سلطان عبدالحمید دوم: تبریز، اورمو (اورمیه)، سالماس (سلماس) و اوجان شهرهای تورک هستند، روزی
خواهد آمد که در تبریز پرچم تورک برافراشته خواهد شد
مئهران باهارلی
SULTAN II. ABDÜLHAMİD:
TEBRİZ, URMU (RUMİYE), SALMAS VE OVCAN TÜRK ŞEHİRLERİDİR, GÜN GELECEK TEBRİZ'DE TÜRK BAYRAĞI GÖNDERE ÇEKİLECEKTİR.
SULTAN ABDULHAMID II:
TEBRIZ, URMU (URMIA), SALMAS AND OVCAN (OJAN) ARE
TURKISH CITIES, THE DAY WILL COME WHEN THE TURKISH FLAG WILL BE RAISED IN TEBRIZ.
خلاصه:
سلطان عبدالحمید دوم محبوب‌ترین سلطان عوثمان‌لی در نزد مردم تورک ساکن در تورک‌ایلی و ایران است. اشعار مدیحه‌ی متعدد سروده شده از طرف تورک‌ها و حتی فارس‌ها برای سلطان عبدالحمید هم این واقعیت را نشان می‌دهد. مهم‌ترین دلیل این محبوبیت، پروژه‌ی اتحاد اسلام سلطان عوثمان‌لی بود که برادری و هم‌بسته‌گی تمام گروه‌های مسلمان اورتودوکس و هترودوکس در جهان اسلام را تبلیغ می‌کرد و از آن‌ها در برابر تجاوزات دولت‌های امپریالیستی اوروپایی – صلیبی دفاع می‌نمود. دومین دلیل، حمایت سلطان عوثمان‌لی از اصلاحات دموکراتیک در ایران قاجاری بود. دلیل سوم، حمایت سلطان عبدالحمید از حقوق زبانی و ملی ملت تورک ساکن در تورک‌ایلی و ایران بود. ماجرای تلگراف مظفرالدین شاه برای لغو ممنوعیت تعلیم و تعلم به زبان تورکی در مدارس جدید، با تشویق و توصیه‌ی سلطان عبدالحمید، در تاریخ ثبت شده است. در یکی از قسمت‌های سریال «پایتخت، عبدالحمید» سلطان عبدالحمید حین مکالمه با درباریانش، تبریز، اورمو (اورمیه)، سالماس (سلماس) و اوجان واقع در آزربایجان ایران را شهرهای تورک می‌خواند و می‌گوید وظیفه‌ی ما خواستن آن‌ها است و روزی خواهد رسید که پرچم تورک بر تبریز برافراشته شود. این بیانات که در تطابق با تورک‌گرایی معلوم سلطان عبدالحمید هستند، در بعضێ مقاله‌ها هم به او منسوب شده‌اند. امری که – صرف نظر از صحت انتساب این بیانات به سلطان عبدالحمید - نشان می‌دهد که او مشهور به حمایت از حقوق ملی مردم تورک در تورک‌ایلی و استقلال و احتمالا الحاق آن به عوثمان‌لی بوده است.
Özet
Sultan II. Abdülhamid, İran ve Türkili'de yaşayan Türk milleti arasında en sevilen Osmanlı Sultanıdır. Sultan Abdülhamid için Türkler ve hatta Farslar tarafından yazılan birçok övgüleme (methiye) de bu gerçeği doğrulamaktadır. Bu popülerliğin başlıca nedeni Osmanlı Sultanı'nın “Müsülmanlar Birliği” (İttihad-ı İslam) projesiydi. Bu proje, İslam dünyasındaki tüm Ortodoks ve Heterodoks Müslüman gruplar arasında kardeşliği ve dayanışmayı teşvik etmeyi, onları Avrupa emperyalist - Haçlı devletlerinin saldırılarına karşı savunmayı amaçlıyordu. İkinci neden Sultan'ın Kacar İranı'ndaki demokratik reformlara verdiği destekti. Sultan Abdülhamid'in Türkili ve İran'da yaşayan Türk milletinin dilsel ve ulusal haklarına verdiği destek üçüncü nedendi. Muzaffereddin Şah'ın Sultan Abdülhamid'in teşviki ve tavsiyesiyle İran’da modern okullarda Türkçe öğretim ve öğrenime konulan yasağın kaldırılması yönündeki telgrafı tarihe geçmiştir.
