قاراباغ ائرمه‌نی ایشغالی‌ندان قورتاریلدی. آزه‌ربایجان دیلی هله ده فارس‌جانین ایشغالی آلتی‌ندادیر.

قاراباغ ائرمه‌نی ایشغالی‌ندان قورتاریلدی. آزه‌ربایجان دیلی هله ده فارس‌جانین ایشغالی آلتی‌ندادیر.

مئهران باهارلی

آزه‌ربایجان اوردوسو ائرمه‌نی ایشغالی آلتی‌ندا بولونان توپراق‌لاری‌نی قورتاردی. «قیرخ‌دؤرت گون ساواشی» آزه‌ربایجان رئسپوبلیکاسی‌ندا یاشایان «آزه‌ربایجان‌لی»لارین اؤز تورک کیم‌لیک‌له‌ری‌نی، اؤزه‌ل‌لیک‌له اؤته‌ک‌ده‌کی (تاریخ‌ده‌کی) تورک اوردوسو گله‌نه‌یی‌نی بللی بیر اؤلچوده یئنی‌ده‌ن تاپماسی‌نا نده‌ن اولدو. آنجاق بو اؤز تورک کیم‌لییی‌نی بولما، دیل آلانی‌ندا گئرچه‌ک‌له‌شمه‌میش‌دیر. قاراباغ، ائرمه‌نی ایشغالی‌ندان قورتاریلسا دا، آزه‌ربایجان‌جا هله ده فارس‌جانین ایشغالی آلتی‌ندادیر.

ایران ارک‌له‌تی (دولتی) و اؤزه‌ل‌لیک‌له فارس سیاسی‌له‌ری، آیدین و سئچگین‌له‌ری، قیرخ‌دؤرت گون ساواشی سیراسی‌ندا آچیق‌جا ائرمه‌نی‌یه‌تاپینار (ائرمه‌نی‌پرست) و تورک‌له‌ره، هم تورکیه و هم آزه‌ربایجان‌ا قارشی یاغی‌جا توتوم منیمسه‌دی‌له‌ر. بو آنتی‌تورک فارس توتوما وئریله‌جه‌ک ان اویقون یانیت، آزه‌ربایجان‌جادا سوویئت‌له‌ر دؤنه‌می‌نده آزه‌ربایجان‌ی تورکیه‌ده‌ن آییرماق و تورک دیلی‌نین گئچمیشی‌نده‌ن اوزاق‌لاشدیرماق اوچون منیمسه‌نه‌ن فارس‌جا و فارس‌جادا یایقین اولان عرب‌جه دئگی‌له‌ری (کلیمه‌له‌ری) دیل‌ده‌ن آریتلاییپ، یئرله‌ری‌نه تورک‌جه‌ده وار اولان دئگی‌له‌ری یئرله‌شدیرمه‌ک‌دیر. بو دوغرولتودا آزه‌ربایجان ارک‌له‌تی (دولتی) توغرالی (رسمی) بیر قوروم اولوشدورمالی و آزه‌ربایجان‌جاداکی فارس‌جا دئگی‌له‌ری بلیرله‌ییپ، اونلاری تورک‌جه دئگی‌له‌رله ده‌ییشدیرمه سوره‌جی‌نی، «آزه‌ربایجان‌ دیلی»نی فارس‌جا ایشغالی‌ندان قورتارما ساواشی‌نی باش‌لاتمالی‌دیر.

