فورم آزربایجان، آتاتورک و نشریه‌ی اراده‌ی ملّیه

فورم آزربایجان، آتاتورک و نشریه‌ی اراده‌ی ملّیه

 

مئهران باهارلی

نشریه‌ی اراده‌ی ملّیه، در سال ١٩١٩ هنگامی که تورکیه تحت اشغال نیروهای ائتلاف بود، به عنوان اورگان رسمی حرکت آزادی‌بخش که در آناتولی به رهبری غازی مصطفی کمال پاشا - آتاتورک آغاز شده بود در شهر سیواس منتشر شده است. این نشریه به تصویب کونگره‌ی سیواس برای آگاه‌سازی مردم در باره‌ی علل آغاز جنگ استقلال و دادن آخرین خبرها در باره‌ی آن به مردم تاسیس شد. نشریه‌ی اراده‌ی ملّیه دارای اهمیت فوق‌العاده برای تورکیه و به ویژه جنگ استقلال این کشور است.

یکی از نکات قابل توجه در این نشریه، کاربرد فورم آزربایجان با "ز" در آن است. همان طور که معلوم است به موازات رشد خودآگاهی ملی در میان تورکان آناتولی و قفقاز، انعکاس‌های آن در ادبیات، زبان، رسم الخط و خط هم دیده شد. در این بستر، کاربرد فورم تورکی آزربایجان به جای فورم فارسی آذربایجان، نقطه‌ی عطفی در رشد شعور ملی تورک، تقویت حس اعتماد به نفس و کسب استقلال فرهنگی و معنوی ملت تورک از فرهنگ تا آن زمان غالب و مسلط فارسی بود.

امروز در ایران هم به موازات رشد شعور ملی تورک و تقویت حس اعتماد به نفس ملی و درک ضرورت استقلال معنوی و فرهنگی از فرهنگ مسلط فارس و اهمیت سمبول‌ها در این امر، کاربرد فورم تورکی آزربایجان هر روز که می‌گذرد، عمومی‌تر، مقبول‌تر و ضروری‌تر می‌شود. این، یک علامت و نشان مثبت است که نشان می‌دهد این بار ملت تورک ما در مسیر صحیح تاریخ گام بر می‌دارد.

مخالفت دولت ایران و قومیت‌گرایان فارس با فورم تورکی آزربایجان کمابیش قابل درک است. اما مخالفت عده‌ای قلیل از تورکان با آزربایجان، احتیاج به آسیب‌شناسی و ریشه‌یابی دارد. در مقطع تاریخی فعلی، مخالفت با فورم تورکی آزربایجان، نتیجه و معلول اولاً مخالفت با هویت ملی تورک ملت ما و دوماً ترس از واگرائی و استقلال واقعی زبان و فرهنگ ملت تورک از ملت فارس است. زیرا فورم تورکی آزربایجان به عنوان یک سمبول و مفهوم، دارای هر دوی این کارکردها است. عمدتاً کسانی از تورکان در ایران و آزربایجان که با فورم منطقی، معقول، مفید و روشن‌گر و تورکی آزربایجان مخالفند و هنوز بر فورم فارسی آذربایجان اصرار می‌کنند، همان‌هائی هستند که با نام و هویت ملی ما که تورک بدون پیش‌وند و پس‌وند است هم مخالفند. این تورک‌ها که به لحاظ سیاسی اغلب به درجات گوناگون متاثر از پان‌ایرانیسم و آزربایجان‌گرایی استالینیستی و جریان تورک چپ ایرانی هستند، برای گریز از نام ملت تورک و ایجاد آشفته‌گی در اذهان و اختلال در ثبت نام و هویت ملی تورک، از هر اسم دیگری که می‌توان تصور کرد (آزری، آزربایجانی، ایرانی، تورک آزری، تورک آزربایجانی، تورک ایرانی، ...) استفاده می‌کنند، مگر نام و هویت ملی واقعی ما که تورک است. اصرار آن‌ها بر فورم فارسی آذربایجان نیز به همین دلیل است.

