حئیوان‌لارا ظولم ائده‌ن توپلوم، اینسان‌لارا ظولم ائده‌ن یؤنه‌تیم‌له‌ری یارادار

حئیوان‌لارا ظولوم ائده‌ن توپلوم، اینسان‌لارا ظولوم ائده‌ن یؤنه‌تیم‌له‌ر یارادار

 

مئهران باهارلی

١-هر چئشیت آجی چه‌کدیرمه‌ک، حئیوان و یا اینسانا، وحشی‌لیک‌دیر. بو آرادا:

-حئیوان‌لاری سیرک‌له‌رده، توریستیک یئرله‌رده، اوُرام‌لاردا (خییابان‌لاردا) .... اویناتماق،

-تفریح، ائیله‌نجه و ایدمان اوچون یاپیلان بوتون «آولاما» و شکارلار، اؤزه‌ل‌لیک‌له تورله‌ری یوخ اولماق‌دا اولان حئیوان‌لارین آولانماسی،

-هر چئشیت دینی اینانج و گه‌له‌نه‌ک اوچون، «نذر» و «قوربان» آدی آلتی‌ندا حئیوان‌لاری اؤلدورمه‌ک،

- کؤپه‌ک، اؤته‌گه‌ن (خوروز)، ... گیبی حئیوان‌لاری، بیر بیری‌نین جانی‌نا سالیپ دؤیوشدوره‌ره‌ک اؤلدورتمه‌ک،

- ایدمان، ائیله‌نجه و گؤسته‌ری آدی آلتی‌ندا، باربارلیغین زیروه‌سی اولان «بوغا گؤره‌شی» (گاوبازی، ....)، .... گیبی اییره‌نج‌لیک‌له‌ر،

-اه‌ت‌له‌ری یئمه‌ک اوچون قول‌لانیلان حئیوان‌لاری، اویوتمادان و حیس‌سیز ائتمه‌ده‌ن، هه‌له اینسان‌لارین گؤزو اؤنونده، سوپئرمارکئت‌له‌رده، سوقاق‌لاردا که‌سمه‌ک، پیشیرمه‌‌ک، دوغراماق،

-حئیوان‌لاری گئنیش و اؤلچوسوز بیچیم‌ده لابوراتووارلاردا اؤلومجول دئنه‌ی‌له‌رده قول‌لانماق

-اوخول‌ و بیلی‌یورت‌لاری‌ندا آناتومی و تشریح و ... درس‌له‌ری‌نده گه‌ره‌ک‌سیز یئره حیوان‌لاری اؤیره‌نجی‌له‌رین اه‌لی‌یله پارچالاییپ اؤلدورمه‌ک

-......

آشیری دره‌جه‌ده ایلکه‌ل، وحشی‌جه، آجیماسیز، ظالمانه و غئیرِ اینسانی داورانیش‌لاردیر. بو  چاغ‌دیشی اویقولامالارین هامی‌سی یاساق‌لانمالی و بئله وحشی‌لیک‌له‌ری یاپان‌لار یاسالارلا جزالاندیریلمالی‌دیرلار.

٢- ساغ‌لیق، دوغا و چئوره‌نی قوروما و اخلاق آچی‌لاری‌ندان لاپ یاخشی‌سی اه‌ت یئمه‌مه‌ک‌دیر. آنجاق هه‌له‌لیک دونیادا یئته‌رینجه آلتئرناتیو به‌سین قایناق‌لاری اولمادیغی، اه‌ت یئمه‌زلیک کولتورونون یایقین‌لاشماماسی و توپلوم‌لاردا بو بیلینجین یئرله‌شمه‌مه‌سی‌نده‌ن دولایی، اوزون سوره حئیوان اه‌تی ییییله‌جه‌ک‌دیر. بو دوروم‌دا گئرچه‌ک‌چی آدیم، هئچ اولماسا، حئیوان اه‌تی‌نه احتیاج اولدوغو زامان، اونو داها اینسان‌جیل یؤنته‌م‌له‌رله، حئیوان‌لارا آجی چه‌کدیرمه‌ده‌ن، اونلارا ایشکه‌نجه یاپمادان اه‌ل‌ده ائتمه‌ک‌دیر. بونون بیر یولو، که‌سیم‌ده‌ن اؤنجه حئیوانا قیسا بیر چاقین (ائلئکتریک) شوک وئرمه‌ک‌دیر. دوغرودور، حئیوان‌لاری حیس‌سیز ائده‌ره‌ک که‌سیپ یئمه‌ک ده پیس‌دیر. آنجاق اونلاری حیس‌سیز ائتمه‌ده‌ن اؤلدورمه‌ک، پیس‌ره‌ک‌دیر.

