داستان احمد حرامی- سؤزلوک

داستان احمد حرامی- سؤزلوک 

داستان احمد حرامی- اؤن‌سؤز، دوزه‌لتمه‌له‌ریم، اؤنه‌ری‌له‌ریم

https://sozumuz1.blogspot.com/2017/09/blog-post.html

داستان احمد حرامی- متن

https://sozumuz1.blogspot.com/2017/09/blog-post_3.html

داستان احمد حرامی- سؤزلوک

https://sozumuz1.blogspot.com/2017/09/blog-post_57.html 

سؤزلوک:

 

 

آجیلدی Acıldı: به درد آمد، ترحم کرد

آچیلدیAçıldı : راحات‌لادی

آخیAxı : ادات گلایه، تنبیه، تعجب، و توجه دادن

آخیAxı : کلمه‌ای تورکی به معنای اصیل، نجیب‌زاده، بورادا سئوگی‌لی و ائش آنلامی‌ندا

آراAra : سارپ یئر، قالا، ایس‌سیز یئر، یئر، طرف، یؤن، اورتا، مسافه، فاصله، اثنا، ...

آراماقAramaq : جستجو کردن

آرانAran : آرایین، جستجو کنید

آراییArayı : آرایاراق، جستجو کنان

آردArd : پشت، عقب، دنبال

آرقونArqun : اسبی (تای) که حاصل امتزاج یک اسب وحشی (قیسراق) و یک اسب اهلی (آیقیر) باشد، هم‌چنین یوزپلنگ، حیوانی از جنس موش

آرماغانArmağan : کلمه‌ای تورکی به معنای هدیه، تحفه

آریArı : صاف، تمیز، پاک

آغزی یاریAğzı yarı : آغزی سویو

آغماقAğmaq : صعود کردن، بالا رفتن

آغیAğı : زهر

آقجاAqca : پول

آلAl : حیله، نیرنگ، فریب

آلقیشAlqış : تحسین، تقدیر، تشویق

آن‌سیزAnsız : ناگهان، غفلتاً

آنماقAnmaq : یاد نمودن، به خاطر آوردن، ذکر کردن

آوAv : شکار

آوازهÂvâze : موسیقی‌ده شعبه آدلانان قاورام

آوچیAvçı : شکارچی

آیتAyt :! بگو!

آیتماقAytmaq : آییتماق، اه‌ییتمه‌ک، گفتن، ذکر کردن، وعده دادن، پرسیدن، به گفتار آوردن

آییتماقAyıtmaq : گفتن

احتیاط یئرÉhtiyat yér : احتیار ائده‌ر، تدبیر و اؤن‌له‌م آلار

احتیاط یئمه‌کÉhtiyat yémek : تدبیر آلماق

استادUstad : بورادا تانری

آسلانAslan : آرسلان، شیر

اصفهانیİsfahânî : نوعی موقام موسیقی

اکرام ائتدیİkram étdi : کَرَم ائتدی، لطف ائتدی

اه‌بسه‌مجه‌کEbsemcek : اه‌بسه‌مجه، لال، بی‌زبان، دیل‌سیز

اه‌رEr : قهرمان، جوان‌مرد

اه‌رگه‌نÉrgen : بالغ، نوجوان، هدیه‌ای که یک دختر و یا زن به یک پسر و یا مرد می‌دهد

اه‌ره‌نEren : عیار، قهرمان، عارف، ولی و اولیا الله

اه‌ریسهErise : اریشته، رشته

اه‌زبه‌رEzber : کلمه‌ای تورکی به معنی حفظ و به خاطر سپرده شده

اه‌سه‌نEsen : سالم، سلامت

اه‌سه‌ن‌له‌مه‌کEsenlemek : وداع کردن، خداحافظی کردن، آرزوی سلامتی کردن

اه‌کمه‌کEkmek : نان

اه‌ل آلیشیپEl alışıp : اه‌ل اه‌له توتوشماق

اه‌نی قونوEni qonu : انه‌م قونام، یاخشی‌جا، اییی‌جه، عاقیل‌لی‌جا، دقّت‌لی‌جه

اه‌یره‌شمه‌کEyreşmek : اه‌گره‌شمه‌ک، اه‌یله‌شمه‌ک، نشستن، هم‌نشینی کردن، به‌ک‌له‌شمه‌ک

اه‌یله‌شمه‌‌ک: اه‌گره‌شمه‌ک، اه‌یله‌شمه‌ک، نشستن، هم‌نشینی کردن، به‌ک‌له‌شمه‌ک

اه‌یله‌نمه‌کEylenmek : ماندن، منتظر ماندن

اه‌یه‌ردیEyerdi : اه‌گه‌ردی، متمایل می‌کرد

اوتالی اوتالیUtalı utalı : با خجالت، خجالت‌کشان؛ سینه سینه، چه‌کینه چه‌کینه و ساخیناراق گئتمه‌ک

