شاه عباس اول، تورک‌ستیزترین شاه خاندان صفوی به عنوان یک پروژه‌ی صلیبی

 

شاه عباس اول، تورک‌ستیزترین شاه خاندان صفوی به عنوان یک پروژه‌ی صلیبی 

مئهران باهارلی 

Bir Haçlı projesi olarak Türk düşmanlığında Safevi Hanedanı'nın en katı şahı olan Birinci Şah Abbas 

Shah Abbas the First, the strictest of the Safavid dynasty in hostility towards the Turks as a Crusader project

  

MÉHRAN BAHARLI

mehranbahari1@yahoo.com

 

https://independent.academia.edu/MBaharli

https://sozumuz1.blogspot.com/

https://www.facebook.com/profile.php?id=100016259447627

خلاصه

در این مقاله لیستی از مکاتبات شاه عباس اول با دولت‌های صلیبی بین سال‌های ١٦٠٨-١٦٢٣ در مورد حفظ حقوق و اعطای امتیازات به مسیحیان خارجی و بومی مخصوصاً ارمنیان، و تضمین آزادی عمل هئیت‌های تبلیغی و میسیونری و جاسوسی مسیحی و کلیساها و اوقاف و کشیش‌های آن‌ها در قلم‌روی قیزیل‌باش را داده‌ام. در حالی که هزاران مکاتبه و فرمان و سند از شاه اسماعیل اول، شاه تهماسب اول، و شاه عباس اول در این باب وجود دارد، حتی یک نمونه از چنین اسنادی از آن‌ها در حفظ حقوق و تضمین آزادی‌های مسلمانان شامل سنی‌ها و علوی‌ها موجود نیست. اگر به‌توان پدیده‌ی شاه اسماعیل اول را «پروژه‌ی کشیشان و کلیسای ارمنی»، و پدیده‌ی شاه تهماسب اول را «پروژه‌ی روحانیون شیعی و لبنانی» نامید، پدیده‌ی شاه عباس اول را هم می‌توان «پروژه‌ی دولت‌های صلیبی اوروپایی» دانست. زیرا تحت حاکمیت او سیاست اتحاد و هم‌سویی با دولت‌های صلیبی که شاه اسماعیل اول آغاز کرده بود به اوج خود رسید و فورم مزدوری برای آن‌ها، دشمنی علنی با تورک‌ها و مسلمانان و ایجاد اتئلافی بین المللی بر علیه آن‌ها را به خود گرفت. این شاه عباس اول بود که مدام دولت‌های اوروپایی وقت را به دسیسه‌پردازی، جنگ و تهاجم به مسلمانان و تورک‌ها و امپراتوری عوثمان‌لی تحریک و تشویق می‌کرد. البته آغاز کننده‌ی سیاست ائتلاف و اتحاد با دولت‌های صلیبی بر علیه تورک‌ها و مسلمانان و امپراتوری عوثمان‌لی، ماشه‌گی برای دولت‌های استعمارگر اوروپایی، روندهای ریشه‌کن کردن مفاهیم و پدیده‌های تورکمان و تورکمانیا و اسلام تورک و مذهب علوی تورک، و تاجیک ساختن و شیعه ساختن دولت قیزیل‌باش، خود شاه اسماعیل اول (تربیت و مغزشویی شده توسط کلیسای ارمنی) بود. شاه تهماسب اول (تغییر مذهب داده به شیعی امامی فارسی -عربی) این سیاست‌های خائنانه از منظر تاریخ ملی تورک و مذهب تورک علوی را توسعه داد، و شاه عباس اول (مخفیانه تغییر مذهب داده به کلیسای گریگوری ارمنی) صرفاً در وفاداری به جد خود، آن‌ها را به اوج رسانید و مبدل به دوکترین دولتی کرد. دولت قیزیل‌باش تحت حاکمیت شاه عباس اول مانند کارگزار و میرزا بنویس دولت‌های صلیبی و کلیسای ارمنی عمل می‌کرد و مجری اوامر آن‌ها بود. آن دولت در دفاع از توسعه‌طلبی و ناسیونالیسم افراطی ارمنی و دشمنی با تورک‌ها و مسلمانان همان نقشی را داشت که امروز دولت فرانسه عهده‌دار آن شده است. در روزگار ما جای گرفتن دولت مودرن ایران (مشروطه، پهلوی، جمهوری اسلامی) در صف دولت‌های صلیبی بر علیه تورک‌ها و حمایتش از توسعه‌طلبی و ناسیونالیزم افراطی ارمنی، یک سنت باقی‌مانده از شاه اسماعیل اول، شاه تهماسب اول و مخصوصاً شاه عباس اول است.

