ابن بطوطه: تبریزده گؤردوک‌له‌ریم
مئهران باهارلی
قایناق: ابن بطوطه سیاحت‌نامه‌سی‌نین ١٦ صفرالخیر سنه ١٣٢٨
[١٩٠٩] و ١٣ شباط سنه ١٣٢٥ تاریخ‌لی
تورکجه چئوری‌سی[1].
چئویره‌ن مَحْمَتْ
شریف پاشا چاوداراوغلو - Çavdaroğlu Mehmed Şerif Paşa، ١٨٧٣-١٩٥٨، عوثمان‌لی
دولت آدامی و ایچ‌ایش‌له‌ر باخانی‌دیر. سولطان عبدالعزیزین قیزی امینه سولطان ایله
ائوله‌ندییی و سولطان‌ین کوره‌که‌نی اولدوغوندان دولایی، دامادِ شهریاری Dâmâd-ı Şehriyârî لقبی ایله تانینمیش‌دیر[2].
ابن بطوطه: تبریزده گؤردوک‌له‌ریم
جلد ١، مقدّمه، ص ها: عراقِ عرب و عجم جهت‌له‌ری‌نده اجرایِ
سلطنت ائده‌ن دولتِ ایلخانیّه ملوکوندان تاریخِ مزبوردا بغداددا بولونان سلطان
ابوسعید بهادرخان ابن محمّد خدابنده‌نین موکبی‌نده اولاراق تبریزه گئتمیش؛ و
تبریزده‌ن به تکرار جانبِ عالی‌یِ
حجازا عودت ائیله‌مه‌ک اوزه‌ره، سلطانِ مومی الیه‌ده‌ن تحصيلِ رخصت ائدیپ ....
جیلد ١، ص ٢٥٢: بورادان مقصده
رجوع ائده‌لیم: «عراق» پادشاهی‌نین رحلت و نزولوندا اولان ترتیبی و کیفیّتِ سیاحت
و انتقالی‌نی گؤرمه‌ک غرضی‌نه مبنی، سلطان «ابوسعید»ین موکبی ایله «بغداد»دان
چیخدیم. بونلارجا طلوعِ فجرده رحلت‌له نصف النّهار زمانی‌ندا نزول ائتمه‌ک عادت
اولوپ، ترتیب‌له‌ری بر وجهِ آتی‌دیر:
....
جیلد ١، ص ٢٥٥-٢٥٣: اون گون مدّت بو
موکب ایله ره‌پیمایِ سیاحت و بعده «تبریز»ه گئتمه‌ک اوزه‌ره کبار و فضلاءِ امرادان
امیر علاء الدین محمّده رفیقِ مصاحبت اولدوم. اون گون سونرا «تبریز»ه وصول، و
خارجی‌نده «شام» دئنیله‌ن موقعه نزول ائتدیک. اورادا «عراق» پادشاهی «قازان»ین
[٢-دولتِ چنگیزیه شعباتی‌ندان ایران ایله عراق جهت‌له‌ری‌نده حکمران اولان
ایلخانیان‌دان غازان محمودخان بن ارغون خان‌دیر] قبری واردیر. قُربوندا گوزه‌ل بیر
مدرسه ایله بیر زاویه بولونور. زاویه‌ده آینده و رونده‌یه طعام اولاراق اکمه‌ک،
ات، یاغ ایله مطبوخ پیرینج و حُلویّات وئریلیر. امیر بنی محالِ بعیده‌یه آب‌افشان
اولان انهار و پر شاخ و برگ اشجار میانی‌ندا کائن بو زاویه‌یه مهمان ائیله‌دی.
ائرته‌سی گونو بابِ «بغداد» دئنیله‌ن قاپی‌دان بلده‌یه
داخل و سوقِ «قازان» نامی‌یله مشهور عظیم بیر چارسویا واصل اولدوم. بو چارسو بلادِ
جهان‌دا مشهودوم اولان چارسولارین ان گوزه‌لی‌دیر. اورادا هر صنعتین محلِّ مخصوصو
اولاراق، بیری دیگری‌یله اختلاط ائتمه‌ز. قویومجو چارسوسوندان گئچه‌رکه‌ن، گؤرموش
اولدوغوم انواعِ جواهر گؤزومو قاماشدیردی. مجوهرات، البسه‌یِ فاخره‌یی لابس
بولونموش و بئلی‌نه ایپه‌ک قوشاق باغلامیش گوزه‌ل یوزلو مملوک‌لار الی‌نده ایدی.
بونلار تجّارین اؤنونده دوراراق جواهری تورک نسوانی‌نا عرض ائده‌ر و قادین‌لار
جواهرده‌ن بیر چوخ اشترا ایله بو خصوص‌دا یک‌دیگری‌نه رقابت ائیله‌رله‌ر ایدی.
بونو جنابِ حقّ‌ده‌ن استعاذه‌یه شایان بیر فتنه عدّ ائده‌ریم. عنبر و مسک
چارسوسونا دخول‌دا داخی، او حالین عینی‌نی و بلکه اعظمی‌نی مشاهده ائیله‌دیک.
بعده
جیلان نامی‌یله معروف وزیر علی‌شاه‌ین انشاء کرده‌سی اولان جامع‌ه واردیق. خارجی‌نده
قبله‌یه توجّه ائده‌ن کیمسه‌نین ساغی‌ندا مدرسه و سولوندا زاویه بولونور. جامع‌ین
صحنی مرمر ایله و دیوارلاری قاشانی دئنیله‌ن زلیج‌ه مشابه چینی ایله مفروش‌دور.