اوتانیUtanı : خجالت‌کشان

اؤتهÖte : تکرار، پیش، بعد

اوتوراقOturaq : پلکان

اوجUc : کناره، دور افتاده‌ترین قسمت یک محل

اوجوم‌دانUcumdan : به سبب من

اوچماقUçmaq : بهشت، جنت

اوخOx : تیر

اوخوماقOxumaq : دعوت کردن، مهمان خواندن

اوخونماقOxunmaq : خوانده شدن، دعوت شدن

اوخونوزOxunuz : چاغیرینیز، دعوت ائدینیز

اودOd : آتش

اوداOda : اتاق

اودونOdun : هیزم

اورانOran : مقدار، اندازه، محل

اوردوOrdu : با دهان فوت کرد

اورمه‌کÜrmek : فوت کردن با دهان

اؤرو دوردوÖrü durdu : راست ایستاد، سرپا ایستاد

اؤرو دورماقÖrü durmaq : آیاغا قالخماق

اؤروÖrü : راست، سرپا

اوسUs : هوش، خرد

اوستونده‌ن ایردیÜstünden ırdı : اوزه‌ری‌نده‌ن اوزاق‌لاشدیردی

اوشUş : ١-ایا! آهای! هی! هان! بنگر! ببین!٢-در حال، اینک

اوشه‌نمه‌کÜşenmek : تعلل و کاهلی، انجام ندادن کاری از سر تعلل و کاهلی

اوغراماقUğramaq : مواجه شدن، سرزدن به جائی در مسیر کاری

اوغورلاییOğurlayı : در حال دزدیدن

اوغورلایینOğurlayın : دزدانه، اوغرونجا، اوغرو گیبی، گیزلی‌جه

اؤکوشÖküş : بسیار، زیاد، فراوان، چوخ، کؤپ

اؤگÖg : عقل

اول اوج‌دانOl ucdan : از آن روی، بدان سبب

اولالماقUlalmaq : بزرگ شدن، رشد کردن، اولو اولماق

اول‌اوق دمOloq dem : آن دم، آن لحظه

اول‌اوقOloq : همان لحظه

اولاییبانUlayıban : پیوستن، اضافه کردن

اولوÜlü : بخش، قسمت، بؤلوم

اولوUlu : بزرگ، عظیم

اولوسارOlusar : اولاجاق، خواهد شد

اوموزOmuz : دوش، کتف

اونÜn : صدا، آواز، سس

اؤنجهÖnce : در پیش، در جلو

اون‌دانOndan : پس از آن

اؤنوÖnü : قبلش، پیش از آن

اؤنورمه‌کÖnürmek : تکلیف‌ده بولونماق، اؤنه‌رمه‌ک، قونوشماق

اونولده‌ییÜnüldeyi : در حال صدا در آوردن

اوواOva : جولگه

اویخوUyxu : خواب

اؤیمه‌کÖymek : اؤومه‌ک، اؤگمه‌ک، ستودن، مدح کردن

آوینماقAvınmaq : تسلی یافتن

اوُیماق: متابعت کردن

اویوماقUyumaq : خوابیدن

ائÉ : ائی، آی، هئی، های

ایچی آجیلدیİçi acıldı : مرحمت‌ده‌ن اوره‌یی بورخولدو

ایدماقIdmaq : فرستادن، ارسال کردن

آیدی وئردیAyıdı vérdi : سریعاً گفت

ایدی وئریپIdı vérip : فوراً فرستاده، به سرعت ارسال کرده

ایدیIdı : ١) هامی‌سی‌نی، توپ‌دان، بارچا، ٢) زاوال‌لی، میسکین

ائدینمه‌کÉdinmek : کسب کردن، صاحب شدن

ایدییینیİdiyini : اولدوغونو

ایراقIraq : دور، دوردست

ایراق‌راقIraqraq : دورتر

ایرالماقIralmaq : ایریلماق، دور شدن، جدا شدن

ائرتهÉrte : صبح، زود

ایرماقIrmaq : ١) اوزاق‌لاشدیرماق، دفع ائتمه‌ک، ٢) رودخانه‌ی بزرگ

ائرمه‌کÉrmek : رسیدن، واصل شدن

ائریردیÉrirdi : ائردیریردی، قاووشدورودو

ائریشمه‌کÉrişmek : رسیدن، واصل شدن، نائل شدن به چیزی

آیریقAyrıq : غیر، دیگر، دیگری

ایزİz : رد، اثر

ایسته‌نİsten : ایسته‌یین، بخواهید

ایسمارلاماقIsmarlamaq : سپردن، تسلیم کردن

ایسیرماقIsırmaq : گاز گرفتن

ایسیزلیقIsızlıq : ایس‌سیزلیق، محل بدون انسان، خلوت، بی‌صاحب

ائش: همراه، دوست و رفیق و همسر

ایش‌بوİşbu : این، مزبور، مذکور

ایش‌له‌مه‌ک: انجام دادن، کار کردن روی چیزی

ائشیکÉşik : آستانه

ایگه‌نİgen : بسیار، زیاد، بسیار زیاد

ایگینİgin : خطرناک، وحشتناک

ائل گون: توده‌ی عامه، عامه‌ی مردم

ائلÉl : خلق، مردم

ایلİl : سرزمین

ایلته‌تمه‌کİltetmek : بردن، رساندن، متصل کردن، آویزان کردن

ایلته‌رİlter : می‌رساند، می‌برد

ایله‌ری: پیش، جلو

ایلی‌ندهİlinde : در مقابلش، در پیشش

ایمدیİmdi : ایندی، اکنون

اینجیİnci : جواهر

اینله‌دیİnledi : زاری کرد، نالید

اینله‌مه‌کİnlemek : تضرع و زاری کردن، نالیدن

اینیلتیİnilti : ناله، زاری و تضرع

ائولیÉvli : متاهل

ایومه‌کİvmek : عجله کردن، به تندی عمل نمودن

ائوه‌رمه‌کÉvermek : متاهل کردن، زن دادن، خانه‌دار کردن

اییره‌شمه‌کİyreşmek : کوکره‌مه‌ک، با یک‌دیگر منطبق شدن، هم‌کاری در لگدمالی چیزی، ایگ‌له‌شمه‌ک