به همراه این نوشته چند بریده از نشریه‌ی اراده‌ی ملّیه که در آن فورم تورکی آزربایجان به کار رفته است را داده‌ام. یکی از این بریده‌ها گزارش کوتاهی است از باکو که به سبب جالب بودن موضوع، متن آن را هم در زیر جداگانه می‌دهم. در این نوشته نام آزربایجان به درستی با « ز » نوشته شده، اما ملت تورک در قفقاز با نام «تاتار» ذکر شده است. تاتار قفقاز، دیگرنام‌گذاری و هویتی ملی است که دولت تزاری روسیه برای جدا کردن تورک‌های قفقاز از تورک‌های قلمروی قاجاری - ایران و عثمانلی - تورکیه ایجاد و شایع کرده بود.

-----------------------

"آزه‌ربایجان‌دا

باکی‌دان یازیلییور:

باکی‌یا چیخیلدیغی زامان انسانا غایت مهم بیر تجارت مرکزی‌نده بولوندوغو حسّی گلییور. شایانِ دقّت اولان نقطه، تجارتِ محلّیه‌نین تاتارلار الی‌نده بولونماسی‌دیر. بو تاتارلار غایت چالیشقان‌دیر. اختیار و چوجوق‌لار بیله چالیشماق‌دا و هم ده اییی چالیشماق‌دادیرلار. بو مسلمان شهری، شرق‌ده شرق شهرله‌ری‌نه بنزه‌مه‌یه‌ن بیر استثناء عرض ائتمه‌ک‌ده‌دیر. هر کس فعالیت‌له اوغراشییور. باکی‌دا قهوه‌خانا یوخ‌دور. آزه‌ربایجان‌لی‌لار ایش و فعالیت‌ده‌ن قهوه‌خانایا گئتمه‌ک احتیاجی‌نی ذاتن حس ائتمه‌مه‌ک‌ده‌دیرله‌ر. نظرِ دقّتی جلب ائده‌ن ایکینجی نقطه، روحِ ملّی‌نین جان‌لی‌لیغی‌دیر. ایّامِ عادّی‌ده تجارت‌له مشغول اولان تاتارلار، بایرام و تعطیل گون‌له‌ری‌نده میدان‌لاردا انداخت تعلیم‌له‌ری‌له مشغول اولماق‌دادیرلار. روس چارلاری زامانی‌ندا آزه‌ربایجان‌لی‌لار خدمتِ عسکریه‌یه تابع دئییل‌دی‌له‌ر. بونون اوچون سلاح استعمالی‌ندان بؤیوک بیر ذوق دویماق‌دادیرلار. ایجاب ائده‌رسه تکمیل خالق، مملکت‌له‌ری‌نی مدافعه‌یه حاضرلاناجاق‌لار. آخشام اوزه‌ری هر کس ایش‌ده‌ن ائوله‌ری‌نه دؤنه‌رکه‌ن، هر طرف‌ده‌ن ملّی شرقی‌له‌ر یوکسه‌لیر: "ایله‌ری، ایله‌ری، آزه‌ربایجان عسکری" مارشی پک زیاده تغنّی ائدیلمه‌ک‌ده‌دیر. تکمیل خلقین یگانه بیر غایه‌سی واردیر: استقلال و استقلالا نائل اولماق اوچون هر فداکارلیغی یاپماق ....

صباح- ٥ کانون ثانی"

برای مطالعه‌ی بیشتر:

 

باز آوردمتان ای واو و یاء - تا شود شاد مَرْدُم و املاء

http://sozumuz1.blogspot.com/2019/02/blog-post_12.html

نه ترک، نه اتراک، دوغروسو تورک و یا «تورک» دیگر چه صیغه‌ای است؟

http://sozumuz1.blogspot.com/2018/08/blog-post.html

آزربایجان دیگر چه صیغه‌ای است؟

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/01/blog-post_6.html

فورم آزربايجان، آتاتورک و نشريه‌ی اراده‌ی مليه

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/07/blog-post_14.html

«آزربايجان»، صور اسرافيل است

 http://sozumuz1.blogspot.com/2016/09/blog-post_3.html