Özet

Bu makalede Birinci Şah Abbas'ın Avrupalı Haçlı devletleriyle yabancı ve yerli Hıristiyanların, rahiplerinin, kiliselerinin ve vakıflarının, özellikle de Ermenilerin haklarının korunması ve imtiyazlar verilmesine, Hıristiyan misyoner heyetlerinin ve onların Kızılbaş topraklarındaki casusluk faaliyetlerinin özgürlüğünün sağlanmasına ilişkin yazışmalarının bir listesini sundum. Bir elyazma mecmuasında saklanan bu liste, Birinci Şah Abbas'ın 42 yıllık saltanatının tamamını değil, yalnızca 1608 ile 1623 arasındaki yıllara ait bazı yazışmaları içermektedir. Birinci Şah İsmail, Birinci Şah Tahmasb ve Birinci Şah Abbas'dan yabancı ve yerli Hıristiyanlar ile Hıristiyan misyoner heyetlerinin hakları, ayrıcalıkları ve özgürlüklerine ilişkin bu tür binlerce yazışma, ferman ve belge varken, onlardan Sünniler ve Aleviler de dahil olmak üzere Müslümanların hakları ve özgürlüklerine ilişkin bu gibi belgelerin tek bir örneği bile yoktur. Eğer Birinci Şah İsmail fenomeni “Ermeni rahiplerinin ve Ermeni Kilisesinin projesi”, ve Birinci Şah Tahmasb fenomeni “Şii ve Lübnanlı din adamlarının projesi” olarak adlandırılabilirse, o zaman Birinci Şah Abbas fenomeni de “Avrupa Haçlı Hükümetlerinin projesi” olarak değerlendirilebilir. Zira Birinci Şah Abbas yönetimi altında Birinci Şah İsmail’in başlattığı Haçlı hükümetleriyle ittifak kurma politikası doruğa ulaştı ve Türklerle Müslümanlara karşı açık düşmanlık, Kızılbaş devletinin Haçlıların piyonu haline getirilmesi ve Türklerle Müslümanlara karşı uluslararası bir koalisyon biçimini aldı. Dönemin Avrupa hükümetlerini sürekli olarak Müslümanlara, Türklere ve Osmanlı İmparatorluğu'na karşı komplo kurmaya, savaşa girmeye ve saldırılar başlatmaya kışkırtan ve teşvik eden kişi I. Şah Abbas'tı. Ancak unutulmamalıdır ki Türklere, Müslümanlara ve Osmanlı İmparatorluğu'na karşı Haçlı hükümetleriyle ittifak kurmak; Kızılbaş devletini Avrupalı sömürgeci hükümetlerinin piyonuna dönüştürmek; Türkmanları ve Türkmanya’yı, Türk İslamı’nı ve Türk Alevilik mezhebi’ni ortadan kaldırmak; ve Kızılbaş devletinin tipolojisinin Tacik ve Şii olarak değiştirilmesi gibi süreçleri başlatan, Ermeni Kilisesi tarafından yetiştirilip beyni yıkanan Birinci Şah İsmail’in kendisi idi. Fars-Arap İmami Şiiliğine geçen Birinci Şah Tahmasb, Türk milli tarihi ve Türk Alevilik mezhebi açısından hıyanet sayılan Birinci Şah İsmail’in bu politikalarını sürdürdü. Gizlice Ermeni Gregoryen Kilisesi'ne geçen I. Şah Abbas ise, I. Şah İsmail'e sadık kalarak, onun bu siyasetlerini genişletip devlet doktrinine dönüştürdü. I. Şah Abbas'ın yönetimi sırasında Kızılbaş devleti, adeta Haçlı hükümetlerinin ve Ermeni Kilisesi'nin kapıkulu olarak görev yapıyor ve onların direktiflerini yerine getiriyordu. Kızılbaş devleti var olduğu sürece, Ermeni yayılmacılığını, aşırı Ermeni milliyetçiliğini ve Türk ve Müslüman düşmanlığını destekleyen günümüz Fransa'sına benzer bir duruş sergilemiştir. Modern İran devletinin (Meşrute, Pehlevi, İslam Cumhuriyeti) Türklere karşı Haçlı devletlerle ittifakı ve Ermeni milliyetçiliği ile yayılmacılığına verdiği destek, I. Şah İsmail, I. Şah Tahmasab ve özellikle I. Şah Abbas'in mirasıdır.