ایی‌لیکİylik : نیکی، خوبی

ایییİyi : نیک، خوب، بهتر، معقول و مقبول

باغBağ : بند

باغری باشی سؤکولمه‌کBağrı başı sökülmek : قاپانمیش یارانین یئنی‌ده‌ن آچیلماسی

باغری قاراBağrı qara : اوزگون، کده‌رلی، غملی

باغیرBağır : جگر

بانانیBananı : بانا آنی، بانا اونو، منه اونو

باهادیرBahadır : پهلوان، دلاور، شجاع جسور

بایBay : دارا، ثروتمند وارسیل

بایاقBayaq : کمی قبل، زمان پیشین

باییقBayıq : حقیقت، سخن راست و اصیل، قطعی و بی‌گمان، آشکار و روشن

برقعBürqe : روبند

بزیرگانBezirgan : بازرگان، تاجر

بکرBikr : باکره

به‌جیتBecit : ضروری، لازم و فوری

به‌ده‌سته‌نBedesten : از بناهای تجاری خاص تورکان که در دوره‌ی سالجوقی به موازات «خان» و «آراستا» (راسته) پدیدار شدند. مراکز تجارت و بازار تورکان در آناتولی و تمدن عوثمان‌لی

به‌رکیتمه‌کBerkitmek : محکم بستن، مستحکم کردن، تقویت کردن، ساغلام‌لاشدیرماق، په‌کیشدیرمه‌ک

به‌ک‌چیBekçi : نگهبان

به‌کله‌مه‌کBeklemek : منتظر بودن، نگهبانی دادن

به‌له‌کBelek : آرماغان، هدیه، ساوقات، سلاح، یاراق

به‌لیرمه‌کBelirmek : ظاهر شدن

به‌لیک‌له‌نمه‌کBeliklenmek : مسلح گردیدن

به‌لینBelin : ترس و وحشت از دشمن که بر مردم چیره شود

به‌لین‌له‌مه‌کBelinlemek : اویخودان سیچراماق، هورکمه‌ک، با وحشت از خواب پریدن، از ترس چیزی از جای خود جستن

به‌لین‌له‌نمه‌کBelinlenmek : سلاح‌لانماق

به‌لینمه‌کBelinmek : با وحشت از خواب پریدن، از ترس چیزی از جای خود جستن

به‌نزBenz : بنیز، رخ، چهره، صوت

به‌یBey : بیگ، سرور

به‌ی‌له‌ربه‌ییBeylerbeyi : سرور سروران

بو وقتینBu vaxtın : در این هنگام

بوتBut : ران

بوچوقBuçuq : نصف

بوروندوBüründü : پیچید، غرق شد

بوغازلاماقBoğazlamaq : گردن زدن

بولماقBulmaq : یافتن، پیدا نمودن، یافتن چیز موجود (پیدا نمودن چیز گم شده: تاپماق)

بولونمادیBulunmadı : پیدا نشد

بوندانBundan : از اینجا، از این به بعد

بویانیرBoyanır : رنگ می‌شود

بویروقBuyruq : امر، فرمان

بوینBoyn : بویون، بنا به وزن شعری

بیتیBiti : نسخه، دعا

بیتیرمه‌کBitirmek : کامل کردن، تمام کردن

بیرلهBirle : با هم، همراه، با، در معیت

بیرین بیرینBirin birin : بیره‌ر بیره‌ر، یک به یک، به ترتیب

بیگیBigi : مانند، مثل، گیبی

بیلهBile : ١-با هم، همراه، با، در معیت. در این معنی فورم اصلی آن بیرله است؛ ٢-حتی، هم

