کوردوستان اوستانی‌نداکی تورک‌ایلی توپراق‌لاری‌ندان، مالوجه-مالیجا شه‌هه‌ری‌نده‌ن
تورک‌جه آتاآناسؤزله‌ری - چین‌سؤزله‌ر
ضرب‌المثل‌های تورکی از شهر مالوجه – مالیجا، واقع در قسمت تورک‌ایلی
استان کوردستان
مئهران باهارلی
KÜRDÜSTAN OSTANINDAKİ TÜRKİLİ TOPRAKLARINDAN, MALUCA
KENTİNDEN TÜRKÇE ATAANASÖZLERİ – ÇINSÖZLER
TURKISH PROVERBS FROM MALUCA CITY, TÜRKİLİ REGION OF KORDESTAN
PROVINCE
MÉHRAN BAHARLI
خلاصه:
تقسیمات اداری و مرزهای استان‌ها در ایران با پراکنده‌گی زبانی، قومی و ملی مردمان ساکن در داخل آن تطابق نه‌دارد. به عنوان مثال، منطقه‌ی ملی تورک در شمال غرب ایران، «تورک‌ایلی» بین ١٤ استان تقسیم و تجزیه شده است. تعدادی از این استان‌ها، از قرار دادن نواحی تورک‌نشین و غیر تورک‌نشین به طور مصنوعی در کنار هم ایجاد شده است. یکی از این استان‌ها، استان کوردستان است که مرکب از دو ناحیه‌ی کوردنشین و ناحیه‌ی تورک‌نشین است. قسمت کوردنشین استان کوردستان تقریباً دو سوم مساحت استان و جزئی از منطقه‌ی ملی کورد و یا «کوردستان»؛ قسمت تورک‌نشین استان کوردستان تقریباً یک سوم مساحت استان و جزئی از منطقه‌ی ملی تورک در شمال غرب و یا «تورک‌ایلی» است. در این نوشته، ضرب‌المثل‌هایی تورکی از روستای تورک مالوجه واقع در دهستان تالپیران (دلبران)، شهرستان قوروا (قروه)، در استان کوردستان را از وبلاگ مالوجا (سهراب معظمی نیکو) تقدیم کرده‌ام. این ناحیه‌ی تورک‌نشین، قسمتی از تورک‌ایلی است که در استان کوردستان قرار داده شده است.
اؤزه‌ت:
ایران‌داکی ایچ ایداری بؤلگه‌له‌رین ویا اوستان‌لارین سینیرلاری، خالقین دیلی، ائتنیک کؤکه‌نی و میلیت‌له‌ری ایله اویوم‌لو دئییل و بونلارلا اؤرتوشمه‌مه‌ک‌ده‌دیر. اؤرنه‌یین ایران‌ین قوزئی‌باتی‌سی‌نداکی تورک‌ایلی اولاراق بیلینه‌ن تورک اولوسال بؤلگه‌سی، ١٤ اوستانا بؤلوشموش‌دور. بو اوستان‌لارین نئچه‌سی تورک و تورک اولمایان بؤلگه‌له‌رین یاپای اولاراق بیر آرایا گه‌تیریلیپ بیرله‌شدیریلمه‌سی ایله اولوشموش‌دور. بو یاپای اوستان‌لاردان بیری ده کورد و تورک اولماق اوزه‌ره ایکی بؤلگه‌ده‌ن اولوشان کوردوستان اوستانی‌دیر. کوردوستان اوستانی‌نین کوردله‌رین یاشادیغی بؤلومو اوستان آلانی‌نین یاخلاشیق اوچ‌ده ایکی‌سی‌نی قاپساماق‌دا و کوردوستان اولوسال بؤلگه‌سی‌نین (کوردوستان‌ین) بیر پارچاسی‌دیر. کوردوستان اوستانی‌نین تورک بؤلومو اوستان یوزئیی‌نین یاخلاشیق اوچ‌ده بیری قه‌ده‌ردیر و تورک اولوسال بؤلگه‌سی‌نین (تورک‌ایلی‌نین) بیر پارچاسی‌دیر. بو یازیم‌دا تورک شه‌هه‌ری مالوجادان بیر سیرا تورک آتاآناسؤزله‌ری‌نی – چین‌سؤزله‌ری سوناجاغام. مالوجا، کوردوستان اوستانی‌نین قوروا ایلی‌نین تالپیران ایلچه‌سی‌نده یئر آلماق‌دادیر. بوتونویله تورک اولان بو بؤلگه کوردوستان اوستانی‌نداکی تورک‌ایلی توپراق‌لاری‌نین بیر پارچاسی‌دیر.