Abstract

In this article, I have provided a list of correspondences of Shah Abbas I with European Crusader states regarding the protection of rights and granting of privileges to foreign and native Christians particularly Armenians; their priests, churches, and endowments; ensuring freedom for Christian missionary delegations, and their espionage activities within Kızılbaş territory. This list, preserved in a manuscript, only contains some correspondences from the years between 1608 and 1623, not the entire 42 years of his reign. While there are thousands of such correspondences, decrees, and documents from Shah Ismail I, Shah Tahmasab I, and Shah Abbas I regarding rights, privileges, and freedoms of foreign and native Christians and Christian missionary delegations, there is not a single example of such documents from them regarding the rights and freedoms of Muslims, including Sunnis and Alevis. If the phenomenon of Shah Ismail I can be called “the project of Armenian priests and the Church”, and the phenomenon of Shah Tahmasb I “the project of Shia and Lebanese clerics”, then the phenomenon of Shah Abbas I should also be considered “the project of European crusader governments”. Under his rule, the policy of forming alliances with Crusader governments reached its peak and took the form of open hostility and enmity with the Turks and Muslims, turned the Kızılbaş state into crusaders pawn, and the created an international coalition against them. It was Shah Abbas I who consistently provoked and urged European governments of the era to conspire, engage in warfare, and launch attacks against Muslims, Turks, and the Ottoman Empire. However, it is important to remember that Shah Ismail I, who was raised and brainwashed by the Armenian Church, was the initiator of policies such as forming an alliance with Crusader governments against the Turks, Muslims and the Ottoman Empire; turning the Kızılbaş state into a pawn of European colonialist governments; eradicating Turkomans and Turkomania, Turkish Islam, and Turkish Alevism religion; and changing the typology of the Kızılbaş state to Tajik and Shiite. Shah Tahmasb I, who had converted to Persian-Arabic Imami Shiism, continued these policies which are considered treacherous from the perspective of Turkish national history and Turkish Alevism religion. While Shah Abbas I, who secretly had converted to the Armenian Gregorian Church, in loyalty to Shah Ismail I, expanded and incorporated them into the state doctrine. During the rule of Shah Abbas I, the Kızılbaş government functioned as a proxy for the Crusader governments and the Armenian Church, carrying out their directives. The Kızılbaş government, in support of Armenian expansionism, Armenian ultra nationalism and animosity towards Turks and Muslims, held a stance akin to that of present-day France. The alignment of the modern Iranian government (Constitutional, Pahlavi, Islamic Republic) with the crusader governments against the Turks, as well as support for Armenian ultra nationalism and expansionism, is the legacy of Shah Ismail I, Shah Tahmasab I and particularly Shah Abbas I.

در حال حاضر ائتلافی ضد تورک مشهور به «پنتاگون آریایی» در دشمنی با ملل تورکیک و منافع ملی آن‌ها و حامی ناسیونالیسم افراطی و توسعه‌طلبی ارمنی مرکب از فرانسه، یونان، ارمنستان، ایران (فارس) و هندوستان شکل گرفته است. در اوروپا رهبریت این ائتلاف ضد تورک را دولت فرانسه بر عهده دارد که به صورت وارث ذهنیت صلیبی مسیحی و سنن امپریالیستی و استعمارگرانه‌ی دولت‌های اوروپایی قرون وسطا عمل می‌کند. در خاورمیانه و قفقاز پرچم‌دار تورک‌ستیزی و حمایت از ناسیونالیسم افراطی و توسعه‌طلبی ارضی ارمنی بر عهده‌ی عضو دیگری از پنتاگون آریایی، یعنی دولت ایران (مشروطه، پهلوی، جمهوری اسلامی) است. جای گرفتن دولت ایران در صف دولت‌های صلیبی بر علیه تورک‌ها و حمایتش از توسعه‌طلبی و ناسیونالیزم ارمنی، امر جدیدی نیست، بلکه یک سنت دولتی باقی‌مانده از مشخصا از سه شاه مشهور دولت قیزیل‌باش (صفوی)، یعنی شاه اسماعیل اول، شاه تهماسب اول، و شاه عباس اول است. این سیاست نهادینه شده و راه‌بردی در زمان شاه اسماعیل اول (تربیت و مغزشویی شده توسط کلیسای ارمنی) آغاز شد، در دوره‌ی شاه تهماسب اول (تغییر مذهب داده به شیعه‌ی امامی عربی - فارسی) گسترش یافت و در زمان شاه عباس اول (مخفیانه تغییر مذهب داده به کلیسای گریگوری ارمنی) به اوج رسیده است.