بیله‌یدیBileydi : به همراه بود، با هم بود

بیلیBili : معلومات، علم بیلگی

بیلیروه‌نBilirven : بیلیرمه‌ن، بیلیره‌م، می‌دانم

بیلیشدیرمه‌کBilişdirmek : شناساندن، معرفی کردن، دوست کردن

بیلیکBilik : آگاهی، دانسته

بیییق بورماقBıyıq burmaq : بویوک‌لوک تاس‌لاماق

تاباقTabaq : بوشقاب

تاپیTapı : حضور

تاپینTapın : حضورت، حضرتت

تاج ووروندوTac vurundu : تاج بر سر گذاشت

تاراماقTaramaq : اسکن کردن

تاش ائشیکTaş éşik : آستانه‌ی بیرونی

تاشTaş : خارج، بیرون دیش، دیشاری

تاشراTaşra : بیرون، حومه

تانا قالماقTana qalmaq : حیرت کردن، شگفت زده شدن

تان‌لاماقTanlamaq : حیرت کردن، شگفت زده شدن

تفرجTeferrüc : سیر ائتمه‌ک

تنبورTenbür : قوزو قویروغو شکلی‌نده اوزون قول‌لو بیر چالقی

ته‌پره‌نمه‌کTeprenmek : ده‌پره‌نمه‌ک، جنبیدن، حرکت کردن

ته‌پره‌نیرTeprenir : ده‌پره‌نیر، می‌جنبد

ته‌پسیTepsi : سینی

ته‌پینمه‌کTepinmek : ده‌پینمه‌ک، به سختی زدن پاها

ته‌رTer : عرق
دیزیلدیDizildi : ردیف شد، به صف شد

ته‌کینTekin : ده‌گین، ١) تا، ٢) مانند

ته‌لیمTelim : ده‌لیم، بسیار، زیاده

توتساقTutsaq : اسیر

توتورقانTuturqan : توتورقو، نام نوعی غذا

توتوشمه‌کTutuşmaq : شعله گرفتن

توخونماقToxunmaq : تماس پیدا کردن

تورلوTürlü : گوناگون

توکه‌لیTükeli : دوکه‌لی، همه، کل، جملگی

تولوندوTolundu : دولوندو، غروب کرد

تولونماقTolunmaq : غروب کردن

توی‌لاماقToylamaq : جشن گرفتن، ضیافت دادن

تئزجه‌کTézcek : به سرعت، سریعاً

تینماقTınmaq : صدا درآوردن

جه‌نگCeng : جنگ، کلمه‌ای تورکی

جئبهCébe : زره، سلاح

جئوشه‌نCévşen : زره‌دار

چاپیپÇapıp : کوبیدن، به سرعت راندن

چاپینماقÇapınmaq : به سرعت راندن، دویدن، حمله کردن

چاقÇaq : تام، تمام، کامل

چالاپÇalap : خداوند

چالینماقÇalınmaq : جنگیدن، مبارزه کردن

چانÇan : ناقوس

چاناقÇanaq : ظرف

چاوÇav : شهرت، آوازه

چستÇost : چالاق، چابوق، چالاک، چابک

چنگیÇengi : سازلا اوینایان قادین

چه‌مه‌‌نÇemen : چمن، کلمه‌ای تورکی

چیراق‌لیÇıraqlı : روشن و نور دهنده

چئریÇéri : نظامی، عسگر

چئورهÇévre : پیرامون، اطراف، محیط

حال‌داشHaldaş : هم حال و هم‌درد

حرامیHarâmî : راهزن، باشی پوزوق، تالان‌چی، سویقون‌چو، یول که‌سه‌ن، هایدوت

حربهHerbe : نیزه‌ی کوچک

حسینیHüséyni : موقام موسیقی

حیاطHayat : کوریدور، دالان

خاتینXatın : کلمه‌ای تورکی به معنی خاتون، بانو، ملکه

خاصXas : در اینجا گزیده

خانXan :١) پاساژ، کاروان‌سرا، ٢) سفره، خوان

خانایXanay : کلمه‌ای تورکی به معنی چوخ قات‌لی ائو، بویوک اودا و سالون، آسما نردیبان

خویراتXoyrat : خشن، زمخت، زشت، بی‌ادب، بداخلاق، بی‌سروپا

خیتاییXıtâyi : چین ایشی

خیرسیزXırsız : دزد

داخیDaxı : هم، باز، دوباره، و، علاوه بر آن، هنوز

دالDal : شاخه

دالماقDalmaq : فرورفتن، داخل شدن در چیزی، هجوم آوردن

دانDan : سپیده دم

دانلاDanla : با سپیده دم، هنگام شفق

دانیشیقDanışıq : مشورت

دایاDaya : کلمه‌ای تورکی به معنی دایه، مادر

دایاقDayaq : تکیه‌گاه

درDer : قاپی

ده‌رDer : توپلا، ییغ، دئوشیر

ده‌ردیDerdi : جمع کرد، گرد آورد

ده‌رمه‌کDermek : جمع کردن، گل‌چین کردن

ده‌ریلمه‌کDerilmek : جمع شدن

ده‌کDek : تا

ده‌کینDekin : تیکین، ساکن

ده‌لDel : مخفف دلی، دیوانه

ده‌نگDeng : شاشقین، حیران، سردرد

ده‌ن‌لیDenli : اندازه، قدر، مقدار

ده‌نهDene : دانه

ده‌نیزDeniz : دریا

ده‌یمه‌کDeymek : ده‌گمه‌ک، رسیدن، واصل شدن

ده‌یه‌رDeyer : می‌رسد، تماس پیدا می‌کند

ده‌ییرمه‌کDeyirmek : دگیرمه‌ک، رساندن، واصل کردن

دوازده اونDevazdeh ün : دوازده موقام

دوپ‌دوزDüpdüz : تمام و کمال، بی کم و کسر

دورDévr : موسیقی‌ده شَد، مقام و یا پرده آدلانان قاورام

دوراقDuraq : توراق، قرارگاه، ایستگاه، موقف

دورمه‌کDürmük : جمع کردن، روی هم انباشتن، تا کردن و بستن، لوله کردن، به شکل تومار پیچاندن

دورو گه‌لدیDuru geldi : سریعاً برخاست، به سرعت سرپا ایستاد

دورو گه‌لمه‌کDuru gelmek : آیاغا قالخماق، قارشی‌لاماق

دوروشماقDuruşmaq : در مقابل هم ایستادن

دوروشمه‌کDürüşmük : تلاش و جهد کردن، تقلا کردن، مبارزه کردن، جنگیدن، غیرت ورزیدن، همت کردن