Özet
İran'daki iç idari bölgelerin veya ostanların sınırları, halkın dili, etnik kökeni ve milliyetiyle uyumlu değil ve bunlarla örtüşmemektedir. Örneğin İran'ın kuzeybatısındaki “Türkili” olarak bilinen “Türk Ulusal Bölgesi” 14 ostana bölünmüştür. Bu ostanların bir kısmı Türk ve Türk olmayan bölgelerin yapay olarak bir araya getirilip birleştirilmesiyle oluşmuştur. Bu yapay ostanlardan biri de Kürt ve Türk olmak üzere iki bölgeden oluşan Kürdüstan ostanıdır. Kürdüstan ostanının Kürtlerin yaşadığı kısmı, ostan alanının yaklaşık üçte ikisini kapsıyor ve “Kürdüstan Ulusal Bölgesi”nin (Kürdüstan’ın) bir parçasıdır. Kürdüstan ostanının Türk kısmı, ostan yüzeyinin yaklaşık üçte biri kadardır ve Türk Ulusal Bölgesi’nin (Türkili’nin) bir parçasıdır. Bu yazımda Türk kenti Maluca'dan bazı Türk ataanasözlerini - çınsözleri sunacağım. Maluca, Kürdüstan ostanının Korva ilinin Talpıran (Delbaran) ilçesinde yer almaktadır. Tümüyle Türk olan bu bölge Kürdüstan ostanındaki Türkili topraklarının bir parçasıdır.
Abstract
The borders of the internal administrative regions, i.e., Provinces or ostans in Iran do not align with the language, ethnicity and nationality of the people. For instance, the Turkish National Region, known as “Türkili”, in northwestern Iran is fragmented across 14 ostans. Some of these ostans are formed by artificially merging Turkish and non-Turkish regions. One of these artificial ostans, is the Kurdistan Province (ostan), which consists of two regions: Kurdish and Turkish. The Kurdish-inhabited part of the Kurdistan ostan covers approximately two-thirds of the ostan’s area and is part of the Kurdish National Region (Kordestan). The Turkish part of the Kurdistan ostan is approximately one-third of the ostan's surface area and is part of the Turkish National Region (Türkili). In this article, I will present some Turkish proverbs from the Turkish town of Maluca, which is located in the Talpiran (Delbaran) district of the Korva division in the Kurdistan Province (ostan). Totally Turkish populated, this region is part of Türkili in the Kurdistan Province (ostan).
.jpg)
کوردوستان اوستانی‌ندا یئرله‌شه‌ن تورک و تورک‌ایلی شه‌هه‌ری مالوجه-مالی‌جادان تورک‌جه آتاآناسؤزله‌ری -چێن‌سؤزله‌ر
مالوجه (مالیجا)، کوردوستان اوستانی‌ندا، قوروا شهریستانی؛ تالپیران (دلبران) دئهیستانی‌ندا یئرله‌شه‌ن بیر تورک و تورک‌ایلی شه‌هه‌ری‌دیر. کوردوستان اوستانی‌نین یاخلاشیق اوچ‌ده بیری تورک و تورک‌ایلی توپراق‌لاری‌دیر. بو یازی‌دا مالوجه‌ده‌ن (مالیجا) ٧٨ تورک‌جه آتاآناسؤزونو وئرمیشه‌م. بو آتاآناسؤزله‌ری‌نی مالوجالی تورک آراشدیرماجی سهراب معظمی نیکو به‌یین مالوجه خبر و سورون‌لاری‌نی یانسیدان و آنالیز ائده‌ن «مالوجه نیوز – مالجادان نخبر» وئبلاقی‌ندان[1] آلمیشام. مالوجا- مالیجا آتاآناسؤزله‌ری‌نی هم سهراب معظمی نیکونون ایش‌له‌تدییی ایملا و تلفوظ، هم ده پارانتئز ایچی‌نده اؤلچون - مئعیار تورک‌جه ایملا و تلفظ ایله و ایکی عرب و لاتین الیفبالاردا وئردیم.
١، ٤، ٨، ٢٠، ٢٣، ٢٧، ٣١، ٣٦، ٥٨، ٥٩، ٦٠، ٦١، ٦٢، ٦٤، ٦٥، ٧٠ و ٧٣ سایی‌لی آتاآناسؤزله‌ری‌نین دوزگون اوخونوش و آنلام‌لاندیریلماسی‌نا کؤمه‌ک ائده‌ن ائل‌بیلیمی فئیس‌بوک صحیفه‌سی و اویه‌له‌ری‌نه Hamed Talperan، Javid Arjomand، Ibish Zm، Meraj Ekradi، Vadood Jamshidi، Oxtay Erdebil ، Yousef Ebadiyan اؤودوله‌ریمی (تشکرلاریمی) سونورام.