در این نوشته لیستی از مکاتبات شاه عباس اول با دولت‌های صلیبی اوروپایی در مورد حفظ حقوق و اعطای امتیازات به و تضمین آزادی عمل مسیحیان خارجی و بومی، کشیش‌ها و کلیساها و اوقاف و هئیت‌های میسیونری و جاسوسی مسیحی اوروپایی در قلم‌روی قیزیل‌باش را داده‌ام. این لیست در نسخه‌ی خطی یک مجموعه که در کتاب‌خانه‌ی مرکزی دانشگاه تهران نگه‌داری می‌شود آمده است. لیست صرفاً قسمت کوچکی از مراسلات و مکاتبات شاه عباس اول در این باره را حاوی است (١٥ سال بین ١٦٠٨-١٦٢٣ میلادی) و تمام مکاتبات و فرامین مربوطه‌ی شاه عباس اول در طول حاکمیت ٤٢ ساله‌ی او (۱۵۸۷ تا ۱۶۲۹) را شامل نه‌می‌شود.

در حالی که صدها و هزاران مراسله و مکاتبه و فرمان و سند و ... از شاهان صفوی مخصوصاً شاه اسماعیل اول، شاه تهماسب اول، شاه عباس اول، در مورد حقوق و امتیازات و آزادی‌های مسیحیان داخلی و خارجی و هئیت‌های تبلیغی و جاسوسی و کلیساها و کشیش‌های آن‌ها مخصوصاً ارمنیان وجود دارد، حتی یک نمونه از چنین اسنادی از ایشان در مورد حفظ حقوق مسلمانان شامل سنی‌ها و علوی‌ها موجود نیست.

در مباحثات علمی معاصر تردیدهای جدی در صحت «امپراتوری» نامیدن دولت قیزیل‌باش (صفوی) وجود دارد. برخی از مورخین «پروژه»  نامیدن آن را صحیح‌تر می‌دانند. با الهام از این نظر، می‌توان پدیده‌ی شاه اسماعیل اول را «پروژه‌ی کشیشان و کلیسای ارمنی»، شاه تهماسب را «پروژه‌ی روحانیون شیعی و لبنانی»، و شاه عباس اول را «پروژه‌ی دولت‌های صلیبی اوروپایی» دانست. اگر چه هر سه عامل کشیشان و کلیسای ارمنی، روحانیون شیعی و لبنانی، و دولت‌های صلیبی اوروپایی، در هر سه‌ی این پروژه‌ها دخیل و حاضر بودند، اما برجسته‌گی آن‌ها به نحوی است که ذکر شد.

دلیل پروژه‌ی دولت‌های صلیبی اوروپایی نامیده شدن پدیده‌ی شاه عباس اول آن است که تحت حاکمیت او سیاست اتحاد و هم‌سویی با دولت‌های صلیبی بر علیه تورک‌ها و مسلمانان که شاه اسماعیل اول آغاز کرده بود، به اوج خود رسید و به مزدوری برای آن‌ها و ایجاد اتئلافی بین المللی بر علیه تورک‌ها و مسلمانان را به خود گرفت. اگرچه در این ائتلاف، عضوی که تمایلات تورک‌ستیز بیشتری داشت، شاه عباس اول بود. این شاه عباس اول بود که همواره دولت‌های اوروپایی وقت را به دسیسه‌پردازی، جنگ و تهاجم به مسلمانان و تورک‌ها و عوثمان‌لی تحریک و تشویق می‌کرد. البته ضروری است تکرار شود که آغاز کننده‌ی سیاست ائتلاف و اتحاد با دولت‌های صلیبی بر علیه تورک‌ها و مسلمانان و عوثمان‌لی و ماشه‌گی برای دولت‌های استعمارگر اوروپایی، خود شاه اسماعیل اول موسس دولت قیزیل‌باش بود. شاه عباس اول صرفاً در وفاداری به جدّ خود شاه اسماعیل اول، سیاست‌های (از منظر تاریخ ملی تورک و مذهب تورک علوی) خائنانه‌ی او را به اوج رسانید و به دوکترین دولت مبدل کرد. همان‌گونه که مکاتبات و فرامین شاه عباس اول در باره‌ی حقوق و امتیازات و آزادی‌های مسیحیان خارجی و بومی و هئیت‌های میسیونری و جاسوسی آن‌ها هم نشان می‌دهد، دولت صفوی تحت حاکمیت شاه عباس اول مانند کارگزار و میرزا بنویس دولت‌های صلیبی و کلیسای ارمنی عمل می‌کرد، و مجری اوامر آن‌ها بود. دولت صفوی در قرن شانزدهم در دشمنی با تورک و در دفاع از توسعه‌طلبی و ناسیونالیسم افراطی ارمنی، همان منزلتی را داشت که امروز فرانسه در ترکیب پنتاگون آریایی ضد تورک دارد.