اورتاسی‌ندان سو گئچه‌ر. اورادا انواعِ اشجار ایله اوزوم کوتوک‌له‌ری و یاسمین
آغاجی موجوددور. بو جامع‌ین صحنی‌نده هرگون صلاۃِ
عصرده‌ن سونرا سوره‌یِ یس و سوره‌یِ فتح و سوره‌یِ عمّ قرائتی معتاددیر. بلده
اهالی‌سی بونون ایچون اورادا توپلانیر.
تبریزده
بیر گئجه قالدیق. صباحلایین کندی‌سی‌نه التحاق ائتمه‌سی حقّینده سلطان ابوسعیدده‌ن
امیر علاء الدّین‌ه امر گلمه‌سی‌نه مبنی، بیرلیک‌ده عودت ائتدیم. تبریزده‌ن علمادان
بیر کیمسه‌یه مُلاقی اولمادیم.
بعده
مُعَسْکَرِ سلطان‌ا وصولا قده‌ر سیاحته دوام ائیله‌دیک. امیرِ مومی الیه سلطان‌ا
موکب‌ده بولوندوغومو خبر وئره‌ره‌ک، بنی حضورونا ادخال ائیله‌دی. سلطان مملکت‌یمی
سوال و بیر قات لباس ایله بیر حیوان احسان ائتدی. امیر، حجازِ شرافت‌طرازا عزیمت
نیّتی‌نده بولوندوغومو عرض ائتدییینده‌ن، زادِ راه و اثنایِ طریق‌ده بینمه‌ک اوزه‌ره
محمل ایله بیر ده‌وه وئریلمه‌سی‌نی بغداد امیری خواجه معروف‌ا تحریراً امر ائتدی.
بغدادا عودت‌له سلطان‌ین تخصیص ائتدییی شئی‌له‌ری آلدیم......
سؤزلوک:
اشترا: ساتین آلما، مشتری اولماق
اکمه‌ک: اتمه‌ک، چؤره‌ک
جامع: موسولمان‌لارین مناره، منبر، محراب...ی اولان یئکه
تاپیناغی، بویوک مچیت
چارسو: ساتلاق، بازار، سوق
حُلویّات: شیرین یئمه‌ک‌له‌ر و شکرله‌مه‌له‌ر، دادلی
اولان یییه‌جه‌ک‌له‌ر
زلیج: نوعی آجر کاشی که رنگ و نقش
نامطبوع دارد، درالجزایر و جز آن
صباحلایین: صباح وقتی، صباح ائرکه‌ن‌ده‌ن، ائرته
قات: بوکولوپ قاتلانان اثواب و سائره تاخیمی؛ بوکولموش
قوماش و سائره‌نین هر بوکومو؛ قوماش و سائره‌ده بوکمه، قیرما، قیریم
قاشانی: کاشی، آجر کاشی
قرب: یاخین‌لیق، یاخین بولونما، یاووق‌لوق، یاناشیلیق
قویومجو: آلتین و گوموش‌ده‌ن اوانی و سوسه متعلق شئی‌له‌ر
یاپان صنعت‌گر، زرگر
کائن: بولونان، وار اولان، یئرله‌شمیش، یاشایان
کوتوک: آغاجین قالین اولان آشاغی بؤلومو، قالین اودون،
دومروق، باغ آغاجی
لابس: گییه‌ن، گییمیش، گیییملی
مِسک: بیر چئشیت جئیران‌ین گؤبه‌یی‌نده‌ن چیخان گوزه‌ل
قوخولو بیر نسنه، مشک
مُعَسکَر: ساواش زمانی‌ندا اوردونون مرکز اتخاذ ائتدییی
محل، اوردوگاه، اوردو یئری
مُلاقی: ملاقات ائدیجی
مملوک: کؤله‌مه‌ن، کؤله، قول
موکب: بیر بویوک ذاتین یانی‌ندا یاواش یورویه‌ره‌ک گئده‌ن
یایاق و یا آت‌لی‌لارین هئیت مجموعه‌سی، آلای
مومیٰ الیه: بیر عباره‌نین یوخاری‌سی‌ندا آدی ذکر
اولونان بیر کیمسه‌نین یئنی‌ده‌ن آنیلماسی گره‌کدییینده اونا اشارت ائده‌ن بیر
ترکیب
اک بیلگی اوچون:
ابن بطوطه: زبان تبریز تورکی بود, و تحریف کسروی
رسمی بودن زبان موغولی در دولت ایل‌خانی و تورک‌زبان شدن
ایشان بنا به برتولد اشپولر
[1] ابن بطوطه سیاحت‌نامه‌سی‌نین مَحْمَتْ شریف پاشا چاوداراوغلو تورکجه
چئوری‌سی‌نی ایندیرمه ایزله‌ک‌له‌ری:
بیرینجی
جیلد:
http://docs.neu.edu.tr/library/nadir_eserler_el_yazmalari/KITAPLAR/ibni_batuta_seyahatnamesi_01.djvu
ایکینجی
جیلد:
http://docs.neu.edu.tr/library/nadir_eserler_el_yazmalari/KITAPLAR/ibni_batuta_seyahatnamesi_02.djvu
اوچونجو
جیلد:
http://docs.neu.edu.tr/library/nadir_eserler_el_yazmalari/KITAPLAR/ibni_batuta_seyahatnamesi_03.djvu
No comments:
Post a Comment