مئهران باهارلی
Kürdüstan Ostanında yérleşen Türk ve Azerbaycan kendi Maluca-Balıcadan Türkce ataanasözleri-Çınsözler
Kürdüstan ostanının yaxlaşıq üçde biri Türk ve Türkili topraqlarıdır. Bu yazımda Malucadan şeherinden 78 Türkce ataanasözünü vérmişem. Maluca-Malıca Kürdüstan ostanında, Qorva şehristanı, Talpıran bexş ve déhistanında yérleşen bir Türk ve Türkili şeheridir. Bu ataanasözlerini Türk araştırmacı Sohrab Moezzemi Niku beyin Maluca-Malıca xeber ve sorunlarını yansıdan ve analiz éden “Maluca News - Malcadan Ne Xeber” véblaqından almışam. Maluca-Malıca ataanasözlerini hem Sohrab Moezzemi Niku’nun işletdiyi imla ve teleffüz, hem de parantéz içinde méyar-ölçün Türkce imla ve teleffüzü ile ve iki Ereb ve Latın alfabélerinde vérdim.
1, 4, 8, 20, 23, 27, 31, 36, 58, 59, 60, 61, 62, 65, 70 ve 73 Sayılı ataanasözlerinin düzgün oxunuş ve anlamlandırmasına kömek éden Élbilimi Féysbuk sehifesi ve üyelerine Hamed Talperan, Javid Arjomand, Ibish Zm, Meraj Ekradi, Vadood Jamshidi, Oxtay Erdebil, Yousef Ebadiyan teşekkür édirem.
Méhran Baharlı
ضرب‌المثل‌های تورکی از شهر تورک‌نشین و تورک‌ایلی مالوجه – مالیجا در استان کوردستان
در این نوشته ٧٨ ضرب‌المثل تورکی از روستای مالوجه (به تورکی مالجا) از استان کوردستان، در دهستان تالپیران (دلبران) از شهرستان قروه را آورده‌ام. مالوجه-مالیجا در بخش تورک‌نشین و تورک‌ایلی استان کوردستان که تقریباً یک سوم آن را شامل می‌شود واقع شده است. این ضرب‌المثل‌ها را از وبلاگ محقق تورک آقای سهراب معظمی نیکو به نام «مالوجه نیوز– مالجادان نخبر» که به انعکاس و آنالیز اخبار و مسائل مالوجه می‌پردازد، گرفته‌ام. ضرب‌المثل‌ها را هم با املا و تلفظی که آقای سهراب معظمی نیکو منتشر کرده است، و هم در داخل پارانتز به املا و تلفظ معیار تورکی و در هر دو الفبای عربی و لاتین داده‌ام.
از کومک گروه و اعضای صفحه‌ی فیس‌بوکی ائل‌بیلیمی Hamed Talperan، Javid Arjomand، Ibish Zm، Meraj Ekradi، Vadood Jamshidi، Oxtay Erdebil، Yousef Ebadiyan در خوانش و معنی‌دهی صحیح به ضرب‌المثل‌های شماره‌ی ١، ٤، ٨، ٢٠، ٢٣، ٢٧، ٣١، ٣٦، ٥٨، ٥٩، ٦٠، ٦١، ٦٢، ٦٤، ٦٥، ٧٠ و ٧٣ متشکرم.
