«ایران تاریخ یازیمی» و «آزه‌ربایجان تاریخ یازیمی»نا قارشی «تورک تاریخ یازیمی»
مئهران باهارلی
بیزده ایکی جور تاریخ یازیمی (هیستورییوگرافی) واردیر: «ایران تاریخ یازیمی» و «آزه‌ربایجان تاریخ یازیمی». بونلار سیراسی‌یلا «ایران ملتی» و «آزه‌ربایجان ملتی» یاراتمانین دا ته‌مه‌ل‌له‌ری‌نده‌ن‌دیرله‌ر.
اورتادا اولمایان ایران‌دا یاشایان تورک دیل‌لی خالق‌دان (باتی اوغوزلاردان) «تورک ملتی»نی یاراتمایا ته‌مه‌ل اولابیله‌جه‌ک «تورک تاریخ یازیمی»دیر. مه‌نیم آراشدیرمالار و یازی‌لاریم اوش‌بو «تورک تاریخ یازیمی»نی اولوشدوران پارچالار، داها دوغروسو «تورک تاریخ یازیمی»نی یازما چابالاری‌دیر. بو ایش ایندی‌یه ده‌ک بیزده سیستئماتیک اولاراق یاپیلمامیش‌دیر.
بیزیم دوروم بونا به‌نزیر:
خسرو و شیرین‌ده‌ن:
عجب! بیزدین اوْزا گئچگه‌ن عزیزله‌ر
نه‌ک آیماز گؤرگه‌نین بیزله‌رگه، گیزله‌ر؟
(حیرت‌له‌ر
اولسون! بیزده‌ن قاباق‌کی عزیزله‌ر نیچون
گؤردوک‌له‌ری‌نی هئچ بیزه سؤیله‌مه‌ییپ گیزله‌تمیش‌له‌ر؟)
تورک تاریخ یازیمی‌نین تاریخی گئرچه‌ک‌له‌ره اویماسی و مومکون اولدوغو قه‌ده‌ر بیلیم‌سه‌ل اولماسی اوچون، ایلگی‌لی تاریخی به‌لگه، قانیت، تانیق، قایناق وس‌نی اورتایا قویماق گه‌ره‌کیر. یوخسا تورک یازیمی دا ایران و آزه‌ربایجان تاریخ یازیم‌لاری کیمی بیلیم‌سه‌ل‌لیک‌ده‌ن اوزاق، افسانه و یالان و چاخان مقوله‌سی‌نه گیره‌ر.
تورک تاریخ یازیمی‌ندا آزه‌ربایجان تاریخ یازیمی‌نین قوتسادیغی و ته‌رس گؤسته‌ردییی نئچه کیلیت اولای حاققی‌ندا گئرچه‌ک‌له‌رین سؤیله‌نمه‌سی‌نین، آزه‌ربایجان تاریخ یازیمی‌نین بونلارین حاققی‌ندا یاراتدیغی یالان‌لارین اورتایا قویولماسی، تابولارین سیندیریلماسی و تقدّسون ییخیلماسی‌نین حیاتی اؤنه‌می واردیر. بونلارین هامی‌سی‌ندا تورک تاریخ یازیمی ایله آزه‌ربایجان تاریخ یازیمی بیر بیری‌نه یوزده یوز ضیددیرله‌ر:
بابک اولایی، صفوی اولایی، قیزیل‌باش اولایی، تورک علوی و فارس شیعی مذهب‌له‌ری اولایی، نادر شاه‌ین صفوی میراثی‌نی سیلمه چابالاری اولایی، قاجارلارین تورک بیلینج‌لی اولماسی اولایی، تورک‌جه‌نین ایران‌دا دوفاکتو رسمی دیل اولماسی اولایی، تورکمان‌چای- گولوستان اولایی، بابی‌لیک اولایی، تورک‌چو و فارس‌چی ایکی مشروطه اولایی، بیرینجی دونیا ساواشی اولایی، اورمولو سوباتای‌لی افشارین تورک اتحاد حاکمیتی اولایی، جیلولوق-سیمیتقولوق اولایی، قافقاسیانین ایران تورک‌لویو اوزه‌ری‌نده‌کی اولوم‌سوز ائتگی‌له‌ری اولایی، آزادی ستان اولایی، ملی حکومت اولایی، خلق مسلمان اولایی، ...
İran Târih Yazımı, Azerbaycan Târih yazımı, ve Türk Târih yazımı
Méhran Baharlı
Bizde iki cür tarih yazımı (Historiography) vardır: Îrân Târih Yazımı ve Azerbaycan Târih Yazımı. Bunlar sırasıyla Îrân Milleti ve Azerbaycan Milleti yaratmanın da temelleridir.
Ortada olmayan İranda yaşamakta olan Türk dilli halktan Batı Oğuzlardan Türk Milletini yaratmaya temel olabilecek Türk Târih Yazımıdır. Benim araştırmalarım ve yazılarım uşbu Türk Târih Yazımı oluşturan tikeler, daha doğrusu Türk Târih Yazımı yazma çabalarıdır. Bu iş bizde şimdiye dek sistematik olarak yapılmamıştır.
Bizim indiki durum buna benzer:
Hüsrev ve Şirinden:
Eceb! Bizdin oza géçgen ezizler
Nek aymaz görgenin birlerge,
gizler?
Gördüklerini bize hiç söylemeyip gizletmişler?)
Türk Târih Yazımı’nın târîhi gerçeklere uyması ve mümkün olduğu kadar bilimsel olması için, ilgili târîhi belge, kanıt, tanık, kaynak vs’yi ortaya koymak gerekir. Yoksa Türk Târih Yazımı da Îrân ve Azerbaycan Târih Yazımları gibi, bilimsellikten uzak, söylence, yalan ve çakan kategorisine girer.
Türk Târih Yazımı’nda Azerbaycan Târih Yazımı’nın kutsadığı ve ters gösterdiyi kaç açar olay hakkında gerçeklerin söylenmesinin, Azerbaycan ve Îrân Târih Yazımlarının bunların hakkında yarattıkları yalanların ortaya konulmasının, tabuların kırılmasının ve kutsallığın yıkılmasının yaşamsal önemi vardır. Bunların hepsinde Türk Târih Yazımı ile Azerbaycan Târih Yazımı bir birine yüzyüz zıddırlar:
Bâbek olayı, Safevi olayı, Kızılbaş olayı, Türk Alevi ve Fars Şii mezhepleri olayı, Nâdir Şahın Safevi mîrâsını silme çabaları olayı, Kacarların Türk bilinçli olması olayı, Türkçenin İranda defakto resmi dil olması olayı, Türkmançay-Gülüstan olayı, Bâbilik olayı, Türkçü ve Farsçı iki Meşrute Olayı, Birinci Dünya Savaşı olayı, Urmulu Subataylı Afşarın Türk Birlik Devleti olayı, Ciloluk- Simitkoluk olayı, Kafkasyanın İranda Türklük üzerinde olumsuz etkileri olayı, Âzâdî Setan olayı, Milli Hükümet olayı, Halk-ı Müselman olayı, ....
Bizim Ötek
(Our History)
Ötek Yazımı
(Historiography)
No comments:
Post a Comment