TRT'nin "Başkent Abdülhamid" dizisinin bir bölümünde Sultan Abdülhamid, saray mensuplarıyla konuşurken, hepsi İran Azerbaycanı'nda bulunan Tebriz, Urmu (Rumiye, Urmiye), Salmas ve Ovcan'dan Türk şehirleri olarak bahsediyor. Onları istemenin bizim görevimiz olduğunu belirtiyor ve Türk bayrağının Tebriz'e çekileceği günün kesinlikle geleceğini öngörüyor. Sultan Abdülhamid'in bilinen Türkçülüğüyle örtüşen bu ifadeler, bazı makalelerde de ona atfedilmiştir. Bu da, bu ifadelerin Sultan Abdülhamid'e atfedilmesinin doğruluğundan bağımsız olarak, onun Azerbaycan ve Türkili'deki Türk halkının ulusal haklarını, bağımsızlığını ve muhtemelen Osmanlı İmparatorluğu'na ilhakını desteklemesiyle ünlü olduğunu göstermektedir.
Abstract
Sultan Abdulhamid II is the most beloved Ottoman Sultan among the Turkish nation living in Iran and Turkili. The many eulogies composed by Turks and even Persians for Sultan Abdulhamid also attest to this fact. The primary reason for this popularity was the Ottoman Sultan's project of Islamic Unity. This project aimed to promote brotherhood and solidarity among all Orthodox and heterodox Muslim groups in the Islamic world, defending them against the aggressions of European-Crusader imperialist states. The second reason was Sultan's support for democratic reforms in Qajar Iran. The third reason was Sultan Abdulhamid's support for the linguistic and national rights of the Turkish nation living in Turkili and Iran. Mozaffar al-Din Shah's telegram, with the encouragement and advice of Sultan Abdulhamid, to lift the ban on teaching and learning in the Turkish language in new schools, is recorded in history.
In one of the episodes of the TRT series "Capital, Abdulhamid," Sultan Abdulhamid, while talking to his courtiers, refers to Tebriz, Urmu (Urmia), Salmas, and Ovcan, all located in Azerbaijan, Iran, as Turkish cities. He states that it is our duty to claim them and predicts that the day will come when the Turkish flag will be raised over Tabriz. These statements, which align with Sultan Abdulhamid's Turkism, have also been attributed to him in some articles. This demonstrates that, regardless of the accuracy of attributing these statements to Sultan Abdulhamid, he was renowned for supporting the national rights of the Turkish people in Iranian Azerbaijan, their independence and possibly its annexation to the Ottoman Empire.
١-سلطان عبدالحمید دوم، سی و هفتمین خاقان امپراتوری عوثمان‌لی (حاکمیت: ۱۸۷۶ - ۱۹۰۹) بی شک محبوب‌ترین سلطان عوثمان‌لی در نزد مردم تورک ساکن در ایران و تورک‌ایلی در طول تاریخ است. سروده شدن اشعار مدیحه‌ی متعدد از طرف تورک‌ها و حتی فارس‌ها به زبان‌های تورکی و فارسی برای سلطان عبدالحمید هم این واقعیت را نشان می‌دهد[1]. این وضعیت دلائل چندی دارد:
مهم‌ترین دلیل محبوبیت سلطان عبدالحمید در نزد ملت تورک ساکن در ایران، پروژه‌ی «اتحاد اسلام» سلطان عبدالحمید است. اتحاد اسلام سلطان عبدالحمید به فرق و مذاهب و طریقت‌های متعدد جهان اسلام به یک چشم و عناصر برابر می‌نگریست، همه‌ی آن‌ها را از خود می‌دانست و خواهان آن بود که تمام ملل و اقوام و گروه‌های اورتودوکس و هترودوکس[2] مسلمان از سنی و شیعی و علوی و قادیانی و دوروز و بابی و آقاخانیه و .... با ترک تعصبات و فرقه‌گرایی و رها کردن خودشان از خرافات و سنن مضر، خود را به روز کرده و مانند ید واحد با حمایت عوثمان‌لی در مقابل تهاجمات سیاسی و نظامی دولت‌های استعمارگر و متجاوز غربی و اوروپایی مقاومت کنند.