آزه‌ربایجان‌جاداکی سایی‌لاری آشیری کرته‌ده (درجه‌ده) چوخ اولان و اونو سانکی تورک‌جه‌ده‌ن آیری بیر دیله دؤنوشدوره‌ن فارس‌جا دئگی‌له‌رین وارلیغی، بیر یان‌دان «تک ملت، ایکی دولت» ساوسؤزونه (شعاری‌نا) ترس‌دیر؛ اؤته یان‌دان آزه‌ربایجان رئسپوبلیکاسی ایله ایران‌دا یاشایان تورک خالقی آراسی‌ندا قوپوق‌لوق و اوچوروم یاراتماق‌دادیر. چونکو بیزیم تورک خالقیمیزین اؤز اؤلچون (ایستاندارد) تورک‌جه دیلی‌نی اولوشدورماق‌دا منیمسه‌دییی باش‌لی‌جا ایلکه، فارس‌جا و فارس‌جادا اولان عرب‌جه دئگی‌له‌ری قول‌لانماما و اونلارین یئری‌نه تورک‌جه‌ده وار اولان تورک کؤکه‌ن‌لی دئگی‌له‌ری ایش‌له‌تمه‌ک‌دیر. آیری‌جا آزه‌ربایجان‌جادا هر قاورام اوچون تورک‌جه دئییل، فارس‌جا-عرب‌جه-روس‌جا بیر دئگی‌نین ایش‌له‌دیلمه‌سی، تورک خالقی‌نین اونا قارشی اینانج، گووه‌ن و سئوگی‌سی‌نی سارسماق‌دادیر.

سون اولاراق آزه‌ربایجان‌جادا تورک‌جه‌له‌ری وار اولماسی‌نا رغمن، ایصرارلا ایش‌له‌دیله‌ن بیر سیرا چیلخا فارس‌جا دئگی‌له‌ر، بو دیلی بیزیم گؤزوموزده فارسجانین بیر لهجه‌سی‌نه دؤنوشدورور: آشکار، آتش، آزاد، بی آبرو، آزارکش، بدبین، بیگانه، دیگر، گذشت، همچنین، همکار، کنار، نامزد، نمایش، پایتخت، پیوند، پیاده، رهبر، یکون، سازش، سرانجام، سرنشین، سیاهی، خواهش، خیلی، وادار، یگانه، یاد ....

آشاغی‌دا سون نئچه گون ایچي‌نده آزه‌ربایجان تی‌وی‌له‌ری‌نده قارشی‌لاشدیغیم و «آزه‌ربایجان‌جا-آزه‌ربایجان دیلی»نده ایش‌له‌دیله‌ن بیر سیرا فارس‌جا و عرب‌جه دئگی‌له‌ر و اونلارین تورک‌جه قارشی‌لیق‌لاری‌نی وئرمیشه‌م.

تورک‌جه قارشی‌لیق‌لاری اولدوغو حال‌دا آزه‌ربایجان‌جا-آزه‌ربایجان دیلینده ایش‌له‌دیله‌ن فارس‌جا و عرب‌جه کلیمه‌له‌ردن بیر سیراسی:

Adkevat (Yéterliیئته‌رلی ),

Agrar (Tarımsal ),

Aksiya (Éylemائیله‌م ),

Alet (Aracآراج ),

Ali (Yüksekیوکسه‌ک , Uluاولو , Başباش ),

Alim (Bilginبیلگین ),

Arzu Eden (Dileyenدیله‌یه‌ن ),

Aşkar Edilib (Ortaya Çıxarılıp اورتایا چیخاریلیپ, belirlenip بلیرله‌نیپ ),

Ateş (Odاود ),

Ateşkes (Atışkesآتیش‌کس ),

Avrupa İttifaqı (Avrupa Birliyiآوروپا بیرلییی ),

Azad Etmek (Qurtarmaqقورتارماق , Özgürleşdirmek اؤزگورله‌شدیرمه‌ک),

Azad Olundu (Qurtarıldıقورتاریلدی, Özgürleşdirildiاؤزگورله‌شدیریلدی ),

Azarkeş (Yandaşیان‌داش ),

Barede (İlgiliایلگی‌لی , Qonudaقونودا ),

Bedbin (Kötümserکؤتومسه‌ر ),

Berpa (Yéniden Yapmaیئنی‌ده‌ن یاپما , Yapıçılıqیاپیچی‌لیق ),

Berpa İşleri (Yéniden Yapma İşleriیئنی‌ده‌ن یاپما ایش‌له‌ری ),

Beyanat (Bildirimبیلدیریم ),

Beynelxalq (Uluslararasıاولوس‌لارآراسی ),

Bezi (Bir Sıraبیر سیرا , Kimiکیمی ),

Biabır (Utanc اوتانج, Utsuzاوت‌سوز ),

Bigenelik (Yadlıqیادلیق , Yadsımaیادسیما ),

Bir Menalı (Doğrudanدوغرودان ),

Biteref (Yansızیان‌سیز ),

Bitereflik (Yansızیان‌سیزلیق  ),

Buruze Verip (Aydınlaşdırıpآیدین‌لاش‌دیریپ , Ortaya Çıxarıpاورتایا چیخاریپ ),

Cehet (Yönیؤن , Yanیان ),

Celb Edici (Çekici چکیجی),

Cemleşdiyi (Toplandığıتوپ‌لاندیغی , Yığışdığıییغیشدیغی ),

Cenub (Günéyگونئی ),

Cesaretli (Bahdırباهادیر , Yılmazییلماز , Qorxmazقورخماز ),

Cevab (Yanıtیانیت )

Daxil Oldu (Girdiگیردی ),

Daxili (İçایچ ),

Daxili İşler Nazirliyi (İç İşler Baxanlığıایچ ایش‌له‌ر باخان‌لیغی ),

Derece (Kerteکرته )

Detal (Ayrıntıآیرینتی ),

Devam Edir (Sürürسورور ),

Diger (Başqaباشقا , Ötekiاؤته‌کی ),

Diversifika (Çéşitlendirmeچئشیت‌له‌ن‌دیرمه‌),

Dövlet (Erkletارکله‌ت )

Düşmen (Yağıیاغی ),

E’mal (Üretimاوره‌تیم , Yapımیاپیم ),

Edib (Baxşı باخشی),

Efekt (Étgiائتگی ),

Ehate Eden (Qapsayanقاپسایان , İçerenایچه‌ره‌ن ),

Eks (Tersترس ),

Eks Hücüm (Qarşı Saldırıقارشی سالدیری ),

Eksine (Tersineترسینه ‌),

Ekspert (Uzmanاوزمان ),

Ela (Lap Yaxşıان یاخشی , Çox Iyiچوخ اییی , En Üstünان اوستون Köp Gözelکؤپ گؤزه‌ل  )

Elave (Artıآرتی , Ekاک ),

Elbeyaxa (El Yaxayaال یاخایا ),

Eleyhine (Qarşıقارشی ),

Emin (Arxayınآرخایین ),

Eminlik (Arxayınlıqآرخایین‌لیق ),

Erazi (Topraqتوپراق , Topraqlarتوپراق‌لار ),

Esr (Yüzilیوزایل ),

Etimad (Güvenگووه‌ن )

Evezlemek (Deyişdirmek ده‌ییشدیرمه‌ک ),

Eyani (Açıqcaآچیقجا , Bayıqباییق ),

Ezam (Gönderilmeگؤنده‌ریلمه ‌),

Faiz (Yüzdeیوزده ),

Faydalı (Yararlıیارارلی ),

Fealiyet (Çalışmaچالیشما ),

Fikirleş (Düşünدوشون ),

First Leydi (Bikeبیکه ),

Formalaşdırma (Oluşmaاولوشما ),

Güzaran (Géçimگئچیم ),

Güzeşt (Bağışlamaباغیش‌لاما ),

Hasilat (Gelirlerگلیرله‌ر , Ürünlerاورون‌له‌ر, Üretimlerاوره‌تیم‌له‌ر),

Hedef (Amacآماج ),

Hell Edici (Belirleyiciبلیرله‌ییجی , Çözüçüچؤزوجو ),

Hell Etmek (Çözmekچؤزمه‌ک ),

Hemçinin (Ayrıcaآیریجا , Bir Deبیر ده‌),

Hemkar (İşdeşایش‌ده‌ش ),

Hemsedr (Éşbaşqanائش‌باشقان ),

Heqiqet (Gerçekگئرچه‌ک , Çinچین ),

Her Terefli (Çoxyönlü چوخ‌یؤن‌لو),

Herbi (Savaşساواش ),

Hifz Etme (Qorumaقوروما , Saxlamaساخلاما ),

Hisse (Payپای , Ülükاولوک ),

Hörmet (Sayqıسایقی ),

Hörmet Etmek (Sayqı Göstermekسایقی گؤسته‌رمه‌ک ),

Hörmetsiz (Sayqısızسایقی‌سیز ),

İaşe (Géçimگئچیم ),

İdare Etme (Yönetmekیؤنه‌تمه‌ک ),

İman (İnancاینانج )