مالجا لهجه‌سی‌نده نئچه لهجه – دیل بیلگی‌سی اؤزه‌ل‌لییی:
حرف ده‌ییشمه‌له‌ری:
-«ند» ← «نن»: مه‌نیم‌دیر ← منمنه، کیمین‌دیر ← کیمینه، آخشام‌دان ← آشقامنان، باشی‌ندان ← باشننان، باغ‌لایان‌دا
← باغلییاننا، دیبی‌نده
← دیبیننه، قابیغی‌ندان
← قابغننان، چیخان‌دا ← چخاننا، ووراندا ← وراننا، گؤزونده ← گوزوننه، اؤزونده‌ن ← اوزونن، آلتی‌ندا ← آلتننا، باشی‌ندان ← باشنان، گوندوز ← گوننوز، ائوی‌نده ← اوننه، قوجالاندا ← قوجالاننا، قاباغی‌ندا
← قاباغننا
-«له‌ن» ← «نه‌ن»: اه‌ل‌له‌ن ← النن، گه‌لین‌له‌ن ← گلنن، کور ایله‌ن ← کورونان، سؤزو ایله‌ن
← سوزنن، باش‌لان ← باشنان، آیاغی ایله‌ن
← ایغینن، دایاغی ایله‌ن
← دایاغیننان، یئمه‌ک‌له‌ن
← ایماغنان، پوف ایله‌ن
← پوفونن، یاغ‌لان ← یاغنان
-«لن» ← «نن»: یامان‌لیق ← یامانلخ، سامان‌لیق ← ساماننخ
-«لس» ← «سس»: اولسا ← اوسو
-«ست» ← «سس»: اوست‌ده ← اوسه، ایسته‌ر ← ایسر، ایسته‌ره‌م ← ایسرم
-«نگ» ← «ی»: قویونونگ ← قویونوی، باشینا ← باشیا، سه‌نین ← سنی، سؤزونه ← سوزویه، دالینین ← دالنی
«د» ← «ر»: قادار ← قارا
-«ی» ← «ل»: یووا ← لوآ
-«آو» ← «اوو»: تاووق ← تووخ، ساوورار ← سوورار
-«ی» ← «و»: گؤیه ← گوا، بؤیوک‌لوک ← بووگلخ، دؤیه ← دووه، سویا ← سوآ، دؤیول – دئییل ← دوو
حرف دوشمه‌له‌ری:
-«ر» حرفی: بیرجه ← بیجه، گیرجه‌نگ؟ ← گیجنگ
-«ل» حرفی: بالیق ← باخ
-«ن» حرفی: تانری ← تاره
باشقا:
-حرف‌له‌رین یئر ده‌ییشمه‌سی: آخشام ← آشقام، ایله‌ری‌ده ← ایرلده، سفره ← سیرفا
-فارس‌جا – عرب‌جه کلیمه‌له‌رده سه‌س اویومو: ساده ← سادا، صاحب ← صاحاب، گدا ← گادا، قدر - قادار ← قارا
-سین ایکینجی شخص ته‌کیل ایندی‌کی زمان یئری‌نه -ه‌ی: آللای ← آلارسین، وری ← وئره‌رسین، قویورای ← قویورسون، اولمیای ← اولمایاسین
اه‌سکی تلفظ‌لارین قورونماسی: چامر- چامیر (چومور یئری‌نه)، ایماغ – ییمه‌ک (یئمه‌ک یئری‌نه)، تاراخ (داراق یئری‌نه)، توشور (دوشور یئری‌نه)
مئهران باهارلی
ضرب‌المثل‌های تورکی از مالجا – مالیجا (لهجه‌ی مالوجه): سهراب معظمی نیکو
مالجادان تورک‌جه آتاآناسؤزله‌ری –
(معادل‌ها در تورکی معیار: مئهران باهارلی)
١- ایمام منمنه کراماتنادا یتگم
(ایمام مه‌نیم‌دیر، کراماتی‌نا دا یئتیکه‌م
İmam menimdir, kerâmâtına da yétikem)
٢-چالما آغاچ قاپنه چالاللاه دمر قاپی
(چالما آغاج قاپیمی، چالارلار ده‌میر
قاپینی
Çalma ağac qapımı, çalarlar demir qapını)
٣-گجه شومو ازل آشقامنان
بیلنر
(گئجه شومو ازل آخشام‌دان بیلینه‌ر
Géce şomu ezel axşamdan biliner)
٤-مال کیمینه موللانی
قوردلار ییز ساللانیز
(مال کیمین‌دیر؟ ماللانین. قورت‌لار ییییز،
ساللانیز
Mal kimindir? Mallanın. Qurtlar yiyiniz, sallanınız)
٥-کوزه همشه بولاق باشننان
ساغ چخماز
(کوزه هه‌مه‌شه بولاق باشی‌ندان ساغ چیخماز
Küze hemeşe bulaqbaşından sağ çıxmaz)