دلیل دوم محبوبیت سلطان عبدالحمید در نزد ملت تورک ساکن در ایران، حمایت سلطان عوثمان‌لی از «اصلاحات و مشروطیت قاجاری» است که یک جریان معتدل برای انجام اصلاحات در دولت و جامعه‌ی ایران قاجاری، دور شدن گام به گام از استبداد شرقی و حرکت به سوی آزادی‌های فردی و مدنی و توسعه بود. چنانچه در دوره‌ی مظفرالدین شاه قاجار، سلطان و سفرا و مقامات دیپلوماتیک و شهبندری‌های عوثمان‌لی در ایران قاجاری، مشوق و حامی اصلی شاه قاجار و ملجاء و پناه‌گاه مشروطه‌طلبان معتدل در مبارزه برای آزادی‌ها و اصلاحات دموکراتیک بودند.
به جز این دو دلیل، دلیل سومی برای محبوبیت سلطان عبدالحمید وجود دارد که مستقیما به ملت تورک ساکن در ایران مربوط می‌شود و آن حمایت سلطان عبدالحمید از حقوق زبانی و ملی ملت تورک ساکن در ایران، که وی او را جزئی از خود می‌دانست بود. ماجرای تلگراف مظفرالدین شاه با تشویق و توصیه‌ی سلطان عبدالحمید، برای لغو ممنوعیتی که انجمن‌های معارف تهران و تبریز بر تعلیم و تعلم به زبان تورکی در مدارس جدید گذارده بودند در تاریخ ثبت شده است[3].
٢-در یکی از قسمت‌های سریال «پایتخت، عبدالحمید» (جمعه ۱۸ می ماه ۲۰۱۸) که از کانال دولتی تی‌آرتی تورکیه پخش می‌شد[4]، سلطان عبدالحمید در مکالمه‌ای با درباریانش می‌گوید ما در حسرت وصال آزربایجان هستیم. سپس تبریز، اورمو (اورمیه)، سالماس (سلماس) و اوجان را با ذکر نام، شهرهای تورک می‌خواند و می‌گوید وظیفه‌ی ما خواستن آن‌ها است و روزی خواهد رسید که پرچم تورک بر تبریز برافراشته شود.
«[ایران‌داکی] آزه‌ربایجان بیزیم گؤنلوموزده توته‌ر. ته‌بریز، رومیه [اورمو، اورمیه]، سالماس، اوجان تورک شه‌هه‌ری‌دیر. بیز بو توپراق‌لاری هر واقت ایسته‌ریز. اون‌لارین [فارس‌لارین] وظیفه‌سی وئرمه‌مه‌ک بلکی. لاکین بیزیم وظیمه‌میز ایسته‌مه‌ک و آلماق. بلکه بوگون دئییل، آما گون گه‌له‌جه‌ک ته‌بریزده تورک بایراغی آچیلاجاق».
[İrandaki] Azerbaycan bizim gönlümüzde tüter. Tebriz, Rumiye [Urmu], Salmas, Ovcan (Evcan] Türk şehiridir. Biz bu toprakları her vakit isteriz. Onların [Farsların] vazifesi vermemek belki. Lâkin bizim vazifemiz istemek ve almak. Belki bugün değil, ama gün gelecek Tebriz’de Türk bayrağı açılacak.