İnfrastruktur (Alt Yapıآلت‌یاپی ),

İnkişaf (Gelişmeگلیشمه‌, Gelişimگلیشیم ),

İstehsal (Üretimاوره‌تیم ),

İstehsalat (Ürünlerاورون‌له‌ر , Üretimlerاوره‌تیم‌له‌ر ),

İstifade (Qullanımقول‌لانیم , Qullanmaقول‌لانما , İşlenimایش‌له‌نیم, Yararlanma یارارلانما İşletmeایش‌له‌تمه‌)

İstifade Olunur (Qullanılırقول‌لانیلیر , İşledilirایش‌له‌دیلیر , Yararlanılırیارارلانیلیر ),

İstintaq (Soruşdurmaسوروشدورما ),

İstiqamet (Doğrultuدوغرولتو ),

İştirak (Qatılımقاتیلیم ),

İştirak Etmek (Qatılımaqقاتیلیماق ),

Keleme (Dégiدئگی )

Kenar (Qıraqقیراق ),

Kend Teserrufatı (Tarım İşleriتاریم ایش‌له‌ری ),

Kesb Eden (Qazananقازانان ),

Keşfiyyat (Buluntularبولونتولار ),

Kifayet Qeder (Yéterinceیئته‌رینجه‌),

Konstruktism (Yapıçılıqیاپیچی‌لیق ),

Kreatif (Yaradıcıیارادیجی ),

Lakin (Ancaqآنجاق ),

Lazım (Gerekliگره‌ک‌لی ),

Lazımsız (Gereksizگره‌ک‌سیز ),

Luzum (Gerekگره‌ک , Gereklilikگره‌ک‌لی‌لیک ),

Malikdir (İyedirیییه‌دیر ),

Meğlubiyet (Yénilgiیئنیلگی ),

Mehdudlaşdırmaq (Sınırlandırmaq سینیرلاندیرماق),

Mehsul (Ürünاورون ),

Melum (Belliبللی , Bilinenبیلینه‌ن ),

Menfeet (Yararیارار ),

Menteqe (Bölgeبؤلگه‌),

Menzere (Görüntüگؤرونتو ),

Merd (Erkekائرکه‌ک ),

Merhele (Aşamaآشاما ),

Meruz Qalmaq (Qarşılaşmaqقارشی‌لاشماق )

Meskunlaşdırılmış (Yérleşdirilmişیئرله‌شدیریلمیش ),

Meskunlaşmış (Yérleşmişیئرله‌شمیش ),

Mesuldar (Sorumluسوروملو , Sorumluluq Yiyesi سوروملولوق یییه سی),

Meşhur (Ünlüاونلو , Adlımآدلیم , Tanımalتانیمال ),

Metrostansiya (Metro Durağıمئترو دوراغی ),

Meydan (Alanآلان ),

Model (Örnekاؤرنه‌ک , Ülgüاولگو ),

Monitorluq (İzlemeایزله‌مه‌),

Mövqe (Durumدوروم , Qonumقونوم , Tutumتوتوم ),

Mövzu (Qonuقونو ),

Muavinet (Yardımیاردیم ),

Muhafize (Qorumaقوروما ),

Muharibe (Savaşساواش ),

Mutemadi (Sürekliسوره‌ک‌لی , Aralıqsızآرالیق‌سیز ),

Müdafie (Savunmaساوونما ),

Müessise (Qurumقوروم ),

Müeyyen (Belirliبلیرلی , Belliبللی ),

Münasib (Uyqunاویقون )