٦-باغ صاحاب روا قلار باغبان راضی
اولماز
(باغ ییه‌سی - صاحابی روا قیلار، باغبان
راضی اولماز
Bağ yiyesi revâ qılar, bağban râzı olmaz)
٧-قرمز کوینک گیین ننسه
اولمویوب
(قیرمیزی کؤینه‌ک گییه‌نین نه‌نه‌سی
اؤلمه‌ییپ
Qırmızı köynek giyenin nenesi ölmeyip)
٨-سورمله گوز گوز اولماز،
درمانه اوز اوز اولماز، اولمسه سادا گوزلر
(سورمه‌لی گؤز، گؤز اولماز. درمان‌لی
اوز، اوز اولماز. اولماسا ساده گؤزله‌ر
Sürmeli göz, göz olmaz. Dermanlı üz, üz olmaz. Olmasa sâde gözler)
٩-گده قاشن قیره ورده گوزو
چخده
(گئتدی قاشی‌نی قاییرا، ووردو گؤزو چیخدی
Gétdi qaşını qayıra, vurdu gözü çıxdı)
١٠-بو النن وری او النن
آللای
(بو اه‌ل‌ینه‌ن وئره‌ن – وئره‌سین، او
اه‌ل‌ینه‌ن آلان – آلاسین
Bu elilen véresin, o elilen alasın)
١١-آته آت یاننا
باغلییاننا یا خوی گوتورر یا خصلتن
(آتی آت یانی‌نا
باغ‌لایان‌دا، یا خویونو گؤتورور، یا خصلتی‌نی
Atı at yanına
bağlayanda, ya xuyunu götürür ya xisletini)
١٢-قویو قازان قویونوی دیبیننه
(قویو قازان قویونون دیبی‌نده
Quyu qazan quyunun dibinde)
١٣-باشه قزل اوسو گوتو
مفرخده
(باشی قیزیل اولسا، گؤتو مفرغ‌دیر
Başı qızıl olsa götü mifreqdir)
١٤-قرمزه آلما (کوینک) بی
اوغلانا یاراشار
(قیرمیزی آلما – کؤینه‌ک - به‌ی
اوغلانا یاراشار
Qırmızı alma – köynek bey oğlana yaraşar)
١٥-اینه بیز اولماز، قین
ننه گلنن دوز اولماز
(ایینه بیز اولماز، قایین نه‌نه گه‌لین‌نه‌ن
دوز اولماز
İyne biz olmaz, qayın nene gelinlen düz olmaz)
١٦-اوزو یخلان آغلاماز
(اؤزو ییخیلان آغلاماز
Özü yıxılan ağlamaz)
١٧-قولاخ باشا صدقه
(قولاق باشا صدقه
Qulaq başa sedeqedir)
١٨-توس باغا قابغنان
چخاننا ننسن بینمز
(توسباغا قابیغی‌ندان چیخان‌دا، نه‌نه‌سی‌نی
Tosbağa qabığından çıxanda nenesini beyenmez)
١٩-یاخچلغا یامانخ، کور
اشپگه ساماننخ
(یاخچی‌لیغا یامان‌لیق، کور ائششه‌یه
سامان‌لیق
Yaxçılığa yamanlıq, kor éşşeye samanlıq)
٢٠-قاپه همشه بیجه گیجنگ
اوسه قالماز
(قاپی هه‌مه‌شه بیرجه گیرجه‌نگ
اوست‌ده قالماز
Qapı hemeşe birce girceng? üstde qalmaz)
٢١-کنگر یییب، لنگر سالب
(کنگر یییپ، لنگر سالیپ
Kenger yiyip lenger salıp)
٢٢-ساغ باشیا سقز یاپشدرما
(ساغ باشینا ساققیز یاپیشدیرما
Sağ başına saqqız yapışdırma)
٢٣-ال دوگونون دیشه سالما
(اه‌ل دویونونو، دیشه سالما
El düyününü dişe salma)
٢٤-قوتور گچه سرچشمده سو
ایچر
(قوتور گئچی بولاق‌باشی‌ندا سو ایچه‌ر
Qotur géçi bulaqbaşından su içer)
٢٥-قورد گچیه وراننا، وای
بیجه گچله حالنا
(قورت گئچی‌یه ووراندا، وای بیرجه گئچی‌لی‌نین
حالی‌نا
Qurt géçiye vuranda vay birce géçilinin halına)
٢٦-دوز گز حاکم ددسن یاندر،
آزیه حکم ددسن یاندر
(دوز گه‌ز، حاکیمین ده‌ده‌سی‌نی یاندیر.