شاه عباس اوّل به لحاظ تباری، نیمه تورک - نیمه مازنی (از طرف مادر خیرالنساء بیگم مهد علیا) و مانند مادرش به شدّت تورک‌ستیز، و متنفّر از تورک بود. او که مخفیانه توسّط کشیشان کلیسای ارمنی جلفای اصفهان و .... به مذهب گریگوری مسیحی در آمده بود، کوشاترین و مصرّترین شاهان خاندان صفوی در روندهای «تاجیک‌سازی» و «شیعه‌سازی» دولت قیزیل‌باش و تورکان ساکن در ایران، ریشه‌کن کننده‌ی نهایی مفاهیم و پدیده‌های تورکمان، تورکمانیا، اسلام تورک و مذهب علوی تورک از ایران و قفقاز و عراق، و به یک معنی آفریننده‌ی دولت ملی ایران و ناسیونالیسم ایرانی و ملت ایران و ... است. دوباره باید تاکید کرد که آغاز کننده‌ی همه‌ی این روندها شخص شاه اسماعیل اول است:

-شاه عباس اول آگاهانه به تغییر تیپولوژی ملی دولت قیزیل‌باشیه از تورک - علوی به تاجیک - شیعه دست زد.

-ارمنیان را بر اوردو و اقتصاد کشور و تجارت داخلی و مخصوصاً تجارت خارجی حاکم کرد.

- در مقابل قیزیل‌باش‌ها که ستون فقرات دولت قیزیل‌باش را تشکیل می‌دادند و به منظور طرد آن‌ها از اوردو، دو قوشون جدید با نام‌های توفنگ‌چی‌له‌ر (از ایرانیک‌زبان‌های مازنی، تاجیک، تات، ...) و قول‌لار (از مسیحیان ارمنی، گورجی، ...) را تاسیس - علَم کرد.

-به منظور تقویت پایگاه خود در پایتخت جدید بر علیه تورک‌ها، ارمنیان را به جولفای اصفهان منتقل کرد. اگر دولت صفوی در قرن شانزدهم در ارمنی‌پرستی و تورک‌ستیزی معادل دولت فرانسه است، شهر ارمنی‌نشین جلفای اصفهان هم معادل شهر ارمنی‌نشین مارسی در فرانسه است.  

-پایتخت دولت قیزیل‌باشیه را به شهر اصفهان در فارسستان و در خارج تورک‌ایلی منتقل نمود.

-به تصفیه‌ی خونین تورک‌ها و تورکمان‌ها از دولت و دیوان و ارتش، پایان دادن به نفوذ سیاسی و نظامی و درهم‌ریزی پایگاه‌های اجتماعی و منابع اقتصادی آن‌ها اقدام نمود.

-با انجام علوی کُشی، صوفی‌کشی و قیزیل‌باش‌کشی سیستماتیک و پی در پی، کشتن رهبران دینی علوی و ممنوع ساختن معابد و مراسم دینی و آیینی‌ آن‌ها (جمع‌ائوی، سماه، ....)، موفق به تصفیه‌ی کامل مذهب علوی تورک (هم فورم اصلی قاراقویون‌لو – بکتاشی، هم فرقه‌ی سیاسی قیزیل‌باشیه) از دولت و اجتماع، و ریشه‌کن کردن دیگر جریانات اسلام تورک (مولویه، ...) از ایران و تورک‌ایلی شد.