(ترجمه) «قلب ما در حسرت آزربایجان می‌سوزد! تبریز، اورمو [اورمیه]، سالماس [سلماس] و اوجان شهرهای تورک هستند! ما همیشه این سرزمین‌ها را می‌خواهیم! ممکن است وظیفه‌ی آن‌ها [فارس‌ها] نه‌دادن باشد، اما وظیفه‌ی ما خواستن و گرفتن است. شاید امروز نه، ولی روزی خواهد آمد که در تبریز پرچم تورک برافراشته خواهد شد.»
٣-دلیل نام بردن سلطان از این چهار شهر آزربایجان در تورک‌ایلی چنین است:
-تبریز مرکز ایالت
آزربایجان و بزرگ‌ترین شهر منطقه‌ی ملی تورک در شمال غرب ایران و یا تورک‌ایلی و
پایتخت سنتی بسیاری از دولت‌های تورک و موغول حاکم بر ایران و سمبول دولت‌مداری
تورک است.
- اورمو و یا اورمیه کانون
تورک‌گرایی در ایالت آزربایجان و کل تورک‌ایلی، مهد تولد ناسیونالیسم مودرن تورک
است. اگر تبریز قلب آزربایجان باشد، اورمو مغز آن است. علاوه بر این اورمو در
اواخر قرن نوزده و دو دهه‌ی اول قرن بیستم به همراه اغلب مناطق آزربایجان غربی
تحت نام «نواحی شرقی»، عملا در قلمروی دولت عوثمان‌لی قرار داشت و بسیار
شناخته شده در ادبیات سیاسی و بوروکراسی عوثمان‌لی بود. اصطلاح «روم‌ائلی‌ده‌ن رومیه‌یه»
(از روم‌ائلی – تراکیا تا اورمو) ناظر به این حقیقت است که حدود شرقی عوثمان‌لی فی
الواقع در اورمو پایان می‌یافت. «رومیه» نامیده شدن اورمو در منابع عوثمان‌لی هم ناشی از جزئی از روم بودن
این شهر است.
-تمام دلائلی که در مورد اورمو
ذکر شد در مورد سالماس نیز که سلطان عبدالحمید آن را هم اسم برده، صادق
است.
-نام آخرین شهر یعنی اوجان (اووجانOvcan ، ائوجانÉvcan ، اه‌وجانEvcan ، آوجانAvcan ، عجان، ....) در آزربایجان شرقی، در این فیلم و بعضی نوشته‌ها در تورکیه به اشتباه به صورت ائوسان و یا ائوسال تلفظ شده است. اوجان شهری است که در دوره‌ی دولت تورک سلجوقیه تاسیس شده، در زمان امپراتور موغول – تورک ایلخان غازان به اوج پیشرفت و توسعه‌ی خود رسیده و تبدیل به پایتخت تابستانی امپراتور ایلخان و شهری اشرافی شد. با این همه اوجان یک شهر معروف در عوثمان‌لی نه‌بود و ویژه‌گی‌ای که آن را شهری برجسته در ادبیات سیاسی عوثمان‌لی کند وجود نه‌داشت. به نظر می‌رسد سلطان عبدالحمید به این دلیل نام اوجان را برده که «معلم فیضی تورکه‌مپورلو»[5] از سران پروژه‌ی اتحاد اسلام و مقیم دربار عوثمان‌لی، از شهر اوجان بود. نام اوجان به واسطه‌ی معلم فیضی نامی آشنا برای سلطان عبدالحمید بود.