آز یئ، حکیمین ده‌ده‌سی‌نی یاندیر
Düz gez hâkimin dedesini yandır, az yé hekîmin dedesini yandır)
٢٧-اولمسینه قوجاللای
(اؤلمه‌سه‌ن ؟، قوجالاران-قوجالارسین
Ölmesen de qocalarsın)
٢٨-یتم باشنا چامر قویورای
(یئتیم باشینا چامیر قویوران-
قویورسون
Öksüz başına çamır qoyursun)
٢٩-اوز گوزوننه چوپو
گورمور، اوزگه گوزونه تیره آخدارر
(اؤز گؤزونده چؤپو گؤرمور، اؤزگه
گؤزونده دیره‌ک آختاریر
Öz gözünde çöpü görmür, özge gözünde direk axtarır)
٣٠-ککلگ بره باشن قویوب
قارا یازدا خبره یوخ
(که‌کلیک بهره باشی‌نی قویوپ
قارا، یازدان خبری یوخ‌دور
Keklik berebaşını qoyup qara yazdan xeberi yoxdur)
٣١-زرنگلخ، جولممرگلخ
آپارار
(زیره‌نگ‌لیک، جونه‌ممه‌رگ‌لییه
آپارار
Zirenglik cönnemegliye – genc ölüme aparar)
٣٢-حلوا ایماغنان اغز
شیرین اولماز
(هالوا دئمه‌ک‌‌ینه‌ن آغیز شیرین اولماز
Halva démek ilen ağız şirin olmaz)
٣٣-ایغه یکه منت له اولار
باشه یکه دولت له
(آیاغی یئکه منّت‌لی اولار، باشی یئکه
دولت‌لی
Ayağı yéke minnetli olar, başı yéke devleti)
٣٤-اوز گوزومه اینانم یا سنی
سوزویه
(اؤز گؤزومه اینانیم، یا سه‌نین
سؤزونه؟
Öz gözüme inanım, ya senin sözüne?)
٣٥-داغلارا قار توشدو قشا
نه قالده/سقله آغ توشدو یاشا نه قالده
(داغلارا قار دوشدو، قیشا نه قالدی.
ساققالا آغ دوشدو، یاشا نه قالدی
Dağlara qar düşdü, qışa ne qaldı? Saqqala ağ düşdü, yaşa ne qaldı?)
٣٦-اوجه کولوکدن کول سورای
کول گدسه دنه قالار
(اوجا کول‌لوک‌ده‌ن کول ساووران-ساوورسان،
توز گئتسه ده‌نه (قوم؟) قالار
Uca küllükden kül savursan, kül gétse de ne qalar)
٣٧-تووخ هر ناقارا کول
سوورا اوز باشنا سوورار
(تویوق هر نه قه‌ده‌ر کول ساوورا، اؤز
باشینا ساوورار
Toyuq her ne qadar kül savura, öz başına savurar)
٣٨-تک داشدان دووار اولماز،
بیر گولدن باهار اولماز
(ته‌ک داشدان دووار اولماز، بیر گول‌ده‌ن
باهار اولماز
Tek daşdan duvar olmaz, bir gülden bahar olmaz)
٣٩-پوفونن پلو پیشمز،
یاغنان دوگو ایسر
(پوف‌ونه‌ن پیلاو پیشمه‌ز، یاغ‌ینان
دویو
Püf ilen pilav pişmez, yağıylan düyü ister)
٤٠-اوزگه دونو (کت) گمگ
اولماز/ اوزگه آتنا مینماخ اولماز
(اؤزگه دونونو گییمه‌ک اولماز، اؤزگه
آتی‌نا مینمه‌ک اولماز
Özge donunu giymek olmaz, özge atına minmek olmaz)
٤١-بوغازذا یوز بوغوم
اولار
(بوغازدا یوز بوغوم اولار
Boğazda yüz boğum olar)
٤٢-بش بارماخ بیر اولماز
(بئش بارماق بیر اولماز
Béş barmaq bir olmaz)
٤٣-قارن قارداشدان ایرلده
(قارین قارداشدان ایله‌ری‌دیر
Qarın qardaşdan ileridir)
٤٤-هر سققله بیر تاراخ
لایخده
(هر ساققالا بیر داراق لاییق‌دیر
Her saqqala bir daraq lâyiqdir)
٤٥-کیشه سل ده، عاروا گولده
(کیشی سئل‌ده، آروات گؤل‌ده
Kişi sélde – qayanda, arvat gölde)
٤٦-یاغه دره ساخلار،
عارواده عر ساخلار
(یاغی.شی ده‌ره ساخلار، آروادی اه‌ر
ساخلار
Yağışı dere saxlar, arvadı er saxlar)
٤٧-حالوا شیرین اولار، بیر
گون بیزده بیر گون سیزده