Münasibet (Tutumتوتوم , Duruşدوروش ),

Müntezem (Düzenliدوزه‌ن‌لی ),

Mürekkeb (Qarmaşıqقارماشیق ),

Müstevi (Düzéyدوزئی ),

Müşahide Etmek (Gözlemlemekگؤزله‌م‌له‌مه‌ک ),

Müveffeqiyet (Başarıباشاری ),

Müxtelif (Çéşitliچئشیت‌لی ),

Namelum (Belirsizبلیرسیز , Bilinmeyenبیلینمه‌یه‌ن ),

Namzed (Adayآدای ),

Narahat (Darqınدارقین ),

Neqliyat (Daşımaçılıqداشیماچی‌لیق ),

Netice (Sonucنتیجه‌),

Nöqteyi Nezer (Açıdanآچی‌دان , Baxışdanباخیش‌دان ),

Növbe (Sıraسیرا ),

Nuans (Çalarچالار ),

Nümayiş Etdirmek (Göstermekگؤسته‌رمه‌ک ),

Parad (Géçit Töreniگئچیت تؤره‌نی ),

Paytaxt (Başkendباش‌کند , Başpalıqباش‌پالیق ),

Pensiyaçı (Emekliامه‌ک‌چی ),

Perest (.E Tapınar.ه‌تاپینار )

Perestişkar (Tapınarتاپینار , Tapıcı تاپیچی ),

Peyvend (Aşıآشی ),

Piyade (Yayaqیایاق ),

Piyoner (Öncüاؤنجو ),

Plus (Artıآرتی ),

Post Muharibe (Savaş Sonrasıساواش سونراسی ),

Proses (Sürecسوره‌ج ),

Qabiliyet (Utquاوتقو ),

Qanun (Yasaیاسا ),

Qanuna Uygun (Yasaya Uyqunیاسایااویقون ),

Qehreman (Bahadırباهادیر ),

Qelebe (Utquاوتقو ),

Qerargah (Üsاوس ),

Qetname (Bildirge بیلدیرگه),

Qeyri Meqbul (Tablanmazتابلانماز ),

Qeyri Müeyyen (Belirsizبلیرسیز , Belli Olmamışبللی اولمامیش ),

Qeyri Qanunui (Yasa Dışıیاسا دیشی ),

Qiymetlendirmek (Deyerlendirmekده‌یه‌رله‌ندیرمه‌ک ),

Qüsür (Eskiاکسی , Eksiklikاکسیک‌لیک ),

Qüvve (Gücگوج ),

Rahat (Qolayقولای ),

Rayon (İlçeایله‌, İlایل ),

Razılaşma (Anlaşmaآنلاشما ),

Reaksiya (Tepkiتپگی),

Realitet (Gerçeklikگئرچه‌ک‌لیک ),

Reallıq (Gerçeklikگئرچه‌ک‌چی‌لیک ),

Region (Bölgeبؤلگه‌),

Rehber (Önderاؤنده‌ر , Qılavuzقیلاووز ),

Resedxana (Gözleméviگؤزله‌م‌ائوی ),

Resmi (Tuğralıتوغرالی )

Resurs (Qaynaqقایناق ),

Reyd (Basqınباسقین ),

Sadalamaq (Dillendirmekدیل‌له‌ندیرمه‌ک , Carlamaqجارلاماق ),

Sadece (Yalnızیالنیز , Tekceتک‌جه‌, Birceبیرجه‌),

Sahe (Alanآلان ),

Sahib (Yiyeیییه‌),

Sakit (Dincدینج , Dinginدینگین ),

Salamat (Sağlıqساغلیق ,

Samit (Zirve Topantısıزیروه توپلانتی‌سی ),

Saziş (Anlaşmaآنلاشما ),

Sefir (Böyükélçiبؤیوک‌ائلچی ),

Sehhet (Sağlıqساغلیق, Sağlamlıqساغلام‌لیق , Esenlikاسه‌ن‌لیک ),

Sehv (Yanlış یانلیش Yanlıqı ،یانیلقی ),

Semimiyet (İçdenlikایچ‌ده‌ن‌لیک ),

Sened (Belgeبلگه‌),

Senedli (Belgeliبلگه‌لی , Belgeselبلگه‌سه‌ل ),

Separatism (Ayrılıqçılıqآیری‌لیق‌چی‌لیق ),

Serencam (Buyrultu بویرولتو, Buyruq بویروق, Vardıqaواردیرقا  ),

Serhed (Sınırسینیر ),

Sernişin (Biniciمینیجی , Yolcuیول‌چو ),

Sine (Göyüsگؤیوس ),

Siyahi (Töküm تؤکوم ),

Standard (Ölçünاؤلچون )