-در دوره‌ی این تورک‌ستیزترین شاه خاندان صفوی، طریقت صفویه در اسم هم، از بین رفت.

شاه عباس اول در عرصه‌ی مذهبی نیز یک دغل‌کار بود. او که مخفیانه توسط کلیسای ارمنی به مذهب مسیحی گریگوری در آمده بود و در داخل کشور به نسل‌کشی معتقدین به مذهب علوی اعم از علویان تورک اولیه (قاراقویون‌لوها، بکتاشی‌ها) و فرقه‌ی قیزیل‌باش و دیگر گروه‌های علوی (نقطویه، ....) مشغول بود، در خارج با نفاق و دورویی خود را حامی و محافظ علویان و قیزیل‌باش‌های عوثمان‌لی نشان می‌داد (رفتاری مشابه رفتار جمهوری اسلامی ایران در سرکوب علویان – غلات شیعه‌ی داخل ایران، اما خود را حامی آن‌ها در تورکیه و سوریه نشان دادن). باز باید ذکر کرد که شاه عباس اول در این دغلک‌اری هم تاسی به شاه اسماعیل اول کرده است. زیرا شاه اسماعیل اول که اسما بر مذهب علوی تورک و مرشد کامل قیزیل‌باشان آناتولی بود، به جای مذهب خود و مریدان خود، مذهب فارسی – عربی شیعی امامی را رسمی و دولتی اعلام نمود و با این اقدام به مذهب علوی تورک و علویان تورک خیانت نمود.

اقدامات تورک‌ستیزانه‌ی شاه عباس اول، یکی از دلائل «کبیر» نامیده شدن او از طرف صلیبیان، قومیت‌گرایان فارس، ناسیونالیسم ایرانی، ایدئولوژی رسمی دولت ایران، و قهرمان‌سازی از او در تاریخ‌نگاری آزربایجانی (مخلوط تاریخ‌نگاری‌های پان‌ایرانیستی، صلیبی و استالینیستی) و آزربایجان‌گرایی ایران‌گرا و آزربایجان‌گرایی استالینیستی است.

نکته: کاربرد زبان تورکی و تورکی‌گویی دیگر شاهان خاندان صفوی از جمله شاه عباس اول، ارتباطی به شعور ملی تورک آن‌ها نه‌داشت. بلکه لازمه‌ی خطاب به مقامات لشکری و کشوری قیزیل‌باش، و توده‌های تورکمان علوی قیزیل‌باش در آناتولی و عوثمان‌لی به عنوان منبع اصلی تامین جنگنده برای دولت و اوردویشان، و ایجاد ارتباط با تبعه‌ی تورک خود که هیچ‌کدام کلمه‌ای فارسی نه‌می‌دانستند بود. چنانچه در وضعیتی مشابه، پیترو دلا واله یک صلیبی فاناتیک که آرزو و خیالی به جز نابود ساختن تورکان و عوثمان‌لی‌یان نه‌داشت و برای ایجاد اتحاد بین دولت شاه عباس اول با صلیبی‌یان اوروپایی به دربار او آمده بود، علی رغم نفرت عمیقش از تورکان و عوثمان‌لی‌یان، در اصفهان کتابی بسیار مهم در گرامر تورکی تالیف کرد و حتی اشعاری به زبان تورکی سرود. فریب و تحمیق توده‌های تورک، یکی دیگر از دلائل کاربرد زبان تورکی از سوی امثال شاه عباس اول بود.

 برای مطالعه‌ی بیشتر:

 سوزاندن کتب موسوی - یهودی توسط شاه عباس حقیر

https://sozumuz1.blogspot.com/2022/03/blog-post.html

شاه عباس «حقیر»، تورک‌ستیزترین شاه خاندان صفوی

https://sozumuz1.blogspot.com/2023/03/blog-post.html

شاه عباس حقیر (اوّل)، گردن زدن اسرای تورک‌ با شمشیر محض خودشیرینی برای صلیبی‌یان

https://sozumuz1.blogspot.com/2021/02/blog-post_18.html

«شاهسون‌ها – شاهی‌سئوه‌ن‌ها» و سیاست «تورک علیه تورک» شاه عباس اول

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/10/blog-post_27.html

پشت کردن خاندان صفوی به تورک‌ها و قیزیل‌باشان

https://sozumuz1.blogspot.com/2016/10/blog-post_28.html