دوزدوDüzdü : درست کرد، مرتب کرد، تنظیم و منظم کرد

دوشDüş : خیال، رویا

دؤشه‌ک وقتیDöşek vaxtı : وقت خوابیدن، مجازا آمیزش جنسی

دوشو وئرمه‌کDüşü vérmek : به سرعت پائین آمدن

دوغانDoğan : شاهین

دولت اولووه‌نDévlet olurven : مسعود و موت‌لو اولورام

دومبورDümbür : دومبه‌ک، دومبه‌له‌ک چالقی‌سی

دونDün : شب

دوناتماقDonanmaq : پوشاندن، ملبس کردن، مجهز کردن

دون‌لهDünle : شبانه

دوهنگDüheng : بیر چئشیت نئی (سرهنگ، بول آهنگ، .... گیبی)، موسیقی‌ده بیر اصول

دویماقDuymaq : شنیدن

دویونDüyün : عقد، مراسم عقد و عروسی

دیدمه‌کDidmek : تکه پاره کردن

دئرDér : دییه‌ر، می‌گوید

دئرسینDérsin : دییه‌رسین، می‌گوئی

دیرلیک‌لیDirlikli : با آرامش و آسوده‌گی

دیرلیییDirliyi : حیاتش، زنده‌گی‌اش

دیریلمه‌کDirilmek : گذران کردن، نظم و نظام و زنده‌گی

دیزیلمه‌کDizilmek : به ردیف شدن

دیشیDişi : زن

دیکمه‌کDikmek : برپاداشتن، برافراشتن

دیکه‌نDiken : تیکان، خار

دئمه‌نDémen : دئمه‌یین، نگوئید

دینمه‌کDinmek : سخن گفتن، صدا در آوردن

دئوشیرمه‌کDévşirmek : گرد هم آوردن، جمع آوری کردن

دییه‌سه‌رDiyeser : دییه‌جه‌ک

دییه‌وه‌نDiyeven :دییی‌مه‌ن، بگویم

رازداشRazdaş : همراز

زبانیZebânî : جهنّم‌ین به‌ک‌چی‌سی

زبرجدZeberced : سنگی قیمتی، ‌پسته‌یی رنگ‌ده ده‌یه‌رلی بیر داش

زهیZéhi : 1 - از ادات تحسین به معنای آفرین ! 2 - از ادات تأسف به معنای افسوس !

زیره‌کZirek : کلمه‌ای تورکی، زیرک، زرنگ

ساپانSapan : فلاخن

ساتاشدیSataşdı : یاناشدی، قاریشدی

ساتاشماقSataşmaq : مزاحمت کردن، مزاحم شدن، ناراحتی ایجاد کردن

ساتین آلماقSatın almaq : خریدن

ساچیSaçı : دویونده گه‌لین‌ین باشی‌نا ساچیلان پارا و پول، هدیه‌ای که به عروس دهند، مراسم پاشیدن شکر، سیب و گندم بر سر عروس

ساچیلمیشSaçılmış : افشانیده شده، گسترده شده

ساخلاماقSaxlamaq : محافظت کردن، مخفی نمودن

ساخینماقSaxınmaq : اولابیلیر تهلیکه‌له‌ره قارشی اؤن‌له‌م آلماق

ساخینSaxın : زینهار

سارپSarp : ستیغ و دامنه‌ی بسیار شیبدار و به سختی قابل صعود

ساریSarı : به سوی

سازSaz : نی نازک، نی حصیر، نام عمومی آلات موسیقی

ساغدیجSağdıc : کلمه‌ای تورکی ساغدوش

ساغماقSağmaq : صعود و بالا رفتن

سالماقSalmaq : رها کردن

سالیقSalıq : فلاخن، اوجو زنجیرلی توپوز

سانماقSanmaq : گمان کردن، ظن کردن

سانیSanı : تصور، حدس و گمان

ساووردوSavurdu : دفع کرد

ساوولوپSavulup : رفع شد، به پایان رسید، به کناری کشیده شد

سمندرSemender : اوددا یاشادیغی سانیلان بیر حیوان

سه‌رتSert : سخت و محکم

سه‌ردینSerdin : چاره

سه‌ییرتمه‌کSeyirtmek : جهاندن، پراندن، به سرعت راندن

سوچSuç : گناه

سوچ‌لوSuçlu : گناهکار

سوره‌لیمSürelim : دور بکنیم، تبعید کنیم

سوروچمه‌کSürüçmek : لغزیدن، سرخوردن

سورودوSürüdü : بر روی زمین کشید

سوروشدوSoruşdu : دوداق اه‌ممه‌ک، اؤپوشمه‌ک، اه‌میشمه‌ک

سوروشماقSoruşmaq : بوسیدن هم‌راه با مکیدن لب‌ها

سورونجاSorunca : پرسش، معضل

سؤز اؤکوشSöz öküş : خلاصه، خلاصه مطلب

سوفاSofa : اودا، سالون

سؤکولدوSögüldü :  سؤکلوندو، قیزارتیلدی

سولSol : در اینجا متضاد ساغ، سالم و باسلامت؛ ضعیف و رنجور، چارپیق، اه‌یری

سوموکSümük : سونگوک، استخوان

سون‌اوجوSonucu : نقطه‌ی پایان، نهایت

سونماقSunmaq : تقدیم کردن

سوی‌لاری‌نجاSuylarınca : طرفی‌نجه، جواری‌نجا

سؤیله‌شه‌ره‌کSöyleşerek : مکالمه با یکدیگر

سؤیله‌نSöylen : سؤیله‌یین، بگوئید

سیرSır : از ریشه‌ی سیرا و سیراماق به معنی آواز دادن، خواندن، تغنی کردن، نغمه‌سرایی 

سئزمه‌کSézmek : حدس زدن، حس کردن

سیغماقSığmaq : گنجیدن، جاگرفتن

سیغینماقSığınmaq : پناه گرفتن، پناهنده شدن

سیمیته‌نSimiten : کلمه‌ای تورکی همریشه با سمج

سینیپSınıp : شکسته شده

سیواSıva : ماده‌ی روکاری نیمه مایع

سییماقSıymaq : شکستن

شارŞar : شهر

شاشیŞaçı : چپکی نگاه کردن، حیران و شگفت‌زده

شستهŞeste : شیشته، بویوک تئل‌لی ساز (جشته: دوتار، نوعی دوتار بزرگ، سازی مشهور و بزرگ‌تر از تنبور که در ملل آسیای میانه مقبول است. لغت چاغاتای)