(هالوا شیرین اولار، بیر گون سیزده بیر
گون بیزده
Halva şirin olar, bir gün sizde bir gün bizde )
٤٨-قار داغدا اولاندا
دادله اولار
(قار داغدا اولاندا دادلی اولار
Qar dağda olanda dadlı olar)
٤٩-گچمه نامرد کورپوسونن
قوی آپارسه سل سنه/ گدمه تولکو دالداسنا قوی داغدسه شیر سنه
(گئچمه نامه‌رد کؤپروسونده‌ن قوی
آپارسین سئل - قایان سه‌نی، گئتمه تولکو دالداسی‌نا قوی داغیتسین شئر - آسلان سه‌نی
Géçme nâmerd köprüsünden, qoy aparsın sél – qayan seni, gétme tülkü
daldasına, qoy dağıtsın şér – aslan seni)
٥٠-آغاجی قوردو اولار
اوزونن/ اید( انسان) کسرلغه اولار سوزونن
(آغاجین قوردو اولار اؤزونده‌ن، ایییدین
که‌سه‌رلییی اولار سؤزونده‌ن
Ağacın qurdu olar özünden, iyidin keserliyi olar sözünden )
٥١-دانشماخ نیازده
دانشمامازلخ هنر
(دانیشماق نیازدیر، دانیشمامازلیق هنر
Danışmaq niyazdır, danışmamazlıq hüner)
٥٢-قزلی شکست اوسا قیمدن قالماز
(قیزیلین شکست اولسا، قیمت‌ده‌ن قالماز
Qızılın şikest olsa qiymetden qalmaz)
٥٣-گوا توپورو توشور
اوزومه، یره توپورم توشور سقلمه
(گؤیه توپوره‌م دوشور اوزومه، یئره
توپوره‌م دوشور ساققالیما
Göye tüpürem düşür üzüme, yére tüpürem düşür saqqalıma)
٥٤-چورک آتله اوسو سن
پیادا
(چؤره‌ک آت‌لی اولسون، سه‌ن پیادا
Çörek atlı olsun sen piyada – yaya)
٥٥-کورونان بیجه سرفادا
چورک یی، باش اوسه خودانه منظور بیل
(کورونان بیرجه سیرفادا چؤره‌ک یئ،
باش اوسته خودانی – تانری‌نی منظور – باخان بیل
Korulan birce sırfada çörek yé, baş üste Tanrını menzur -baxan bil)
٥٦-مرد ایغه آلتننا اولماخ
نامردی یوخاره باشنان بهترده
(مرد آیاغی آلتی‌ندا اولماق، نامردین یوخاری
باشی‌ندان یئی‌ره‌ک‌دیر
Merd ayağı altında olmaq, nâmerdin yuxarı başından yéyrekdir)
٥٧-گوننوز داغا گدمه گجه
چراغا
(گوندوز داغا گئتمه، گئجه چیراغا
Gündüz dağa gétmek, géce çırağa gétmek)
٥٨-اوز اووننه بووگلخ الیه
بلمر، اوزگه اوننه آقسلخ الیبلمر
(اؤز ائوی‌نده بؤیوک‌لوک ائیله‌یه‌بیلمیر،
اؤزگه ائوی‌نده آغ ساققالیق ائیله‌یه‌بیلمیر
Öz évinde böyüklük éyliyebilmir, özge évinde ağsaqqalıq
éyliyebilmir)
٥٩-اوغلان ایسرم کوزل دووه
اوننا بیر گوزل دووه
(اوغلان ایسته‌ره‌م کؤزه‌ر دؤیه،
اونو دا بیر گؤزه‌ل دؤیه
Oğlan isterem közer döye, onu da bir gözel döye)
٦٠-قورد قوجالاننا ساق
ساققان اوو قاباغننا لوآ قیرر
(قورت قوجالاندا ساقساقان ائوی قاباغی‌ندا
یووا قاییرار
Qurt qocalanda saqsaqan évi qabağında yuva qayırar)
٦١-ساغ باشنان گورا گدمز
(ساغ باش‌ینان گورا گئتمه‌ز
Sağ başılan gora gétmez )
٦٢-ایلان یارپزدان
خوشوگلمز، یارپز دلگه قاباغننا بیتر
(ایلان یارپیزدان خوشو گه‌لمه‌ز، یارپیز
ده‌لییی قاباغی‌ندا بیته‌ر
İlan yarpızdan xoşu gelmez, yarpız deliyi qabağında biter)
٦٣-قورد قوجالاننا ایت گولجگله اولار
(قورت قوجالاندا ایت گولوجوک‌لو – گوله‌جه‌ک‌لی؟ اولار
Qurt qocalanda it gülücüyü? olar)
٦٤-باخ توتان سوآ بولاشار