٤-این فیلم یک فیلم تاریخی آموزنده و تفریحی است و مکالمات و سناریوی آن سندیت نه‌دارد. فعلا معلوم نیست که منبع این گفتار منسوب به سلطان عبدالحمید چیست. اما در بعضی مقالات اینترنتی ژورنالیستی تورکیه مطالبی وجود دارند که در این مکالمه هم عینا تکرار شده‌اند. به عنوان نمونه در یک مقاله به قلم موصطافا آرماغان در باره‌ی عملیات برون مرزی سلطان عبدالحمید در ایران[6]، مولف تورک بودن شهرهای تبریز و اورمو و سالماس و اوجان را ذکر و می‌گوید سلطان عبدالحمید به عنوان یک استراتژیست و دوراندیش خواهان الحاق آزربایجان ایران به عوثمان‌لی بود. او به درستی می‌گوید دخالت سلطان عوثمان‌لی در آزربایجان و تورک‌ایلی در پاسخ به خواست مردم و مقامات تورک منطقه از جمله برجسته‌ترین مجتهد کشور –منظور ابوطالب زنجانی است[7] – بود. مولف تهیه‌ی نقشه‌های درویش پاشا[8]، حمایت از صادق بیگ پسر شیخ عبیدالله[9]، محاصره‌ی اورمو در سال ١٩٠٦، حتی آزادسازی اورمو، آزربایجان و تورک‌ایلی در سال‌های جنگ جهانی اول توسط انور پاشا و خلیل پاشا[10] و .... را نتیجه‌ی این سیاست می‌داند.
٥-فارغ از مساله‌ی سندیت، مقاله‌ی مذکور و مکالمه‌ی گنجانده شده در فیلم پایتخت عبدالحمید، نشان می‌دهند که علاقه و توجه سلطان عبدالحمید به مسائل و زبان تورکی و سرنوشت ملت تورک ساکن تورک‌ایلی و ایران در بستر تورک‌گرایی معلوم او امری مشهور است و حتی روایاتی راجع به قصد و یا آرزوی او برای آزاد ساختن شهرهای تورک و آزربایجان و الحاق آن‌ها به عوثمان‌لی – که در واقع هم یک خواست عمومی در غرب آزربایجان در ربع اول قرن بیستم بود[11] - وجود داشته و دارند.
٦-مشخصا بیانات سلطان عبدالحمید دائر بر تورک بودن شهر اورمو، یک بار دیگر عمق و شدت توهم ناسیونالیست‌های آسوری در یک صد سال قبل (که می‌خواستند اورمو را پایتخت دولت آسورستان بزرگ به‌کنند) و گروه‌های تروریستی و توسعه‌طلب کورد امروزی (که این شهر تورک و عروس آزربایجان و مغز تورک‌ایلی را قلب کوردستان بزرگ خیالی وعده داده شده به ایشان توسط دولت‌های امپریالیستی غرب می‌نامند) برملا و افشاء می‌کند.
[1] از مدحیه‌ها در حق سلطان عبدالحمید ثانی عوثمان‌لی:
قصيده‌ی
تورکی کونسول قاجار در شام در مدح فخرِ شاهان، حضرتِ سلطان حميد
https://sozumuz1.blogspot.com/2018/11/blog-post.html
میللی
شاعیر معلم فیضی: عوثمان‌لی سلطان عبدالحمید خان و قاجار مظفرالدین شاه اؤیگوسونده
https://sozumuz1.blogspot.com/2019/10/blog-post_4.html
تبریزلی
شیخ رمزی بابا افندی: ائتدی مُلکِ روُم‌و گلزارِ ارم، سلطان حمید - وه نه خوش
ائتمیش جهانی منتظم، سلطان حمید
http://sozumuz1.blogspot.com/2020/11/blog-post_27.html
تبریزلی
شیخ رمزی بابا افندی: ای دولتِ عثمانیه‌نین مخلصِ خاصی - وی ملّتِ اسلامیه‌نین
یارِ معینی
http://sozumuz1.blogspot.com/2020/11/blog-post_27.html