شه‌نگولŞüngül : خوش‌کلام

شوŞu : این

شولŞol : دورتر از این، اندکی نزدیک‌تر از آن، اشاره به مکان و زمان نزدیک

شول‌اوق دمŞoloq dem : در آن دم، در آن لحظه

شول‌اوقŞoloq  : این، همین

شئشمه‌کŞéşmek : گشودن گره

شیمدی Şimdi: الان

عقلی‌نی ائش ائتمه‌کAğlını éş étmek : عقلی‌نه دانیشاراق حرکت ائتمه‌ک

عمرو داغیلماقÖmrü dağılmaq : اؤلمه‌ک، عؤمرو بیتمه‌ک

عینی‌نهÉynine : گؤزونه

فوسوس‌کاریFususkârî : موزائیک بیر ایش‌له‌مه چئشیدی، جام‌لاردان یاپیلمیش رسیم

قاباق یئریQabaq yéri : میدان تیراندازی

قاباقQabaq : کدو، آماج یئری‌نه اوخ‌چولارین قول‌لاندیق‌لاری قاباق میوه‌سی

قاپ‌لاماقQaplamaq ‌: احاطه کردن، پوشش دادن

قاپی درQapı der : در بورادا قاپی‌نین فارس‌جاسی‌دیر

قاپیلماقQapılmaq : فریب کسی را خوردن، در بند کسی افتادن، تحت تاثیر قوی کسی قرار گرفتن

قاتQat : حضور، پیش، نزد

قاتماقQatmaq : افزودن، به همراه فرستادن

قاتیQatı : سفت، شدید، جامد، خشن و بی رحم، تندرو، زیاد و بسیار

قاتی‌راقQatıraq : سختتر، شدیدتر، زیادتر

قاتی‌نداQatında : در حضور، در پیشگاه

قاچانQaçan : کی، چه وقت

قاراواشQaravaş : خدمت‌کار زن، زنی که در جنگ به اسارت در آید

قاراوولQaravul : نگه‌بان، دیده‌بان. کلمه‌ای مونقولی، قارا: نگاه کردن، قول-وول: پسوند مسلک، معادل گؤزه‌ت‌چی تورکی

قارشیQarşı : مقابل

قارلانقیجQarlanqıc : چلچله

قازیقQazıq : چوب، شیش و یا تیره‌ی نوک‌تیز که طرف دیگر آن بر خاک فرو برده شده است

قاشانماقQaşanmaq : ایستادن و ادار کردن حیوانات در میان کار، ایشه‌مه‌ک

قاغانQağan : خشمگین، غضبناک، غران

قاقیماقQaqımaq : خشم گرفتن، عصبانی شدن

قالاQala : روستا، ده، مرکز جمعیتی

قالتابانQaltaban : شارلاتان، مکار، درشت

قالیاQalya : قه‌یله، قلیه، قالیه، تاوا بوریانی و کبابی، نام خوراکی از تکه‌های گوشت بریان کرده با پیاز و پاره‌های استخوان

قاموQamu : همه، عمومی، هر، کل

قانجاریQancarı : قانجارو، چطور، چگونه، کدام طرف، به کجا

قان‌داQanda : در کجا، در کدام سو

قان‌دالیغینQandalığın : در کجا بودنش را

قانیQanı : هانی، کو؟

قاوقاQavqa : غوغا، کشمکش

قاووشدوراییم: واصل کردن

قایریQayrı : به جز، غیر از

قایقیQayqı : اندیشه، نگرانی و دلهره

قاییرماقQayırmaq : التماس کردن، تهیه امکانات ناحق برای کسی، دلواپس و نگران شدن

قوپوزQopuz : ساز ملی تورک

قوت‌لوQutlu : خوشبخت، مبارک

قوت‌لولاماقQutlulamaq : تبریک گفتن، قوت‌لاماق

قوجوشماقQucuşmaq : در بغل گرفتن، هماغوشی

قورQur : رتبه، طبقه‌ی اعیان

قورخو بویانیرQorxu boyanır : قورخو بورور، قورخو قاپلار

قوشانماقQuşanmaq : (قورشانماق) مسلح شدن

قولQul : خادم، بنده، عبد

قولاق وورماقQulaq vurmaq : گوش دادن

قولایQolay : آسان

قولتوقQoltuq : بغل

قول‌لوق یئتیردیQulluq yétirdi : خدم‌تگذاری کرد

قوماشQumaş : پارچه

قوماق Qomaq: قویماق، گذاشتن

قوندوQondu : جای گرفت

قونوشدوQonuşdu : جای گرفت

قونوق‌لوقQonuqluq : قوناق‌لیق، مهمانی

قوینوناQoynuna : در آغوشش

قید ائتمه‌کQéyd étmek : تاسالانماق، اندیشه ائتمه‌ک، نگران اولماق

قیدسیزQéyidsiz : بی‌خیال، راحت

قیدین یئمه‌کQéydin yémek : در اندیشه‌ی کسی و چیزی بودن، ملاحظه‌ی کسی و چیزی را کردن