Stop (Durدور ),

Struktur (Yapıیاپی ),

Sülh (Barışباریش ),

Sülhmeramlı (Barışباریش ),

Şahid (Tanıqتانیق ),

Şeffaf (Saydamسایدام ),

Şekil (Görütگؤروت , Biçim بیچیم ),

Şimal (Kuzayقوزای ),

Şuar (Savsözساوسؤز )

Ta’le (Alınyazısıآلین‌یازی‌سی ),

Tarazlıq (Dengeدنگه‌, Éşitlikائشیت‌لیک ),

Tarix (Ötekاؤته‌ک )

Tedbir (Önlemاؤن‌له‌م ),

Tedqiqat (Araşdırmaآراشدیرما ),

Teessüf (Üzüntüاوزونتو , Bunبون ),

Tehqiramiz (Aşağılayıcıآلچالتیجی، آشاغی‌لایی‌جی ),

Tekan Vermek (Terpetmekترپه‌تمه‌ک , Qımıldatmaqقیمیلداتماق ),

Telatüm (Çalxantıچالخانتی ),

Teleb (İstekایسته‌ک ),

Temin Etmek (Sağlamaqساغلاماق ),

Temizleme (Arıtmaآریتما , Arıtlamaآریت‌لاما ),

Tenzimlenir (Arıtlanırآریت‌لانیر ),

Teqdim (Sunumسونوم , Sunuسونو ),

Teqdim Etmek (Sunmaqسونماق ),

Teqdim Olunma (Sunulmaسونولما ),

Terefkeş (Yandaşیان‌داش ),

Tesdiqlemek (Onaylamaqاونای‌لاماق , Onamaqاوناماق ),

Tesisçi (Qurucuقوروچو ),

Teşebbüs (Girişimگیریشیم ),

Teşkil Edir (Oluşdururاولوشدورور ),

Tetbiq (Uyqulamaاویقولاما ),

Texire Salınmaz (Yubatılmazیوباتیلماز , Géciktirilmezگئجیک‌دیریلمه‌ز),

Texribat (Yıxımlarییخیم‌لار ),

Texribatçı (Yıxıçıییخیچی ),

Teyin Olunub (Belirlenipبلیرله‌نیپ ),

Tezyiq (Basqıباسقی ),

Umumi (Genelگئنه‌ل ),

Vadar Etmek (İteklemek ایته‌ک‌له‌مه‌ک),

Vasitesi (Aracıآراجی ),

Vehşilik (Yırtıcılıqییرتیجی‌لیق ),

Vesait (Araclarآراج‌لار ),

Xahiş (Ötünüme اؤتونوم, Ötünmeاؤتونمه‌Ötünc اؤتونج ),

Xarici (Dışدیش ),

Xarici İşler Nazirliyi (Dış İşler Baxanlığıدیش ایش‌له‌ر باخان‌لیغی ),

Xeberdarlıq (Uyarıاویاری , Bilgilendirmeبیلگی‌له‌ندیرمه‌),

Xeyanetkar (Dönek دؤنه‌ک ),

Xeyli (Çoxچوخ , Köpکؤپ , Çoxlucaچوخ‌لوجا ),

Xoşbext (Qutluقوت‌لو ),

Xüsusi (Özelاؤزه‌ل ),

Yad Etmek (Anmaqآنماق , Anımsamaqآنیمساماق ),

Yegane (Birceبیرجه‌),

Yekun (Sonlam سون‌لام )

Yekunlaşmaq (Sonlamlama سون‌لام‌لاما )

Zefer (Utquاوتقو ),

Zerersizleşdirilip (Étkisizleşdirilipائتگی‌سیزله‌شدیریپ ),

Zeruri (Gerekliگره‌ک‌لی ),

Zorakılıq (Gücem گوجه‌م ),

داها آیرینتی‌لی بیلگی اوچون باخینیز:

مئهران باهارلی. قوزئی‌‌ین آزه‌ربایجان‌جاسی، گونئی‌ین تورک‌جه‌سی