محمد
نیازی تبریزی: دعایِ حضرتِ عبدالحمیدِ ذی شان
http://sozumuz1.blogspot.com/2020/12/blog-post_13.html
دو
سروده از شاعر تورک شوشایی-قاراباغی در مدح سلطان عبدالحمید دوم عوثمان‌لی
http://sozumuz1.blogspot.com/2020/12/blog-post_47.html
غزلی
از سید جمال‌الدین افغانی در مدح سلطان عبدالحمید دوم عوثمان‌لی، ستایش از توران و
نکوهش ایران: سوخت جان و تنم از دیو و ددِ ایرانی - رخت بر بندم ازین مُلْک و به توران
ببرم
https://sozumuz1.blogspot.com/2023/09/blog-post_21.html
شعر
میرزا حسن خان خبیرالملک تبریزی در مدح سلطان عبدالحمید دوم و ماجرای اعدام او،
میرزا آقاخان کرمانی و شیخ احمد روحی
[2] تابور علوی‌های کرند:
نخستین تابور نظامی که اوردوی عوثمان‌لی در سال‌های جنگ جهانی اول در ایران تشکیل
داد
[3] لغو ممنوعیت زبان تورکی در مدارس توسط مظفرالدین شاه به ترغیب سلطان
عبدالحمید
https://sozumuz1.blogspot.com/2020/12/blog-post_35.html
دستور مظفرالدین شاه برای تدریس زبان تورکی در مدارس
آزربایجان و اعتناء بایسته به تعلم آن
[4] توهمات نوعثمانی‌گرایانه
مقامات ترکیه در سریال مورد علاقه اردوغان
[5] معلم فیضی افندی سرابی
تبریزی
https://sozumuz1.blogspot.com/search/label/%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%85%20%D9%81%DB%8C%D8%B6%DB%8C
[6] MUSTAFA ARMAĞAN. II. Abdülhamid’den İran’a sınır
ötesi operasyon
[7] وزیر مختار بریتانیا
در ایران: روحانیت شیعه‌ی فارس از نادر شاه متنفر بود، قاجارها را فرزندان توران و
تاتارهای غاصب تلقی می‌کرد
[8] مرتضی‌قلی خان بیات،
الحاق خانات بیات ماکو (و خوی و سالماس و اورمو و سولدوز و ...) به امپراتوری
عوثمان‌لی و خریطه‌ی درویش پاشا
[9] قتل عام سی هزار تورک
در تهاجم شیخ عبیدالله نهرینی کوردستانی به اورمو (اورمیه)، قوشاچای (میاندوآب)، بیناب
(بناب)، ماراغا (مراغه)، ملیک‌که‌ندی (ملکان)، ....
مقاله‌ای
از جمشید خان سوباتای‌لی افشار اورمویی مجدالسلطنه ١٩١٥ . مقدمه، تصحیح، ویرایش، زیرنویسی:
مئهران باهارلی
[10] پیوستن جمشیدخان افشار اورومی و نیروهای تحت فرماندهی‌اش به اوردوی
اسلام-عثمانلی به فرماندهی خلیل پاشا
https://sozumuz1.blogspot.com/2019/02/blog-post_5.html
اعلان جهاد میرزا فضل
الله ناصحی اورومی و میرزا مسیح افشار بر علیه روسیه و بریتانیا، پیوستن جمشیدخان
افشار اورومی و پارتیزان‌های وی به اوردوی خلیل پاشا، و خواست شاهسون‌ها از
عثمانلی برای فتح تبریز
http://sozumuz1.blogspot.com/2019/02/blog-post_5.html
بیانیه‌ی
تورکی خلیل پاشا پس از آزادسازی تبریز در سال ١٩١٥
[11] از تاریخ الحاق‌طلبی با عوثمان‌لی
پشت کردن خاندان صفوی به تورک‌ها و قیزیل‌باشان
http://sozumuz1.blogspot.com/2016/10/blog-post_28.html
نامه‌ی تورکی یکی از احفاد جهان‌شاه قاراقویون‌لو به