قیرناقQırnaq : خوشگل، زن خوش‌اندام و خون‌گرم، جاریه، خدمت‌کار

قیریمQırım : شبه جزیره‌ی کریمه در اوکراینی

قیزارماقQızarmaq : مجازاً ١) اوتانماق، ٢) اؤفکه‌له‌نمه‌ک

قیزاوغلانQızoğlan : باکر

قیغیرماقQığırmaq : ذکر با صدای بلند، آواز دادن، فریاد

قیلماقQılmaq : کردن، انجام دادن

قینQın : غلاف

قییایدیمQıyaydım : بریدن، تکه کردن

قییناقQıynaq : پنجه، جیرناق

که‌بینKebin : کابین، کلمه‌ای تورکی

که‌زKez : گه‌ز، دفعه، بار

که‌له‌جی ائیله‌مه‌کKeleci éylemek : صحبت ائتمه‌ک، گؤروشمه‌ک، قونوشماق

که‌له‌جیKeleci : سخن، کلام

که‌له‌میKelemi : دعا را

که‌ندؤزKendöz : که‌ندی+اؤز، خویشتن

که‌ندیKendi  : خود

کوپورتوKüpürtü : گومبورتو، صدای افتادن چیزی

کوچوجوکKüçücük : کوچولو، کوچک

کوچوجوک‌ده‌نKüçücükden : از کودکی

کؤشکKöşk : قصر، سرا

کیچیKiçi : کوچک، صغیر

کیشKiş : تیردان

کیشنه‌مه‌سیKişnemesi : شیهه‌ی اسب

کیلیتKilit : کلید

کیمه‌سنهKimesne : هیچ کس

گه‌رده‌کGerdek : کلمه‌ای تورکی، گردک

گه‌ره‌ک‌جهGerekce : آن گونه که می‌باید

گه‌رمه‌کGermek : محکم و تیر کشیدن

گه‌ره‌کمه‌زGerekmez : لازم نیست

گه‌ره‌یینجهGereyince : آنگونه که باید

گه‌لیسه‌رGeliser : خواهد آمد

گؤر اونوGör onu : گؤرور اونو، او را می‌بیند

گورGür : ١) گوج‌لو، ٢) گمراه، ٣) پرپشت، انبوه

گوربوزGürbüz : نیرومند، مهیب

گؤرک‌لوGörklü : نیکو، زیبا

گؤرکولGörkül : گؤزه‌ل

گؤزGöz : چادر، یورت

گؤزله‌مه‌کGözlemek : با چشم مراقب بودن

گؤزه‌تمه‌ک:Gözetmek  پائیدن، مراقب بودن

گؤگولGögül : گؤزه‌ل

گؤنولمه‌کGönülmek : گؤنه‌لمه‌ک، یؤنه‌لمه‌ک، بیر طرفه یؤنه‌لیر گیبی گئتمه‌ک، رو کردن، متمایل گشتن، متوجه شدن، آهنگ سوئی کردن

گؤودهGövde : بدنه

گووئی‌گوGüvéygü : گووئی، ائوله‌نمه تویوندا کوره‌که‌نه (دامادا) وئریله‌ن آد، لقبی که به داماد در مراسم عروسی داده می‌شود

گؤیچه‌کGöyçek : زیبا

گؤیسوGöysü : سینه‌اش

گؤینه گؤینهGöyne göyne : سوزان، یانا یانا

گؤیه‌رچینGöyerçin : کبوتر

گؤیونمه‌کGöyünmek : سوختن

گیده‌رمه‌کGidermek : رفع و بر طرف کردن

گیره‌جه‌ییزGirceyiz : به محض ورود و داخل شدن

گئریGéri : عقب، پشت

گئیGéy : کئی، بسیار، خوب، معقول و مقبول، به خوبی

گئییک یئرGéyikyér : گئییکی ییییر، گوزن را می‌خورد

گئییکGéyik : گوزن

لالاLala : کلمه‌ای تورکی، مربی شاهزاده‌گان، اوشاغا باخان یاش‌لی

مداراMudâra : توطئه‌چینی، کلک، حقه ۱. اعتدال، تسامح، سعه صدر، مماشات، میانه‌روی، بردباری، تحمل

مستورMestûr : ناموس‌لو

مقیدMüqeyyed : مواظب

مهر ائتمه‌کMihr étmek : ١-گونه‌ش گیبی پارلاتماق ٢-تعشّق ائتمه‌ک، سئویشمه‌ک

موشتولادیMuştuladı : مژده داد، سئوینجی‌لیک وئردی

نشان ته‌پره‌نمه‌کNişan teprenmek : اوغورسوز حال‌لارین به‌لیرمه‌سی، قلبی‌نه کؤتو شئی‌له‌ر گه‌لمه‌ک، گؤز قاش سه‌ییرمه‌ک، قولاق چین‌لاماق، اوره‌ک آتماق

نفیرNefir : بانگ بلند، ناله و زاری

نه‌ردهNerde : در کجا

نه‌سنهNesne : شئی، چیز

نهفتNehüft : دستگاه موسیقی

نوروزNovruz : دستگاه موسیقی

نیته کیمNitekim : همانگونه که، چنانچه

نیتهNite : نی ته‌گ، چطور

نئده‌یینNédeyin : نه ائده‌ییم، چه کنم

هریسهHerise : هرسه، کلمه‌ای عربی به معنی آش و غذای مراسم عقد که از گوشت پخته‌ی له شده و گندم پخته‌ی نرم و کوبیده شده حاضر می‌شود، تورکی آن کشکه‌ک است

هه‌پHep : همه، همیشه

هورکمه‌کHürkmek : به یک باره ترسیدن، وحشت زده شدن

وارماقVarmaq : رفتن، رسیدن

یابانYaban : بیابان

یاخین‌لیقYaxınlıq : نزدیکی، آمیزش جنسی

یاراقYaraq : اسلحه، آماده‌گی، تدارکات، حاضر، چیز مفید و به درد به ‌خور، سلاح، زره، سپر