(بالیق توتان سویا بولاشار
Balıq tutan suya bulaşar)
٦٥-پیشیک اوده دوو سیچانی
کوکودو
(پیشیک ائوده دئییل، سیچانین –کئیفی-
کؤک‌دور
Pişik évde déyil, siçanın kéyfi kökdür)
٦٦-کچل باخار گوزگیه، ادن قویار
اوزگیه
(کئچه‌ل باخار گوزگویه، آدی‌نی قویار
اؤزگه‌یه
Kéçel baxar güzgüye, adını qoyar özgeye)
٦٧-سن اولمیای قارقالار
قره گییر
(سه‌ن اولمایان - اولمازسان، قارقالار
قارا گییه‌ر
Sen olmazsan qarqalar qara giyer)
٦٨-قاپه دالنی داشده
(قاپی دالینین داشی‌دیر
Qapı dalının daşıdır )
٦٩-داش توشدوقو یرده آغرده
(داش دوشدویو یئرده آغیردیر
Daş düşdüyü yérde ağırdır)
٧٠-اوزوم اولمویوب چوپو
اولمیا
(اوزوم اولماییپ چؤپو اولمایا
Üzüm olmayıp çöpü olmaya)
٧١-بیر اولمیه بیره درلماز
(بیری اؤلمه‌یه، بیری دیریلمه‌ز
Biri ölmeye biri dirilmez)
٧٢-مکه قورولمامش کور قاپن
آلده
(مه‌که قاورولمامیش، کور قاپینی آلدی
Meke qavrulmamış kor qapını aldı)
٧٣-نچه ایلده گادایام منه
جمعه آشقامه گورسدری
(نئچه ایل‌دیر دیله‌نچی‌یه‌م، مه‌نه
جومعه‌آخشامی‌نی گؤسته‌ریره‌ن – گؤسته‌ریرسین
Néçe ildir dilençiyem, mene cümeaxşamını gösterirsin)
٧٤-سنن خیر تاره دان بالا
(سه‌ن‌ده‌ن خئییر، تانری‌دان بالا؟
Senden xéyir, Tanrıdan bala)
٧٥-اَرِگ باغدان
توکنّه،سلام علیکدَ توکنّه.
(اه‌ریک باغدان
توکه‌ندی، سالام علیک توکه‌ندی
Erik bağdan
tükendi, salam eléyk tükendi )
٧٦-هچ آشی دوزو
دؤو
(هئچ آشین دوزو
دئییل
Héç aşın duzu
déyil )
٧٨-گَلن ایغینن،چوبان
دایاغیننان (چوب دستی.........)
(گه‌له‌ن – گه‌له‌سین؟
آیاق‌ینان، چوبان دایاق‌ینان
Gelesin ayaq
ilen, çoban dayağı ilen )
......
سؤزلوک:
آت‌لیAtlı : سواره
ایله‌ریİleri : پیش، جلو، در اینجا مقدم، مرجح
ایییتİyit : ییییت
بهرهBere : ۱-فارس‌جا بهره و
نتیجه ، ثمر ۲-گئچیت، یولاق، معبر، گذرگاه، سوروله‌رین یاتیپ دینجه‌له‌ن
و ساغیلان یئری
به‌ره‌باشیBerebaşı : محل تقسیم آب باغ‌ها
به‌ی
اوغلانBey oğlan : آقا
پسر
بوغومBoğum : حلقه، گره، مفصل
بیرجهBirce : ته‌ک‌جه، بیر سانی، یک عدد، منفرد، فرید
تانریTanrı : خدا
توکه‌نمه‌کTükenmek : قول‌لانیلیپ بیتمه‌ک
جولممرگلخ:
جوننه‌مه‌گ‌لیک، اصلی فارس‌جا «جوان مرگ» ترکیبی‌دیر.
چامیرÇamır : پالچیق، گل و لای
دالداDalda : پناه و حمایه، جای امن
دویونDüyün : گره
قایانQayan : سیل
قاییراQayıra : دوزه‌لده، یاپا
قایین
نه‌نهQayın nene :
قایین آنا، مادر شوهر
قوتور
گئچیQotur géçi :
که‌سه‌رلیکKeserlik : برّنده‌گی، تیزی
کوْرKor : کلمه‌ای تورکی به معنی زیان و ضرر
کوزه‌رKözer : او بوغدایا دییه‌رله‌ر کی سونبول‌ده‌ن
آیریلیپ، آمما قابیغی‌ندان آیریلماییپ. دؤیه‌رمیش‌دی‌له‌ر تا بوغدا ده‌نه‌سی
چیخسین (Hamed Talperan)
گوزگوGüzgü : آیینه
گوله‌جه‌ک؟:
اسباب مسخره و خنده ؟
گولوجوک؟
: اسباب مسخره و خنده ؟
گیرجه‌نگ؟:
؟
مه‌کهMeke : ذرت
یازYaz : بهار
یئتیکYétik : فضول، حسابرس
یئی‌ره‌کYéyrek : بهتر
یییهYiye : صاحب
[1] مالوجه نیوز –
مالجادان نخبر
No comments:
Post a Comment