سلطان سلیم عوثمان‌لی در شکایت از شاه اسماعیل ظالم
http://sozumuz1.blogspot.com/2019/05/blog-post_18.html
تقاضای فضل الله بن روزبهان خنجی اصفهانی از سلطان
سلیم برای الحاق مُلْکِ فارس و خوراسان و عراق و ماوراء النّهر به قلمروی عوثمان‌لی
http://sozumuz1.blogspot.com/2019/07/blog-post_24.html
آزربایجان عوثمان‌لی، کوردستان عوثمان‌لی، لورستان
عوثمان‌لی، الاحواز عوثمان‌لی
http://sozumuz1.blogspot.com/2018/11/blog-post_24.html
ایرانِ عوثمان‌لی: پاتریک‌های غرب آزربایجان در قلمروی
عوثمان‌لی
http://sozumuz1.blogspot.com/2018/08/blog-post_27.html
تقاضای نادر شاه برای الحاق رسمی دولت تورک
افشاری-ایران به امپراتوری عوثمان‌لی و تحت‌الحمایه‌ی آن دولت شدن
https://sozumuz1.blogspot.com/2019/08/blog-post_24.html
تلاش معتبران و متنفذان اورمو برای گرفتن تابعیت عوثمان‌لی
http://sozumuz1.blogspot.com/2018/11/blog-post_17.html
خواست مردم تبریز، اهالی ولایات ایرانی مجاور عوثمان‌لی
و کولونی ایرانیان استانبول برای قبول تابعیت عوثمان‌لی-١٩٠٨
http://sozumuz1.blogspot.com/2019/01/blog-post_9.html
اعلان التحاق سنندج و توابع آن به دولت عوثمان‌لی
http://sozumuz1.blogspot.com/2019/09/blog-post_16.html
تروئیکایی برای استقلال آزربایجان از ایران، اتحاد با
قفقاز و ایجاد دولتی تورک تحت‌الحمایه‌ی عوثمان‌لی در سال ۱۹۱۸
http://sozumuz1.blogspot.com/2017/02/blog-post_27.html
از تاریخ معاصرمان: حکومت موقت ملی قفقاز جنوب غربی
http://sozumuz1.blogspot.com/2017/12/blog-post_9.html
تصمیم احزاب سیاسی تبریز برای اتحاد و الحاق به
آزربایجان قفقاز
http://sozumuz1.blogspot.com/2020/11/blog-post_17.html
صمد خان شجاع‌الدوله، تلاش او برای الحاق زنجان و ولایت
خمسه به ایالت آزربایجان و استقلال مجموع آن دو از ایران، و دروغ‌پردازی در
باره‌ی قاجارها توسط تاریخ‌نگاری مشروطه‌خواه و محمد سعید اوردوبادی
http://sozumuz1.blogspot.com/2021/11/blog-post_14.html
صاحب جمع و توفیق همدانی: دولت قاجار تنها با کومک
«تورانیان» و «تورک‌ها» می‌تواند نجات یابد
http://sozumuz1.blogspot.com/2019/02/blog-post.html
طرح صولت‌الدوله برای مهاجرت و کوچ جمعی ایل قشقایی به
عوثمان‌لی
http://sozumuz1.blogspot.com/2019/01/blog-post_14.html
توصیه‌ی انور پاشا به اعلان استقلال مسلمانان (تورک‌های)
قفقاز جنوبی، عقد پیمان اخوت بین این دولت و دولت مستقل گورجی با امپراتوری عوثمان‌لی
و جلوگیری از تشکیل قوای مسلح ارمنی
http://sozumuz1.blogspot.com/2022/06/blog-post_5.html
دو سند از شخصیت ملی تورک مرتضی‌قلی خان بایات – اقبال‌السلطنه
ماکویی: جمع‌آوری قوشون برای آزادسازی روستاهای منطقه‌ی نخجوان اشغال شده توسط
ارمنیان و سرکوب اشقیای کورد اسماعیل آقا سیمیتقو
No comments:
Post a Comment