یاراق‌لانماقYaraqlanmaq : مسلح شدن، حاضر و مهیا شدن

یاراق‌لیYaraqlı : مسلح

یاریYarı : آب دهان

یازیYazı : دشت و صحرا

یازیقYazıq : حیف و افسوس

یاسیلماقYasılmaq : یاس‌لانماق، باز کردن زه کمان

یاغماYağma : غارت، یغما

یاغیYağı : دشمن

یالواریشYalvarış : التماس

یالیقیزYalıqız : یالقیز

یالینYalın : برهنه، شمشیر از غلاف بیرون کشیده شده

یاناYana : به سوی

یاناغیYanağı : گونه‌ی صورت

یانلیشYanlış : اشتباه

یاولاقYavlaq : چوخ، بسیار زیاد، معمولاً در مورد چیزهای بد، ناشایست، بی‌ارزش، پست

یاووزYavuz : بد، مهیب، سخن درشت، بد و بیراه

یاوی قیلماقYavı qılmaq : یاخی قیلماق، از میان بردن، گم کردن

یایYay : کمان

یایاقYayaq : پیاده، پا بر زمین و بر روی وسیله‌ای نبودن، آیاق‌لا

یه‌ددی: یدک کرد

یه‌دمه‌کYedmek : به دنبال خود کشیدن، چیزی را به عنوان یدک به هم‌راه بردن

یوتماقYutmaq : غورت دادن

یوجاYuca : اوجا، بلند

یؤرهYöre : ناحیه، محل، محله

یؤره‌کYörek : یوره‌ک، تندرو، آن که بسیار و به سرعت راه می‌پیماید

یؤروردوYörürdü : می‌گردید

یورومه‌کYürümek : راه رفتن، حرکت کردن

یورونYürün : یورویون، راه بروید، حرکت کنید

یوزوموز سویوYüzümüz suyu: آب رویمان

یؤگروکYügrük : یوگروک، راهوار، دونده خوب، نیرومند و کارکن

یوگورمه‌کYügürmek : به تندی راندن، هجوم آوردن دویدن، گذشتن و رد شدن

یولماقYolmaq : کندن مو

یوندولارYondular : یوووندولار، یویوندولار، خود را شستند

ییدیلمه‌کYidilmek : اینانماق

یئرلی یئری‌نجهYérli yérince : به جا، در آنجا، در حال، در جای خود

یئری‌نجهYérince : یئرلی یئری‌نده، اه‌کسیک‌سیز

ییغلادی‌لارYığdılar : به صورت توده در آوردند

ییغناماقYığnamaq : انباشتن، توده کردن

ییغیYığı : توده

یئل قوووجوYél qovucu : ١) پهلوان؛  ٢) یئل قووالایان، گه‌ره‌ک‌سیز ایش‌له‌رله اوغراشان، بوش گه‌زه‌ن

یئمه‌نYémen : یئمه‌یین، نخورید

یئمیشYémiş : میوه

یینهYine : باز هم، دوباره

 

اؤن سؤزده ایش‌له‌دیله‌ن سؤزله‌رده‌ن

 

آچیق‌لاما Açıqlama: توضیح

آشیریAşırı :  افراطی

آلپ‌جا Alpca: قهرمانانه

آلچاقAlçaq : گؤنول‌لو، متواضع

اه‌رده‌مErdem : معرفت

اه‌کسیکEksik : ناقص

اوتوروم Oturum: مجلس

اؤزگون Özgün: اصیل

اؤزوئریÖzvéri : فداکاری

اوس‌لوUslu : هوشمند، خردمند

اؤگ‌له‌شمه‌کÖgleşmek : تعقل کردن، تصمیم گرفتن

اولاسی‌لیقOlasılıq : احتمال

اولوشماقOluşmaq : متشکل شدن

اوموت Umut: قورخو

اؤن‌سؤزÖnsöz : مقدمه

اویسا Oysa: در حالی که

اؤیکوÖykü : داستان

اویومUyum : هماهنگی

ایچه‌ریکİçerik : محتوا

ایلگی چه‌کیجیİlgi çekici : جالب توجه

ایلیشگی İlişgi: رابطه

باشاری‌لی Başarılı: موفقیت‌آمیز

باهادیرBahaır : پهلوان

بایارBayar : اعیان

بیچه‌م Biçem: اسلوب

بیچیم Biçim: فورم، شکل

بیرجهBirce : یگانه

بیلیمBilim : علم

پیتیکPitik : کتاب

تاقشیت Taqşıt: منظوم

تیتیزلیکTitizlik : وسواس

چوخونلوق‌لاÇoxunluqla : اکثراً

چین‌لاریÇınları : حقوق، حق‌ها

چئوره Çévre: پیرامون

دولاییDolayı : به سبب

دویقو Duyqu: حس

دیزهDize : مصراع

دئورDévr : دوره

ساواشیمSavaşım : مبارزه

سه‌رگی‌له‌مه‌ک Sergilemek: به نمایش گذاردن

سویوق قان‌لیSoyuqqanlı : خون‌سرد

سینچ‌سیزلیکSinçsizlik : بی دقتی

قاتمانQatman : لایه

قالخیشماق Qalxışmaq: برخاستن، عزم کردن

قورالQural : قانون

قورقولاندیرماقQurqulandırmaq : سازمان‌بندی

قوشارQoşar : شاعر

قوشاق Quşaq: منظومه، پوئما

قوشقولوQuşqulu : مشکوک

قوشوقQoşuq : شعر

قول‌لانماقQullanmaq : به خدمت گرفتن

قونوQonu : موضوع

که‌سیتKesit : مقطع

که‌ندی Kendi: خود

کؤتوKötü : بد

گه‌له‌نه‌ک Gelenek: سنت

گؤرک‌سؤزGörksöz : ادبیات

گؤزه‌تیلمه‌کGözetilmek : ملاحظه شدن

وارسیلVarsıl : غنا، ثروت‌مندی

یاپیتYapıt : اثر

یازیمYazım : املا

یاشام Yaşam: حیات

یاغیYağı : دشمن

یانسیما Yansıma: انعکاس

یایین‌لاماقYayınlamaq : منتشر کردن

یوزایلYüzil : قرن

یئره‌ل‌چی Yérelçi: محلی‌گرا

ییلماز Yılmaz: نترسç بی باک

یئی‌له‌مه‌ک Yéylemek: ترجیح دادن

یئیینYéyin : سریع