٣- حئیوان‌لارین که‌سیلمه‌سی و جان‌لاری‌نین آلینماسی، بو ایش اوچون به‌لیرله‌نه‌ن اؤزه‌ل یئرله‌رین دیشی‌ندا یاساق‌لانمالی‌دیر. حئیوان‌لاری ایلکه‌ل‌لیک‌له، وحشی‌جه‌سی‌نه، آجیماسیزجا، اولو اورتادا، خییابان‌دا کوچه‌ده، یا دا بیر سیرا سوپئرمارکئت‌له‌رده گه‌له‌ن گئده‌‌نین و اؤزه‌ل‌لیک‌له اوشاق‌لارین گؤزو قاباغی‌ندا که‌سمه‌ک؛ قان‌لاری‌نی تؤکوپ باش‌لاری‌نی چه‌کیج‌له ازه‌یپ یا دا قوپارتماق؛ گؤوده‌له‌ری‌نی بودایاراق و بیله‌له‌ری‌نه ایشکه‌نجه وئره‌ره‌ک اؤلدورمه‌ک؛ توپلوم‌دا خوشونه‌ت (خشونت) و شیدده‌ت (شدّت)، رحم‌سیزلیک، سالدیرقان‌لیق و تئرور کولتورونون سیرادان‌لاشماسی‌نا، کؤک سالیپ یاییلماسی‌نا، اینسان‌لارین قان تؤکمه و خشونته آلیشماسی‌نا، و عاییله ایچی خشونت و روح‌سال سورون‌لارین اورتایا چیخماسی‌نا نه‌ده‌ن اولور.

٤- داها گئنیش بیر پئرسپئکتیوده‌ن باخیلیرسا، حئیوان‌لاری هامی‌نین گؤزو اؤنونده بوداییپ اؤلدورمه‌نین بیر سونوجو دا، یاشامی ده‌یه‌رسیزله‌شدیریپ، ظولوم و قساوتی نورمال و عادی‌له‌شدیره‌ره‌ک «مئیدان‌لاردا دار آغاج‌لاری قورماق»؛ هامی‌نین گؤزو قاباغی‌ندا «اینسان‌لاری وینچ‌له، جرثقیل‌له اعدام ائتمه‌ک»؛ «بارماق، اه‌ل، آیاق‌لاری‌نی چاپیپ قوپارتماق»؛ «گؤزله‌ری‌نی اویماق»، «رجم و داش قالاق ائتمه‌ک»‌ گیبی وحشی‌لیک‌له‌ردیر .

٥- حئیوان‌لاری دینی تؤره‌ن و یا توپلوم‌سال گه‌له‌نه‌ک‌له‌ر اوچون، اؤرنه‌یین بویون وئریک‌لی‌له‌رین (موسولمان‌لارین) «قوربان بایرامی»ندا توپلوجا قوربان ائتمه ویا قتل عام ائتمه‌نین؛ مودئرن، مد‌نی و باریش‌جیل توپلوم‌لاردا یئری یوخ‌دور. بئله چاغ‌دیشی دینی تؤره‌ن و توپلوم‌سال گه‌له‌نه‌ک‌له‌ر، ان باش‌دا دین خادیم‌له‌ری طرفی‌نده‌ن گؤزده‌ن گئچیریلمه‌لی و چاغ‌داش‌لاشدیریلمالی‌دیر. نیته کیم بیر سیرا موسوی (کلیمی) خاخام‌لار ٢٠٠٠ ایل بوندان قاباق، بو سورونو فرق ائده‌ره‌ک بیر آرایا گه‌لیپ، حئیوان‌لاری قوربان ائتمه تؤره‌نی‌نین یارارلی اولمادیغی‌نا، اونون یئری‌نه تانری‌یا یاخین‌لاشماق اوچون («قوربان» کلیمه‌سی، یاخین‌لیق آنلامی‌ندا اولان عیبرانی‌جه «ق.ر.ب.» کؤکه‌نی‌نده‌ن‌دیر)، تورات اوخونماسی‌نا قرار وئرمیش‌له‌ر.

٦-بیری‌نه قارشی‌لاما تؤره‌ن‌له‌ری‌نده سئوگی و سایقی‌نی گؤسته‌رمه‌ک اوچون، باشقا بیر جان‌لی‌نین دادلی یاشامی‌نا سون وئرمه‌نین هئچ بیر منطیقی یوخ‌دور. سایقی و سئوگی، مدنی و باریش‌جیل، داها یارادیجی باشقا یول‌لارلا دا گؤسته‌ریله‌بیله‌ر. اؤرنه‌یین بیری‌نی قارشی‌لایاندا که‌ندی‌سی‌نه «گول و چیچه‌ک» وئریله‌بیله‌ر، یا دا قاتی‌ندا «فولکلوریک اویون‌لار» ایجرا ائدیله‌بیله‌ر. 

