] اوشاق فارسی دانیشار؟!!!» به معنی «مگر در تورکستان هم کودکان فارسی حرف می‌زنند؟!» که در اعتراض به و نارضایتی از فارسی صحبت کردن کودکان تورک «تورک‌ایلی» در نتیجه‌ی آسیمیلاسیون زبانی و قدغن بودن تحصیل به زبان تورکی گفته شده است.

Rıza Cenneti

خالق ایچی‌نده بیر سؤز واردیر، یازی‌لی دئییل‌دیر. من یاش‌لی‌لاردان دویموشام. پهلوی دؤنه‌می‌نده‌ خوی‌دا بازاردا دیییردی‌له‌ر: «شاه تورکوستان‌ا باخماز». خالق ایچی‌نده [ایندی] ده اؤز بؤلگه‌میزه هه‌رده‌ن «تورکوستان» دیییله‌ر. اؤرنه‌یین بیر که‌ز دویون ایچین بیر کؤیه گئتمیشدیک. بیری‌نین اوشاغی فارس‌چا دانیشیردی. کؤی‌لوله‌رده‌ن بیری «تورکوستان‌دا دا [می] اوشاق فارسی دانیشار؟!» دئدی. بئله اؤرنه‌ک‌له‌ر چوخ‌دور ....

برای مطالعه‌ی بیشتر

«تورک‌ایلی»: خودنام‌گذاری مردمی و تاریخی منطقه‌ی ملی تورک در شمال غرب ایران

 

کلاویخو: مردم منطقه‌ی اورمیه‌ «تورک» هستند و سرزمین خود را «تورکوستان» می‌نامند

http://sozumuz1.blogspot.com/2022/05/blog-post_22.html

شاه تهماسب، «خاقان تورکستان»، پادشاه تورک‌زمین

http://sozumuz1.blogspot.com/2019/04/blog-post_9.html

ولایتِ تورکستانِ ایران که سمتِ آزربایجان و ایلاتِ شاهی‌سئوه‌ن و قاشقایی باشد

http://sozumuz1.blogspot.com/2022/09/blog-post_10.html

انتقاد گاسپیرالی از انتشار روزنامه‌ی ناصری در تبریز به‌ زبان فارسی، و آزربایجان تورکستان ایران است

http://sozumuz1.blogspot.com/2019/01/blog-post_22.html

شاه تورکوستان‌ا باخماز

http://sozumuz1.blogspot.com/2022/09/blog-post_8.html

تورکستان نامیدن منطقه‌ی تورک‌نشین شمال غرب ایران در قصیده‌ی محمد قهرمان (قارامان)، ناخشنودی او از تورکی ‌ندانستن اعقاب قاجاری، و ریشه‌شناسی قارامان – قهرمان

http://sozumuz1.blogspot.com/2022/07/blog-post_26.html

تورک‌ائلی‌نده یاش‌لار، زهره وفایی - فوریه ٢٠٠١

http://sozumuz1.blogspot.com/2022/09/blog-post_9.html

تورک‌ایلی، احمد جواد

http://sozumuz1.blogspot.com/2018/05/blog-post_6.html

نام و ترکیب تورک‌ایلی

http://sozumuz1.blogspot.com/2018/01/blog-post_25.html

مناطق ملی در ایران، و منطقه‌ی ملی و یا اتنودموگرافیک تورک در شمال غرب آن

http://sozumuz1.blogspot.com/2018/01/blog-post_19.html

در تفاوت تورک‌ایلی و تورک‌ائلی

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/06/blog-post_29.html

نقشه‌ای نادرست، ذهنیتی مغشوش، طرزی مضر

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/06/blog-post_29.html

قانون تشکیل ایالات و ولایات مشروطه و تجزیه‌ی منطقه‌ی ملی تورک، و بی ربطی آن به گفتمان فدرالیسم ملی کنونی

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/01/blog-post_24.html

«تورکیستان» ایله «تورکییه» دوغرویسا، «تورک‌ایلی» ده دوغرودور

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/08/blog-post_64.html

موضوعِ بحث وطن (تورک‌ایلی) ایسه، گئریسی تفرّعات

http://sozumuz1.blogspot.com/2018/01/blog-post_31.html

اورمیه: «دارالافشار» و «تورکستان»

http://sozumuz1.blogspot.com/2018/04/blog-post_12.html

İRAN’DA BULUNAN TÜRKİK MİLLETLER, YURTLARI VE BUNLARIN ÖZADLANDIRMALARI İLE MİLLİ BAYRAKLARI

http://sozumuz1.blogspot.com/2022/06/iranda-bulunan-turkik-milletleri.html