Héyvanlara zülüm éden toplum, insanlara zülüm éden yönetimler yaradar

Méhran Baharlı

1-Her çéşit acı çekdirmek, héyvan veya insana, vehşilikdir. Bu arada: 

- Héyvanları sirklerde, turistik yérlerde, uramlarda (xiyabanlarda) .... oynatmaq,

- Tefrih, éylence  ve idman üçün yapılan bütün av ve şikarlar, özellikle türleri yox olmaqda olan héyvanların avlanması,

- Her çéşit dînî inanc ve gelenek üçün, Nezir ve Qurban adı altında héyvanları öldürmek,

- Köpek, ötegen (xoruz) kimi héyvanları biri birinin canına salıp döyüşdürerek öldürtmek,

- Etleri yémek üçün qullanılan héyvanları uyutmadan ve hissiz étmeden kesmek,

- İdman, éylence ve gösteri adı altında barbarlığın zirvesi olan Boğa Güreşi kimi iyrenclikler

-Etleri yémek üçün qullanılan héyvanları uyutmadan ve hissiz étmeden, hele insanların gözü önünde süpérmarkétlerde, uramlarda kesmek, pişirmek, doğramaq

-Héyvanları géniş ve ölçüsüz biçimde laboratuvarlarda ölümcül déneylerde qullanmaq

-Oxul ve biliyurtlarda anatomo ve teşrîh ve ... derslerinde gereksiz yére héyvanları öyrencilerin eliyle parçalayıp öldürmek

-....

Aşırı derecede ilkel, vehşice, acımasız, zâlimâne ve qéyr-i insâni davranışlardır. Bu çağdışı uyqulamaların hamısı yasaqlanmalı ve béle vehşilikleri yapanlar caydırıcı yasalarla cezalandırılmalıdır.

2-Sağlıq, doğa ve çévreni qoruma ve exlaq açılarından, lap yaxşısı et yémemekdir. Ancaq helelik dünyada altérnativ besin qaynaqları olmadıǧı, et yémezlik kültürünün yayqınlaşmaması ve toplumlarda bu bilincin yérleşmemesinden dolayı, uzun süre héyvan eti yiyilecekdir. Bu durumda gérçekci adım, héç olmazsa héyvan etine éhtiyac olduǧu zaman, onu daha insancıl yöntemlerle, héyvanlara acı çekdirmeden, onlara işkence yapmadan elde étmekdir. Bunun bir yolu, kesimden önce héyvana qısa bir éléktrik şok vérmekdir. Doğrudur, héyvanları kesip yémek de pisdir. Ancaq onlar hissiz étmeden öldürmek, pisrekdir.

3-Héyvanların kesilmesi ve canlarının alınması, bu iş üçün belirlenen özel yérlerin dışında kesinlikle yasaqlanmalıdır. Héyvanları ilkellikle, vehşicesine, acımasızca, ulu ortada, xiyabanda, küçede ya da bir sıra süpérmarkétlerde gelen gédenin ve özellikle uşaqların gözü qabaǧında kesmek, qanlarını töküp başlarını çekicle ezip ya da qopartmaq, budayaraq ve işkence vérerek öldürmük, diri diri pişirmek toplumda xuşunet ve şiddet, rehmsizlik, saldırqanlıq ve téror kültürünün kök salıp yayılmasına, insanların qan tökme ve şiddete alışmasına, âile içi şiddet ve ruhsal sorunların ortaya çıxmasına neden olur.

4-Daha géniş bir pérpéktivden baxılırsa, héyvanları hamının gözü önünde budayıp öldürmenin bir sonucu da, yaşamı deyersizleşdirme, zülüm ve qesâveti sıradan ve âdileşdirerek, méydanlarda dar aǧacları qurmaq; hamının gözü qabaǧında insanları vinçle, cerseqille édam étmek, barmaq, el ve ayaqlarını çapıp qopartmaq, gözlerini oymaq, recm ve daşqalaq étmek kimi vehşiliklerin ortaya çıxmasıdır.

5- Dînî tören veya toplumsal gelenekler üçün örneyin boyunvériklilerin müsülmanların qurban bayramında héyvanları topluca qurban veya qetliam étmenin, modérn, medeni ve barışcıl toplumlarda yéri yoxdur. Béle çağdışı dînî tören ve toplumsal gelenekler, başda din xâdimleri terefinden gözden géçirilmeli ve çaǧdaşlaşdırılmalıdır. Nitekim bir sıra  Musevi Xaxamlar 2000 il bundan qabaq bu sorunu ferq éderek bir araya gelip, héyvanları qurban étme töreninin yararlı olmadıǧına, onun yérine Tanrıya yaxınlaşmaq üçün, (Qurban kelimesi yaxınlıq anlamında olan İbranice Q.r.b. kökündendir), Tovrat oxunmasına qerar vérdiler.

6-Birine qarşılama törenlerinde sévgi ve sayqını göstermek üçün, başqa bir canlının dadlı yaşamına son vérmenin héç bir mentiqi yoxdur. Sayqı ve sévgi medeni ve barışcıl, daha yaradıcı başqa yollarla da gösterilebiler. Örneyin birini qarşılayanda kendisine gül ve çiçek vérilebiler, ya da qatında folklor oyunları icra édilebiler.